De toekomst van recreatie om de stad Onderzoek naar kwantitatieve en kwalitatieve behoefte aan recreatiemogelijkheden in de Provincie Utrecht

Afdeling ECM

De toekomst van recreatie om de stad Onderzoek naar kwantitatieve en kwalitatieve behoefte aan recreatiemogelijkheden in de Provincie Utrecht

Provincie Utrecht, april 2011 Postbus 80300 3508 TH Utrecht T: 030 258 9111 Te downloaden via: www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/vrije-tijd/openluchtrecreatie: Ga naar documenten en downloads © Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. [MMC 13835]


De toekomst van recreatie om de stad

Colofon Kenniscentrum Recreatie, april 2011 Auteurs: Willem Hoffmans, Suzanne van de Laar In samenwerking met: SmartAgent Company In opdracht van: Provincie Utrecht Mevrouw Inès Wesselingh Foto’s:

Recreatiemiddennederland.nl Willemmesphotography.nl Simon Hofstra Provincie Utrecht

Uitgever:

Kenniscentrum Recreatie Raamweg 19 2596 HL Den Haag telefoon 070-312 49 70 fax 070-312 49 99 e-mail [email protected] www.kenniscentrumrecreatie.nl


Inhoudsopgave Management samenvatting

5

1

Inleiding

9

2

Recreatietekorten provincie Utrecht 2.1 BRAM 2.2 Resultaten

11 11 13

3

Uitleg werkwijze volgende hoofdstukken

19

4

Regio Amersfoort 4.1 Amersfoort Noord 4.1.1 Recreatieve vraag 4.1.2 Recreatief aanbod 4.1.3 Discrepantie vraag-aanbod 4.1.4 Aanbevelingen 4.2 Amersfoort Noordwest 4.2.1 Recreatieve vraag 4.2.2 Recreatief aanbod 4.2.3 Discrepantie vraag-aanbod 4.2.4 Aanbevelingen 4.3 Conclusies Regio Amersfoort

23 23 23 24 26 27 27 27 29 30 31 32

5

Stadsgewest Utrecht 5.1 Utrecht Noordwest 5.1.1 Recreatieve vraag 5.1.2 Recreatief aanbod 5.1.3 Discrepantie vraag-aanbod 5.1.4 Aanbevelingen 5.2 Utrecht Noord 5.2.1 Recreatieve vraag 5.2.2 Recreatief aanbod 5.2.3 Discrepantie vraag-aanbod 5.2.4 Aanbevelingen 5.3 Utrecht Zuidoost 5.3.1 Recreatieve vraag 5.3.2 Recreatief aanbod 5.3.3 Discrepantie vraag-aanbod 5.3.4 Aanbevelingen 5.4 Utrecht Zuidwest 5.4.1 Recreatieve vraag 5.4.2 Recreatief aanbod 5.4.3 Discrepantie vraag-aanbod 5.4.4 Aanbevelingen 5.5 Conclusies stadsgewest Utrecht

33 33 33 35 37 38 38 38 40 42 43 43 43 45 46 47 48 48 49 50 51 52

Kenniscentrum Recreatie

3


Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5

4

BRAM-model Segmentatiemodel voor dagrecreatie Toekomstige vraag in nieuwbouwwijken Methode SmartAgent Company Postcodes 6 tekortengebieden

53 58 62 63 65



Management samenvatting De provincie Utrecht heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan de recreatieve aantrekkelijkheid door onder andere Recreatie om de Stad gebieden aan te leggen zoals Recreatiegebied Laagraven en het Noorderpark. Ondanks deze initiatieven zijn er in de provincie 6 gebieden rondom de stad Utrecht en Amersfoort met een groot tekort aan recreatiemogelijkheden voor wandelen en fietsen: Tabel Tekorten en groenopgave per gebied Gebied

tekort wandelen*

tekort fietsen*

Groenopgave (ha)**

km wandelpad***

km fietspad***

Amersfoort Noord

1945

821

274

22

9

Amersfoort Noordwest

1805

763

254

20

8

Utrecht Noordwest

2500

1098

366

28

12

Utrecht Noord

5401

2025

675

60

22

Utrecht Zuidoost

5042

2027

676

56

23

Utrecht Zuidwest

4869

1821

607

54

20

Abcoude1

2334

1123

374

26

12

De gegevens over groenopgave en km wandelen fietspad zijn indicatief. Door realisering hiervan lost dus niet het totale tekort op. Er moet ook gekeken worden naar de kwaliteit van het gebied. Zo zijn er naast recreatieruimte en paden ook voorzieningen en activiteiten in een gebied nodig.

Aanbevelingen aan stadsgewest Utrecht en Regio Amersfoort Om de tekorten terug te dringen moet ruimte worden gecreëerd om het recreatieaanbod zowel kwantitatief als kwalitatief - verder te kunnen ontwikkelen. Dit voorkomt dat in de toekomst het tekort nog groter wordt. Mogelijkheden hiervoor zijn: 1 2 3

Aanleg vlakgroen / recreatiegebieden (zoals de RodS gebieden) Aanleg recreatieve verbindingen (wandelen fietspaden) door de gebieden met bijbehorende voorzieningen Ontwikkelingsmogelijkheden geven aan (agrarische en recreatie)ondernemers in deze gebieden door ruimte in de structuurvisie te creëren

Wij pleiten voor een combinatie van de bovenste drie mogelijkheden om het tekort aan recreatiemogelijkheden in zes gebieden rondom Utrecht en Amersfoort terug te dringen. Naast kwantitatieve maatregelen (aanleg van hectares vlakgroen of fietsen wandelpaden) zijn ook kwalitatieve maatregelen (aanleg van extra voorzieningen en activiteiten die passen bij de wensen van de recreant) nodig. Zowel overheid als ondernemer staan aan de lat om aanbod te ontwikkelen dat tegemoet komt aan de kwantitatieve en kwalitatieve behoefte van de recreanten in deze gebieden.

Regio Amersfoort In de regio Amersfoort zijn minder tekorten aan wandelen fietsmogelijkheden dan in Utrecht. De tekorten bevinden zich aan de Noord en Noordwestkant. Om dit tekort terug

1

Het gebied rondom Abcoude identificeren we niet als gebied, omdat het onderzoek zich richt op Stadsgewest Utrecht en Regio Amersfoort.


5


te dringen zijn, naast vlakgroen en recreatieve verbindingen, vooral recreatiemogelijkheden nodig voor recreanten met een Aqua leefstijl die in Amersfoort Noord(West) oververtegenwoordigd zijn. Ook wonen er veel Lime, Geel en Paarse recreanten. Verder zijn in Amersfoort Noord vooral voorzieningen nodig voor (startende) families met een hoger inkomen; en in Noordwest ook voor hoog opgeleide een- en tweepersoonshuishoudens. Per gebied wordt de volgende combinatie van maatregelen aanbevolen: Amersfoort Noord    

Verdicht de padenstructuur in samenwerking met omliggende gemeenten Richt de aandacht vooral op fietspaden, ruiterroutes en mountainbikemogelijkheden Ga door met de ontwikkeling van de Laakzone Speel in op recreatiemogelijkheden dichtbij huis in verband met de vele gezinnen met kinderen die weinig tijd hebben (Denk aan een speeltuin, kinderboerderij, springveldje, fossielenveldje, doeland en zwemmogelijkheid)

Amersfoort Noordwest     

Ga door met ontwikkeling van landschapspark Hoogland West (met mogelijkheid tot klompenpad en streekbeleving: hoeven, kampen, landgoed) Realiseer meer vrijliggende fietsen wandelpaden en integreer padenstructuur met aanwezige recreatiemogelijkheden (o.a. multifunctionele landbouwbedrijven) Realiseer meer recreatieve verbindingen over de Eem Denk aan aanlegplaatsen en horeca aan het water Houd rekening met een creatieve en artistieke invulling van het buitengebied (ateliers, voorstellingen, sier- en heemtuinen)

Stadsgewest Utrecht Stadsgewest Utrecht kent grote recreatietekorten, waarbij het tekort aan wandelmogelijkheden groter is dan voor fietsen. De grootste tekorten zijn in de omgeving van Leidsche Rijn, Houten en aan de noordoostkant. Om dit tekort terug te dringen zijn, naast vlakgroen en recreatieve verbindingen, vooral recreatiemogelijkheden nodig voor recreanten met een Rode, Aqua en Paarse leefstijl die in Utrecht oververtegenwoordigd zijn. Met uitzondering van Utrecht Noordwest waar ook veel Blauwe en Lime leefstijlen aanwezig zijn en minder Rode leefstijlen. In Utrecht Noordwest wonen ook meer huishoudens van middelbare leeftijd dan in de andere gebieden rondom Utrecht. En er wonen, net als in Amersfoort Noord(west), meer gezinnen met kinderen. Per gebied wordt de volgende combinatie van maatregelen aanbevolen: Utrecht Noordwest

 

Volledige realisatie RodS Haarzuilens nodig Realiseer meer verbindingen over de A2, Amsterdam Rijn Kanaal, spoorlijnen en van Leidsche Rijn naar het noordwesten Ommetjes en horeca zijn welkom (o.a. aan Haarrijnse plas) Behoud huidige cultuurhistorische identiteit rondom Haarzuilens

6


 


Utrecht Noord    

Voltooi RodS ontwikkeling in dit gebied Realiseer meer verbindingen richting het westen (over de A2 en Amsterdam Rijnkanaal) waardoor het grote tekort verminderd Verdere ontwikkeling van forten (horeca, vergaderlocaties, exposities, kleinschalige culturele evenementen en festivals) en verbindingen hiernaartoe Realiseer routes voor actieve sporters

Utrecht Zuidoost     

Ga door met realisatie RodS (Laagraven - Heemstede Noord) Uitbreiding van recreatiemogelijkheden gewenst, met name tussen Houten en Nieuwegein, en ten noord(oost)en van Houten. Denk aan extensieve recreatieve verbindingen met de Heuvelrug Optimalisering van huidige recreatieve mogelijkheden in groen (o.a. meer horeca in RodS en actieve mogelijkheden zoals hardloop- en mountainbikeroutes) Verdere ontwikkeling van forten (horeca, kleinschalige culturele evenementen of thema-avonden)

Utrecht Zuidwest      

Realiseer vooral recreatiemogelijkheden ten noorden van Nieuwegein en ten westen van Rijnenburg Maak recreatieve verbindingen vanuit Leidsche Rijn en Kanaleneiland naar het zuid(west)en Realiseer meer recreatieve verbindingen over de A2 vanuit Nieuwegein Creëer in Rijnenburg zelf veel recreatiemogelijkheden en verbindingen door Rijnenburg richting de recreatiegebieden Mogelijkheden voor natuur en milieu educatie (veenweide gebied) Realiseer routes verbonden aan de Limes en de cultuurhistorische stadjes in de omgeving


7


8



1

Inleiding De vraag naar vrijetijdsvoorzieningen voor recreatie in het landelijk gebied in de provincie Utrecht neemt toe. Het aantal inwoners en recreatieve bezoekers groeit en de verwachting is dat de bestedingen de komende jaren verder blijven groeien. De provincie Utrecht hecht aan een vrijetijdsaanbod dat tegemoet komt aan de vraag van de recreant of toerist. Om aan deze toenemende vraag te kunnen blijven voldoen, wil de provincie actief ageren met concreet beleid. Voor haar nieuwe ruimtelijke structuurvisie, waar het recreatieaanbod onderdeel van uit maakt, is de provincie dan ook op zoek naar gegevens over de kwantitatieve en kwalitatieve vraag naar recreatiemogelijkheden in de provincie Utrecht. Inzicht hierin helpt de provincie ook keuzes te maken en nieuwe uitvoeringsconcepten vorm te geven vanwege de rijksbezuinigingen op Recreatie om de Stad gebieden (RodS).

Doel van het onderzoek Inzicht krijgen in de kwantitatieve en kwalitatieve behoefte aan recreatiemogelijkheden2 in stadsgewest Utrecht en de regio Amersfoort teneinde te komen tot ontwikkelrichtingen om aan deze behoefte te voldoen. Dit onderzoek is in samenwerking met de SmartAgent Company uitgevoerd.

Onderzoeksvragen In dit onderzoek komen de volgende onderzoeksvragen aan de orde: 1 2 3 4 5 6

Wat is de kwantitatieve vraag naar en het aanbod aan wandelen en fietsen3 in de provincie Utrecht in 2030? In welke gebieden in de provincie is het recreatietekort (met betrekking tot wandelen en fietsen) het hoogst? Wat is de kwalitatieve vraag naar (andere) recreatieve activiteiten in deze gebieden? Wat is het huidige recreatieaanbod in deze gebieden? In hoeverre sluit het huidige recreatieaanbod aan op de vraag van de diverse leefstijlen in deze gebieden? Wat zijn realistische en creatieve concepten (ontwikkelrichtingen) om aan deze behoefte te voldoen?

Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de kwantitatieve vraag-aanbod analyse. Hierbij is gekeken naar de twee meest voorkomende vrijetijdsactiviteiten in de groene omgeving: wandelen en fietsen. Met het Beleidsondersteunend Recreatie Analyse Model (BRAM)4 zijn de gebieden geïdentificeerd met de grootste recreatietekorten. Hoofdstuk 3 beschrijft de werkwijze voor de hoofdstukken 4 en 5. Hoofdstuk 4 gaat in op de kwalitatieve recreatiebehoefte van de twee grootste tekortengebieden in Amersfoort.

2

Onder recreatiemogelijkheden verstaan we in dit onderzoek: recreatieruimte en vrijetijdsvoorzieningen voor recreatie in het landelijk gebied rondom Utrecht en Amersfoort 3 De twee meest voorkomende vrijetijdsactiviteiten in de groene omgeving: wandelen en fietsen. In een ander onderzoek voor de provincie Utrecht gaat het Kenniscentrum Recreatie in op vraag naar en aanbod aan zwemmogelijkheden in de provincie. 4 Uitleg over dit model staat in hoofdstuk 2. We maken gebruik van een sterk verbeterde versie, waarin we bij het bestuderen van het aanbod niet alleen naar beschikbare oppervlaktes kijken, maar ook naar een aantal belevingselementen: toegankelijkheid (waaronder paddichtheid en barrièrewerking) en druktebeleving


9


Hoofdstuk 5 gaat in op de vier grootste tekortengebieden in Utrecht. Per gebied beschrijven we de kwalitatieve vraag naar recreatieve activiteiten (naast wandelen en fietsen), het recreatieaanbod en hoeverre dit tegemoet komt aan de vraag. Ook doen we per gebied aanbevelingen om aan de behoefte aan recreatiemogelijkheden in de gebieden te kunnen voldoen. Daar waar aanbod ontbreekt voor bepaalde leefstijlen geven we ontwikkelrichtingen om tegemoet te komen aan de vraag van de recreant.

10



2

Recreatietekorten provincie Utrecht

2.1

BRAM Kenniscentrum Recreatie heeft voor Maatschappelijke Kosten Baten Analyses een vraagaanbod model ontwikkeld: het Beleidsondersteunend Recreatie Analyse Model (BRAM). Met BRAM kunnen we vraag, aanbod en tekort aan recreatiemogelijkheden voor wandelen en fietsen berekenen. In 2010 hebben we een nieuwe versie van het model ontwikkeld: BRAM 2.0. Met deze verbeterde versie van het model kunnen we op regionale schaal berekenen waar de mismatch tussen vraag en aanbod (ofwel: het tekort) aan recreatiemogelijkheden voor wandelen en fietsen het grootst is. In deze studie voeren we de analyse uit voor de hele provincie Utrecht, met als doel die gebieden te identificeren waar grote tekorten aan wandelen fietsmogelijkheden optreden. In de geïdentificeerde gebieden kijken we vervolgens wat voor typen mensen er omheen wonen en wat hun specifieke recreatiewensen zijn. Figuur 2.1 geeft het model schematisch weer. Figuur 2.1. Schema BRAM


11


In deze paragraaf gaan we kort in op de gebruikte gegevens en het begrip ‘tekort’. Paragraaf 2.2 beschrijft de resultaten van de BRAM berekeningen. Een uitgebreidere beschrijving van het model, de gebruikte invoergegevens en de aannamen is te vinden in Bijlage 1.

Vraag en aanbod 2030 Voor berekening van vraag en aanbod gebruiken we standaardgegevens van het ContinueVrijeTijdsOnderzoek (2009), Centraal Bureau voor de Statistiek (2008) en het Kadaster (2009). Het gaat in deze studie niet om de huidige vraag en aanbod, maar om de situatie in 2030. Voor de vertaling van de huidige vraag naar de situatie in 2030 maken we gebruik van bevolkingsprognoses (per gemeente) van het CBS en de locaties en woningaantallen van de nog te ontwikkelen woongebieden. Deze laatste zijn afkomstig uit de Nota Capaciteit Woningbouw (2010). Ook aan de aanbodzijde houden we rekening met deze nieuwe woongebieden. Omdat we de totale groenopgave willen bepalen, hebben we de nog te ontwikkelen groengebieden niet meegenomen. BRAM houdt alleen rekening met de padendichtheid en niet met gerealiseerde RodS gebieden waar geen wandelen fietspaden in liggen. Alleen de paden die op de peildatum van januari 2009 in het Kadaster (topografische wegenkaart) bekend waren zijn meegenomen in ons onderzoek. Paden in RodS die na deze datum zijn gerealiseerd zijn niet meegenomen. Figuur 2.2 geeft de situatie (landgebruik) in 2030 weer volgens de gebruikte bronnen.

Tekort Wanneer de door BRAM berekende vraag (aantal dagtochten op de normdag5) hoger is dan de opvangcapaciteit, treedt er een tekort op. De grootte van het tekort is dus het aantal dagtochten ‘dat niet kan worden opgevangen in een gebied’. Dit getal kunnen we vervolgens vertalen naar een groenopgave in hectares ‘vlakgroen’ en naar de aan te leggen kilometers wandelen fietspad die nodig zijn om de tekorten weg te werken. In de volgende paragraaf gaan we hier verder op in.

5

De normdag is de vijfde drukste dag van het jaar. Door deze dag als maatgevend te beschouwen, accepteer je beleidsmatig dat het op de 4 drukste dagen van het jaar drukker mag zijn dan de opvangcapaciteit toelaat.

12



Figuur 2.2. Landgebruik provincie Utrecht 2030

2.2

Resultaten Figuur 2.3 en figuur 2.4 geven voor de hele provincie de berekende tekorten6 weer voor wandelen (2.3) en fietsen (2.4) op de normdag. Enkele opvallende zaken zijn:     



De tekorten zijn het grootst rondom de stad Utrecht, en in mindere mate rond Amersfoort Rond Utrecht zijn vooral de tekorten aan de zuiden zuidwestkant en de noordoostkant groot Aan de oosten noordwestkant van Utrecht zijn de tekorten minder groot. De tekorten rond Amersfoort zitten vooral aan de noordkant van de stad. Aan de zuidkant zijn meer recreatiemogelijkheden (Heuvelrug). Er is ook een tekort in het noordwesten van de provincie, bij Abcoude. De vraag komt hier echter grotendeels van buiten de provincie (Amsterdam); dit gebied wordt verder niet meegenomen in deze studie. De tekorten voor wandelen zijn hoger dan die van fietsen; het ruimtelijk patroon vertoont veel overeenkomsten.

6

De tekorten zijn gegeven in aantal dagtochten per 500 x 500 meter vierkant; dit is de ruimtelijke eenheid waar BRAM mee rekent.


13


Figuren 2.3, 2.4 en 2.5 Tekort wandelen en fietsen provincie Utrecht 2030

14



Identificatie tekortengebieden Op basis van de figuren 2.3 en 2.4 kunnen we gebieden identificeren waar de (kwantitatieve) tekorten het grootst zijn7. Het is niet wenselijk om deze tekortengebieden exact te begrenzen. Enerzijds vanwege het feit dat het hier om modelresultaten met bijbehorende aannamen gaat; anderzijds omdat het ruimtelijk inpassen van maatregelen ook afhangt van andere, meer kwalitatieve factoren dan landgebruik en padendichtheid. Vandaar dat we de tekortengebieden weergeven door middel van cirkels. Deze cirkels fungeren als zoekgebieden, die we gebruiken voor nadere analyses. In de volgende hoofdstukken gaan we in op het inwonersprofiel en de bijbehorende (kwalitatieve) recreatievraag in deze gebieden. De analyse met BRAM heeft 6 tekortengebieden opgeleverd: 4 in stadsgewest Utrecht; 2 rond regio Amersfoort (zie figuur 2.5): 1 2 3 4 5 6

Amersfoort Noordwest Amersfoort Noord Utrecht Noordwest Utrecht Noord Utrecht Zuidoost Utrecht Zuidwest

Groenopgave

7

Het gebied rondom Abcoude identificeren we niet als gebied, omdat het onderzoek zich richt op Stadsgewest Utrecht en Regio Amersfoort.


15


Met de resultaten van de BRAM analyse kunnen we per gebied het totale tekort aan ruimte voor wandelen en fietsen bepalen. Tabel 2.1 geeft deze totalen weer, in aantallen dagtochten per gebied op de normdag. Tabel 2.1 Tekorten en groenopgave per gebied Gebied

tekort wandelen*

tekort fietsen*

Groenopgave (ha)**

km wandelpad***

km fietspad***

Amersfoort Noord

1945

821

274

22

9


1805

763

254

20

8

Utrecht Noordwest

2500

1098

366

28

12

Utrecht Noord

5401

2025

675

60

22

Utrecht Zuidoost

5042

2027

676

56

23

Utrecht Zuidwest

4869

1821

607

54

20

6

2334

1123

374

26

12

Abcoude

* tekort in dagtochten (normdag) ** letterlijke vertaling tekort naar hectares goed ontsloten 'vlakgroen' (voor 9 wandelaars / 3 fietsers per hectare8) *** uitgangspunt: capaciteit = 9 recreanten per 100m wandel/ fietspad De gegevens over groenopgave en km wandelen fietspad zijn indicatief. Door realisering hiervan lost dus niet het totale tekort op. Er moet ook gekeken worden naar de kwaliteit van het gebied. Zo zijn er naast recreatieruimte en paden ook voorzieningen en activiteiten in een gebied nodig.

Deze tekorten kunnen we vervolgens vertalen naar oppervlakte benodigd extra groen. In eerdere studies (zoals ‘Recreatief groen in de stedelijke regio’s’, Ministerie van VROM, 2010) werd de term ‘vlakgroen’ gehanteerd: dit is groen met een opvangcapaciteit van 9 wandelaars/ 3 fietsers per hectare. De hier gehanteerde normen (9 wandelaars/ 3 fietsers per hectare; 9 recreanten per 100 meter pad) zijn overigens eerder vastgestelde, landelijke normen (‘Avanar: een ruimtelijk model voor het berekenen van vraag-aanbod verhoudingen voor recreatieve activiteiten’, Alterra, 2004). In bijlage 1 geven we aan hoe deze getallen zich verhouden tot de opvangcapaciteit van 20 recreanten per hectare die voor RodS-gebieden wordt gehanteerd – zie ook voetnoot 8. Vertaling van de tekorten via deze vlakgroen norm levert per gebied de groenopgave voor wandelen en fietsen in hectares op. Dit is zowel voor het wandeltekort als het fietstekort gedaan; de uiteindelijke groenopgave is de grootste van die twee tekorten9. Naast een groenopgave in hectares vlakgroen leveren de tekorten ook een indicatie voor de kilometers aan te leggen wandelen fietspaden om de tekorten op de normdag weg te werken. Hierbij hanteren we de aanname dat wandelen fietspaden een capaciteit hebben van 9 recreanten per 100 meter.

8

Per hectare is de RodS norm 20 recreanten, waarvan er maximaal 9 wandelaars en 3 fietsers kunnen zijn. Daarnaast kunnen op deze hectare natuurlijk nog recreanten bij die zonnen, picknicken en zwemmen. 9 Voorbeeld: als het tekort voor wandelen resulteert in een groenopgave van 300 hectare, en dat voor fietsen in 600 hectare, dan is de groenopgave om beide tekorten op te lossen de grootste van die twee: 600 ha.

16



Uit onderstaande figuur blijkt dat de geplande RodS-gebieden liggen in de zes gebieden waar de grootste tekorten zijn. Dit wil zeggen dat de bestemmingen voor RodS-gebieden in het verleden juist zijn gekozen: in de grootste tekortengebieden. Met de realisering van de RodS-gebieden kan de provincie de tekorten in de zes gebieden dus terugdringen. Echter, RodS gebieden liggen momenteel onder vuur door bezuinigingen. Figuur 2.6 RodS gebieden en tekortengebieden Provincie Utrecht

In de volgende hoofdstukken gaan we de 6 geïdentificeerde tekortengebieden nader beschouwen. We kijken dan per gebied hoe de bevolking is samengesteld, wat het bijbehorende recreatiegedrag is, wat hun bijbehorende behoeften zijn en hoe het aanbod in het gebied daar op aansluit. Aangezien het grootste deel van de recreatie activiteiten binnen 5 kilometer van huis plaatsvindt, geeft de bevolkingssamenstelling met bijbehorende recreatievraag binnen de cirkels10 een goede benadering van de recreatieve vraag rondom de tekortengebieden.

10

Voor de exacte postcodes die binnen de cirkel vallen verwijzen we door naar bijlage 5.


17


18



3

Uitleg analyses voor hoofdstuk 4 en 5 In hoofdstuk 3 tot en met 8 beschrijven we het aanbod en de vraag naar recreatieactiviteiten in de zes gebieden met de grootste recreatietekorten. 1 2 3 4 5 6

Amersfoort Noord Amersfoort Noordwest Utrecht Noordwest Utrecht Noord Utrecht Zuidoost Utrecht Zuidwest

Tevens geven we de discrepantie per gebied aan en de mogelijkheden om aan de behoefte van de verschillende leefstijlen in de gebieden tegemoet te komen. Per gebied hebben we de volgende analyses uitgevoerd:

Recreatieve vraag Inwonerprofiel Van elk gebied is een analyse gemaakt van het inwonersprofiel op basis van leefstijlen en socio-demografische aspecten11. Het profiel van de inwoners in deze gebieden is afgeleid uit het Geografisch Informatie Systeem SmartGIS12. Als referentie zijn hier de landelijke kengetallen meegenomen. Dit geeft inzicht in de verschillen tussen deze gebieden en de landelijke verhoudingen. We categoriseren de inwoners naar de volgende leefstijlen voor recreatie en toerisme:

11

Sociale klasse (A = hoogste sociale klasse en D laagste), gezinsfase, aantal personen in huishouden, inkomen, leeftijd kostwinner, opleiding hoofdkostwinner (hoog = WO/HBO, middel = havo/vwo, mbo, laag = mavo, vbo, vmbo) 12 Databank van Smart Agent Company


19


      

Recreanten met een Blauwe leefstijl zijn zelfverzekerd en vinden dat ze in hun vrije tijd wel wat luxe en stijlvolle ontspanning verdienen. Recreanten met een Rode leefstijl zijn algemeen creatief, avontuurlijk, op zoek naar uitdagingen en bijzondere ervaringen. Recreanten met een Paarse leefstijl gaan in hun vrije tijd graag op zoek naar verrassende en inspirerende ervaringen, met name op het gebied van cultuur. Recreanten met een Groene leefstijl zijn kalm, nuchter en serieus. Recreëren is voor hen niets anders dan uitrusten, ontspannen en tijd hebben voor je hobby’s. De recreanten met een Gele leefstijl zijn echte levensgenieters die graag samen met anderen actief en sportief recreëren. Recreanten met een Lime leefstijl zijn gewone, gezellige mensen die recreëren om zo even weg te zijn van de dagelijkse beslommeringen. Recreanten uit een Aqua leefstijl zijn evenwichtig en bedachtzaam, op zoek naar verdieping. Zij zijn geïnteresseerd in natuur en cultuur en op zoek naar betekenisvol deelnemen aan de maatschappij.

Verschil in tijd en ruimte: Lime recreanten willen vaak maar kort weg ‘er even tussenuit’ en geven weinig uit. Ze houden van drukte en gezelschap (braderie, kinderboerderijen) net als de Gele recreanten. Paarse recreanten hebben het druk en willen in hun vrije tijd een bijzondere ervaring of actief bezig zijn, net als Rode recreanten. Ook Blauwe recreanten hebben het druk. Zij gaan in de vrije tijd actief sporten en besteden aandacht aan hun social network. Aqua recreanten hebben meer tijd, willen lekker buiten in de natuur zijn en zoeken inspirerende en rustige plekken. Groene recreanten gaan niet vaak ver weg of op reis (eigen omgeving is mooi) en houden van privacy en rust. Wandelen en fietsen graag en bezoeken graag tuinen. Meer informatie over het recreatieprofiel per leefstijl staat in bijlage 2. Bij de leefstijl analyse is uitgegaan van de situatie van dit moment. Voor de situatie in 2030 zijn namelijk verschillende scenario’s mogelijk. De effecten zijn te divers om voor grotere gebieden in algemene zin uitspraken te kunnen doen voor de toekomst. Zie bijlage 3 voor verdere uitleg. Recreatiebehoefte Voor de zes gebieden is verder gekeken naar de recreatieve activiteiten die passen bij het profiel van de inwoners, op basis van demografie en leefstijl. Hier is tevens een verdere uitsplitsing gegeven van wat wandelaars en fietsers nog meer willen ondernemen. Per gebied is een top 30 aan activiteiten opgenomen op basis van participatie van de bewoners in het betreffende gebied en op basis van relevantie voor deze studie. Voor alle activiteiten is opgenomen:   

De participatie van alle inwoners van het gebied De participatie van recreanten die ook wandelen voor hun plezier De participatie van recreanten die ook fietsen voor hun plezier

De indexen zijn gebaseerd op het gemiddelde in Nederland (totaal = 100). Significante afwijkingen voor recreatieactiviteiten zijn weergegeven in groen (sign. Hoger) of rood (sign. Lager).

20



Voor de inventarisatie van de recreatieve vraag is gebruik gemaakt van gegevens uit het Continu Vrije Tijd Onderzoek (NBTC) en het RECRON Gastvrij Nederland Onderzoek Dagrecreatie. Meer informatie over de methode van SmartAgent Company staat in bijlage 4.

Recreatieaanbod (huidig en gepland) Om te onderzoeken of het aanbod past bij de leefstijlen die in de zes gebieden domineren beschrijven we ook het aanbod. Het aanbod hebben we achterhaald met BORIS13, uit beleidsstukken, onderzoeksrapporten en gegevens van de Kamer van Koophandel. Deze gegevens hebben we laten controleren door de gemeenten Utrecht en Amersfoort. Discrepantie vraag-aanbod Per gebied bekijken we de discrepantie tussen vraag en aanbod. In hoeverre komt het aanbod tegemoet aan de vraag? Van is een gedetailleerde tekortenkaart gemaakt. De Rode gebieden laten zien waar de berekende tekorten het grootst zijn (hoe Roder, hoe groter het tekort). Dit zijn dus gebieden met een hoge vraag naar wandelen en fietsen, in combinatie met een lage padendichtheid. De tekortengebieden zijn niet scherp begrensd en moeten meer worden beschouwd als ‘zoekgebieden’ voor het wegwerken van de recreatietekorten. Aanbevelingen We geven aan welke maatregelen gewenst zijn om het aanbod beter te laten aansluiten op de vraag van de recreant. We kijken per gebied hoe de met BRAM berekende (kwantitatieve) tekorten kunnen worden weggewerkt. Daarnaast laten we aan de hand van de leefstijlen analyse zien welke ontwikkelrichtingen kwalitatief het beste aansluiten bij de recreatiebehoefte.

13

Het Beleidsondersteunend Ruimtelijk Informatie Systeem van Kenniscentrum Recreatie: een uitgebreide (GIS) bibliotheek met digitale geo bestanden op het gebied van de groene ruimte en recreatie


21


22



4

Regio Amersfoort In dit hoofdstuk beschrijven we de vraag naar en het aanbod van recreatiemogelijkheden in Amersfoort Noord en Amersfoort Noordwest. Tevens geven we de discrepantie in vraag en aanbod aan en de mogelijkheden om aan de recreatiebehoefte van de verschillende leefstijlen in de gebieden tegemoet voldoen.

4.1

Amersfoort Noord Amersfoort Noord omvat het gebied tussen Amersfoort, Nijkerk en Bunschoten (zie figuur 4.1).

4.1.1

Recreatieve vraag Inwonersprofiel Het profiel van de inwoners in Amersfoort Noord ziet er als volgt uit:  

Leefstijlen: Ingetogen Aqua (index 146), Uitbundig Geel (118) en Gezellig Lime. Ondernemend Paars zijn oververtegenwoordigd gezien het landelijk gemiddelde (120) Socio-demografisch: (Startende) families met een gemiddeld hoger inkomen (1,5 x modaal en meer)

Tabel 4.1 Inwonersprofiel Amersfoort Noord


23


Recreatiebehoefte De leefstijlen en demografische groepen die in Amersfoort Noord vertegenwoordigd zijn, bezoeken vooral een restaurant of café met terras en wandelen en fietsen. Verder gaan ze meer dan gemiddeld naar speeltuinen en kinderboerderijen. De recreanten in Amersfoort Noord die wandelen en fietsen recreëren ook relatief meer aan het water, gaan vaker naar een (kinder)boerderij en bezoeken ook vaker monumenten, bezienswaardigheden of archeologisch objecten dan de gemiddelde Nederlander. Tabel 4.2 Top 30 activiteiten op basis van participatie van de bewoners in Amersfoort Noord Amersfoort Noord aantal inwoners

Top30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Uit eten in restaurant, eetcafe Wandeling voor plezier Op terras zitten Fietstocht voor plezier Uit eten (fastfood, snackbar) Recreeren aan water (zee, meer, rivier, plas e.d.) Recreeren niet aan water (park, bos e.d.) Bar, cafe bezoek Muziek evenement, festival Speeltuin Kinderboerderij Monument, bezienswaardigheid ( kastelen, kerken, dorpen of stadsdelen) Wandelsport Joggen, hardlopen, trimmen Varen met motorboot, jacht Vissen Skaten, skeeleren Tocht met rondvaartboot Bezoek aan oudheidkundige, archeologische objecten Sier-, heemtuin Boerderij (agro-toerisme) Kanoen Naar de volkstuin Mountainbiken Natuur, milieu activiteiten, vereniging Paardensport Wielrennen Golf Roeien Tafeltennis

Geografie 82.000

Nederland

Amersfoort Noord

% 78,6% 57,2% 55,1% 50,0% 47,5% 47,4% 38,1% 34,4% 30,4% 28,1% 25,6% 19,6% 13,0% 9,7% 9,4% 8,0% 6,6% 6,5% 5,5% 5,3% 4,3% 4,2% 3,8% 3,5% 2,8% 2,5% 2,5% 2,4% 2,1% 0,3%

% 78,7% 58,2% 55,1% 50,5% 47,6% 47,4% 39,4% 34,0% 30,2% 30,0% 27,1% 20,3% 13,3% 9,8% 9,0% 8,0% 6,5% 6,5% 5,6% 5,3% 4,4% 4,2% 3,8% 3,6% 2,9% 2,5% 2,5% 2,4% 2,1% 0,3%

Activiteit participatie potentieel x 1000

Wandeling voor plezier

Wandeling voor plezier Index

Fietstocht voor plezier

Fietstocht voor plezier Index

65 48 45 41 39 39 32 28 25 25 22 17 11 8,0 7,4 6,6 5,3 5,4 4,6 4,4 3,6 3,4 3,2 2,9 2,4 2,1 2,1 2,0 1,7 0,3

84,6% 100,0% 63,3% 65,5% 51,4% 54,4% 52,0% 36,1% 33,5% 35,0% 32,9% 27,9% 20,9% 11,8% 9,7% 8,6% 7,3% 7,9% 7,6% 7,5% 5,8% 4,9% 4,0% 4,2% 4,4% 2,4% 2,7% 2,8% 2,6% 0,4%

108

85,2% 75,3% 62,9% 100,0% 51,0% 56,1% 50,2% 36,8% 33,4% 35,9% 32,3% 27,1% 19,3% 12,2% 9,9% 9,6% 8,2% 7,5% 7,1% 7,2% 6,3% 5,3% 4,0% 5,5% 4,2% 2,8% 4,3% 2,9% 3,2% 0,3%

108 132 114

Index 100 102 100 101 100 100 103 99 99 107 106 104 103 101 96 100 99 101 101 101 103 100 101 102 103 102 101 101 101 102

115 131 108 115 136 105 110 125 129 142 161 122 104 107 112 121 139 141 136 117 106 121 155 94 111 116 124 119

% = Participatiecijfers Index = het gemiddelde in Nederland (totaal = 100). Significante afwijkingen voor recreatieactiviteiten zijn weergegeven in groen (sign. Hoger) of rood (sign. Lager). Participatiepotentieel = aantal inwoners x participatiecijfer Amersfoort Noord

4.1.2

Recreatief aanbod In Amersfoort Noord is het volgende recreatieaanbod in het buitengebied te vinden.

Huidig aanbod  Zeer open landschap met riviertje de Laak  Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland  De wijken Nieuwland, Kattenbroek en Zielhorst worden aan de noordkant begrensd door de A1. Er zijn 5 uitvalswegen voor die wijken naar het noorden. Vathorst (3825) wordt aan de noordkant niet begrensd door een snelweg, maar aan de oostkant wel (door de A28) en heeft 4 uitvalswegen.

24


107 118 132 107 110 128 126 138 149 125 106 119 125 114 130 135 147 126 106 159 149 110 175 121 148 98


       

Landwinkel/schenkerij de Kastanjeboom: Pannenkoeken bakken, Tai Chi workshop, koekerellen, hike en drive door nationaal landschap Eef’s Hobbydeel: creatieve cursussen (workshops met verf, klei, hout et cetera), kinderfeestjes, vrijgezellenfeesten, rondleiding over de boerderij Eemlandhoeve: familiedagen, personeelsuitjes, excursies, teambuilding, educatieve en informatieve plattelandssessies Grofmazig routenetwerk (valt samen met openbare weg) Waterpark Nieuwland: groenvoorziening met nadruk op water (skaten, zonnebaden) Twee maneges Park van de Tijden en kinderboerderij in Vathorst De Kamers, cultureel centrum

Figuur 4.1 Recreatief aanbod Amersfoort Noord

Geplande ontwikkelingen  Verbreden van de Laak voor vaarroute (project Laakzone, eerste fase in uitvoering)  Openhouden wespentaille tussen Amersfoort Noord en Bunschoten  Uitbreiden en verbeteren van (fiets, wandel, ruiter)routestructuren in ArkemheenEemland (ontwikkelingsvisie Laakzone)  Vathorst Noord (groengebied voor bewoners van Vathorst, zone tussen Amersfoort en Nationaal Landschap) op de langere termijn


25


4.1.3

Discrepantie vraag-aanbod Amersfoort Noord grenst aan het Nationaal landschap Arkemheen-Eemland. Dit is echter een gebied met een zeer lage padendichtheid en daardoor beperkte mogelijkheden voor wandelen en fietsen. Het tekort aan dagtochten voor wandelen en fietsen is in Amersfoort Noord respectievelijk 1945 en 821. De groeiende vraag vanuit Amersfoort-Noord alsmede de vraag vanuit Bunschoten-Spakenburg en Nijkerk, leiden tot een tekort. Voor veel inwoners van Amersfoort-Noord is de beter ontsloten zuidkant van de stad (Utrechtse Heuvelrug) te ver weg; bovendien moeten ze de hele stad door om daar te komen. De ontwikkelgebieden Vathorst en Hooglanderveen hebben bovendien het probleem dat ze door snelwegen worden afgeschermd van de Heuvelrug. Figuur 4.2 Recreatieve tekortenkaart Amersfoort-Noord14

Kijken we naar het huidige en geplande aanbod dan zien we dat het Nationaal landschap Arkemheen-Eemland vooral interessant is voor de Groene en Aqua leefstijl. De agrotoeristische bedrijven zijn interessant voor Uitbundig Geel en in mindere mate ook voor de mensen met een Rode leefstijl. Maar het aanbod aan pretvoorzieningen (horeca, attracties zoals kinderboerderijen en speeltuinen) in het buitengebied is nog laag voor Geel en Lime. Ook voor de Paarse leefstijl zijn er weinig mogelijkheden.

14

De rode gebieden laten zien waar de berekende tekorten het grootst zijn (hoe roder, hoe groter het tekort). Dit zijn dus gebieden met een hoge vraag, in combinatie met een lage padendichtheid. De tekortengebieden zijn niet scherp begrensd en moeten meer worden beschouwd als ‘zoekgebieden’ voor het wegwerken van de recreatietekorten.

26



4.1.4

Aanbevelingen We bevelen aan om de padenstructuur in de driehoek Amersfoort-Noord - Bunschoten Nijkerk te verdichten om de kwantitatieve tekorten weg te werken. Het tekortengebied ligt op het grensvlak van de drie gemeenten, dus samenwerking is hierbij aan te raden. Daarnaast verdienen de recreatieve verbindingen bij de verbreding van de snelwegen aandacht. Er is een aantal uitvalswegen voor recreanten: deze moeten echter wel in de toekomst gewaarborgd blijven.

Ontwikkelrichtingen We zien voor de meest voorkomende leefstijlen (Aqua, Geel, Lime en Paars) nog de volgende mogelijke ontwikkelrichtingen die ondernemers (eventueel met de overheid) op kunnen pakken: Belangrijk is in te spelen op grote groepen gezinnen met kinderen, horeca en actievere vormen van recreatie. Voor de Aqua leefstijl mag dit niet te uitbundig zijn. Een kinderboerderij met bijzondere dieren (bijvoorbeeld struisvogels) of een natuureducatie programma of een fossielenveldje past goed. Ook fietsroutes (gebied is met de vele weilanden voor wandelen minder geschikt) passen hierbij, bijvoorbeeld met uitkijktorens en vogelspot plekken. Voor de recreanten met een Gele en Paarse leefstijl kan een speeltuin en recreatieplas erg geschikt zijn (vergelijkbaar met Henschotermeer). Kijk bijvoorbeeld naar het participatiepotentieel van 39.000 mensen met interesse in recreëren aan het water. Ook Lime recreanten houden van speeltuinen en kinderboerderijen. In dit gebied zijn twee maneges. Verder inspelen op paardensport is voor Geel en Paars interessant (denk aan ruiterroutes, springveld). Voor de gezinnen met een Gele leefstijl is een doeland zeer geschikt, voor de sportieve gezinnen met een Paarse leefstijl past een exclusiever health en fitness programma of een mountainbike route goed.

4.2

Amersfoort Noordwest Amersfoort Noordwest omvat het gebied tussen Soest en Amersfoort (zie figuur 4.3).

4.2.1

Recreatieve vraag Inwonersprofiel Het profiel van de inwoners in Amersfoort Noordwest ziet er als volgt uit: 

Leefstijlen: Ingetogen Aqua (index 160), Gezellig Lime en Uitbundig Geel. Ondernemend Paars (137) en Creatief en Artistiek Rood (106) zijn oververtegenwoordigd gezien het landelijk gemiddeld.


27




Socio-demografisch: Hoog opgeleide een- en tweepersoonshuishoudens en gezinnen met kinderen

Tabel 4.3 Inwonersprofiel Amersfoort Noordwest

Recreatiebehoefte De leefstijlen en demografische groepen die in Amersfoort Noordwest vertegenwoordigd zijn gaan, zoals ook in Amersfoort Noord, het liefst uit eten, op een terras zitten, maar ook wandelen en fietsen. Meer dan gemiddeld bezoeken ze monumenten, bezienswaardigheden (kastelen en kerken), archeologische objecten, sier- en heemtuinen, natuur en milieuactiviteiten en doen ze aan golf. Opvallend is dat ook jeu de boules in het rijtje hoort, maar met een laag participatiepotentieel.

28



Tabel 4.4 Top 30 activiteiten op basis van participatie van de bewoners in Amersfoort Noordwest Amersfoort Noord West aantal inwoners

Top30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Uit eten in restaurant, eetcafe Wandeling voor plezier Op terras zitten Fietstocht voor plezier Uit eten (fastfood, snackbar) Recreeren aan water (zee, meer, rivier, plas e.d.) Recreeren niet aan water (park, bos e.d.) Bar, cafe bezoek Muziek evenement, festival Speeltuin Kinderboerderij Monument, bezienswaardigheid ( kastelen, kerken, dorpen of stadsdelen) Wandelsport Joggen, hardlopen, trimmen Varen met motorboot, jacht Vissen Skaten, skeeleren Tocht met rondvaartboot Bezoek aan oudheidkundige, archeologische objecten Sier-, heemtuin Boerderij (agro-toerisme) Kanoen Naar de volkstuin Mountainbiken Natuur, milieu activiteiten, vereniging Paardensport Golf Roeien Duiken Jeu de boules

Geografie 157.000

Nederland

Amersfoort Noord West

% 78,6% 57,2% 55,1% 50,0% 47,5% 47,4% 38,1% 34,4% 30,4% 28,1% 25,6% 19,6% 13,0% 9,7% 9,4% 8,0% 6,6% 6,5% 5,5% 5,3% 4,3% 4,2% 3,8% 3,5% 2,8% 2,5% 2,4% 2,1% 0,4% 0,2%

% 79,7% 57,9% 57,2% 49,6% 44,1% 44,9% 36,6% 35,7% 31,4% 22,9% 22,3% 21,7% 14,4% 9,8% 8,7% 7,3% 5,4% 6,6% 5,8% 6,3% 3,9% 3,8% 3,9% 3,6% 3,2% 2,2% 2,5% 1,9% 0,4% 0,3%






125 91 90 78 69 70 57 56 49 36 35 34 23 15 14 12 8,4 10 9,1 10 6,1 5,9 6,1 5,6 5,0 3,4 4,0 3,0 0,6 0,4

85,6% 100,0% 65,8% 64,2% 48,0% 52,0% 49,1% 37,9% 35,0% 27,2% 27,4% 30,4% 22,7% 11,9% 9,2% 7,7% 6,0% 7,9% 8,0% 8,8% 5,1% 4,4% 4,1% 4,2% 4,9% 2,0% 2,9% 2,3% 0,2% 0,4%

109

86,3% 74,8% 65,5% 100,0% 47,3% 53,6% 47,1% 39,2% 35,1% 27,6% 26,7% 29,5% 20,8% 12,1% 9,6% 8,9% 6,7% 7,5% 7,3% 8,5% 5,7% 4,9% 3,9% 5,6% 4,6% 2,3% 3,0% 2,9% 0,3% 0,4%

110 131 119

Index 101 101 104 99 93 95 96 104 103 81 87 111 111 101 92 92 81 101 105 118 90 89 102 102 113 86 106 91 89 140

119 128 101 110 129 110 115 97 107 155 175 122 99 96 91 121 145 166 118 104 109 122 174 80 121 110 64 270

100 113 123 114 115 98 104 150 160 125 103 111 102 116 134 159 132 116 103 162 165 92 127 133 87 217

% = Participatiecijfers Index = het gemiddelde in Nederland (totaal = 100). Significante afwijkingen voor recreatieactiviteiten zijn weergegeven in groen (sign. Hoger) of rood (sign. Lager). Participatiepotentieel = aantal inwoners x participatiecijfer Amersfoort Noordwest

4.2.2

Recreatief aanbod In Amersfoort Noordwest is het volgende recreatieaanbod in het buitengebied te vinden.

Huidig aanbod  Groengebied Hoogland West: akkerbouw, zoals maïs en agrarisch weidegebied om te wandelen en fietsen  Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland  Grebbelinie (cultuurhistorie) inclusief de keerkade en kazematten (niet toegankelijk)  Landgoed Coelhorst en Kapel van Coelhorst (kleinschalig, niet toegankelijk)  1 café  Manege  Barrières: de Eem en N199 met een aantal uitvalswegen voor fietsen/wandelen  Opstapplaats fietsboot Eemlijn: toeristische lijndienst tussen Amersfoort en Randmeren.  Motorbootroute op de Eem  Grofmazig routenetwerk (valt grotendeels samen met openbare weg)  Geitenboerderij Breevoort: zeskamp, boeren buitenspelen, wijn- en geitenkaasproeverij, conferentiezalen  Mariboe: kinderfeestjes op boerderij


29


  

Kaasmakerij en winkel Groot Weede (zuidkant): zorgboerderij, biologische winkel, kinderfeestjes Sterrenwacht in omgeving Twee werken van de Grebbelinie: werk bij Krachtwijk en werk aan de Glashut

Figuur 4.3 Recreatief aanbod Amersfoort Noordwest

Geplande ontwikkelingen  Hoogland West ontwikkelen tot landschapspark met extensieve recreatieve ontwikkelingen  Klompenpad Hoogland West  Zichtbaar maken en beleefbaar maken Grebbelinie  Vogelboulevard (natuurmonumenten)  Golfbaan  Realisatie fietsen onverhard wandelpad langs de Eem

4.2.3

Discrepantie vraag-aanbod De polders ten (noord)westen van Amersfoort hebben een lage padendichtheid, terwijl de vraag naar wandelen en fietsen vanuit de stad hoog is. Dit leidt tot een tekort aan dagtochten voor wandelen en fietsen van respectievelijk 1805 en 763.

30



Figuur 4.4 Recreatieve tekortenkaart Amersfoort Noordwest

Kijken we naar het huidige en geplande aanbod dan past de motorbootroute goed bij recreanten met een Paarse en Blauwe leefstijl. Het Nationaal landschap ArkemheenEemland sluit - zoals in Amersfoort Noord - vooral aan bij de Groene en Aqua leefstijl. Maar Aqua is ook geïnteresseerd in archeologische objecten, zoals de Grebbelinie of het Landgoed Coelhorst. Maar deze zijn nauwelijks tot niet toegankelijk. De ontwikkeling van de golfbaan is interessant voor Paars. Rode recreanten hebben weinig mogelijkheden (Sterrenwacht ligt wel dichtbij) maar trekken ook vaak naar de binnenstad. De agrotoeristische bedrijven bieden plezier voor de Gele en Lime recreanten. Maar er is nog weinig horeca in het buitengebied waar alle doelgroepen behoefte aan hebben.

4.2.4

Aanbevelingen De opgave in Amersfoort Noordwest is 20 km wandelen 8 km fietspad. De ligging ten opzichte van de Heuvelrug en Soestduinen is gunstiger dan voor Amersfoort Noord. De Eem vormt echter een barrière, met beperkte recreatieve verbindingen. We raden daarom aan om bij het verbeteren van de padenstructuur in het gebied ook rekening te houden met de Eem. Als daar 1 of 2 recreatieve verbindingen (pontjes) bij komen, heeft dit een groot positief effect.

Ontwikkelrichtingen We zien voor de meest voorkomende leefstijlen (Aqua, Lime, Geel, Paars) nog de volgende mogelijke ontwikkelrichtingen die ondernemers (eventueel met de overheid) op kunnen pakken:


31


In dit gebied liggen interessante ontwikkelmogelijkheden voor de Aqua leefstijl, bijvoorbeeld met een klompenpad langs de Grebbelinie of het landgoed Coelhorst (sier- en heemtuin). Ook biedt de Geitenboerderij Breevoort interessante mogelijkheden om de streekcultuur onder de aandacht te brengen. (wijn en geitenkaas, kaasmakerij Groot Weede). Voor Aqua kunnen goede combinaties gemaakt worden (parels rijgen) bijvoorbeeld een fiets / boottocht met bezoek aan een van locaties van multifunctionele landbouw met proeverij van streekproducten (in een café). In Amersfoort Noordwest zien we tot slot meer dan in Amersfoort Noord de combinatie Paars - Rood naar voren komen. Dit betekent een meer creatieve en artistieke invulling dan in Amersfoort Noord (sportief voor Geel - Paars). Voor recreanten met een Paarse leefstijl is horeca aan het water bijvoorbeeld gekoppeld aan verbrede landbouw (aanlegplaatsen en horeca aan de Eem) een interessante optie (iets exclusiever/artistieker; Domburg aan de Eem; horeca waar jonge moderne kunstenaars een tentoonstelling hebben of waar een compacte golfbaan ligt). Ook Gele en Lime recreanten hebben behoefte aan horeca. Recreanten met een Rode leefstijl kunnen aangetrokken worden met ateliers of kleinschalige voorstellingen in het buitengebied (zoals op het landgoed Coelhorst).

4.3

Conclusies Regio Amersfoort In de regio Amersfoort bestaat een tekort aan wandelen fietsmogelijkheden aan de noord en noordwestkant. Om dit tekort terug te dringen, zijn naast vlakgroen en recreatieve verbindingen vooral recreatiemogelijkheden nodig voor recreanten met een Aqua leefstijl die in Amersfoort Noord(West) oververtegenwoordigd zijn. Ook wonen er veel Lime, Geel en Paarse recreanten. Verder zijn in Amersfoort Noord vooral voorzieningen nodig voor (startende) families met een hoger inkomen; en in Noordwest ook voor hoog opgeleide een- en tweepersoonshuishoudens.

32



5

Stadsgewest Utrecht In dit hoofdstuk beschrijven we de vraag naar en het aanbod van recreatiemogelijkheden in Utrecht Noordwest, Utrecht Noord, Utrecht Zuidoost en Utrecht Zuidwest. Tevens geven we de discrepantie in vraag en aanbod van de gebieden aan en de ontwikkelmogelijkheden om aan de behoefte van de verschillende leefstijlen in de gebieden tegemoet te komen. N.B.Waar we in het vervolg schrijven over Utrecht bedoelen we het stadsgewest Utrecht en niet de stad Utrecht. Onder Utrecht Zuidoost valt bijvoorbeeld ook de gemeente Houten en Bunnik (zie de tekortengebieden in het vorige hoofdstuk).

5.1

Utrecht Noordwest Utrecht Noordwest omvat het gebied tussen Kockengen, Harmelen en Leidsche Rijn (zie figuur 5.1).

5.1.1

Recreatieve vraag Inwonersprofiel De inwoners van Utrecht Noordwest hebben een duidelijk ander profiel dan de inwoners van de andere gebieden rondom Utrecht. Het profiel van de inwoners ziet er als volgt uit: 



Leefstijlen: Ingetogen Aqua (142) grootste groep. Ook Ondernemend Paars (157), Gezellig Lime en Uitbundig Geel. Stijlvol en Luxe Blauw (136) komt ook sterker dan gemiddeld naar voren. Socio-demografisch: sterke vertegenwoordiging gezinnen met kinderen (leeftijd 25-49 jaar) en een- en tweepersoons huishoudens boven 55 jaar. Verder zijn gezinnen met jonge kinderen (< 5 jaar) en tweepersoonshuishoudens boven 35 jaar meer dan gemiddeld in Nederland aanwezig. Het inkomen ligt in het algemeen boven modaal.


33


Tabel 5.1 Inwonersprofiel Utrecht Noordwest

Recreatiebehoefte De leefstijlen en demografische groepen die in Utrecht Noordwest vertegenwoordigd zijn, ondernemen soortgelijke activiteiten als de gemiddelde Nederlander. Iets meer dan landelijk gemiddeld worden monumenten, archeologische opgravingen, sier- en heemtuinen bezocht, bestaat interesse in natuur- en milieueducatie en worden sporten als wielrennen, golf en tafeltennis beoefend. Wandelaars en fietsers bezoeken daarnaast meer dan gemiddeld ook agrotoeristische bedrijven en recreëren niet aan het water (park, bos).

34



Tabel 5.2 Top 30 activiteiten op basis van participatie van de bewoners in Utrecht Noordwest

% = Participatiecijfers Index = het gemiddelde in Nederland (totaal = 100). Significante afwijkingen voor recreatieactiviteiten zijn weergegeven in groen (sign. Hoger) of rood (sign. Lager). Participatiepotentieel = aantal inwoners x participatiecijfer Utrecht Noordwest

5.1.2

Recreatief aanbod In Utrecht Noordwest is het volgende recreatieaanbod in het buitengebied te vinden:

Huidig aanbod  Harmelen: weiland, vijverbos, boomgaarden  Haarrijnse Plas: zwemmen, zonnen, wandelen, fietsen, vissen, surfen, luieren, picknicken  Manege Castellum (tijdelijk)  Golfclub de Haar  Landgoed en Kasteel de Haar en tuinen: bezoek kasteel, bezoek kasteeltuin met hertenweide, evenementen  Horeca: Restaurant ’t Wapen van Haarzuylen, de Vier Balken (cultuurhistorisch) en Restaurant Kortjak (al la carte, pannenkoeken), op het kasteelterrein: de theekoepel  Fiets en tandemverhuur  Wandelen, fietsen in het Groene Hart met voor cultuurhistorische beleving historisch centrum Woerden en Maarssen, Buitenplaatsen aan de Vecht en Nieuwe Hollandse Waterlinie


35




Barrière: A2, A12, 3 spoorlijnen: Utrecht - Den Haag - Amsterdam –Woerden, Amsterdam Rijnkanaal

Figuur 5.1 Recreatief aanbod Utrecht Noordwest

Geplande ontwikkelingen  Groengebied Utrecht-West (RodS): deelgebied Haarzuilens, uitvoering gestart maar onzeker  Landinrichtingsplan Haarzuilens (parkbos Haarzuilens gepland + recreatiegebied Wielrevelt, een rivier, klein Limburg): kanoroutes, picknickweides en ‘pleisterplaatsen’, wandelen, fietsen, natuur  Verbindingen Harmelen  Fietsverbinding vanuit Maarssenbroek (A2): aanleg gestart

36



5.1.3

Discrepantie vraag-aanbod Het tekort aan dagtochten voor wandelen en fietsen is in Utrecht Noordwest respectievelijk 2500 en 1098. Met name vanuit Leidsche Rijn is een toenemende recreatievraag in het gebied te verwachten. Uit het BRAM-model komt een relatief beperkt tekort naar voren, vergeleken met de andere stadsdelen. Dit komt door de hogere padendichtheid in dit gebied, vergeleken met de polders ten zuiden van de A12. Daarnaast speelt de barrièrewerking door de A2 en het Amsterdam Rijn kanaal een belangrijke rol. Hierdoor kunnen recreanten vanuit Maarssen en Utrecht Noordwest moeilijker in het gebied komen, waardoor deze vraag niet in Noordwest valt. Dit leidt tot een hoger tekort aan de noordoostkant van Utrecht. De rol van deze barrière is dus niet een oplossing, maar eerder een verplaatsing van het tekort. Het tekort is ook kleiner verken met de studie van de gemeente Utrecht naar recreatietekorten. Dit komt door het verschil in gebiedsbegrenzing. In dit onderzoek zit Strijkviertel waar een groot tekort is niet in Utrecht Noordwest opgenomen en bij het onderzoek van de gemeente Utrecht wel. Hierdoor is in ons onderzoek het tekort in Zuidwest groter en het tekort in Utrecht Noordwest lager. Figuur 5.2 Recreatieve tekortenkaart Utrecht Noordwest

Utrecht-Noordwest biedt op dit moment mogelijkheden voor de rustzoekende recreant waardoor Ingetogen Aqua en Rustig Groen aan hun trekken komen. Daarbij is er een interessant cultuurhistorisch aanbod en een golfbaan voor Paars/Blauw. Voor Gezellig Lime zijn nog weinig mogelijkheden.


37


5.1.4

Aanbevelingen Om de recreatietekorten terug te dringen, dient de RodS opgave rond Haarzuilens te worden gerealiseerd: deze opgave ligt precies in het gebied met de grootste tekorten. Het gebied moet wel goed bereikbaar zijn vanuit Leidsche Rijn, dus in dit stadsdeel moeten goede recreatieve verbindingen richting het noordwesten worden aangelegd. Ook het creëren van ommetjes kan helpen om de vraag van drukke gezinnen te accommoderen. Daarnaast is het belangrijk om de barrièrewerking van de A2 bij Maarssen op te heffen. Hierdoor kunnen meer recreanten het gebied bereiken, maar kan de druk wel groter worden. Meer recreatieaanbod is dan gewenst.

Ontwikkelrichtingen We zien voor de meest voorkomende leefstijlen (Aqua, Paars, Lime, Geel) nog de volgende mogelijke ontwikkelrichtingen die ondernemers (eventueel met de overheid) op kunnen pakken: De Gele groep kan aan de Haarrijnse Plas genieten. Horeca is hier welkom. Verder biedt het gebied vooral mogelijkheden voor rustige en cultuurhistorische activiteiten (voor o.a. Aqua en Paars). Het ligt voor de hand om deze identiteitbepalende elementen als leidraad voor verdere ontwikkeling te nemen. Denk daarbij ook aan meer stijlvollere en exclusieve mogelijkheden voor recreatie (zoals een Rosarium, uitspanning aan de Haarrijnse plas, en verdere ontwikkeling van sier- en heemtuinen) en voorzieningen zoals bankjes. Verder zijn veilige routes voor nordic walking interessant voor Aqua. De Lime recreanten kun je trekken met rommelmarkten of braderieën, maar dan vooral in de kernen en niet in het buitengebied. Maak hierbij gebruik van het al aanwezige aanbod in de omgeving en PRmarketing.

5.2

Utrecht Noord Utrecht Noord omvat het gebied tussen de Maarsseveense plassen en de Bilt (zie figuur 5.3).

5.2.1

Recreatieve vraag Inwonersprofiel Het profiel van de inwoners in Utrecht Noord ziet er als volgt uit:  

38

Leefstijlen: Creatief en Inspirerend Rood (index 322), Ondernemend Paars (199) en Ingetogen Aqua (116) meer dan evenredig aanwezig Socio-demografisch: overwegend jong (tot 34 jaar), hoog opgeleid, alleen of samenwonend en met een inkomen tot modaal.



Tabel 5.3 Inwonersprofiel Utrecht Noord

Recreatiebehoefte De leefstijlgroepen en demografische groepen in Utrecht Noord gaan, naast horecabezoek en fietsen en wandelen, meer dan gemiddeld naar muziek evenementen (festivals), monumenten en beoefenen actieve sporten zoals joggen, mountainbiken, wielrennen en golf. Wandelaars en fietsers ondernemen ook meer dan gemiddeld natuur- en milieuactiviteiten en bezoeken monumenten en bezienswaardigheden (kastelen, kerken, dorpen).


39


Tabel 5.4 Top 30 activiteiten op basis van participatie van de bewoners in Utrecht Noord Utrecht Noord Aantal inwoners

Top30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30


Geografie 162.000

Nederland

Utrecht Noord

% 78,6% 57,2% 55,1% 50,0% 47,5% 47,4% 38,1% 34,4% 30,4% 28,1% 25,6% 19,6% 13,0% 9,7% 9,4% 8,0% 6,6% 6,5% 5,5% 5,3% 4,3% 4,2% 3,8% 3,5% 2,8% 2,5% 2,5% 2,4% 2,1% 0,3%

% 81,1% 58,7% 61,6% 49,0% 46,3% 47,5% 39,9% 43,0% 35,5% 20,2% 21,2% 23,7% 14,4% 12,1% 9,8% 6,8% 5,4% 6,8% 6,5% 5,8% 3,7% 4,4% 4,1% 4,5% 3,2% 2,3% 3,1% 2,9% 2,3% 0,3%






131 95 100 79 75 77 65 70 58 33 34 38 23 20 16 11 8,7 11 10 9,4 6,0 7,1 6,6 7,2 5,1 3,7 5,0 4,7 3,7 0,5

86,9% 100,0% 69,6% 62,6% 50,7% 54,8% 53,7% 45,6% 39,9% 24,0% 26,1% 32,6% 22,6% 14,7% 10,5% 7,0% 6,1% 8,6% 8,8% 8,0% 5,0% 4,9% 4,4% 5,7% 4,9% 2,3% 3,4% 3,0% 2,6% 0,3%

110

87,0% 74,7% 68,7% 100,0% 48,9% 57,5% 50,9% 46,9% 40,4% 23,5% 25,1% 30,4% 21,0% 14,9% 11,5% 8,6% 6,7% 8,1% 8,0% 7,9% 5,7% 6,4% 4,0% 7,2% 4,9% 2,5% 5,6% 3,5% 3,2% 0,3%

111 131 125

Index 103 103 112 98 98 100 105 125 117 72 83 121 111 125 104 85 81 105 118 109 87 105 107 128 114 92 124 122 108 110

126 125 107 116 141 132 131 85 102 166 175 152 112 87 94 132 161 151 117 117 117 163 175 92 137 126 122 112

103 121 134 136 133 84 98 155 162 154 123 107 102 124 145 148 133 152 106 206 174 100 227 148 148 84

% = Participatiecijfers Index = het gemiddelde in Nederland (totaal = 100). Significante afwijkingen voor recreatieactiviteiten zijn weergegeven in groen (sign. Hoger) of rood (sign. Lager). Participatiepotentieel = aantal inwoners x participatiecijfer Utrecht Noord

5.2.2

Recreatief aanbod In Utrecht Noord is het volgende recreatieaanbod in het buitengebied te vinden.

Huidig aanbod  In het noordwesten van dit gebied liggen de veenplassen, het midden is agrarisch gebied (polder), in het oosten ligt bos en ten noorden (buiten het gebied) ligt bos  Noorderpark (RodS): wandelen, fietsen  Ruigenhoekse polder: bos, lig- en struinweiden, waterpartijen en fiets, wandel en ruiterroutes  Gagelbos: nu extensieve recreatie, vrij druk met mensen die hun hond hier uitlaten. Het is een van de weinige plekken waar de hond vrij rond mag lopen en zwemmen.  Barrière: A27 + Noordelijke randweg (NRU) voor fietsen en wandelen  Maneges  Nieuwe Hollandse Waterlinie met forten: Ruigenhoek, Voordorp, De Gagel, Blauwkapel, Fort op de Biltstraat, De Klop  Maarsseveense plassen aan westkant: zwemmen, zonnen, surfen, duiken

40



  

Horeca: wokrestaurants, steengrillen en BBQ aan de rand van het gebied en een restaurant in een fort (maar alleen mogelijk als je er vergadert) Loosdrechtse plassen ten noordoosten gebied: watersport waaronder zeilen, roeien, kanoën, waterskiën Bossen Hollandse Rading ten noorden van dit gebied en bossen in het westen van dit gebied - De Leijen en ten westen – Beerschoten

Figuur 5.3 Recreatief aanbod Utrecht Noord

Geplande ontwikkelingen  Fietsbrug over noordelijke randweg  Gagelbos: ambitie van Staatsbosbeheer is intensieve recreatie (gepland maar onzeker)  Idee: recreatiepoorten, kleine golfbaan met horeca en fietscrossbaan en waterspeeltuin in Ruigenhoek, sauna/wellness bij Maarsseveense Plassen, horeca in Fort de Gagel, wandelspeelroute Gagelbos, mogelijke ontwikkeling van Fort Ruigenhoek  Natuurontwikkeling in Berthunepolder (onderdeel Noorderpark) (gepland maar onzeker)


41


5.2.3

Discrepantie vraag-aanbod De noordkant van Utrecht heeft een groot tekort. Het tekort aan dagtochten voor wandelen en fietsen is respectievelijk 5401 en 2025. De vraag vanuit de stad is extra hoog vanwege de barrièrewerking van de A2 en het Amsterdam Rijnkanaal. Recreanten kunnen daardoor minder goed richting het westen, hetgeen zorgt voor extra drukte in het noorden. Een deel van de vraag vanuit het stedelijk gebied die hier op Noord afgewenteld wordt zal ook naar oost of west gaan. In de berekeningen is nog geen rekening gehouden met een ‘opwaardering’ van de Randweg Noord tot snelweg. Momenteel vormt deze weg geen grote barrière, maar dat kan door een opwaardering van de Randweg wel veranderen. Figuur 5.4 Recreatieve tekortenkaart Utrecht Noord

Kijken we naar het huidige en geplande aanbod dan speelt het gebied met haar (te ontwikkelen) natuur en forten in op de interesse in natuur en monumenten bij de leefstijlen in het gebied, vooral bij Paars en Aqua. Geel heeft mogelijkheden aan de Maarsseveense plassen (zwemmen, vissen) en in de Ruigenhoekse polder. Horeca is meer gericht op Lime, Geel en Groen. Maar minder op de meest voorkomende leefstijlen in het gebied: Aqua, Paars en Rood.

42



5.2.4

Aanbevelingen Recentelijk is er in het gebied veel verbeterd, door aanleg van paden en landschapselementen; het RodS gebied Noorderpark is bijna geheel ingericht. Dit is echter nog niet voldoende om alle tekorten weg te werken. We bevelen daarom aan om de mogelijkheden in het gebied verder uit te breiden, waarbij recreatieverbindingen naar de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie speciale aandacht verdienen. Bovendien mag de Randweg Noord in de toekomst geen grote barrière gaan vormen. Daarnaast zal het realiseren van recreatieve verbindingen richting het westen de druk op Utrecht Noord verminderen.

Ontwikkelrichtingen We zien voor de meest voorkomende leefstijlen (Rood, Paars en Aqua) nog de volgende mogelijke ontwikkelrichtingen die ondernemers (eventueel met de overheid) op kunnen pakken: In dit gebied is het van belang recreatieve voorzieningen voor de recreanten uit de segmenten Rood en Paars op te nemen. Met de (te ontwikkelen) natuur en Waterlinie wordt hier al deels op ingespeeld. De forten geven een duidelijke identiteit aan dit gebied en lenen zich voor exposities, culturele evenementen, (kleinschalige) muziekevenementen en festivals. Terrassen bij de forten zijn welkom. Voor de Paarse doelgroep kunnen de forten vergaderlocaties bieden. Op sportief gebied kan gedacht worden aan routes voor actieve sporters (skaten, skeeleren en hardlopen). Voor de recreanten uit het Aqua segment zijn de extensieve recreatiemogelijkheden in de Ruigenhoekse Polder interessant (wandelen fietsroutes tussen de forten).

5.3

Utrecht Zuidoost Utrecht Zuidoost bevat het gebied tussen Nieuwegein, Odijk en Zeist (zie figuur 5.5).

5.3.1

Recreatieve vraag Inwonersprofiel Het profiel van de inwoners in Utrecht Zuidoost is te vergelijken met Utrecht Noord en ziet er als volgt uit:  

Leefstijlen: Creatief en inspirerend Rood (index 273), Ondernemend Paars (207) en Ingetogen Aqua (123) meer dan evenredig aanwezig Socio-demografisch: jong (tot 34 jaar), hoog opgeleid, alleen of samenwonend en met een inkomen tot modaal


43


Tabel 5.5 Inwonersprofiel Utrecht Zuidoost

Recreatiebehoefte Naast het inwonerprofiel is ook de recreatiebehoefte van de leefstijlen en demografische groepen in Utrecht Zuidoost te vergelijken met Utrecht Noord. Naast horeca en fietsen en wandelen bezoeken ze meer dan gemiddeld in Nederland monumenten, archeologische objecten en beoefenen actieve sporten zoals joggen, mountainbiken, wielrennen en golf. Wandelaars en fietsers ondernemen ook meer dan gemiddeld natuur en milieuactiviteiten.

44



Tabel 5.6 Top 30 activiteiten op basis van participatie van de bewoners in Utrecht Zuidoost Utrecht Zuid Oost Aantal inwoners

Top30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30


Geografie 119.000

Nederland

Utrecht Zuid Oost

% 78,6% 57,2% 55,1% 50,0% 47,5% 47,4% 38,1% 34,4% 30,4% 28,1% 25,6% 19,6% 13,0% 9,7% 9,4% 8,0% 6,6% 6,5% 5,5% 5,3% 4,3% 4,2% 3,8% 3,5% 2,8% 2,5% 2,5% 2,4% 2,1% 0,3%

% 80,9% 58,5% 60,3% 49,3% 46,3% 47,3% 39,4% 41,1% 34,5% 21,5% 21,9% 23,2% 14,3% 11,5% 9,7% 7,0% 5,5% 6,8% 6,4% 5,8% 3,8% 4,4% 4,0% 4,2% 3,2% 2,3% 3,0% 2,9% 2,2% 0,3%






96 70 72 59 55 56 47 49 41 26 26 28 17 14 12 8,3 6,6 8,0 7,6 7,0 4,6 5,2 4,8 5,0 3,8 2,8 3,6 3,4 2,7 0,4

86,7% 100,0% 68,4% 63,1% 50,4% 54,6% 52,8% 43,6% 38,7% 25,5% 27,0% 31,9% 22,5% 14,0% 10,3% 7,2% 6,3% 8,4% 8,7% 8,1% 5,2% 4,9% 4,3% 5,3% 4,9% 2,3% 3,3% 3,0% 2,6% 0,4%

110

86,9% 74,6% 67,8% 100,0% 49,1% 56,9% 50,2% 44,8% 38,9% 25,3% 26,0% 30,0% 20,7% 14,2% 11,2% 8,6% 6,8% 8,0% 7,9% 7,9% 5,9% 6,1% 4,0% 6,7% 4,8% 2,5% 5,4% 3,4% 3,1% 0,3%

111 130 123

Index 103 102 109 99 97 100 103 119 113 77 85 118 110 119 103 87 84 104 117 110 89 104 106 121 113 93 121 119 106 111

124 126 106 115 139 127 127 91 106 163 173 145 110 90 96 129 159 152 120 116 115 152 173 91 133 125 121 117

103 120 132 130 128 90 102 153 160 147 120 108 104 123 145 149 136 145 107 194 170 101 219 142 145 90

% = Participatiecijfers Index = het gemiddelde in Nederland (totaal = 100). Significante afwijkingen voor recreatieactiviteiten zijn weergegeven in groen (sign. Hoger) of rood (sign. Lager). Participatiepotentieel = aantal inwoners x participatiecijfer Utrecht Zuidoost

5.3.2

Recreatief aanbod In Utrecht Zuidoost is het volgende recreatieaanbod in het buitengebied te vinden.

Huidig aanbod  Agrarisch gebied (weilanden) en bossen, boomgaarden, stadsrand  Nieuwe Hollandse Waterlinie met forten: Vechten (Linie-centrum, Romeinse uitkijktoren, Limirinth (doolhof uitgekapt in het maïs, eens per jaar), feesten, partijen, openluchttheater, kersenfestival(streekproducten), ‘t Hemeltje (geen recreatieve ontwikkeling), Fort Rhijnauwen (natuur en geheimzinnigheid: paar keer per jaar cultuurevenementen)  Kasteel Heemstede (restaurant, erg luxe en geen relatie met het gebied )  Maneges  Druk bezocht Amelisweerd: natuurgebied, bootjesverhuur, veldkeuken, pannenkoekenhuis, park, picknickweides, agrarische activiteit, tennisvereniging  3 golfbanen Utrecht - Amelisweerd, Laaggraven en Bunnik  Groenraven-Oost (RodS): redelijk goed bereikbaar gebied  Bos Nieuw Wulven: fietsen, wandelen, genieten van natuur, cultuurhistorie en avontuurlijk spelen (speelbos)  Recreatiegebied Laagraven: één recreatieplas voor zwemmen en watersport: teleski en overdekte golfsurfbaan. Een vergaderaccommodatie en horeca met zonneterras. Een andere recreatieplas om omheen te lopen, golfbaan  Barrières: Amsterdam Rijnkanaal, A27 en A12 (vooral voor westkant Utrecht), Merwedekanaal, voor fietsers uit oostkant redelijk goede verbindingen


45




Golfclub (zuidoostkant, Bunnik)

Figuur 5.5 Recreatief aanbod Utrecht Zuidoost

Geplande ontwikkelingen  Laagraven - Heemstede Noord: (gepland maar onzeker) extra recreatieterrein: ligweiden, wandelpaden, fietspaden  Extra recreatieve fietsverbinding over het Amsterdam Rijn kanaal bij de Plofsluis; recreatie-transferium langs de A27  Recreatieve poort A27 bij tankstation

5.3.3

Discrepantie vraag-aanbod Het tekort aan dagtochten voor wandelen en fietsen is in Utrecht Zuidoost respectievelijk 5042 en 2027. Het buitengebied ten zuidoosten van Utrecht ligt ingeklemd tussen Utrecht stad, Nieuwegein en groeikern Houten. Dit leidt tot een grote vraag. Delen van het gebied (Rhijnauwen en paden langs de Kromme Rijn) worden intensief door recreanten gebruikt, wat leidt tot grote drukte.

46



Figuur 5.6 Recreatieve tekortenkaart Utrecht Zuidoost

Kijken we naar het huidige en geplande aanbod dan blijkt dat de partijen in het gebied al inspelen op de aanwezige leefstijlen. De Hollandse Waterlinie met haar forten sluit aan bij de Paarse en Aqua leefstijlen met interesse in archeologische objecten en monumenten. Het openluchttheater sluit aan bij de Rode belevingswereld. Kasteel Heemstede en de golfbanen zijn interessant voor de Paarse en de Blauwe leefstijlen. Ook voor Geel en Lime zijn mogelijkheden in Amelisweerd-Rhijnauwen en Groenraven Oost. Maar er zijn nauwelijks horecamogelijkheden in de nieuwe RodS-gebieden.

5.3.4

Aanbevelingen De recreatiemogelijkheden worden momenteel uitgebreid door realisatie van de RodS opgave bij Houten (Groenraven-Oost) en rondom de Laagravense Plas. Dit is echter niet genoeg om volledig aan de groeiende vraag te voldoen: er blijft een tekort bestaan. Met name tussen Houten en Nieuwegein, waar ook een RodS opgave ligt, is het tekort nog groot omdat er te weinig recreatiemogelijkheden zijn. Het realiseren van de RodS opgave Groenraven-Oost is een grote stap in de goede richting, maar verdere uitbreiding van de recreatiemogelijkheden is gewenst, met name tussen Houten en Nieuwegein, en ten noord(oost)en van Houten.

Ontwikkelrichtingen We zien voor de meest voorkomende leefstijlen (Rood, Paars en Aqua) nog de volgende mogelijke ontwikkelrichtingen die ondernemers (eventueel met de overheid) op kunnen pakken: Het gebied biedt al verschillende recreatiemogelijkheden voor de meest voorkomende leefstijlen. Belangrijk is om deze mogelijkheden te optimaliseren en eventuele extensieve


47


recreatiemogelijkheden aan de oostkant van het tekortengebied te creëren. Van belang is met de recreatievoorzieningen in dit gebied tegemoet te komen aan de wensen van de Rode en de Paarse recreanten. Welke voorzieningen kunnen deze jonge en hoog opgeleide recreanten boeien en stimuleren? Kasteel Heemstede en de golfbanen kunnen een artistieke aanvulling (sier/heemtuin of beeldentuin) zijn voor de Paarse en Rode doelgroep. De Rode belevingswereld wordt verder aangetrokken door kleinschalige evenementen of thema-avonden (met wereldgerechten of buitenlandse culturen) waar forten zich goed voor lenen. Fiets- en mountainbike routes zijn interessant voor de Aqua doelgroep. Denk aan een kleine mountainbikeroute bij Amelisweerd. Verder kunnen uitdagende hardlooproutes een aanvulling zijn. Belangrijk is dat er goede verbindingen zijn, vooral voor de langere routes naar de regio Utrechtse Heuvelrug. Denk tot slot ook aan horeca in de RodS-gebieden en op de forten.

5.4

Utrecht Zuidwest Utrecht Zuidwest omvat het gebied tussen Vleuten-De Meern, Nieuwegein en Montfoort (zie figuur 5.7).

5.4.1

Recreatieve vraag Inwonersprofiel Het profiel van de inwoners in Utrecht Zuidwest ziet er als volgt uit:  

Leefstijlen: Ingetogen Aqua (129), Ondernemend Paars (170), Creatief en Inspirerend Rood (index 236) meer dan evenredig aanwezig. Ook Uitbundig Geel. Socio-demografisch: relatief vaker jong (tot 34 jaar) of juist boven 55+, hoog opgeleid, alleen of samenwonend.

Tabel 5.7 Inwonersprofiel Utrecht Zuidwest

48



Recreatiebehoefte Ook de recreatiebehoefte van de leefstijlen en demografische groepen in Utrecht Zuidwest zijn te vergelijken met Zuidoost en Noord. Naast bezoek aan restaurants, terrassen, fietsen en wandelen bezoeken ze meer dan gemiddeld in Nederland monumenten, archeologische objecten en doen vooral actieve fietssporten. Wandelaars en fietsers ondernemen daarnaast ook meer dan gemiddeld natuur en milieuactiviteiten. Tabel 5.8 Top 30 activiteiten op basis van participatie van de bewoners in Utrecht Zuidwest Utrecht Zuid West Aantal inwoners

Top30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30


Geografie 166.000

Nederland

Utrecht Zuid West

% 78,6% 57,2% 55,1% 50,0% 47,5% 47,4% 38,1% 34,4% 30,4% 28,1% 25,6% 19,6% 13,0% 9,7% 9,4% 8,0% 6,6% 6,5% 5,5% 5,3% 4,3% 4,2% 3,8% 3,5% 2,8% 2,5% 2,5% 2,4% 2,1% 0,3%

% 80,6% 58,7% 60,0% 49,5% 46,5% 47,2% 39,6% 40,7% 34,1% 22,5% 22,5% 22,8% 14,2% 11,5% 9,5% 7,1% 5,6% 6,7% 6,2% 5,7% 3,9% 4,3% 4,0% 4,2% 3,1% 2,4% 3,0% 2,8% 2,2% 0,3%






134 97 100 82 77 78 66 68 57 37 37 38 24 19 16 12 9,3 11 10 9,5 6,5 7,2 6,6 7,0 5,2 3,9 4,9 4,7 3,6 0,5

86,4% 100,0% 68,1% 63,4% 50,6% 54,4% 53,1% 43,2% 38,1% 26,5% 27,6% 31,4% 22,3% 13,9% 10,2% 7,4% 6,3% 8,4% 8,5% 7,9% 5,2% 4,9% 4,2% 5,3% 4,8% 2,3% 3,3% 3,0% 2,6% 0,3%

110

86,7% 75,0% 67,4% 100,0% 49,2% 56,9% 50,6% 44,3% 38,5% 26,4% 26,8% 29,6% 20,6% 14,2% 11,0% 8,8% 7,0% 7,9% 7,7% 7,7% 5,9% 6,1% 3,9% 6,8% 4,7% 2,6% 5,3% 3,4% 3,1% 0,3%

110 131 122

Index 103 103 109 99 98 100 104 118 112 80 88 116 109 118 101 88 84 103 112 108 91 103 105 121 111 95 119 117 104 103

124 127 107 115 139 125 125 95 108 160 172 144 109 92 96 128 154 149 121 116 113 152 170 92 131 124 121 109

104 120 133 129 126 94 105 151 159 146 117 109 106 121 140 146 136 144 105 194 167 102 215 142 147 87

% = Participatiecijfers Index = het gemiddelde in Nederland (totaal = 100). Significante afwijkingen voor recreatieactiviteiten zijn weergegeven in groen (sign. Hoger) of rood (sign. Lager). Participatiepotentieel = aantal inwoners x participatiecijfer Utrecht Zuidwest

5.4.2

Recreatief aanbod In Utrecht Zuidwest is het volgende recreatieaanbod in het buitengebied te vinden.

Huidig aanbod  Open veenweidegebied met vergezichten (agrarisch): weinig ontsloten  Marnemoende: pleisterplaats: jachthaven en restaurant  Fietsbrug bij Marnemoende over Hollandse IJssel (verbinding Lopikerwaard en RodS gebied)  Barrière: A2-A12, Amsterdam Rijnkanaal en spoorlijnen  Nedereindse plas: wandelen, fietsen, vissen, skibaan, wieler/skeelerbaan, labyrinth (bezig verder in te richten voor waterrecreatie)  Leidsche Rijn Park: wandelen, skaten, picknicken, sporten, spelen, natuur  Dijken en uiterwaarden Hollandse IJssel: pleziervaart, natuur, wandelen, toerrijden, fietsen


49


  

Plas Strijkviertel (gezelligheid): zwemmen, vissen, zonnen, wandelen, picknicken Limes: Castellum Hoge Woerd (Leidsche Rijn) Cultuurhistorische stadjes in omgeving: Oudewater en IJsselsteijn

Figuur 5.7 Recreatief aanbod Utrecht Zuidwest

Geplande ontwikkelingen  Groengebied Utrecht West (RodS) - deelgebied Hollandse IJssel en deelgebied Reijerscop, deelgebied Lange Vliet/IJsselwetering: uitvoering gestart maar onzeker  Hollandse IJssel: recreatiegebied en bosgebied: wandelen, fietsen, ligweiden, strandjes  Reijerscop: fiets/wandelverbindingen in een weids landbouwgebied (groene verbinding onder A2 nog onzeker)

5.4.3

Discrepantie vraag-aanbod Het tekort aan dagtochten voor wandelen en fietsen is in Utrecht Zuidwest respectievelijk 4869 en 1821. Het kaartbeeld laat twee gebieden zien met een hoog tekort: rondom het Strijkviertel en ten westen van de nieuwe woonwijk Rijnenburg.

50



Figuur 5.8 Recreatieve tekortenkaart Utrecht Zuidwest

Kijken we naar het huidige en geplande aanbod dan blijkt dat het gebied weinig ontsloten is en nogal ingesloten ligt in de oksel van de A12 en de A2. Voor Uitbundig Geel is veel aanbod te vinden zoals het Leidsche Rijnpark, Nedereindse plas en Stijkviertel. Voor de overige groepen zijn minder mogelijkheden. De jachthaven Marnemoende en de Hollandse IJssel is interessant voor Geel en Rood. Al zoekt Rood voornamelijk ook naar activiteiten in de stad. Voor Paars zijn er vooral in de bebouwde omgeving enkele mogelijkheden zoals de Limes (Castellum) en de dorpjes Oudewater en IJsselsteijn (met Stadsmuseum). Voor Aqua zijn nauwelijks mogelijkheden.

5.4.4

Aanbevelingen Bij het Strijkviertel wordt een nieuw bedrijventerrein aangelegd; daar is dus weinig ruimte voor uitbreiding van recreatiemogelijkheden. Een deel van het tekort kan worden opgevangen ten noorden van Nieuwegein, waar nog wel wat ruimte is. De rest kan worden opgevangen door in Rijnenburg zelf genoeg recreatiemogelijkheden te creëren. Hierbij is het belangrijk om verbindingen aan te leggen richting het westen, waar meer ruimte is. Het tekortengebied aan de westkant van Rijnenburg ligt wat noordelijker dan de RodS opgave Utrecht-West / Reijerscop. Realisatie van wandelen fietspaden in en rondom dit RodS gebied zal een sterke vermindering van het tekort geven. Maar het is ook van belang de rest van het gebied goed te ontsluiten aangezien het gebied opgesloten ligt tussen de A2 (bij Nieuwegein) en de A12. Anders kunnen de recreanten uit de stad en dorpen er niet eens komen.


51


Ontwikkelrichtingen We zien voor de meest voorkomende leefstijlen (Aqua, Rood, Paars, Geel) nog de volgende mogelijke ontwikkelrichtingen die ondernemers (eventueel met de overheid) op kunnen pakken: In het gebied bevinden zich enkele ankerpunten, zoals recreatiegebied Strijkviertel, de Nedereindse plas en het Hollandsche IJssel bos die interessant zijn voor Geel. Deze punten kunnen als vertrekpunt dienen voor verdere ontwikkeling. Routes voor fietsen, mountainbiken en wielrennen komen daarbij als eerste in aanmerking. Maak hiervoor ook routes verbonden aan de Limes en de cultuurhistorische stadjes in de omgeving (o.a. aantrekkelijk voor Paars). Ook veilige routes voor Nordic Walking zijn voor de Aqua doelgroep interessant. Rood zoekt voornamelijk recreatie in de stad, maar watersport op de Hollandse IJssel trekt hen ook. Denk verder aan mogelijkheden voor natuur- en milieu educatie. Het veenweide gebied is met zijn weidevogels bijvoorbeeld interessant voor de natuurliefhebbers in de Aqua doelgroep (vogelspot plekken en uitkijkhutten).

5.5

Conclusies stadsgewest Utrecht Stadsgewest Utrecht heeft grote recreatietekorten, waarbij het tekort aan wandelmogelijkheden groter is dan voor fietsen. De tekorten zijn groter dan in Amersfoort. De grootste tekorten zijn in de omgeving van Leidsche Rijn, Houten en aan de noordoostkant. Om dit tekort terug te dringen zijn, naast vlakgroen en recreatieverbindingen, vooral recreatiemogelijkheden nodig voor recreanten met een Rode, Aqua en Paarse leefstijl die in Utrecht oververtegenwoordigd zijn. Met uitzondering van Utrecht Noordwest waar ook veel Blauwe en Lime leefstijlen aanwezig zijn en minder Rode leefstijlen. Utrecht Noordwest heeft ook een andere samenstelling qua huishoudens dan overig Utrecht. In Utrecht Noordwest wonen meer huishoudens van middelbare leeftijd dan in de andere gebieden rondom Utrecht. En er wonen net als in Amersfoort Noord(west) meer gezinnen met kinderen.

52



Bijlage 1 BRAM-model Het Kenniscentrum Recreatie heeft voor Maatschappelijke Kosten Baten Analyses een vraag-aanbod model ontwikkeld: het Beleidsondersteunend Recreatie Analyse Model (BRAM). Met BRAM kunnen we vraag, aanbod en tekort aan recreatiemogelijkheden voor wandelen en fietsen berekenen. In 2010 hebben we een nieuwe versie van het model ontwikkeld: BRAM 2.0. Met deze verbeterde versie kunnen we op regionale schaal berekenen waar de mismatch tussen vraag en aanbod (ofwel: het tekort) aan recreatieruimte het grootst is. In deze studie voeren we de analyse uit voor de hele provincie Utrecht, met als doel die gebieden te identificeren waar grote tekorten aan wandelen fietsmogelijkheden optreden. Figuur 1 geeft het model schematisch weer. Figuur 1 Schema BRAM


53


Vraag De grootste vraag naar wandelen fietsdagtochten komt vanuit de woonomgeving; een aanzienlijk kleiner deel (ruwweg ongeveer 10%) komt vanuit verblijfsaccommodaties. BRAM houdt met beide rekening. De vraag vanuit de woonomgeving bepalen we uit landelijke cijfers van het ContinuVrijetijdsOnderzoek (CVTO, 2009). CVTO bevat deelnamecijfers aan dagtochten per leeftijdsklasse, geslacht, etniciteit en stedelijkheid. Met behulp van ruimtelijke gegevens van het CBS (Wijk- en Buurtregister) worden deze landelijke gegevens vertaald naar de regio. De vraag uit verblijfsaccommodaties halen we uit landelijke cijfers van het Continu Vakantie Onderzoek (CVO, 2009). Deze vertalen we naar de verblijfsaccommodaties die in BORIS zijn opgenomen (gegevens afkomstig van de Kamer van Koophandel).

Normdag De recreatieve vraag is geen constante, maar varieert per dag. Op warme, zomerse dagen in het weekend, is de vraag groter dan op een sombere doordeweekse dag in het najaar. Wij rekenen met een vraagomvang zoals die is op de normdag, de vijfde drukste dag van het jaar. Als op de normdag het aanbod de recreatieve vraag kan accommoderen, stellen we dat er – beleidsmatig gezien – geen tekort is. We accepteren dat het op vier dagen in het jaar drukker mag zijn dan op de normdag. Beleidsmatig werk je dus niet aan het wegwerken van alle tekorten. Aanbod De ruimtelijke mogelijkheden voor wandelen en fietsen worden in BRAM bepaald door twee factoren: opvangcapaciteit en normafstand. In eerdere studies met BRAM werden opvangcapaciteiten (aantal recreanten per hectare per dag) geschat op basis van landgebruik, waarbij alleen in het agrarisch gebied ook de mate van ontsluiting werd geschat. Dit is echter een zeer grove benadering: een bos waar geen wandelmogelijkheden (geen paden) zijn krijgt dezelfde capaciteit als een bos met veel wandelpaden. Bij BRAM 2.0 wordt daarom rekening gehouden met daadwerkelijke padendichtheid (op basis van topografische kaarten). Het gaat hierbij niet alleen om specifieke wandelen fietspaden, maar om alle paden en wegen waarop gewandeld, dan wel gefietst kan worden. Hieronder vallen dus ook straten (in bebouwd gebied) en de kleinere wegen in het landelijk gebied. Deze padendichtheid is geclassificeerd en vervolgens vertaald in opvangcapaciteiten, zie tabel 1. Tabel 1 Classificatie opvangcapaciteit op basis van padendichtheid padendichtheid (m / ha)

capaciteit wandelen*

capaciteit fietsen*

>= 100

9

3

50 - 100

6

2

20 - 50

3

1

0,1 - 20

1

0,5

< 0,1

0

0

*capaciteiten in dagtochten per hectare op de normdag

54



Opvangcapaciteit BRAM rekent met een maximale opvangcapaciteit van 9 voor wandelen en 3 voor fietsen. De vraag kan gesteld worden hoe dit zich verhoudt tot de opvangcapaciteit van 20 die door het Rijk als doel is gesteld voor intensief ingerichte recreatiegebieden, zoals RODS. Hierbij geeft het rijk niet aan om welk type recreant het gaat: die 20 personen mogen wandelaars zijn, maar ook fietsers, zonners of zwemmers. Kader 1 Vastgestelde opvangcapaciteit van 20 personen per hectare per dag.

De opvangcapaciteit is bepaald op basis van de recreantencapaciteitsnorm: ‚Het maximum aantal mensen per oppervlakte-eenheid dat in een gebied een bepaalde tijd één of meer recreatieactiviteiten moet kunnen bedrijven, zonder dat daarbij elkaars aanwezigheid storend werkt‛ (Van den Berg 1973, in: Ministerie van LNV 1984). De ministeries van LNV en VROM (1984) geven in bijlage II van de Structuurschema openluchtrecreatie aan dat de capaciteitnorm is gebaseerd op de wijze waarop de ruimte rondom een 25-tal steden door het gehele land op dat moment kan worden gebruikt. Hierbij gaat men uit van twee typen gebieden: Intensieve recreatiegebieden en Extensieve recreatiegebieden en recreatief medegebruik Uit de analyse per stadsgewest blijkt dat eenderde van de ruimte op intensieve wijze kan worden gebruikt, tweederde op extensieve wijze of via recreatief medegebruik. Over de vaststelling van de opvangcapaciteit van 20 personen per hectare per dag wordt vervolgens het volgende gemeld (Ministerie van LNV en VROM 1984): De te hanteren inrichtingsnormen voor landrecreatie zijn vastgesteld door middel van een evaluatie van het huidige aanbod. Er is gekeken in hoeveel recreatieplaatsen de bestaande hectares aan intensief en extensief recreatiegebied voorzien. Een en ander heeft geresulteerd in een norm van 20 personen per dag per hectare voor een intensief ingericht recreatiegebied en 10 personen per dag per hectare voor een extensief ingericht recreatiegebied. Bovenstaande betekent dat de opvangcapaciteit voor wandelen en fietsen, ook in intensief ingerichte recreatiegebieden, zeker lager zal zijn dan 20 (omdat er in dergelijke gebieden ook mensen zonnen, picknicken en zwemmen). Uit onderzoek van Alterra (‘Ontwikkeling behoefte aan recreatie-activiteiten en relatie met motieven, Alterra, 2010) blijkt dat de opvangcapaciteiten voor wandelen en fietsen (9 wandelaars 3 fietsers) vooralsnog goed gebruikt kunnen worden.

Ruimtelijke plannen Het gaat in deze studie niet om de huidige vraag en aanbod, maar om de situatie in 2030. Voor de vertaling naar de vraag in 2030 maken we gebruik van bevolkingsprognoses (per gemeente) van het CBS. Bij het toedelen van toekomstige vraag aan het Wijk- en Buurtregister wordt rekening gehouden met de nog te ontwikkelen woongebieden; de locaties en aantallen woningen hiervan zijn afkomstig uit de Nota Capaciteit Woningbouw. Ook aan de aanbodzijde houden we rekening met de nieuwe woongebieden: deze worden gekenmerkt als ‘stedelijk gebied’ in 2030. BRAM houdt alleen rekening met de padendichtheid en niet met RodS gebieden waar geen wandelen fietspaden in liggen. Alleen de paden die op de peildatum van januari 2009 in het Kadaster (topografische wegenkaart) bekend waren zijn meegenomen in ons


55


onderzoek. Paden in RodS die na deze datum zijn gerealiseerd zijn niet meegenomen15. Figuur 2.2 geeft het resultaat weer. Figuur 2.2 Landgebruik provincie Utrecht 2030

Actieradius en stedelijk/ landelijk Om te bepalen waar de recreant uiteindelijk terecht komt, is actieradius een belangrijk begrip. CVTO bevat gegevens over hoe ver van huis (of van de verblijfsaccommodatie) de recreant recreëert. BRAM gebruikt deze gegevens om te berekenen aan welke gebieden de vraag vanuit de woonomgeving moet worden ‘toegewezen’. Tabel 2 laat zien welk percentage van de recreanten hoever van huis recreëert. Daarnaast wordt een onderscheid gemaakt tussen recreatie in stedelijk gebied (inclusief stedelijk groen) en het landelijk gebied. Uit de CVTO gegevens blijkt dat 30% van de wandelaars in stedelijk gebied recreëert; de rest (70%) zoekt het landelijk gebied op. Voor fietsers is die verhouding vergelijkbaar (27% resp. 73%). BRAM houdt hier rekening mee bij de toewijzing van de vraag. Tabel 2. Afstand tot activiteit wandelen en fietsen 0 - 5 km

6 - 10 km

11 - 20 km

> 20 km

15

De uitgangssituatie wat betreft aanbod (= paden) in ons model is gebaseerd op het topografisch wegenbestand (Kadaster) met peildatum januari 2009.

56



Wandelen

70%

16%

7%

7%

Fietsen

48%

16%

21%

14%

Afstand over de weg Eerdere analyses met BRAM hielden bij het toewijzen van de vraag rekening met barrières: wegen, spoorwegen en waterwegen die verhinderen dat een recreant zich vrij door het landschap kan bewegen en waardoor hij/ zij niet alle gebieden kan bereiken die binnen de actieradius liggen. Het nieuwe model houdt daar automatisch rekening mee doordat er wordt gerekend met afstanden over de weg (dat wil zeggen: fietsen wandelwegen/ -paden) in plaats van hemelsbrede afstanden. Tekort Wanneer de toegewezen vraag (aantal dagtochten op de normdag) hoger is dan de opvangcapaciteit, treedt er een tekort op. De grootte van het tekort is dus het aantal dagtochten ‘dat niet kan worden opgevangen in een gebied’. Dit kunnen we vervolgens vertalen naar een groenopgave in hectares ‘vlakgroen’ en naar een aan te leggen hoeveelheid wandelen fietspad (kilometers) dat nodig is om de tekorten weg te werken.


57


Bijlage 2 Segmentatiemodel voor dagrecreatie

Zeven verschillende dagrecreatie belevingswerelden Zowel in de vakantie als in de vrije tijd gaat de consument op zoek naar beleving. Een beleving die deel uitmaakt van zijn/haar leefstijl. Een goede beleving die aansluit bij de leefstijl van de gekozen doelgroep, beantwoordt in verschillende opzichten aan de wensen en eisen van de recreant. Natuurlijk zijn er ook basiswaarden die voor vrijwel iedereen gelden als het om vakantie- en vrije tijd beleving gaat: ontspanning, doen waar men zin in heeft en lekker bijkomen en opladen. Maar daarnaast zijn er vooral verschillen, denk bijvoorbeeld aan de manier waarop mensen willen ontspannen en wat ze dan juist wel of juist niet willen doen. Sommigen bezoeken graag drukke evenementen en concerten en anderen zoeken de rust en weidsheid van de natuur op. Door deze belevingen goed te bestuderen, met behulp van de BSR® onderzoeksmethode, zijn de zeven belangrijkste dagrecreatie belevingswerelden van de Nederlandse recreant bepaald. Elk van de belevingswerelden is gekoppeld aan een kleur, afgeleid uit de vier basiskleuren van het BSR® model (zijnde Rood, Blauw, Geel en Groen). Een korte beschrijving van de zeven dagrecreatie belevingswerelden vindt u hieronder.

58











De consumenten in de Rode en Gele belevingswereld zijn vaker op zoek zijn naar actieve vormen van recreatie. Als zij vrij zijn willen zij zich lekker kunnen uitleven, activiteiten ondernemen en zich op een andere (fysiek actieve) manier inspannen. Consumenten uit de Blauwe en Groene wereld houden daarentegen vaker van rust en ontspanning in hun vrije tijd. Een dagje vrij is voor hen vooral tot rust komen en even loskomen uit de dagelijkse beslommeringen. Consumenten aan de linkerkant (Rood en Blauw) van het model zijn vooral gericht is op de activiteiten die ondernomen kunnen worden. Dit kunnen zowel culturele als sportieve activiteiten zijn. Consumenten aan de rechterkant (Geel en Groen) zijn meer gericht op het gezelschap waarmee men op pad gaat. Lekker weg met het eigen gezin, de familie, vrienden of kennissen. Iedereen moet daarbij kunnen doen waar hij zin in heeft. Dit bepaalt tevens of er veel of weinig ondernomen wordt.

De 7 dagrecreatieve segmenten zijn: Uitbundig Geel ‘Samen actief bezig zijn, uitgaan en genieten’ Recreanten in de Gele belevingswereld zijn echte levensgenieters die graag samen met anderen actief en sportief recreëren. Recreatie is voor deze groep genieten, uitgaan en lekker eten. Actief, sportief, gezellig en verrassend zijn de kernwoorden bij de vormen van recreatie die zij kiezen. Contact met anderen – familie, vrienden of kennissen – is belangrijk. Zij gaan ook regelmatig met een grotere groep dan alleen het eigen gezin op pad. Ze zijn energiek en enthousiast en letten er bij het uitkiezen van een activiteit op dat iedereen het ook naar de zin kan hebben. Recreatief winkelen behoort zeker ook tot hun favoriete bezigheden. En ze beschikken over iets meer budget dan gemiddeld.


59


Gezellig Lime ‘Even lekker weg met elkaar’ Gezellig Lime recreanten zijn gewone, gezellige mensen die recreëren om zo even weg te zijn van de dagelijkse beslommeringen. Recreëren is ‚even lekker weg met elkaar‛. Daarbij staat samen zijn, gezelligheid en (sportieve) ontspanning centraal. De Lime recreant stelt daarbij niet van die bijzondere eisen. Een braderie of rommelmarkt is heel gezellig, je komt er altijd wel iemand tegen! Lekker vrij zijn, rust en doen waar je op dat moment zin in hebt, dat telt voor de recreanten uit de Lime belevingswereld. Daarbij wordt wel een beetje op de kosten gelet, je kunt tenslotte je geld maar één keer uitgeven. Rustig Groen ‘Even rust nemen in eigen omgeving’ Recreanten uit de Groene belevingswereld zijn nuchter en recreëren is voor hen niets anders dan uitrusten, ontspannen en tijd hebben voor je hobby’s. Even rust nemen in eigen omgeving en niets aan je hoofd hebben. In eigen omgeving is genoeg moois te zien en te ontdekken, je hoeft er niet ver voor te reizen. Lekker tijd hebben voor je hobby en omgaan met bekenden die dezelfde hobby hebben. Groene recreanten omschrijven zichzelf relatief vaker als gewoon, nuchter, bedachtzaam en kalm. Zij gaan graag hun eigen gang en vinden dat de maatschappij van vandaag toch wel erg hard aan het veranderen is. Hun gevoel is dat het ‚vroeger vaak beter was‛. De dagrecreatieactiviteiten die zij kiezen, passen vaak goed bij deze beleving. Eén- en tweepersoonshuishoudens in de oudere leeftijdsklassen zijn in deze groep relatief oververtegenwoordigd. Ingetogen Aqua ‘Brede interesse, ruimdenkend en engagement’ Recreanten uit de Aqua belevingswereld zijn bedachtzaam en geïnteresseerd in cultuur en wat zij kunnen betekenen voor de maatschappij. Ze beschrijven zichzelf als bedachtzaam, rustig, geïnteresseerd in anderen en serieus. In deze groep vinden we relatief vaker empty nesters, die weer tijd hebben voor hun eigen interesses. Inspirerende maar ook vaak rustige activiteiten horen daar bij. Zij verdiepen zich graag in kunst en cultuur, willen nog volop meedoen met de maatschappij van vandaag en alle veranderingen die zij daarin zien. Deze recreanten houden ook wel van sportieve activiteiten. Wandelen, fietsen, nordic walking: dat houdt je fit! Stijlvol en luxe Blauw ‘Luxe, stijlvol ontspannen, sport en ‘socialnetwork’’ Recreanten uit de Blauwe belevingswereld zijn zelfverzekerd en vinden dat ze in hun vrije tijd wel wat luxe en stijlvol ontspannen verdienen. Ze zijn zakelijk en intelligent. Ze houden van stijl en klasse, zijn wat meer gericht op de exclusievere vormen van recreatie. Recreëren betekent voor hen zich even ontspannen en afstand nemen van de dynamiek van alledag. Dit doen zij door actief te sporten maar ook door aandacht te besteden aan het ‘social network’. In hun vrije tijd zoeken zij graag ‚ons soort mensen‛. Meer exclusieve

60



vrijetijdsbestedingen als wellness en ook bijeenkomsten met VIP arrangementen, zijn populair bij deze belevingswereld. Ondernemend Paars ‘Cultuur, historie, verrassing en inspiratie’ Recreanten uit de Paarse belevingswereld laten zich graag verrassen en inspireren, met name door cultuur. Nieuwe dingen zien, ontdekken en beleven. Het gewone is vaak niet goed genoeg voor de ondernemend Paars ingestelde recreant. Zij zijn op zoek naar een bijzondere ervaring. Met name cultuur, maar ook activiteit en sportiviteit staan daarbij vaak centraal. Toch zien we na een drukke (werk)periode dat deze recreanten ook erg kunnen genieten van een sauna of wellness arrangement. Het zijn relatief veel jonge éénof tweepersoonshuishoudens. Creatief en inspirerend Rood ‘Creatieve, uitdagende en inspirerende ervaringen’ Recreanten uit de Rode belevingswereld zijn in het algemeen erg creatief, op zoek naar uitdagingen en inspirerende ervaringen. Ze gaan graag buiten de gebaande paden. Karakterkenmerken als onafhankelijk, intelligent, zelfbewust, artistiek en ruimdenkend passen goed bij deze recreanten. Het onbekende is juist spannend en prikkelend. Recreatie betekent naast sportiviteit en ontspanning ook het zoeken naar vernieuwende stromingen, moderne kunst en andere culturen.


61


Bijlage 3 Toekomstige vraag in nieuwbouwwijken Bij de leefstijl analyse is uitgegaan van de situatie van dit moment. Voor de situatie in 2030 zijn verschillende scenario’s mogelijk. Op basis van de ervaringen van SmartAgent kunnen verschillende mogelijkheden geschetst worden. Zo zijn er wijken die meer als doorgangswijk gekenschetst kunnen worden. Consumenten bewonen de woningen in deze wijken gedurende een specifieke levensfase, en trekken dan weer verder naar een andere wijk (bv grootstedelijk milieu voor een en twee persoonshuishoudens, of de nieuwbouwwijken voor gezinnen met opgroeiende kinderen) daarnaast zijn er wijken met een gemêleerd profiel met betrekking tot de gezinsfase. Consumenten die in deze wijken terecht komen, blijven daar vaak een groot deel van hun leven wonen. Dit heeft effecten op de verkleuring van de wijk in de loop der jaren. Wijken met veel authenticiteit of een specifiek woningprofiel hebben vaker een duidelijke aantrekkingskracht voor een bepaalde BSR leefstijl, terwijl wijken met een gemengd karakter vaker ook een gemengd leefstijlprofiel aantrekken. In de loop der tijd kan een wijk daardoor in meerdere of mindere mate verkleuren, afhankelijk van de leefstijlen die er aanwezig zijn. Voorbeeld: Van een villawijk met een Blauw karakter mag verwacht worden dat dit ook in de toekomst een belangrijke invloed zal blijven houden. Kijken we echter naar een arbeiderswijk uit de jaren dertig, dan kan deze verkleuren doordat consumenten met een Rode leefstijlprofiel geïnteresseerd raken in deze woningen. Er kan dan een mengeling van Groen (bewoners die er al jaren wonen) en Rood (nieuwe bewoners) ontstaan. Nieuwbouwontwikkelingen kunnen voor grotere effecten zorgen in de leefstijlopbouw. Op het moment dat bepaalde doelgroepen door de nieuwe ontwikkelingen aangetrokken worden, kan dit een onttrekking uit de omliggende wijken tot gevolg hebben. Dit kan zowel een effect hebben op de nieuw gebouwde wijk, als een structureel effect op de bestaande wijken in de directe omgeving. Zo zullen de nieuwbouwontwikkelingen in Amersfoort Noord de afgelopen jaren duidelijk effect hebben gehad op de andere wijken in Amersfoort. De binnenstedelijke herontwikkeling (bv Soesterkwartier) voegt daar nog een extra dimensie aan toe. Gemiddeld komt minder dan de helft van de oorspronkelijke bewoners na herontwikkeling terug. De effecten zijn daarmee te divers om voor grotere gebieden in algemene zin uitspraken te kunnen doen.

62



Bijlage 4 Methode SmartAgent Company Bij belevingsonderzoek van Smart Agent Company gaat het er niet zozeer om consumentengroepen op basis van feitelijk gedrag te beschrijven (zoveel % kiest voor een attractiepark, zoveel % kiest voor een museum). Het gaat veel meer om de drijfveren achter dit gedrag: waarom kiest de ene recreant voor een attractiepark en waarom kiest de andere recreant voor een museum? Waarom wil de één het liefst uren ronddwalen op een tentoonstelling, terwijl de ander juist op zoek is naar rust van de vrije natuur en wellicht een tikkeltje ‘afzien’? Op basis van leefstijlonderzoek is te achterhalen wat er in het hoofd van de consument gebeurt. Dat levert concrete informatie op om doelgroepen te bepalen en om nieuwe producten, diensten, marketingplannen en communicatie-uitingen te ontwikkelen. De details van het onderzoek voor dagrecreatie In juli 2010 is aan de respondenten die hebben deelgenomen aan het CVTO jaaronderzoek over 2009, een aanvullende vragenlijst (opgesteld door The SmartAgent Company) voorgelegd. In het CVTO (of Continu VrijeTijds Onderzoek) wordt aan een landelijke steekproef van 5.000 consumenten in Nederland vragen gesteld over hun activiteiten in de vrije tijd. Daarbij komen vooral de participatie en frequentie van de ondernomen activiteiten en een profielbeschrijving van de recreanten aan bod. In de aanvullende vragenlijst is vooral ingegaan op wensen, motieven en interesses van de recreanten. Aan dit aanvullende onderzoek hebben 4.289 consumenten (tussen 0 en 80) deelgenomen. De hoofdvragen in het aanvullende onderzoek betreffen:    

Wat doet een recreant graag in de vrije tijd en waar houdt die echt niet van? Welk gevoel heeft de recreant bij de verschillende dagrecreatie activiteiten? Waar is de recreant naar op zoek, wat is belangrijk bij de keuze die gemaakt wordt? Wat zijn de belangrijke kenmerken van de activiteiten die men onderneemt of uitkiest?

Al deze vragen zijn ingekleurd voor de zeven doelgroepen in dagrecreatie. En daarmee is invulling gegeven aan het BSR® model: ‚Hoe staat men in het leven en wat betekent dit voor het domein dagrecreatie?‛.


63


De methode Inzicht in de leefstijl en demografie van de recreanten Wat doet de Nederlandse recreant? CVTO jaarmeting 4.285 respondenten

CVTO Weekmetingen 16.038 respondenten

Bestand met 20.323 respondenten waarvan we de recreatieve voorkeuren kennen

Inzicht in de leefstijl en demografie van de inwoners van een gebied

Vergelijking van de profielen van inwoners van het gebied met de recreatieve voorkeuren uit de database. (look alike analyse)

Kenmerken database met leefstijl en demografische gegevens van alle huishoudens in Nederland totaal 1,42 mln

2/25/2011

64

Rapportage Domeinonderzoek Dagrecreatie 2010

4



Bijlage 5 Postcodes 6 tekortengebieden Amersfoort Noord


Utrecht Noord

Utrecht Zuidoost

Utrecht Zuidwest

Utrecht Noordwest

3751

3741

3511

3438

3401

3444

3752

3742

3512

3439

3402

3445

3813

3743

3513

3511

3403

3451

3821

3751

3514

3512

3417

3452

3822

3752

3515

3521

3431

3453

3823

3755

3521

3522

3432

3454

3824

3761

3531

3523

3435

3455

3825

3762

3532

3524

3436

3471

3826

3764

3534

3525

3437

3481

3828

3765

3542

3526

3438

3525

3829

3766

3551

3527

3439

3526

3861

3768

3552

3581

3451

3542

3863

3811

3553

3582

3452

3543

3864

3812

3554

3583

3453

3544

3871

3813

3555

3584

3454

3555

3896

3814

3561

3585

3511

3601

3815

3562

3703

3512

3602

3816

3563

3704

3513

3603

3817

3564

3709

3521

3604

3818

3565

3731

3522

3605

3819

3566

3732

3523

3606

3821

3571

3981

3524

3607

3822

3572

3984

3525

3608

3823

3573

3985

3526

3611

3824

3581

3991

3527

3621

3825

3582

3992

3528

3628

3828

3583

3993

3531

3829

3584

3994

3532

3602

3995

3533

3611

3998

3534


3612

3541

3615

3542

3721

3543

3722

3544

3723

3545

3731

3546

3732

3551

3737

3553

65


3738

3582

3739

66


Afdeling ECM


Provincie Utrecht, april 2011 Postbus 80300 3508 TH Utrecht T: 030 258 9111 Te downloaden via: www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/vrije-tijd/openluchtrecreatie: Ga naar documenten en downloads © Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. [MMC 13835]

De toekomst van recreatie om de stad Onderzoek naar kwantitatieve en kwalitatieve behoefte aan recreatiemogelijkheden in de Provincie Utrecht

Recommend Documents