DE TIEN BRANDPUNTEN VAN MARITIEME INDUSTRIE Versterking vestigingscondities en profilering Concept-eindraportage december 2013

KENVERNIEUWENVERSTE RNIEUWENVERSTERKENV WENVERSTERKENVERNIEU DE TIEN BRANDPUNTEN VAN MARITIEME INDUSTRIE Versterking vestigingscondities en profilering

Concept-eindraportage december 2013

DELTRI SAMENWERKEN AAN EEN MARITIEME EN LOGISTIEKE TOPREGIO

Inhoudsopgave Managementsamenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Inleiding Maritieme industrie: trends en ontwikkelingen

•

De Noord Alblasserdam/Hendrik Ido Ambacht

•

Groote Lindt Zwijndrecht

•

Merwede Dordrecht/Papendrecht

•

Omzetgroei en kapitaalintensivering

•

Molenplaat/Kerkerak Sliedrecht

•

Internationalisering en specialisatie

•

Hardinxveld

•

Schaalvergroting en groei binnenvaart

•

Avelingen Gorinchem

•

Verduurzaming schepen

•

Havengebied Werkendam

•

Ontwikkeling naar levering van totaaloplossingen

•

Conclusies

Hoofdstuk 3 •

Rijk

•

Provincies

•

Regio’s

•

Gemeenten

•

Conclusies

Hoofdstuk 4

Hoofdstuk 5 Beleidsanalyse

Opgaven

•

Profilering maritieme industrie

•

Fysieke vestigingscondities

Hoofdstuk 6

Conclusies en vervolg

Bijlagen

Analyse brandpunten

•

Rivierzone Schiedam

•

Stormpolder Krimpen aan den IJssel

•

Kinderdijk

•

vergelijking DelTri – Maritieme Delta

•

geraadpleegde bronnen

Colofon

3

Managementsamenvatting

IHC, staat bij veel partijen nog niet op het netvlies. De ontwikkelingen van de laatste jaren rechtvaardigen de stelling dat de maritieme industrie van een vergelijkbare importantie is als het

De maritieme industrie is een economische pijler van de Deltri-regio. De zogenaamde leaderfirms in

logistieke en chemische cluster (met bijbehorende zakelijke dienstverlenging). Omdat binnen

combinatie met de toeleverende bedrijven in deze regio vormen samen een cluster dat behoort tot

maritieme industrie ook de hele onderhoudskant van het haven-industrieel complex (HIC)

één van de topsectoren van Nederland. De dynamiek in dit cluster is de afgelopen decennia groot

vertegenwoordigd is, is de maritieme industrie ook nog eens voorwaardelijk voor het functioneren van

geweest. De globalisering van de sector is volop gaande. Tegelijkertijd investeren de betrokken

het hele HIC.

bedrijven nog steeds volop in deze regio. Uit behoefteramingen blijkt dat er voor de maritieme industrie niet zozeer sprake is van een kwantitatief tekort aan nieuwe, maar van een kwalitatief tekort

Een succesvolle branding van het cluster vraagt om beantwoording van vragen als: wat zijn de

op bestaande terreinen.

doelgroepen (overheden, toekomstige werknemers, potentiële klanten, etc) en wat zijn per doelgroep de juiste middelen. Daaraan voorafgaand is een allereerste vraag is: wat gebeurt er allemaal al op dit

4

Opgave

vlak en door wie? Voor een sterke positionering van het maritieme cluster is een onderbouwing van de

Tegen deze achtergrond is in de Agenda bedrijventerreinen van het DelTri-platform de volgende actie

kracht van het cluster voorwaardelijk. Deze onderbouwing bestaat in elk geval uit facts & figures, een

benoemd: “Voor de maritieme industrie zijn negen clusters geïdentificeerd waar de leaderfirms zijn

toekomstgericht economisch perspectief en aansprekende voorbeelden van innovatieve producten.

gelegen. Een verdere uitwerking van de verwachte ontwikkelingsrichting van deze negen clusters geeft

Procesmatig vraagt deze profilering om een hechte samenwerking tussen overheden, onderwijs- en

inzicht in de noodzakelijke randvoorwaarden en vestigingscondities. Dit betreft onder andere het

kennisinstellingen en bedrijven. Gemeenschappelijke optrekken in een sterke profilering heeft als

optimaliseren van het gebruik van binnenhavens door/voor de maritieme industrie en het slim

belangrijk neveneffect dat verdere clustervorming wordt bevorderd. In een vergaande vorm zou

benutten van de aanwezige milieuruimte in een veelal verstedelijkte omgeving.”

intensivering van de samenwerking tussen gemeenten uiteindelijk kunnen leiden tot een gemeenschappelijk beheer en exploitatie van de betreffende gebieden.

Vestigingscondities In deze rapportage zijn uiteindelijk tien brandpunten van maritieme industrie in overleg met de

Beleidsambities en vervolgacties

gemeenten en regio’s uitgewerkt. Deze uitwerking heeft geleid tot een reeks generieke ruimtelijke

Hieronder volgen op basis van bovenstaande samenvatting de reeks beleidsambities met

kansen en knelpunten. Het benutten van kansen en oplossen van knelpunten leiden tot een

bijbehorende vervolgacties.

versterking van de ruimtelijke vestigingscondities voor de maritieme industrie. Daarnaast heeft de uitwerking geleid tot het besef dat een sterkere profilering van de maritieme industrie een

Sterkere profilering van de maritieme industrie

noodzakelijke voorwaarde is om het cluster toekomstbestendig te maken. De sector staat er economisch sterk voor, maar lijdt tegelijk aan een imagoprobleem, wat onder andere tot uiting komt

Vervolgactie: bespreken nut en aanpak van een sterkere gemeenschappelijke branding van het

in een schreeuwend tekort aan goed opgeleid personeel.

maritieme cluster en het verkennen van de wenselijkheid van een discussie over meer vergaande vormen van samenwerking tussen de betreffende gemeenten op een DelTri-werkconferentie.

Profilering Overheden, brancheverenigingen en ook het samenwerkingsverband Maritieme Delta geven aan waarde te hechten aan een duidelijker profilering van het maritieme cluster. De come back van het cluster in de afgelopen 10 jaar, onder leiding van zich sterk ontwikkelende leaderfirms als Boskalis en

Versterking vestigingscondities maritieme industrie

Oplossen van tekort aan binnenhavens Vervolgactie: een regionale aanpak lijkt het meest geschikt. Waar doet zich een knelpunt voor en wat

Versnellen transitie naar LNG

zijn mogelijke oplossingen? De voorgestelde aanpak binnen de Drechtsteden met een front- en

Vervolgactie: DelTri, regio Drechtsteden en de provincie Zuid-Holland verkennen wat DelTri kan

backofficeteam moet ook op dit punt z’n waarde bewijzen. Als deze aanpak werkt, is een vergelijkbare

betekenen in de transitie naar LNG. Daarnaast kunnen lokale overheden terecht bij het landelijke

aanpak in andere regio’s of het opschalen van de teams naar bovenregionaal niveau kansrijk. Dit

LNG-platform voor advies en kennisdeling.

thema komt terug in evaluatie van de aanpak binnen de Drechtsteden en het delen van de inzichten die hieruit voortkomen met andere gemeenten en regio’s, zie vervolgactie onder faciliteren van

Inspelen op kansen van nieuw waterveiligheidsbeleid

bedrijfsdynamiek.

Vervolgactie: het alert zijn op kansen voor koppelingen tussen waterveiligheid en economische ontwikkeling is primair een verantwoordelijkheid van de betrokken gemeenten. Op de lange termijn

Benutten van kansen van koppeling van logistieke stromen

biedt de Deltabeslissing van het rijk grote kansen voor de waterbouw, zowel voor projecten in eigen

Vervolgactie: Stichting IOD en de Drechtsteden onderzoeken wat samenwerkende ondernemers van

land als in het buitenland. De Nederlandse expertise op dit gebied, ook in de ontwikkeling en bouw

de overheid nodig hebben om logistieke kansen te benutten en betrekt daarbij de

van voor dit doel gespecialiseerde schepen, zou een prominente plek moeten hebben in de

Verkeeronderneming van de regio Rotterdam. Aan de hand van hier opgedane ervaringen wordt later

internationale branding van het cluster. Dit is een punt ter bespreking op een werkconferentie.

bezien of een uitrol naar andere regio’s kansen biedt en wat daarvoor nodig is. 5

Als vervolgstap wordt in een werkconferentie met onder andere marktpartijen en gemeenten

Oplossen van milieubeperkingen

georganiseerd. De vraagstelling van deze conferentie is:

Vervolgactie: DelTri belegt een expertmeeting tussen gemeenten, milieudiensten en het Havenbedrijf

•

Rotterdam.

hierin? •

vind u een betere profilering van de maritieme industrie wenselijk en hoe ziet u uw eigen rol heeft u suggesties voor verbetering/aanscherping van lopende opgaven hoe ziet u uw eigen rol

Faciliteren van bedrijfsdynamiek

hierin?

Vervolgactie: de Drechtsteden deelt de ervaring die wordt opgedaan met de nieuwe aanpak met de

•

andere regio’s en gemeenten. Op basis daarvan organiseert DelTri tzt een bijeenkomst om te bezien of

Los van deze vraagstelling heeft de conferentie tot doel de netwerkvorming tussen overheden,

een vergelijkbare aanpak in andere regio’s of een opschaling naar bovenregionaal niveau kansrijk is.

bedrijfsleven en onderwijs- en onderzoeksinstellingen te bevorderen.

Daarnaast: DelTri agendeert de vraag naar de behoefte aan en mogelijke meerwaarde van een bovenregionaal samenhangende aanpak van ontwikkeling en beheer van natte terreinen op een werkconferentie.

deelt u de benoemde ‘nieuwe’ opgaven hoe ziet u uw eigen rol hierin?

Rivierzone Schiedam


Kinderdijk

6

De Noord Alblasserdam/ Hendrik-Ido-Ambacht Avelingen Gorinchem


De 10 brandpunten

Merwede Dordrecht/ Papendrecht


Hardinxveld Havengebied Werkendam

Hoofdstuk 1 Inleiding

De agenda kiest voor het optimaal faciliteren van de leaderfirms op brandpunten, vanuit de overweging dat als deze leaderfirms goed kunnen functioneren, ook de toeleverende bedrijven

De maritieme industrie is een economische pijler van de Deltri-regio en is binnen deze regio breed

daarvan de vruchten zullen plukken. Deze maritieme toeleveranciers bevinden zich in een ruime straal

verspreid. De zogenaamde leaderfirms in combinatie met de toeleverende bedrijven in deze regio

rond de maritieme hotspots, verspreid van het Rotterdamse havengebied zelf tot heel West-Brabant.

vormen samen een cluster dat behoort tot één van de topsectoren van Nederland. De dynamiek in dit

In gesprek met de betrokken gemeente en met de Maritieme Delta blijkt dat de meerwaarde van een

cluster is de afgelopen decennia groot geweest. De globalisering van de sector is volop gaande.

uitwerking van de brandpunten binnen DelTri tweeledig zou moeten zijn:

Tegelijkertijd investeren de betrokken bedrijven nog steeds volop in deze regio. Uit behoefteramingen

•

Positionering en profilering van het maritieme cluster

blijkt dat er voor de maritieme industrie niet zozeer sprake is van een kwantitatief tekort aan nieuwe,

•

Kennisdeling en samenwerking rond het benutten van kansen en het oplossen van knelpunten

maar van een kwalitatief tekort op bestaande terreinen.

Deze tussenrapportage bevat een eerste uitwerking van deze tien locaties, een kaartbeeld met de maritieme hoofdstructuur in deze regio, een groslijst met generieke kansen en knelpunten, inclusief

Tegen deze achtergrond is in de Agenda bedrijventerreinen van het DelTri-platform de volgende actie

een voorstel over eventuele vervolgstappen. Bronnen hiervoor zijn gesprekken met gemeenten en

benoemd:

deskresearch.

“Voor de maritieme industrie zijn negen clusters geïdentificeerd waar de leaderfirms zijn gelegen. Een

Vanwege de energie die het samenwerkingsverband van de Maritieme Delta steekt in het positief

verdere uitwerking van de verwachte ontwikkelingsrichting van deze negen clusters geeft inzicht in de

beïnvloeden van vestigingsplaatsfactoren als een goede aansluiting onderwijs – arbeidsmarkt en de

noodzakelijke randvoorwaarden en vestigingscondities. Dit betreft onder andere het optimaliseren van

versterking van de innovatiekracht van het MKB, richt de DelTri-uitwerking zich, zoals afgesproken, met

het gebruik van binnenhavens door/voor de maritieme industrie en het slim benutten van de

name op de fysieke aspecten. Het traject ‘uitwerking maritieme brandpunten’ moet uiteindelijk

aanwezige milieuruimte in een veelal verstedelijkte omgeving.”

bijdragen aan de versterking van het handelingsperspectief voor overheden, bedrijven en andere actoren ter versterking van de economische betekenis van het maritieme cluster.

De volgende locaties zijn geïdentificeerd: •

Rivierzone Schiedam

De rapportage begint in hoofdstuk 2 met een kort overzicht van de trends en ontwikkelingen in het

•


maritieme cluster. Op basis hiervan wordt in hoofdstuk 3 een beleidsanalyse gemaakt: in hoeverre

•

Kinderdijk

speelt het lokale en regionale beleid in op de kansen die zich in het cluster voordoen? Vervolgens

•

De Noord Alblasserdam/Hendrik-Ido-Ambacht

volgt in hoofdstuk 4 een overzicht van de dynamiek per hotspot en de fysieke kwesties die daar aan

• Groote Lindt Zwijndrecht

de orde zijn. De kaarten bevatten een feitelijk overzicht per locatie: naast de basisgetallen betreft het

•


gebruik van terreinen (nat en droog), inrichting van de oevers (kades of taluds) en milieucategorieën

•


(conform het bestemmingsplan). Daarnaast is er voor elke locatie een kaartje met de geplande

•

Hardinxveld

ontwikkelingen gemaakt. Hoofdstuk 5 agendeert een aantal opgaven, bestaande uit een opgave tot

•

Avelingen Gorinchem

betere profilering van de maritieme industrie en uit een reeks generieke ruimtelijke kansen en

•


knelpunten. Hoofdstuk 6 sluit af met conclusies en een voorstel voor een vervolg.

7

8

Hoofdstuk 2 Maritieme industrie: trends en ontwikkelingen Het maritieme cluster bestaat uit een waaier aan deelsectoren, variërend van marine tot maritieme dienstverlening en van zeehavens tot visserij. Deze uitwerking van de maritieme brandpunten beperkt zich tot de scheepsbouw en de hieraan meest direct gerelateerde sector: de maritieme toeleveranciers. De combinatie van deze twee deelsectoren vormen de maritieme industrie. Offshore,

Omzet Productiewaarde Toegevoegde waarde Werkgelegenheid

1997 1710 1620 430 10740

2011 Index 1997 - 2010 3612 2,11 3329 2,05 764 1,78 9200 0,86

waterbouw en binnenvaart, drie andere deelsectoren van het maritieme cluster, zijn relevant omdat

Directe economische betekenis scheepsbouw (bedragen in milj. €)

vanuit deze sectoren grote opdrachten voor de scheepbouw voortkomen en omdat bedrijven in deze

(Bron: Maritieme monitor 2011 en 2012)

sectoren veelal op de maritieme brandpunten zijn gevestigd. Maritieme dienstverleners, ook onderdeel van het cluster, zijn cruciaal voor het functioneren van de maritieme industrie, maar wordt hier buiten

De recent uitgekomen maritieme monitor 2012 laat voor de maritieme toeleveranciers laten een wat

beschouwing gelaten. Deze bedrijven bevinden zich vaak centraal in het stedelijk gebied en zelden op

ander beeld zien, zoals de tabel hieronder laat zien . Waar de scheepsbouw ook tussen 2006 en

de maritieme hotspots.

2011 een groei laat zien van omzet, productiewaarde en toegevoegde waarde, tonen de maritieme toeleveranciers op al deze punten een daling, die overigens pas optreedt vanaf 2010.

Dit hoofdstuk gaat kort in op de vijf belangrijkste trends in de maritieme industrie: •


•


•


•

Verduurzaming

•

Ontwikkeling naar levering van totaaloplossingen

omzet productiewaarde toegevoegde waarde werkgelegenheid

2006 3660 2680 1158 13220

2011 Index 2006-2011 3227 0,88 2417 0,9 1003 0,87 12720 0,96

Alle vijf de trends worden beïnvloed door de economische crisis. In de hierna volgende alinea’s

Directe economische betekenis maritieme toeleveranciers 2006-2011 (bedragen in milj. €)

worden deze drie trends kort beschreven.

(Bron: Maritieme monitor 2012)



Uit onderstaande tabel blijkt de opleving van de scheepsbouw in Nederland, waarbij de omzetpiek lag

De groei van de scheepsbouw is voor een groot deel te verklaren door de groei van de

in 2008: 3,5 miljard, een verdubbeling ten opzichte van 10 jaar daarvoor (zonder inflatiecorrectie, dat

gespecialiseerde scheepsbouw. Het gaat hierbij om: schepen en bouwwerken voor de offshore

wel). Frappant is dat de werkgelegenheid in de scheepsbouw daalt. Dat duidt op een steeds

(energiewinning op zee middels deep see mining of ontwikkelen van windmolenparken),

kapitaalintensievere sector en/of een sector met een toenemende arbeidsproductiviteit.

baggerschepen (voor aanleg en beheer van havens en kustgebieden over de hele wereld), werkschepen (patrouillevaartuigen voor havendiensten, loodswezen, douanediensten, kustwacht etc), sleepboten en luxe jachten. Het betreft niet alleen het ontwerpen en maken van deze schepen, maar in toenemende mate ook wereldwijde serviceverlening. Deze dienstverlening, op basis van gespecialiseerde onderhoudsconcepten, vindt op wereldwijde schaal plaats, vanuit een krachtige,

9

lokaal opgebouwde kennisbasis en gebruik makend van technologische ondersteuning op afstand via

Verklaring voor deze opleving is tweeërlei:

internet (Kuipers, 2010). Een beperkt aantal grote spelers, de leaderfirms, zijn bepalend in deze

•

ontwikkeling. Enkele belangrijke zijn: Boskalis en Van Oord (als opdrachtgevers en eigenaren van

is sprake van een toenemend belang van gespecialiseerde kennis om te kunnen voldoen aan de

schepen), IHC en Damen (als bouwers van gespecialiseerde schepen), Heerema, Huisman en Mercon

toenemende vraag naar zeer gespecialiseerde schepen. Als gevolg hiervan neemt het belang van

(als grote toeleveranciers voor de scheepsbouw en bouwers van offshore installaties).

intensieve relaties binnen het cluster toe. De regio biedt hiertoe het complete netwerk, van

nieuwe groeimarkten gekoppeld aan onder andere energiewinning en -productie op zee. Hierdoor

kennisinstellingen tot vakonderwijs en van gespecialiseerde toeleveranciers tot maritieme

10

In de gespecialiseerde scheepsbouw gaat het voor een groot deel om custom-made schepen. Een

dienstverleners.

standaard bulkcarrier kost 15 mln, een complex baggerschip van dezelfde afmetingen kost 95 mln

•

(De Langen en Nijdam, 2003). De Nederlandse scheepsbouw zit in een aantal gespecialiseerde

Het concurrentievoordeel van deze landen neemt hierdoor af. Bovendien is in de sector is een

nichemarkten in de wereldtop: schepen voor de offshore (60% van de - groeiende - wereldmarkt),

groeiende behoefte aan ‘in time’ levering van vaak gespecialiseerde (deel)producten. Productie op

sleepboten (40%) en luxe jachten (20%) (Hopman, 2007). De daling binnen de maritieme

afstand is hiervoor minder geschikt en maakt bovendien kostbaar voorraad beheer noodzakelijk.

toeleveranciers kan verklaard worden vanuit deze specialisatietrend: binnen de gespecialiseerde

Casco’s worden wel vaak in Zuid-Oost-Azië en Oost-Europa gemaakt om daarna naar West-Europa te

scheepsbouw wordt steeds minder gewerkt met een vaste makers list’s. Elke toeleverancier zal bij

worden verscheept om hier te worden afgebouwd.

ieder nieuwe scheepsorder weer opnieuw haar meerwaarde voor precies dat type schip moeten

Tegelijk is er ook voor de bouw van gespecialiseerde schepen sprake van concurrentie vanuit Azië,

bewijzen. Innovatie in deze toeleverende bedrijven, die vaak tot het MKB behoren, is cruciaal.

maar dit leidt tot nu toe hooguit tot een minder snelle groei en niet tot krimp.

De specialisatie blijkt ook uit een diepgaander analyse van de werkgelegenheidsontwikkeling en


in de voormalige ‘lage lonen’ landen stijgen de lonen snel. Daarnaast stijgt de prijs van transport.

aantallen vestigingen binnen het Zuid-Hollandse deel van de Deltri-regio . Deze analyse bevat een onderverdeling naar subregio en naar drie typen scheepsbouw:

Een derde belangrijke ontwikkeling is de schaalvergroting in de binnenvaart. Steeds meer schepen

•

standaard scheepsbouw

hebben een lengte van 135 tot 150 meter (wat meteen ook het maximum is vanwege de omvang van

•

reparatie en onderhoud

sluizen). De verwachte groei van de binnenvaart, onder andere door de komst van inland-

•

gespecialiseerde scheepsbouw.

containerterminals, en de noodzaak van verduurzaming van de binnenvaartvloot leidt naar een

De analyse laat zien dat de gestandaardiseerde scheepsbouw qua werkgelegenheid en

toenemende vraag naar grotere werven voor afbouw, vernieuwing en onderhoud. Als gevolg van grotere

bedrijfsvestigingen sterk is teruggelopen. Ook in onderhoud en reparatie is de afgelopen 20 jaar de

schepen en de toename van het aandeel transport over water, neemt de druk op de vaak nu al

werkgelegenheid teruggelopen, maar gelijk gebleven in het aantal vestigingen . Werkgelegenheid in de

intensief gebruikte binnenhavens (denk ook aan de ruimte voor manoeuvreren!), verder toe.

gespecialiseerde scheepsbouw is in dezelfde periode gegroeid met 70%, terwijl het aantal vestigingen gelijk is gebleven. De feitelijke werkgelegenheidsgroei is nog hoger, omdat deelproducten worden aangeleverd door toeleveranciers die niet als maritiem zijn geclassificeerd: één baan in de scheepsbouw leidt tot twee banen in toeleverende bedrijven.

11

Verbeelding van het functioneren van het cluster: drie afbouwers van schepen met hun toeleveranciers op kaart op basis van advertenties in Scheepvaartkrant

Verduurzaming van de scheeps- en waterbouw

sprake van een verbreding van het klantenbestand naar de offshore en petrochemische industrie bij veel van de bedrijven in het maritieme cluster.

‘Ecologisch verantwoord baggeren’, ‘leven met water’ en ‘bouwen met de natuur’ zijn drie sleutelconcepten in de maritieme sector op dit moment. Rivier-, delta- en kustgebieden – de gebieden

Boskalis is een goed voorbeeld van een maritieme leaderfirm die deze strategie van totaaloplossingen

waar de belangrijke spelers in het maritieme cluster actief zijn – zijn vanuit een ecologisch perspectief

als kern van haar strategie heeft. Boskalis heeft recentelijk sterk de aandacht getrokken met de

zeer kwetsbaar. Het behoud van biodiversiteit en ecosystemen is een belangrijke eis. De zeer strenge

overname van SMIT, maritiem dienstverlener van (haven)sleepdiensten en bekend van

eisen ten aanzien van duurzaamheid bij de aanleg van de Tweede Maasvlakte zijn wat dit betreft

scheepsbergingen, en recentelijk Dockwise, maritiem dienstverlener op het gebied van transport voor

illustratief. Duurzaamheid wordt bij alle fasen van het project meegenomen vanuit een integrale

met name de offshore industrie – vooral de installatie van extreem zware offshore platformen. De voor

benadering van aanleg, inrichting, exploitatie en beheer. De sterke nadruk op duurzaamheid heeft

2013 verwachte recordwinst onderstreept deze strategische keuze van Boskalis.

daarbij tot innovatieve en kostenbesparende oplossingen geleid.

Conclusie Het zijn de bedrijven in het maritieme cluster die voor hun opdrachtgevers duurzame oplossingen

12

moeten genereren om emissies te reduceren. Dit vraagt om innovaties op het gebied van schone

In z’n algemeenheid is er sprake van een opleving van de maritieme industrie en zijn de

motoren en brandstoffen (LNG, GTL), energiebesparing en recycling. Maar ook het maatschappelijk

perspectieven, zeker in combinatie met de waterbouw, goed te noemen. De sector opereert

verantwoord ontmanteling van schepen die uit de vaart worden genomen is een belangrijk

internationaal en is dynamisch. Verdere kapitaalintensivering, internationalisering, specialisatie,

duurzaamheidissue. Juist verduurzaming vraagt om innovaties en kennisontwikkeling, reden waarom

schaalvergroting, verduurzaming en ketenintegratie zijn de belangrijke trends. Een beperkt aantal grote

initiatieven als ‘Building with nature’ van strategisch belang zijn voor de toekomst van de scheeps- en

en krachtige leaderfirms zijn bepalend voor de ontwikkeling van het cluster. Met name in de

waterbouw in de maritieme brandpunten.

toeleverende sectoren zullen bedrijven omvallen en ontstaan kansen voor nieuwe bedrijven.

Een ontwikkeling naar het leveren van totaaloplossingen De belangrijke leaderfirms in het maritieme cluster willen hun klanten totaaloplossingen aanbieden in bagger-, offshore en overige maritieme projecten: samenhangende oplossingen voor complete maritieme infrastructuren. Dat betekent dat projecten niet beperkt blijven tot baggeren, maar dat tevens gerelateerde infrastructuren worden aangelegd, zoals wegen, funderingen, bekabeling en pijpleidinginfrastructuren en dat de aandacht ook sterk uitgaat naar onderhoud, service en recycling. De nadruk ligt daarbij meer op activiteiten als ontwerp, engineering, kostencalculatie, sales, risico- en projectmanagement en serviceverlening dan op het bouwen van baggerschepen – en deze schepen vervolgens inzetten voor natte waterbouwprojecten. Deze totaaloplossingen hebben als doel het ‘ontzorgen’ van de klant door het aanbieden van innovatieve totaaloplossingen in maritieme dienstverlening. De uitdaging is om deze hoogwaardige, innovatieve en kennisintensieve diensten te concentreren en routinematige en gestandaardiseerde activiteiten elders in te kopen. Tegelijkertijd is

Hoofdstuk 3 Beleidsanalyse

beschikbaarheid van kapitaalintensieve goederen en installaties tegen zo laag mogelijke levensduurkosten voor de industrie (asset owners), waardoor de concurrentiepositie verbetert ten

Uit een korte analyse van beleidsdocumenten op verschillende schaalniveaus blijkt de herwaardering

opzichte van de nieuw opkomende economieën. Dit wordt nagestreefd door een versteviging van de

voor de maritieme industrie.

samenwerking tussen bestaande netwerken en een geïntegreerde aanpak van Ondernemers, Onderwijs, Onderzoek en Overheid (de 4 O’s) en een sterke wisselwerking tussen kennis-kunde-kassa.

Rijk

Ook de NV Brabants Ontwikkeling Maatschappij (BOM) is gecommitteerd, evenals andere partijen in het Brabantse zoals: NV REWIN West-Brabant, de Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW) en

Op rijksniveau maakt het maritieme cluster onderdeel uit van de topsector ‘water’. Voor elke topsector

de gemeenten Breda en Tilburg. World Class Maintenance verbindt de kapitaalintensieve industrieën

is tussen overheid, bedrijfsleven en onderzoeksinstellingen een zogenaamd innovatiecontract

–luchtvaart, infra, maritiem, proces en energie – in het veld van Maintenance, Repair & Overhaul

opgesteld. In 2011 is in de innovatie- en researchagenda van Maritieme Technologie, een van de drie

(MRO). De nadruk ligt tot op heden op kennis, de ontwikkeling van het instituut is echter gericht op

deelsectoren binnen de topsector water (naast Deltatechnologie en Watertechnologie), zijn vier

business development. De provincie heeft vooralsnog geen specifiek beleid voor maritieme

prioritaire innovatiethema’s benoemd:

maintenance. Specifiek voor de maritieme hotspot in Werkendam geldt wel dat reeds een eerste

•

schone schepen: inzet op alternatieve brandstoffen, brandstofbesparing, reductie van emissies

analyse is uitgevoerd door gemeente Werkendam, regio West-Brabant en provincie naar de positie en

en geluid

rol van het aanwezige cluster van maritieme maintenance activiteiten. Daarbij zijn kansen benoemd,

•

slimme schepen: veiliger schepen, gespecialiseerde schepen, efficiënte schepen

die momenteel nader worden uitgewerkt. De provincie ziet voor haarzelf primair een faciliterende rol.

•

slimme havens: inzet op betere samenwerking tussen schepen en haveninfrastructuur

•

winning op zee: duurzame grondstof- en energiewinning op zee

Regio’s

Via zogenaamde Joint Industry Projects (JIP’s) wordt voorzien in samenwerking en co-financiering van overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven uit het maritieme cluster.

Stadsregio Rotterdam De stadsregio werkt aan een steviger regionaal economische uitvoeringsagenda. Een van de

Provincies

elementen hiervan is een keuze voor economische speerpunt-clusters. Samen met alle regiogemeenten werkt de stadsregio aan een programmatische afstemming van de bedrijventerreinen,

De provincies houden vast aan het handhaven van natte terreinen voor bedrijvigheid in hogere

mede in het licht van opgaven zoals mobiliteit en duurzaamheid. Dat wordt gedaan onder meer via

milieucategorieën die gebruik maakt van het water. Het gaat hierbij niet alleen om scheepwerven,

het Regionaal Herstructurerings- en Ontwikkelingsbureau (RHOB). Elk economisch cluster functioneert

maar ook om bedrijven die voor hun logistiek van het water gebruik maken. In het kader van de

op een ander schaalniveau. Voor de maritieme industrie is dat de regio Rotterdam/Drechtsteden/

integrale herziening van de Provinciale Structuurvisie denkt de provincie Zuid Holland na over

West-Brabant. Informatie over het regionale beleid is te vinden in:

‘bufferzones’ en ‘aandachtsgebieden’ rond terreinen met zwaardere industrie en over een

•

aanscherping van het beleid voor hogere milieucategorieën (HMC).

maritieme topregio Rotterdam/Drechtsteden/West-Brabant.

Regionaal Strategische Agenda 2010-2014, waarbij in hoofdstuk 3.2 wordt ingegaan op de

•

Uitvoeringsprogramma Economie 2010-2014

In het verlengde van de door het Rijk gedefinieerde economische topsectoren heeft de provincie

•

Programma en strategie bedrijventerreinen stadsregio Rotterdam (2012)

Noord-Brabant maintenance benoemt als economisch speerpunt. Noord-Brabant participeert in het

•

Herstructureringsprogramma van het RHOB (2010)

Dutch Institute World Class Maintenance. De missie van dit instituut is het streven naar een optimale

•

Monitor Bedrijventerreinen stadsregio Rotterdam 2013.

13

Regio Drechtsteden

Vlaanderen te versterken. Zuidwest-Nederland kent drie speerpunten: biobased economy, logistiek en

In het regionale beleid van de Drechtsteden heeft de versterking van de maritieme sector al jaren

maintenance. Voor elk van die drie speerpunten worden nu businessplannen opgesteld.

topprioriteit. Een overzicht van de afgelopen 5 jaar: •

Economische Visie Drechtsteden - Werken met Water (2008) – met een inzet op versterking van

Binnen het speerpunt maintenance wordt op twee manieren aandacht besteed aan het maritieme

het maritieme cluster (scheepsbouw en waterbouw) als stuwende economische sector.

cluster:

•

•

Uitvoeringsstrategie Natte bedrijventerreinen (2009), met een strategie voor het doorontwikkelen

Allereerst wordt de samenwerking in Werkendam tussen bedrijven uit de maritieme sector

van de maritieme terreinen in de regio.

versterkt. Als Scheepsgroep Werkendam denken de ondernemers gezamenlijk een sterkere

•

internationale positie op te bouwen in verschillende deelsegmenten voor de binnenvaart en de

Uitvoeringsprogramma bedrijventerreinen (2012), een overzicht van acties voor de korte,

middellange en lange termijn voor herstructurering van de bedrijventerreinen in de regio.

shortsea; Het samenwerkingsverband werkt momenteel aan enkele gezamenlijke innovaties (die

•

keuzes worden nu bepaald en zijn nog vertrouwelijk). Het streven van de Scheepsgroep is om in

In het Uitvoeringsprogramma Economie en Arbeidsmarkt van de Drechtsteden (2012), dat is

gekoppeld aan het investeringsprogramma Economisch Agenda Zuidvleugel 2012 - 2015 zijn 7

een later stadium eventueel de samenwerking op te zoeken met de buren in de Drechtsteden,

investeringsprojecten opgenomen, stuk voor stuk gericht op versterking van de maritieme sector

maar allereerst wil men zelf een hechte community bouwen met eigen projecten om die

in de regio: 1.

vervolgens eventueel in te brengen bij partners elders in de delta. Daarnaast wordt gewerkt aan

Aanscherping uitvoeringsprogramma bedrijventerreinen, met name richting maritieme

een betere aansluiting met het technisch onderwijs en een betere marketing en branding om de

industrie

sector te profileren.

2.

Schone schepen / LNG-toepassing

•

3.

Maritieme Campus (versterking innovatiekracht en onderwijsaanbod)

die ondergronds en bovengronds aanwezig zijn in het gebied, waarbij niet alleen naar de

4.

University College Dordrecht (Engelstalige bacheloropleiding met ‘Water’ als centraal

procesindustrie wordt gekeken, maar zeker ook naar leiding van verschillende nutsbedrijven

14

Een ander belangrijk thema uit het speerpunt maintenance is onderhoud van de vele leidingen

thema)

(water, electriciteit) en ook naar het beheer en onderhoud van de waterkeringen (dijken). De t

5.

Showcase bouwen met water

thema’s ‘water’ en ‘leidingen’ krijgen in het cluster maintenance een nieuwe innovatieve invulling

6.

Verdere ontwikkeling Topinstituut Ecoshape – innovatieprogramma ‘Building with nature’

(met programma’s op het gebied van corrosie van leidingen, condition based maintenance en

7.

Promotie en acquisitie, internationale marketing speerpuntclusters.

inzetten van unmanned guided systems). Zuidwest-Nederland als bakermat van Maintenance Valley wil ook een koploper blijven op de genoemde thema’s die nauw verwant zijn aan het brede

Regio West-Brabant

maritieme cluster.

In het kader van de Strategisch Agenda West-Brabant, maar ook in het kader van Provinciaal Sociaal Economisch Beleid van de Provincie’s Noord-Brabant en Zeeland wordt al enkele jaren intensief

Gemeenten

samengewerkt rond het thema Maintenance. Door die samenwerking van bedrijven, kennisinstellingen en overheden is enkele jaren geleden het profiel van Maintenance Valley opgebouwd met voornamelijk

Uit de gemeentelijke beleidsontwikkeling blijkt de herontdekking van de maritieme industrie. Zo

gelden uit Pieken in de Delta en enkele Europese programma’s. Zuidwest-Nederland (Zeeland en

beschreef de structuurvisie voor Hendrik-Ido-Ambacht (2009) meerdere varianten voor de

West-Brabant) hebben afgelopen jaar besloten om de samenwerking op het schaalniveau van

herontwikkeling van de rivieroevers, variërend van veel ruimte voor woningbouw tot het handhaven van

Zuidwest-Nederland te versterken. Daarvoor is de Strategic Board benoemd (met de bekende Triple

de bedrijfslocaties. Intussen is hierin de keuze gemaakt voor een herontwikkeling met watergebonden

Helix samenstelling) om de lobby richting Rijk en EU en de buurregio’s in Nederland (Deltri) en

bedrijven.

Ook in Schiedam was sprake van verschillende opties voor de herontwikkeling van een deel van het

en spreekt over een internationale toplocatie voor maritieme industrie. Werkendam positioneert

havengebied (de Wilhelminahaven). De structuurvisie (Stadsvisie 2009) maakte hierin nog geen

zichzelf als het brandpunt van de binnenvaartsector.

keuzes en spreekt slechts in algemene termen over ‘transformatie Wilhelminahaven’ en het project ‘Waterfront’. Intussen is de keuze gemaakt voor een gemengd profiel, waarbij aan de stadkant ruimte

In het volgende hoofdstuk worden de tien maritieme brandpunten nader onder de loep genomen.

komt voor woningbouw, de zware bedrijvigheid wordt verplaatst naar de oevers van de Waterweg en in het gebied hiertussen ruimte komt voor watergebonden bedrijvigheid in lagere milieucategorieën.

Conclusie

Rond de naastgelegen Wiltonhaven wordt de ruimte voor grootschalige scheepsbouw en -reparatie, inclusief toeleveranciers, gecontinueerd en zo mogelijk uitgebreid.

De maritieme industrie en de daarmee sterk samenhangende waterbouw-sector staan beleidsmatig stevig op de kaart, op alle niveaus. Wel zijn er belangrijke accentverschillen tussen de verschillende

De meest radicale omslag is te zien in Krimpen aan den IJssel: daar is in de Stormpolder sprake van

overheidslagen, zowel in benaming als in inhoudelijke accenten.

een omslag van woningbouw naar maritieme maakindustrie, met name voor de offshore-industrie. Andere gemeenten zetten in op het continueren en versterken van de bestaande maritieme industrie. Dit geldt voor Molenwaard (Kinderdijk), Zwijndrecht, Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht, Hardinxveld Giessendam, Gorinchem en Werkendam. Gorinchem zet in op een breder profiel (hoogwaardige maakindustrie), waarvan de maritieme industrie onderdeel uitmaakt. Hier worden voornamelijk

15

werkschepen gemaakt. De gemeente Sliedrecht positioneert zich als de bakermat van de baggersector Overheidslaag Rijk Provincie Zuid-Holland Provincie Brabant Stadsregio Rotterdam Regio Drechtsteden Regio West-Brabant

Gemeenten

Benaming Topsector Water Natte bedrijventerreinen in hoge milieucategorieën

Inhoud Maritieme technologie Geen specifieke aandacht voor maritieme industrie Maritieme industrie is een klein Maintenance Valley onderdeel, geconcentreerd rond Werkendam Speerpunt-cluster maritiem is één Maritieme topregio (R’damvan de vier speerpuntclusters voor Drechtsteden-West-Brabant) de regio Scheepsbouw en waterbouw is hét Maritieme sector economische profiel van de regio Maritieme industrie is een klein Maintenance Valley onderdeel, geconcentreerd rond Werkendam Specialisatie per gemeente, waaronder: De meeste gemeenten spreken over - Schiedam: maintenance zeescheepvaart ‘maritieme maakindustrie’. Voor - Krimpen: offshore sommigen is de maritieme industrie onderdeel van een breder cluster, - Alblasserdam: jachtenbouw bijvoorbeeld de ‘hoogwaardige - Sliedrecht: baggerindustrie maakindustrie’ (Gorinchem) - Gorinchem: werkschepen - Werkendam: binnenvaart

Hoofdstuk 4 De 10 brandpunten

andere te maken met de herontdekking van de vitaliteit en de toekomstwaarde van de maritieme industrie. De herstructurering zet in op een verplaatsing van de zware bedrijvigheid naar de rivieroever

De analyse per brandpunt is gemaakt in samenwerking met de betrokken gemeenten en bestaat uit:

en de komst van kade-gebonden bedrijvigheid met een minder zware milieubelasting. Een bedrijf op

•

profiel

deze locatie, ERS, kan op deze plek steeds minder goed uit de voeten. De havenmonding is namelijk

•

dynamiek

te ondiep en de kade minder geschikt voor de schaalvergroting in de scheepvaart. Langs de rivier

•

ruimtelijke kwesties

zitten enkele bedrijven. Eén van deze bedrijven heeft contractverlening gekregen die aansluit bij het

•

meerwaarde bovenregionale samenwerking volgens gemeente

moment waarop ERS naar deze plek zou kunnen komen. Die contractverlening maakte het voor het

•

kaartbeelden: type terrein (nat/droog), type oevers (kade, talud), milieucategorie), geplande

zittende bedrijf, Boskalis Environment, mogelijk om een investering te doen in een gebouwde kade (op

ontwikkelingen

palen) ten behoeve van laden en lossen van grond (afvoer per schip: tot 40%, aanvoer per schip: tot 20%). Afschrijftermijn van deze investering is 10 jaar.

Rivierzone Schiedam Ruimtelijke kwesties

16

Profiel

Het knooppunt bij de A4, Vijfsluizen, is een knelpunt. Stadsregio, Vlaardingen en Schiedam werken

Grote spelers rond de Wiltonhaven zijn Damen Shiprepair, Mammoet, en Huisman Equipment BV. Het

samen aan oplossingsrichtingen hiervoor. Rotterdam denkt mee in het lange termijn perspectief van

betreft bedrijven in de maintenance van zeeschepen en toelevering van grootschalige constructies

een havenroute, die de backbone wordt van de ontwikkelingen aan de Wilhelminahaven en Merwe-

voor de scheepsbouw en de offshore, zoals kranen. Op bedrijventerrein Vijfsluizen, dicht bij de

Vierhavens (onderdeel van Stadshavens Rotterdam). Daarnaast loopt Schiedam tegen de

Wiltonhaven, is tevens het hoofdkantoor van SBM Offshore gevestigd. Aan de Wilhelminahaven zitten

geluidgrenzen aan. Verplaatsing en uitbreiding van zware industriële activiteiten naar de rivieroever

ERS B.V. en HSM Offshore B.V., bedrijven die actief zijn op het gebied van de offshore industrie.

biedt soelaas, maar herontwikkeling van de noordelijke rand van de Wilhelminahaven, zet dit vraagstuk meteen weer op de agenda.

Dynamiek Schiedam zet in op herontwikkeling van het slibdepot aan de monding van de Wiltonhaven met een

Thema’s van bovenregionale samenwerking volgens gemeente

nieuw dok. Deze locatie kan voorzien in een uitbreidingsbehoefte van zittende bedrijven aan de

Dergelijke samenwerkingsverbanden bieden een platform voor de propositie van het project slibdepot,

Wiltonhaven (Damen, Huisman, Mammoet), die immers ook de nodige milieuruimte biedt. Deze

als onderdeel in een reeks van kansrijke ontwikkelingen in het maritieme cluster.

bedrijven opereren in de maintenance en deze sector ontwikkelt zich goed. De schaalvergroting in de scheepvaart (onder andere door de verbreding van het Panamakanaal) vraagt om plekken die geschikt zijn voor de reparatie van grotere schepen. De kunst is om voor deze locatie te komen tot een goede propositie en businesscase, inclusief een groep van eindgebruikers. Voor de lange termijn ambieert Schiedam een herontwikkeling van de Wilhelminahaven. Deze haven stond sinds RR2020 op de kaart voor transformatie naar gemengd stedelijk gebied. In 2009 is de hoofdkeuze gemaakt, om in te zetten op een gedeeltelijke transformatie (aan de stadskant) en een gedeeltelijke herstructurering (aan de zuidkant). Het feit dat dit niet in de Stadsvisie staat heeft onder

17

Rivierzone Schiedam Terreingegevens Gusto MSC

Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha): Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:

123 101 4 5 211 7601

Bedrijven maritieme maakindustrie

18

Onderhoud scheepsbouw Damen Shiprepair MRC Techniek (onderaannemer Damen)

x

Standaard scheepsbouw

Speciale scheepsbouw Huisman, toeleverancier kranen Mammoet (hoofdkantoor), berging GustoMSC B.V., offshore

Huisman MRC Damen Mammoet

Legenda

Harde kade Zachte kade Meerpaal

Nat vs droog gebruik

Milieucategoriën

19

Legenda

Kadegebruik Geen kadegebruik Leegstaand/Braak

Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >


clustervorming van bedrijven in de keten van maritieme- en ‘maak’ bedrijven. Het samenwerkingsverband werkt aan:

Profiel

•

Ontwikkelingsvisie

Tot 2006 verkeerde de Stormpolder in een neerwaartse spiraal. Met de komst van IHC, in dat zelfde

•

Uitvoeringsprogramma

jaar, is dat beeld compleet veranderd. Op dit moment zijn IHC en Hollandia de twee grote spelers. Ze

•

Quick scan BIZ (bedrijven investeringszone)

delen hun terreinen en hebben samen één terreiningang. Mede als gevolg van de groei van IHC en het

•

Inventarisatie kansen verduurzaming (energie, recycling en intensiever ruimtegebruik)

aantrekken van de maritieme sector in het algemeen, zijn de twee voorgenomen woningbouwlocaties

•

Opzetten brede bedrijfsschool

op de Stormpolder in 2009 geschrapt.

•

Verbeteringen op de lokale arbeidsmarkt

•

Meerjaren uitvoeringsprogramma verbeteren bereikbaarheid

•

Marketing- en communicatieplan en doelgroepenanalyse

Dynamiek De Stormpolder profileert zichzelf als centrum voor de maritieme maakindustrie. Voor het gebied zijn

20

de volgende drie projecten in voorbereiding (totaal investeringsvolume van 185-190 mln door

Ruimtelijke kwesties

bedrijven en 15-20 mln door de overheid):

•

•

uitwijzen dat er binnen de huidige geluidcontour geluidruimte overblijft voor bijvoorbeeld

IHC heeft plannen voor een campusterrein, inclusief nieuwe kadeconstructie langs de Hollandse

Met stip op één staat de geluidsproblematiek. Ondanks dat toekomstverkenningen van de DCMR

IJssel. Het wordt de locatie voor engineering, bedoeld om de huidige custom made productie

woningbouw, hechten bedrijven sterk aan het handhaven van de maximale milieuruimte. De

door te ontwikkelen tot meer seriematige bouw. In principe is dit terrein alleen voor IHC, maar de

toekomstverkenning van de DCMR wordt door de bedrijven bediscussieerd. Het verdelen van de

komst van andere bedrijven is niet uitgesloten.

geluidruimte is een gemeentegrens overstijgende kwestie waarin het de kunst is de toekomstige

•

belangen van de buurgemeenten (Capelle, Rotterdam en Ridderkerk) in samenhang met de

Het bedrijf Zwijnenburg (maritieme toeleverancier) heeft plannen om al haar activiteiten (nu

regionaal verspreid) clusteren op het voormalige Hollandia-terrein. Dit terrein wordt nu tijdelijk

ontwikkeling van een maritiem cluster in de Stormpolder ter verenigen. De resultaten van deze

door Zwijenburg gehuurd.

afstemming zijn vastgelegd in het Gebiedsprofiel Rivierenland, december 2012 (onderdeel van

•

het programma Rivierzones van de Stadsregio Rotterdam). Middels het opstellen van een

Voor het EMK-terrein wordt een businesscase uitgewerkt waarin wordt onderzocht of de locatie

voor maritieme maakindustrie geschikt kan worden gemaakt (3 a 5 jaar). Het is een van de

geluidruimteverdeelplan, dat is gekoppeld aan het (nieuwe) bestemmingsplan, wordt afgesproken

meest vervuilde locaties van Nederland. Het rijk heeft in de jaren tachtig de locatie overgenomen

dat de partners elkaar op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen die van invloed zijn op

en de vervuiling ingepakt (IBC-maatregel) in een damwand en asfalt. Het Rijk is op dit moment

de verdeling van de (geluid) ruimte binnen het gebied. Het bestemmingsplan wordt voor 1 juli

nog steeds eigenaar.

2013 zijn vastgesteld.. De koppeling van het geluidruimteverdeelplan aan het bestemmingsplan leidt tot de nodige vragen en discussie. Tijdig moet worden besloten op welke wijze het thema

Daarnaast streeft Hollandia naar intensivering van haar bedrijfsactiviteiten op de huidige locatie Voor

geluid wordt opgenomen in het bestemmingsplan vanwege de deadline van 1 juli 2013. Indien

de rest van de Stormpolder streeft de gemeente naar opwaardering en een intensivering met

de geluidruimte wordt verdeeld volgens het principe ‘wie het eerst komt’, heeft dit mogelijk

bedrijven werkzaam binnen de maritieme- en maakindustrie. Het gebied kent een gemengd gebruik

consequenties voor woningbouw alsmede de vorming van een maritiem cluster op langere

en is in bezit van verschillende eigenaren.Gebiedsmanagement voor de Stormpolder richt zich op het

termijn. Dit risico wordt gering geacht. Echter, de gemeenten binnen rivierenland zetten zich ook

opzetten van een langjarig samenwerkingsverband tussen overheid (gemeente) en het bedrijfsleven.

na 1 juli 2013 in om tot een toekomstbestendige verdeling van de geluidruimte te komen. Het

Het samenwerkingsverband zet zit in voor een duurzame economisch sterke Stormpolder en de

opstellen van een facet bestemmingsplan voor het onderdeel geluid behoort hierbij tot de

mogelijkheden. •

Op een goede tweede plaats staat de bereikbaarheid. Opgave is de verbetering van de

bereikbaarheid van de Stormpolder, zonder aantasting van de leefbaarheid in het dorp. De bedrijven vragen met klem om een betere bereikbaarheid, onder andere aan de provincie en de stadsregio. In het kader van het programma Beter Benutten wordt in de oostflank van de stadsregio een drietal nieuwe rivierkruisingen voorgesteld (twee fietsveren en een autoveer) en een aantal andere maatregelen om de bereikbaarheidsproblemen van de Algeracorridor op te lossen. De inzet van een pontverbinding voor personeel wordt door de bedrijven vooralsnog van weinig betekenis geacht. De vraag is of dit terecht is. Vooral de buitenlandse werknemers komen met collectief vervoer vanuit onder andere Rotterdam-Zuid en in combinatie met de ploegendiensten is een pont vanaf het Verolme-terrein aan de overkant wellicht een goed idee. Daarnaast is het zinvol te onderzoeken of de aanvoer van materialen en materieel meer over het water plaats kan hebben. Ook afspraken tussen de bedrijven onderling om tot gespreide arbeidstijden te komen kunnen bijdragen aan een vermindering van verkeersdruk op de piektijden. Tot slot bestaat er een idee om voor werknemers een doordeweekse verblijfsaccommodatie te realiseren op de Stormpolder zelf. •

Rijkswaterstaat stelt beperkingen aan het gebruik van de rivier vanwege afvoercapaciteit en

veiligheid. Vanwege het zicht op de plek waar de Maas en de Hollandse IJssel samenkomen, zijn er beperkingen aan het afmeren van schepen aan de hoofdvaarroute en de locatie van bebouwing.

Thema’s van bovenregionale samenwerking volgens gemeente •

kennisuitwisseling en indien wenselijk samenwerking op het gebied van milieu en bereikbaarheid.

Bij bereikbaarheid gaat het onder andere over het verkennen van de kansrijkheid van meer vervoer van personen en goederen over het water; •

lobby richting het rijk voor ruimer beleid met betrekking tot woningbouw in combinatie met

industrie; •

profilering maritiem cluster, waarbinnen de thematisering van de afzonderlijke brandpunten

helder wordt.

21

Stormpolder Krimpen a/d IJssel Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha):

Gecap

80 66 1

Gebr. Buijs

Hollandia

Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:


22

x

Onderhoud scheepsbouw

Standaard scheepsbouw Gebr. Buijs Scheepsbouw Gecap Electro

Speciale scheepsbouw IHC, Offshore & Marine Hollandia, staalindustrie

3 162 3067

IHC

Legenda



Milieucategoriën

23

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >

Kinderdijk

regiogrensoverschrijdend zijn beter tot hun recht te laten komen. Uitermate belangrijk is ook de samenwerking hierin met het bedrijfsleven zelf waarbij een bottum-up benadering als het meest

Profiel De locatie kenmerkt zich door een van de grote vestigingen van IHC. Het eigen opleidingscentrum van IHC is hier gevestigd. Op het terrein van IHC zitten enkele kleinere toeleveranciers.

Dynamiek IHC realiseert op de eigen locatie meer kantooroppervlak. Opvallend is dat ten zuiden van de locatie terreinen leeg staan, met grote, vervallende industriële complexen. De provincie werkt aan een ‘erfgoedlijn’ die moet leiden tot de verbetering van de beleving van de oevers vanaf het water. Wellicht dat hieruit concrete projectvoorstellen gaan volgen.

Kwesties • 24

Bereikbaarheid over de dijk is echt een knelpunt, oplossingsrichtingen over de weg zijn niet echt

voor handen. Het initiatief van Alblasserdam voor een transferium bij Haven-Zuid zou de dijk moeten gaan ontlasten van recreatief verkeer. De gemeente Molenwaard wacht de ontwikkelingen rond dit project met belangstelling af •

Een rechtstreekse connectie met Rotterdam door een halte van de bestaande waterbus of een

aparte rechtstreekse lijn lijkt de gemeente kansrijk en kan ook bijdragen aan het ontlasten van het dijklint tussen Alblasserdam en Kinderdijk •

Het tekort aan goed geschoold personeel is een groot probleem. Ter illustratie: de colleges van

Alblasserdam en Molenwaard bezochten kort geleden deze IHC-vestiging. 80% van het gesprek ging over het personeelstekort. IHC onderhoudt banden met het Da Vinci-college in Dordrecht. Papendrecht is met de gemeente Molenwaard in gesprek waarin de kansen voor een ROC in Papendrecht worden verkend.

Thema’s van bovenregionale samenwerking volgens gemeente De invloedssfeer en de belangen van bedrijfsactiviteiten en onderwijs houden niet op bij de territoriale grenzen van de regio’s Er zal altijd sprake zijn van werderzijdse beïnvloeding en/of kruisbestuiving en gezamenlijke belangen. Dit geldt zeker op sectorniveau. Op individueel bedrijfsniveau zal dat vaker lokaal zijn. Bovenregionale samenwerking is een voorwaarde om de belangen die

kansrijk wordt beschouwd.

25

Kinderdijk Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha): Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:


26

x

x


Standaard scheepsbouw

Speciale scheepsbouw IHC, Opleidingscentrum

25 25 0

IHC

4 9 1170

Legenda



Milieucategoriën

27

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >

De Noord Alblasserdam/Hendrik-Ido-Ambacht

Meerwaarde van bovenregionale samenwerking volgens gemeente De gemeente Alblasserdam ziet meerwaarde in bovenregionale samenwerking in contact met het

Alblasserdam

Havenbedrijf Rotterdam en de samenwerking in de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt.

Profiel

Hendrik-Ido-Ambacht

De belangrijkste leaderfirm is Oceanco. Dit internationaal opererende bedrijf in luxe jachten zit bijna in de oude dorpskern van Alblasserdam. Aan de zuidzijde van het bedrijvengebied, op het nieuwe

Profiel

bedrijventerrein Nieuwlandpark zit een kleine dependance van IHC (IHC Sealing Solutions). Een

Het profiel voor het buitendijkse deel van dit terrein (‘Antoniapolder+’) moet zich nog vormen. Er is

prominent bedrijf dat wel gebruik maakt van transport over water maar zelf niet direct maritiem is

een kleine 20 ha kadegebonden ontwikkelruimte beschikbaar. Zittende maritieme bedrijven zijn onder

gerelateerd is Nedstaal.

andere Koedood Dieselservice (inbouw en reparatie van scheepsmotoren) en de scheepswerven en scheepsreparatiewerven ’t Ambacht, Buitendijk en ’t Anker, alsmede toeleveringsbedrijven op maritiem

Dynamiek

gebied. De rest van het terrein kent een gemengde bedrijvenpopulatie zonder uitgesproken profiel.

Twee ontwikkelingen trekken de aandacht: • 28

Oceanco breidt op dit moment uit met een tweede loods. Vlak naast het terrein van Oceanco ligt

Dynamiek

het plan voor de herontwikkeling van Haven Zuid. Doel is een aantrekkelijke plek voor toerisme

Eind 2012 is de nieuwe ontsluitingsweg, het Noordeinde, geopend, die (o.a.) de nieuw te

als transferpunt naar de molens van Kinderdijk. Ondanks de crisis, vinden er op dit moment

ontwikkelingen kadegebonden terreinen ontsluit. Van noord naar zuid zijn de volgende terreinen

verkennende gesprekken plaats met mogelijke investeerders. Oceanco is gesprekspartner voor de

beschikbaar: Frankepad – Genieterrein – Citadelterrein. Voor de herontwikkeling van Frankepad/

gemeente in deze ontwikkeling: het bedrijf ziet met de ontwikkeling van Haven Zuid kansen hun

Grotenoord (inclusief de locatie van de voormalige gemeentewerf) is een FES-subsidie (= € 2,7 mln.)

brand te versterken. Ten behoeve van een betere afwikkeling van het verkeer is recent de

toegekend voor de ontwikkeling van het maritiem servicecluster Drechtsteden. De locatie is, met

invalsweg van het dorp aangepakt.

uitzondering van de voormalige gemeentewerf, in particulier eigendom. Voor deze locatie zijn

•

maritieme servicebedrijven voorzien. Planuitwerking vindt plaats door ROM-D.

Ten zuiden van de brug over de Noord wordt op initiatief van het Havenbedrijf Rotterdam gewerkt

aan de realisatie van een containertransferium. Dit transferium speelt in op de kansen voor

Op dit moment vindt acquisitie plaats voor het Genie- en Citadelterrein. Het Genieterrein is in handen

inlandhubs voor de binnenvaart. Het transferium is bedoeld om de model split in de regio te

van de gemeente, die de ontwikkeling uitbesteed heeft aan ROM-D, het Citadelterrein is eigendom van

beïnvloeden ten gunste van binnenvaart ter ontlasting van het hoofdwegennet. De

ontwikkelaar ABB. Het Genie- en Citadelterrein maken als bedrijventerreinen deel uit van het project

verkeersafwikkeling rond het transferium blijft een aandachtspunt. Lokale spin off van de terminal

Noordoevers, waarbij deze terreinen bestemd waren voor de te verplaatsen vanuit de zuidelijker

wordt gering ingeschat.

gelegen zone langs de Rietbaan. Aangezien hiervan uiteindelijk geen gebruik wordt gemaakt zijn deze terreinen nu beschikbaar voor (andere) kadegebonden bedrijven. De uitgifte verloopt moeizaam. De

Ruimtelijke kwesties

waterbushalte, die nu is gelegen aan het einde van de Veerweg, wordt verplaatst naar het Genieterrein

Afgezien van de verkeersafwikkeling rond het containertransferium zijn er geen ruimtelijke

aan het einde van de te verlengen Antoniuslaan.

vraagstukken. Ook is er geen sprake van beperkingen als gevolg van beleid van hogere overheden.

Voor de zone langs de Rietbaan, tevens onderdeel van het project Noordoevers, is hier ingezet op

Contacten met het bedrijfsleven gaan voor 80% over het tekort aan goed geschoold personeel.

transformatie naar woningbouw, gekoppeld aan de VINEX-locatie Volgerlanden. Door de stagnerende woningbouw, wordt intussen nagedacht over het handhaven van de bedrijfsbestemming.

Rijkswaterstaat bekijkt in hoeverre de Rietbaan, het water tussen Noordoevers en de Sophiapolder, geschikter gemaakt kan worden voor ligplaatsen voor binnenvaartschepen (die immers niet meer mogen afmeren aan de hoofdvaarroute).

Kwesties De uitgifte van het Genie- en Citadelterrein verloopt moeizaam. De vraag is hoe dit komt en wat er gedaan kan worden om de ontwikkeling van dit terrein vlot te trekken. Voor Noordoevers is de vraag voor welk type bedrijven deze locatie interessant is of interessant gemaakt kan worden. Liggen hier kansen voor kleinschalige maritieme toeleveranciers?

29

De Noord Alblasserdam / Hendrik-Ido-Ambacht Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha): Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:

OceAnco

174 149 17 5 209 3838


30

Onderhoud scheepsbouw Scheepswerf ‘t Ambacht

Standaard scheepsbouw I.M.E. International Maritiem Equipment Alubouw de Mooij Koedood Diesselservice IHC Sealing Solutions Speciale scheepsbouw OceAnco

Alubouw ‘t Ambacht Koedood I.M.E.

IHC

Legenda



Milieucategoriën

31

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >


hierbij zijn de aansluitingen van een aantal van de dwarsstraten op de Lindtsedijk, die nu voor vrachtverkeer problemen oplevert, met name ter hoogte van de goederenspoorlijn die evenwijdig aan

Profiel

de dijk ligt. Deze herinrichting kost de gemeente ruim € 3 miljoen en daarvan is de bijdrage van de

Groote Lindt is gemengd industrieterrein met een aantal toonaangevende bedrijven. Sommige, zoals

provincie € 1,6 miljoen (= UHB-subsidie).

Schokindustrie en Sime Darby/Unimills, hebben geen maritiem profiel, maar maken wel gebruik van de kades waaraan ze zijn gesitueerd. Andere bedrijven maken gebruik van eigen aanlegsteigers of de

Wat betreft bedrijfsdynamiek zijn de volgende ontwikkelingen interessant. Heerema zou graag haar

openbare kade in de Uilenhaven. Bedrijven met een uitgesproken maritiem karakter zijn Heerema en

huidige locatie anders inrichten en is hierover in gesprek met de gemeente. De doorontwikkeling van

Kooiman. Heerema bouwt boorplatforms, Kooiman is een scheepswerf, waar recent bijvoorbeeld de

het bedrijf kan leiden tot toenemende druk op het gebruik van het openbaar gebied (ontsluiting en

grote en geavanceerde sleephopperzuiger De Reimerswaal is opgeleverd.

parkeren). Verder zijn er ontwikkelingen te noemen betreffende een partij die mogelijk een deel van

De aanwezige goederenspoorlijn wordt periodiek gebruikt.

het terrein af wil stoten. De vrij komende locatie op Groote Lindt wordt - naar verwachting - een

Net ten noorden van de spooebrug ligt de locatie Westkeetshaven. Hier is een groot aantal maritieme

perceel van een 6 tot 7 ha. Dit betreft ontwikkelruimte met een nadrukkelijke mogelijkheid tot het

kantoorfuncties gevestigd, waaronder Rensen Driessen, een ontwikkelaar van schepen, en een aantal

realiseren van een natte bedrijvenfunctie. Aan de overzijde van de Oude Maas ligt Puttershoek. Op het

binnenvaartorganisaties.

Suikerunie-terrein is een watergebonden locatie die wellicht mogelijkheden biedt voor maritieme industrie.

32

Dynamiek Wat betreft het openbare gebied zijn twee ontwikkelingen relevant. De Uilenkade wordt geheel

Kwesties

vernieuwd en ook nog wat verlengd en de Uilenhaven wordt, in navolging van het op diepte brengen

De druk op het openbaar gebied neemt als gevolg van bedrijfsontwikkelingen op bepaalde plekken

van de andere havens, uitgediept tot -5,5 NAP. Hier is ongeveer 4 miljoen mee gemoeid. Kosten

toe. De grote insteekhavens zouden intensiever kunnen worden benut. Echter, lang niet overal zijn

worden gedragen door gemeente, provincie (€ 1,5 mln MPI-Binnenvaart) en rijk (€ 2,1 mln Quick wins

kades en lang niet alle bedrijven aan deze havens zijn water- of kadegebonden. De gemeente

binnenvaart). Bovendien is de Uilenhaven, net als andere delen van Groote Lindt, in handen van

probeert wel, als er locaties vrijkomen, deze opnieuw in te vullen met watergebonden bedrijven.

Domeinen. Per januari 2013 heeft de gemeente een groot bedrijventerrein vanuit de pacht in eigendom overgenomen. Aansluitend vinden er gesprekken plaats tussen gemeente en rijk over


overdracht van pachtgronden in eigendom aan de gemeente. gelegen in de directe omgeving van de

De gemeente Zwijndrecht hecht grote waarde aan bovenregionale samenwerking. Voorbeelden van

Uilenkade. Ten aanzien van het gebruik van de nieuwe ontwikkelde Uilenkade wordt een PvA en

relevante thema’s:

Businesscase opgesteld. De achtergrond van de businesscase is gelegen in het Rijksbeleid om het

•

profilering van het maritiem cluster

vervoer over de weg te verminderen en het vervoer per water en spoor te vergroten: de zogenaamde

•

kennisuitwisseling

“trimodale shift” waar de regio Drechtsteden en de gemeente Zwijndrecht zich aan hebben

•

gezamenlijke lobby

gecommitteerd. Dit betreft zowel de bedrijven gehuisvest op industrieterrein de Geer als Groote Lindt.

•

samenwerking (havenbedrijf, aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt)

Koppeling met het bestaande spoortraject wordt hierin ook meegenomen. De openbare ruimte van Groote Lindt wordt tussen 2013 en 2018 gefaseerd gerevitaliseerd. Het betreft met name revitalisering van de bestrating, verlichting en openbaar groen. Aandachtspunt

33

Groote Lindt Zwijndrecht Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha): Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:


34

Onderhoud scheepsbouw Kooiman

Standaard scheepsbouw Heerema, boorplatforms Kooiman Van Leeuwen, buizen Rensen-Driessen Integron Speciale scheepsbouw x

144 140 0 5 93 2638

RensenDriessen

Kooiman Van Leeuwen Heerema Integron

Legenda



Milieucategoriën

35

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >


ook niet gebruikt kan worden door andere partijen. De westzijde van de insteekhaven aan de Oostpoort (de Kolenhaven) heeft een kade, die beschikbaar is bij herontwikkeling van dit terrein.

Dordrecht

Het gebied zit aan de maximale geluidbelasting. Binnen Dordrecht is op meerdere plekken ervaring opgedaan met de koppeling van een geluidruimteverdeelplan aan het bestemmingsplan. Het voordeel

Profiel

hiervan is dat er op het terrein meer flexibiliteit komt voor bedrijven, terwijl tegelijk de

De 1e en 2e Merwedehaven worden intensief gebruikt door een variëteit aan maritieme en andere

leefomgevingskwaliteit gewaarborgd kan worden.

bedrijven. Een van de prominente maritieme bedrijven aan de 1e Merwedehaven is scheepswerf Hoebee, onderdeel van de Kooijmangroep. Een dominant bedrijf in de directe omgeving van de 2e


Merwedehaven (niet aansluitend) is het chemiebedrijf Dupont de Nemours. Er zijn aan beide

Voor Dordrecht heeft regionale en bovenregionale samenwerking bij de (door)ontwikkeling van het

havenbekkens enkele locaties beschikbaar voor herontwikkeling. De twee grootste zijn de locatie aan

maritieme cluster grote waarde. Al gedurende een reeks van jaren wordt er binnen de Drechtsteden

weerszijden van de N3 (het Oostpoortterrein) en de Lips-locatie. Herontwikkeling met kadegebonden

samengewerkt tussen gemeenten, bedrijfsleven en onderwijs/kennisinstellingen. Dit vanuit het

bedrijvigheid is op deze twee locaties maar zeer beperkt mogelijk vanwege beperkte of ontbrekende

gegeven dat het maritieme cluster in deze regio een belangrijke pijler is onder de regionale economie

afmeermogelijkheden. De 3e Merwedehaven biedt op termijn aan de zuidkant ruimte voor nieuwe

en dat de problematiek rond beheer, ontwikkeling en exploitatie van (natte) terreinen in alle

kade-gebonden bedrijvigheid.

gemeenten ongeveer hetzelfde is. De samenwerking richt zich vooral op kennisdeling, benutting van elkaars deskundigheid, gezamenlijke lobby/belangenbehartiging, versterking onderwijs/arbeidsmarkt

36

Dynamiek

voor de maritieme sector en profilering/promotie. De samenwerking breidt zich steeds verder uit:

Van west naar oost zijn de volgende ontwikkelingen relevant. De Lips-locatie aan de monding van de

Havenbedrijf Rotterdam doet sinds 2012 niet alleen ontwikkeling, exploitatie en beheer van de

1e Merwedehaven is in eigendom bij een projectontwikkelaar, die werkt aan de herontwikkeling van

Dordtse Zeehaven, maar ook het nautisch beheer in de meeste binnenhavens van de Drechtsteden.

deze plek. Op de Montan-locatie aan de 1e Merwedehaven komt een drietal bedrijven uit Sliedrecht.

Uitbreiding van de samenwerking naar Deltri-schaalniveau wordt als zeer waardevol gezien.

Daartegenover heeft Hoebee de scheepshelling vernieuwd en verlengd tot 150 m, waardoor deze werf geschikt is geworden voor de grootste binnenvaartschepen. Voor het Oostpoortterrein (voormalige

Papendrecht

EZH-centrale) zijn tal van plannen gemaakt, onder andere voor leisure en een stadion, die echter op niets zijn uitgelopen. Op dit moment wordt ingezet op handhaven van de bedrijfsbestemming. Het

Profiel

terrein is in particuliere handen. Aan de 2e Merwedehaven is de aanstaande verplaatsing van het

Het terrein Oosteind biedt ruimte aan bedrijven in de maritieme en de voedingsmiddelensector.

papierrecyclingbedrijf relevant. Hierdoor komt een terrein met kadeontsluiting vrij. Over de invulling

Boskalis, mondiale leaderfirm in de waterbouw, heeft haar hoofdkantoor op dit terrein. Binnen het

van het terrein aan de zuidzijde van de 3e Merwedehaven lopen gesprekken met de provincie, die

maritieme cluster is Boskalis samen met Van Oord een van de twee grote opdrachtgevers voor vele

eigenaar is van de haven.

maritieme bedrijven in de regio en daarmee cruciaal voor het hele cluster. Andere prominente bedrijven zijn scheepswerven Slob en Breko en enkele maritieme toeleveranciers, waaronder Pon Cat

Kwesties

en Veth Propulsion. De binnenhavens worden intensief gebruikt.

De druk op het gebruik van de havens is erg groot. Inzetten op meer kadegebonden bedrijvigheid op de kavels aan deze havens ligt niet voor de hand omdat de havens zelf aan hun maximale capaciteit zitten. Chemiebedrijf Dupont heeft een eigen kleine insteekhaven, die echter niet wordt gebruikt en

Dynamiek

Openbare ruimte wordt in twee fases opgeknapt. Belangrijk hierin is de aanpak van de toegangswegen, in aansluiting op de reeds gereconstrueerde gebiedsontsluitende Ketelweg. Kosten worden gedragen door provincie en gemeente. Aan de kant van de bedrijven is de vraag relevant wat de gevolgen zijn van de overname van Dockwise door Boskalis. Wellicht vindt verdere concentratie van kantoorfuncties plaats. Scheepswerf Slob heeft uitbreidingsplannen, die leiden tot meer bebouwing. Het nieuwe bestemmingsplan voor Oosteind is in procedure. Net als in Dordrecht is ook hier sprake van een koppeling van het bestemmingsplan aan het geluidruimteverdeelplan.

Kwesties Net als aan de zuidkant van de Merwede speelt ook hier de druk op de binnenhavens. De gemeente werkt aan een plan om de havens efficiënter en daarmee nog intensiever te gebruiken. Daarnaast wordt parkeren in toenemende mate problematisch.

Thema’s van bovenregionale samenwerking volgens de gemeente Bovenregionale samenwerking is een voorwaarde om optimaal kansen te benutten en problemen die zich voordoen adequaat op te lossen. Het voortzetten van deze samenwerking is noodzakelijk om de concurentiepositie van de Dltri regio te verbeteren. Concreet denken wij aan de volgende thema’s: • Internationale promotie van de maritieme topsector • Creeren van voldoende vestigingslocaties (uitbreiding, bestaand en nieuw), die aansluiten bij de (fysieke) vestigingsvoorwaarden van de bedrijven in het maritieme cluster. • Het kunnen aanbieden van gekwalificeerde arbeidskrachten

37

Merwede Dordrecht / Papendrecht Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha): Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:

243 219 2 5 160 7407


38

Onderhoud scheepsbouw Hoebee, binnenvaart

Standaard scheepsbouw Jachtwerf de Combinatie Veth Propulsion, voortstuwingsinstallatie Pon Cat, motoren Inval Drinkwaard, motoren Speciale scheepsbouw Slob, casco’s en technische uitrusting

Pon Cat Veth Propulsion Breko

Hoebee

Inval

Slob

Drinkwaard

De Combinatie

Legenda



Milieucategoriën

39

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >


lange termijn leidt tot een solide onderwijssector voor het technische vakonderwijs. Wellicht dat een clustering op twee hoofdplekken (Da Vinci College, Leerpark Dordrecht) en één vestiging op de

Profiel

noordoever van de Merwede (Papendrecht / Sliedrecht / H’veld-Giessendam) een beter idee is.

Sliedrecht profileert zich als thuishaven van de baggersector. Aan de haven is het nationaal baggermuseum gevestigd in de oude villa van de familie Volker en de loopplank naar de entree van


het gemeentekantoor is geflankeerd door oude elementen uit het baggerbedrijf. Leaderfirms zijn IHC

•

vakonderwijs gezamenlijk op te pakken

(hoofdvestiging), Boer en Bakker Sliedrecht (tegenwoordig onderdeel van Pon).

•

multimodaliteit te bevorderen (met name voor aanvoer van goederen ten behoeve van

scheepsbouw)

Dynamiek

•

positieve beeldvorming van het maritieme cluster

Grootste ontwikkeling is de gedeeltelijke verplaatsing van huidige werkzaamheden van scheepswerf

•

nice to know: kennis van ontwikkeling op andere locaties. Wordt need to know indien er nieuwe

Boer naar ’t Plaatje, een gebied waarvoor een FES-subsidie is versterkt. Indertijd hadden zeven

ontwikkellocaties in beeld komen

bedrijven interesse in deze plek. Boer neemt 90% van dit gebied, dat relatief dicht op woningbouw zit, in gebruik. Voor de ligplaatsen van de baggervloot van Van Herik in deze haven wordt door Van den Herik naar een alternatieve locatie gezocht, nog een alternatief gezocht. Het bestemmingsplan voor dit 40

gebied is intussen onherroepelijk. Boer heeft een niet verder uitgewerkt idee om bij het bedrijf een onderwijsvestiging voor technische opleidingen te vestigen. Dergelijke kleinschalige ideeën voor vakonderwijs leidt tot het regionale vraagstuk over de vestigingen van vakonderwijs gericht op de maritieme sector. Voorziene investeringen voor de herontwikkeling van ’t Plaatje bedragen € 11 miljoen. De onrendabele top bedraagt ruimt € 3 miljoen en wordt gedragen door provincie, Drechtsteden en gemeente. Aan de oostelijke kant van de gemeente ligt de locatie Van Santen / Wagenbouw. Dit is een watergebonden terrein, pal aan de afslag van de A15, wat een niet watergebonden gebruik kent (stalling van trucks). Hier ligt een kans voor herontwikkeling met watergebonden bedrijven. Er zijn op dit moment geen plannen van de eigenaar bekend om tot herontwikkeling te komen. Lopende contracten met huidige huurders zijn onlangs met vijf jaren verlengd.

Ruimtelijke kwesties Een vraagstuk is de organisatie van het vakonderwijs. Regionale clustering ligt niet alleen lastig tussen gemeenten, maar ook tussen bedrijven, die steeds meer zelf het onderwijs aanbieden in de vorm van bedrijfsscholen. De vraag is of deze trend van schaalverkleining en koppeling aan bedrijven op de

41

Molenplaat / Kerkerak Sliedrecht Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha): Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:


42

Onderhoud scheepsbouw L.J. Boer

Standaard scheepsbouw Hoogendijk Scheepvaart Service

Speciale scheepsbouw IHC (Hoofdkantoor) IHC Opleidingsplek

28 28 0 4 56 1342

Hoogendijk IHC IHC

L.J. Boer

Legenda



Milieucategoriën

43

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >

Hardinxveld

Thema’s van bovenregionale samenwerking volgens gemeente Binnen de regio Alblasserwaard-Vijfherenlanden is de maritieme industrie maar een klein segment.

Profiel

De gemeente hecht waarde aan bovenregionale samenwerking op dit terrein ter versterking van de

De locatie betreft een langgerekte, smalle strook ingeklemd tussen de dijk en de rivier. Grootste

positie van dit segment (breed bekeken, dus ook op het gebied van onderwijs bijvoorbeeld).

bedrijven zijn IHC, Neptune en Den Breejen. Daarnaast bevinden zich op het terreinen verschillende kleinere maritieme bedrijven, waaronder jachtenbouwers. Overkoepelend profiel is afbouw, onder andere van jachten en riviercruisers.

Dynamiek De gemeente trekt de herstructurering van het meest oostelijke deel, de gemeentehaven. Hiervoor is een drietal aanleidingen: de gemeentehaven zelf is niet winstgevend, Den Breejen zoekt uitbreidingsruimte en Rijkswaterstaat zoekt ruimte voor overnachtingsplaatsen voor binnenvaartschepen (vanwege het opheffen van deze ligplaatsen langs de hoofdvaarroute). Het herstructeringsplan voorziet in nieuwe kades. Om deze ook te kunnen gaan benutten, moet voor een 44

vrachtwagenparkeerplaats een andere plek komen. Financiering is nog niet rond. Beoogde financiers zijn de provincie, Rijkswaterstaat, de gemeente en verschillende private partijen.

Kwesties •

Op de natte terreinen en op de droge terreinen vlak achter de dijk, zitten bedrijven die niet

maritiem-gerelateerd zijn. De druk op deze terreinen is hoog. De gemeente denkt na over de mogelijkheid om in ‘het oog’, het gebied tussen de Betuwelijn en de Merwede-Linge-lijn een bedrijventerrein te ontwikkelen, waar niet maritiem-gerelateerde bedrijven naar toe kunnen. In de provinciale structuurvisie is deze locatie opgenomen als transformatiegebied. Momenteel wordt met de provincie overlegd over de transformatie van een deel van het gebied naar bedrijventerrein. Een derde haven bij Werkendam voorziet niet in de uitbreidingsbehoefte van de in Hardinxveld gevestigde bedrijven. Een derde haven kan de positie van de gevestigde bedrijven wel versterken. Wel is de vraag welke mogelijkheden de Van Santen-locatie zou kunnen bieden, een potentiële nieuwe buitendijkse locatie voor maritieme industrie op de grens van Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam. •

Vanuit het Deltaprogramma zouden voorstellen kunnen komen, die impact hebben op zowel

binnen- als buitendijkse gebieden. Het meest vergaande idee is het aanleggen van een Deltadijk ter hoogte waar de A15 en de Merwede naast elkaar liggen.

45

Hardinxveld Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha):

77 56 0

De Jong

Holland Marine

Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:


46

x


Standaard scheepsbouw Holland Shipyards, offshore Neptune(s) Den Breejen De Jong Scheepsmotoren Holland Marine Lifts Speciale scheepsbouw IHC Offshore & Marine Damen, kleine werkschepen

5 107 2108

IHC Damen

Neptune

Den Breejen Holland Shipyards

Legenda



Milieucategoriën

47

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >


Ruimtelijke kwesties •

consequenties van het Deltaprogramma. Het gebied tussen Gorinchem en Dordrecht is het

Profiel

meest kwetsbare deel van de Hollandse delta, vanwege de combinatie van de effecten van

Werkendam is het brandpunt van de binnenvaart. Hier worden casco’s afgebouwd en zijn tal van

zeespiegelstijging en de piekafvoer van rivieren. Rijkswaterstaat zou sowieso al graag af willen

bedrijven actief in onderhoud en reparatie. Een kleine 20% van het dorp werkt in de maritieme sector.

van de strekdammen die de rivier ter plaatse versmallen. In meer vergaande oplossingsrichtingen

Het bedrijfsleven in de maritieme sector heeft zich goed georganiseerd in de Scheepsgroep

komt het hele havengebied van Werkendam ter discussie te staan. In navolging van de aanpak

Werkendam. Gemeente en ondernemers willen het cluster verder ontwikkelen door in te zetten op

van Gorinchem ligt hier wellicht een mogelijkheid voor een win-win: vernieuwing van het

maitenance. Deze ambitie past in een breder regionaal perspectief, waarvan het Dutch Institute for

havengebied in combinatie met het vergroten van de afvoercapaciteit van de rivier. Dit is een zeer

World Class Maintenance in Breda het brandpunt vormt. Sinds kort bestaat er een publiek-private

strategische kwestie, waarop Werkendam op probeert voor te sorteren.

stuurgroep Maintenance West-Brabant, waarin ook de onderwijssector vertegenwoordigd is.

•

een andere kwestie met Rijkswaterstaat is de verplichting die Rijkswaterstaat heeft om in

binnenhavens ruimte te zoeken voor 19 overnachtingsplekken voor binnenvaartschepen. De

48

Dynamiek

plekken aan de hoofdvaarroute worden uit het oogpunt van veiligheid opgeheven.

Voor Werkendam werkt deze ambitie onder andere uit in het aantrekken van maitenance voor de

•

kustvaart en de ambitie een derde haven te realiseren. Over nut en noodzaak van zo’n derde haven is

aan heeft niet tot bezwaren geleid. In Werkendam leeft men met de haven. Tegelijk verplicht de

in 2011 een onderzoek beschikbaar gekomen. Daaruit bleek dat op basis van een economisch

provincie op een andere locatie een bedrijf (Jooren) tot het ombouwen van hun

groeiscenario vanaf 2017-2018 een capaciteitsprobleem optreedt dat opgelost kan worden met de

buitenactiviteiten. De sterke indruk bestaat dat de visuele schade van een 14 meter hoge loods

aanleg van een nieuwe haven. Nu loopt een ruimtelijk haalbaarheidsonderzoek voor een nieuwe

van golfplaat, ernstiger wordt ervaren dan de geluidsoverlast… Op grotere schaal kan de

haven. Voor deze derde haven bestaan drie scenario’s:

Biesbosch (Natura 2000) beperkingen inhouden voor lange termijn uitbreidingsopties.

•

milieu: het hogere waardebesluit voor de geluidbelasting van woningen tegen het havengebied

ten zuiden van de huidige sluis. Dit impliceert een verplaatsing van de sluis en een verbreding

van het kanaal


•

herordening en optimalisatie van het bestaande havengebied, waardoor hier meer kadelengte

•

wordt gerealiseerd

kunnen breed voor het voetlicht worden gebracht;

een nieuwe haven ten oosten van Werkendam tegenover Gorkum Met omliggende gemeenten is

•

•

Problemen die breed ervaren worden, bijvoorbeeld op het gebied van wet- en regelgeving, Haalbaarheid ontwikkelingen is groter als ze meerwaarde hebben voor en ondersteund worden

een verkennend gesprek geweest over interesse in deze derde haven. Deze gemeenten zien het

door een groter, bovenregionaal, gebied;

nut van een nieuwe haven als lokale bedrijven gesaneerd moeten worden in het kader van het

•

Deltaprogramma.

Rotterdam (zorgen voor voldoende ruimte, doorgang, mogelijkheden voor onderhoud en reparatie etc.); •

Afstemming faciliteren ontwikkelingen in de binnenvaart voortvloeiende uit de havenvisie Oplossingen zoeken als maatregelen uit het Deltaprogramma consequenties hebben voor het

Een ‘no-regret’ is verplaatsing van droge bedrijven naar een nieuw terrein ten zuiden van het dorp,

functioneren van scheepsbouwbedrijven;

binnen de randvoorwaarde van het handhaven van functiemenging binnen het havengebied belangrijk

•

is om het cluster optimaal te laten functioneren.

personeel (vacaturebank delta, gezamenlijk campagne voeren etc.); •

Meer mogelijkheden voor het opzetten van scholing en leerbedrijven en samenwerking bij tekort Beeld van vergane glorie scheepsbouwsector omzetten/sterke regio uitventen en weer op de

kaart zetten.

49

Havengebied Werkendam Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha): Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:

Instalho Van Wijk De Waal Werkina Concordia De Leeuw TMS VEKA Blommaert Kieboom

94 72 6 4 267 2741

Cornetgroep SBM De Alm


50

Onderhoud scheepsbouw Instalho, reparatie en nieuwbouw Cornetgroep Scheepsinterieur De Leeuw Werkina, scheepselektra Standaard scheepsbouw Concordia TMS, kranen Van Wijk, stuurhuizen Kieboom, levering materialen De Waal bv, voortstuwingsinstallaties Speciale scheepsbouw VEKA De Alm

Legenda



Milieucategoriën

51

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >

Avelingen Gorinchem

Ruimtelijke kwesties •

bereikbaarheid: de capaciteit van de snelweg A-27 is ontoereikend waarin de Merwedebrug een

Profiel

belangrijke rol speelt. Onduidelijk is nog wanneer RWS de capaciteitsvergroting start waarbij

Toonaangevend is Damen, dat met het hoofdkantoor op het bedrijventerrein Avelingen is gevestigd. In

rijksbezuinigingen ertoe kunnen leiden dat dit wordt doorgeschoven naar 2019. Op lokaal niveau

deze vestiging bevindt zich ook de R&D-afdeling van het bedrijf. Damen heeft een stevig tekort aan

is de dijk die dient als hoofdontsluiting voor Avelingen zwaar belast. Er zijn geen realistische

hoger opgeleid personeel (80 vacatures HBO/WO). Wat betreft de feitelijke scheepsbouw vindt op

mogelijkheden om hier verbeteringen aan te brengen.

hetzelfde terrein de afbouw plaats van werkschepen (schepen voor douane, kustwacht,

•

havendiensten, politie etc). Op Avelingen bevinden zich enkele andere bedrijven die watergebonden

uit de voeten kunnen binnen de huidige kavels. Damen maakt de eigen plot meer ruimteintensief

zijn: Vreugdenhil (melkpoeder), Mercon (staalbouw) en de containerterminal LCG.

door de bouw van een parkeergarage.

Om het tekort aan technisch personeel te bestrijden, organiseert de gemeente in samenwerking met


het lokale bedrijfsleven regelmatig een techniekbeurs in de evenementenhal voor leerlingen van de

•

kennisdeling

hoogste groepen van de basisschool en de eerste jaren van het middelbare onderwijs.

•

profilering: Gorinchem op de grens van Zuid-Holland, Noord-Brabant en Gelderland en oostelijk

ruimtebeslag: er is geen uitbreidingsruimte voor bedrijven. De vraag is of de bedrijven op termijn

gezien vanuit Rijnmond en de Drechtsteden. Daardoor valt de stad regelmatig ‘van de kaart’. Een 52

Dynamiek Op dit moment is er een groot project in uitvoering. Het betreft het graven van een nevengeul van de Merwede ter vergroting van de afvoercapaciteit van deze rivier. Halverwege de geul is (onder de brug van de A27) een drempel aangebracht, die alleen overstroomt bij hoge waterstanden. Daardoor is het water in de nevengeul bij normale waterstanden rustig en is afmeren van schepen goed mogelijk. Langs de nevengeul is een nieuwe kade gerealiseerd die een uitbreiding van de containerterminal mogelijk maakt. De uitbreiding van deze terminal past in de groei van inlandhubs voor de binnenvaart. Op Avelingen wordt binnenkort ook een tankpark gerealiseerd voor de opslag van natuurlijke vloeibare stoffen). De vergroting van de afvoercapaciteit is dusdanig, dat beperkingen voor bedrijven om uit te breiden met bebouwing, zijn vervallen. Daardoor hoeft Rijkswaterstaat geen aparte toestemming te geven voor uitbreidingen van bedrijven, waar dat voorheen wel noodzakelijk was. De kosten van het project bedragen € 15 miljoen en worden volledig betaald door Rijkswaterstaat. De gemeente gaf leiding aan de planvorming en mede daardoor is de win-win tussen nationale waterstaatsbelangen en lokale economische belangen tot stand gekomen. Ook de uitvoering van het project wordt door de gemeente verricht.Volgende stap is het revitaliseren van het terrein Avelingen aan de landzijde. De voorziene publieke investering voor de revitalisering wordt begroot op € 2 mln. Meerdere private partijen hebben concrete investeringsplannen.

expliciete positionering in het maritieme netwerk wordt belangrijk gevonden.

53

Avelingen Gorinchem Terreingegevens Totaal bruto oppervlak (ha): Totaal netto oppervlak (ha): Totaal uitgeefbaar oppervlak (ha): Maximale milieucategorie: Totaal aantal vestigingen: Totaal aantal arbeidsplaatsen:


54

x


Standaard scheepsbouw Mercon (offshore)

Speciale scheepsbouw Damen

53 45 0

Damen

4 77 2973

Mercon

Legenda



Milieucategoriën

55

Legenda


Legenda

b≤2 b≤3 - b≤4 b≤4 - b≤5 b≤5 - >

Hoofdstuk 5 Conclusies

kracht van het cluster voorwaardelijk. Deze onderbouwing bestaat in elk geval uit facts & figures, een toekomstgericht economisch perspectief en aansprekende voorbeelden van innovatieve producten.

Op basis van de analyses per brandpunt is een overzicht gemaakt van gemeenschappelijke kansen en knelpunten. Deze zijn besproken op een werksessie in mei 2013 met betrokken gemeenten en andere

Als voorschot op deze onderbouwing ten behoeve van een sterkere profilering bevat deze rapportage

partijen. Dit heeft geleid tot onderstaand overzicht, waarin een onderscheid is gemaakt in twee

alvast een kaartbeeld met de verbeelding van het cluster ‘maritieme industrie’: brandpunten,

aspecten waarop samen optrekken meerwaarde kan opleveren:

leaderfirms, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en de belangrijkste toeleveranciers en

•

betere profilering van de maritieme industrie

opdrachtgevers.

•

verbetering van fysieke vestigingscondities van de brandpunten

In dit hoofdstuk volgt een uitwerking van deze twee aspecten. Later volgt een werkconferentie met

Procesmatig vraagt deze profilering om een hechte samenwerking tussen overheden, onderwijs- en

overheden en de branche om deze bevindingen met elkaar te delen en samen afspraken te maken

kennisinstellingen en bedrijven. Gemeenschappelijke optrekken in een sterke profilering heeft als

over een vervolg.

belangrijk neveneffect dat verdere clustervorming wordt bevorderd. In een vergaande vorm zou intensivering van de samenwerking tussen gemeenten uiteindelijk kunnen leiden tot een

56

Profilering maritieme industrie

gemeenschappelijk beheer en exploitatie van de betreffende gebieden.

Overheden, brancheverenigingen en ook het samenwerkingsverband Maritieme Delta geven aan


waarde te hechten aan een duidelijker profilering van het maritieme cluster. Het cluster heeft

maritieme cluster en het verkennen van de wenselijkheid van een discussie over meer vergaande

decennialang te maken gehad met een negatief imago, wat wordt onder andere wordt beschouwd als

vormen van samenwerking tussen de betreffende gemeenten op een DelTri-werkconferentie.

één van de oorzaken van het tekort aan goed opgeleid personeel. De come back van het cluster in de afgelopen 10 jaar, onder leiding van zich sterk ontwikkelende leaderfirms als Boskalis en IHC, staat

Een betere profilering is één van de manieren om het bestaande en te verwachten personeelstekort te

bij veel partijen nog niet op het netvlies. De Havenvisie 2030 onderscheidt twee economische

bestrijden. Het ontbreken van goedgeschoold personeel is namelijk het allergrootste probleem van het

clusters: de logistic hub en het industrial cluster (gericht op chemie). Het recente OESO-rapport voegt

maritieme cluster. Veel contacten van bedrijven met gemeenten gaan over dit onderwerp en er zijn

hier de kansen van een sterkere synergie tussen haven en stad aan toe, met name in de groeimarkt

vele initiatieven om jongeren te interesseren voor een opleiding en een baan in de techniek. De

van de maritieme dienstverlening (ICT, verzekeringswezen, advocatuur, logistieke innovatie etc). De

uitwerking van het maritieme brandpunt in dit rapport richt zich echter niet op de kwestie aansluiting

maritieme industrie (inclusief de offshore en de waterbouw) is de facto een vierde tak binnen het

onderwijs – arbeidsmarkt vanwege de focus op fysieke vestigingsvoorwaarden en alle reeds

haven-industrieel complex (HIC), een tak met goede toekomstperspectieven bovendien. Omdat binnen

bestaande initiatieven op dit vlak, onder andere binnen het samenwerkingsverband van de Maritieme

maritieme industrie ook de hele onderhoudskant van het HIC vertegenwoordigd is, is dit cluster ook

Delta. De Maritieme Delta richt zich op de niet-fysieke aspecten van de maritieme sector, waaronder

nog eens voorwaardelijk voor het functioneren van het hele HIC.

onderwijs & arbeidsmarkt. Resultaten van de samenwerking binnen de Maritieme Delta tot nu toe zijn: •

oprichting Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water/Maritieme Techniek

Een succesvolle branding van het cluster vraagt om beantwoording van vragen als: wat zijn de

•

traineeship HBO Maritieme Delta

doelgroepen (overheden, toekomstige werknemers, potentiële klanten, etc) en wat zijn per doelgroep

•

TechniekDock Dordrecht

de juiste middelen. Daaraan voorafgaand is een allereerste vraag is: wat gebeurt er allemaal al op dit

•

analyse van in- en uitstroom uit maritiem technische opleidingen, maritiem-technische

vlak en door wie? Voor een sterke positionering van het maritieme cluster is een onderbouwing van de

opleidingen, arbeidsmarktvraag naar opleidingenniveau

57

Netwerk van de belangrijkste leaderfirms, opdrachtgevers, toeleveranciers en onderwijsinstellingen in de maritieme industrie

Beoogde resultaten van de Maritieme Delta voor dit jaar zijn onder andere:

en Rusland wordt al vol ingezet op de LNG-markt en ook in Europa begint de markt te groeien. Zo

•

versterken Centre of Expertise voor de Haven/Maritiem

rijden steeds meer vrachtwagens op LNG en is het eerste Nederlandse LNG-tankstation geopend. Ook

•

organiseren vraagsturing vanuit de markt richting onderwijs

voor de scheepvaart biedt LNG kansen. Het is daarvoor echter noodzakelijk dat er op Europees niveau

•

afstemming inhoudelijke programmering Duurzaamheidsfabriek/RDM Campus

voorwaarden als tankstations, opslag, vervoer en regelgeving, worden geregeld.

Vervolgactie: binnen DelTri is geen reden tot vervolgacties, afgezien van het voorstel om de branding

‘Een belangrijke barrière is het ontbreken van een infrastructuur. Investeerders in infrastructuur

van het cluster, onder andere richting jongeren, een impuls te geven (zie hierboven). Het

wachten op grote klanten, die op hun beurt weer wachten tot LNG ook leverbaar is. Een passend

samenwerkingsverband van de Maritieme Delta pakt de verbetering van de aansluiting onderwijs –

distributiesysteem moet nog worden ontwikkeld en gerealiseerd. Het is al met al een complex

arbeidsmarkt al op.

vraagstuk, dat alleen kan worden opgelost door samenwerking van een groot aantal partijen, zoals rederijen, energieleveranciers, motorenfabrikanten, scheepsbouwers, havenbedrijven en overheden.’

Fysieke vestigingscondities

(Van den Breemt, 2008) In Rotterdam is men bezig met het realiseren van een LNG-terminal. Het is de eerste importterminal voor LNG in Nederland. Als de LNG-infrastructuur verder verbetert, zal de

58

Uit behoefteramingen blijkt dat er voor de maritieme industrie niet zozeer sprake is van een

vraag naar LNG-schepen stijgen. Voor de scheepsbouwsector biedt dat een nieuwe markt en

kwantitatief tekort aan nieuwe, maar van een kwalitatief tekort op bestaande terreinen. Uit de

innovatiekansen.

inventarisatie per brandpunt volgt een reeks generieke ruimtelijke kansen en daaraan gekoppelde knelpunten. Het benutten van deze kansen en het oplossen van de knelpunten moet bijdragen aan de

Lopende acties:

verbetering van de fysieke vestigingscondities voor de maritieme industrie op deze bestaande

•

terreinen. Per onderwerp wordt, indien dit aan de orde is, een vervolgactie benoemt. Deze vervolgactie

aan de transitie naar LNG. Dit platform zet zich onder andere in voor Europese afspraken over het

beogen soms een aanscherping of versnelling van bestaande trajecten. In andere gevallen betreft het

wegnemen van belemmeringen om op LNG over te stappen.

nieuwe initiatieven. Het eigenaarschap hiervoor ligt soms bij DelTri, maar meestal bij regio’s en

•

gemeenten.

de inzet op de realisatie van een of meerdere LNG-vulpunten; •

in het landelijke LNG-platform werken overheden (waaronder de milieudiensten) en bedrijfsleven

de provincie Zuid-Holland werkt aan een versnelling in de transitie naar LNG, onder andere door de Drechtsteden werkt aan een strategie voor de uitrol van deze benodigde infrastructuur en het

Onderwijs

oplossen van bijbehorende knelpunten, met name in de vergunningverlening;

De aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt heeft een ruimtelijke component: hoe wordt het technisch

•

onderwijs geografisch georganiseerd? In de praktijk zijn twee bewegingen waarneembaar: clustering

een nieuwe werkwijze ter versterking van de zuidelijke Randstad, zet in op een de ontwikkeling

op centrale locaties én schaalverkleining middels de inzet op bedrijfsscholen. Op dit moment leidt dit

van een hub voor LNG;

niet tot regionale ruimtelijke vraagstukken.

•

de adaptieve agenda van de Zuidvleugel, waarin regionale overheden en rijk invulling geven aan

binnen het samenwerkingsverband Clean Tech Delta is een industrial pilot gestart. De

doelstelling is om in 2016 50 binnenvaartschepen op LNG te laten varen waardoor een

LNG (Liquefied Natural Gas)

tussenopslag met vijf vulpunten economisch verantwoord is.

Met ingang van 2015 krijgt de transportsector te maken met verscherpte regelgeving omtrent het gebruik van vervuilende stook- en dieselolie. LNG (Liquefied Natural Gas) vormt een schoon


alternatief, het kan de brandstof van de toekomst worden. Toepassen van LNG heeft een aantal

betekenen in de transitie naar LNG. Daarnaast kunnen lokale overheden terecht bij het landelijke

voordelen ten opzichte van andere brandstoffen: het is milieuvriendelijker, stiller en goedkoper. In Azië

LNG-platform voor advies en kennisdeling.

Waterveiligheid


Het document ‘Grote Rivieren’ is een herziening van de beleidslijn ‘Ruimte voor de Rivier’. Met de

internationale branding van het cluster. Dit is een punt ter bespreking op de werkconferentie.

herziening wordt meer ruimte geboden aan ontwikkelingsgerichte initiatieven, waardoor meer mogelijkheden ontstaan voor ontwikkelingen die de ruimtelijke en economische kwaliteit van het

Milieubeperkingen

betreffende gebied verbeteren, al blijft de doelstelling van de beleidslijn het behouden van de

Op sommige terreinen speelt een milieukwestie. Het meest prominent is de geluidsdiscussie in

beschikbare afvoeren bergingscapaciteit en het tegengaan van ontwikkelingen die rivierverruiming

Krimpen. Op het vlak van geluid lopen andere terreinen tegen de grenzen aan (Schiedam, Hendrik-

nu en in de toekomst feitelijk onmogelijk maken.

Ido-Ambacht, Dordrecht, Papendrecht). Werkendam kan bij de derde haven te maken krijgen met

Binnen de beleidslijn worden twee regimes onderscheiden, het stroomvoerend regime en het bergend

Natura 2000-beperkingen (Biesbosch). Opvallend is dat de milieuproblematiek slechts op één plek

regime. Voor stroomvoerende gronden geldt dat ze bij extreem hoge afvoer van rivieren onder water

echt dominant is (Krimpen).

staan en een stroomvoerende functie moeten kunnen vervullen. Binnen dit regime mogen alle bestaande bedrijven in principe eenmalig met 10% uitbreiden. Watergebonden bedrijven mogen

Op verschillende locaties binnen de DelTri-regio is ervaring opgedaan met geluidruimteverdeelplannen

onder voorwaarden meer uitbreiden, mits er compensatie plaatsvindt. Waterbergende gronden dienen

in relatie tot het bestemmingsplan. In het Rotterdamse havengebied zijn mogelijkheden benut die de

voor de berging/afvoer van extreem hoge afvoeren. Voor activiteiten binnen dit regime gelden

Crisis- en Herstelwet biedt. Aangezien de mogelijkheden van deze wet, waarschijnlijk een plek krijgen

rivierkundige randvoorwaarden om effecten op de afvoer of bergingscapaciteit volledig te

in de omgevingswet en daardoor toepasbaar worden op elke locatie, is kennisuitwisseling tussen

compenseren.

Rotterdam en de andere gemeenten interessant.

Het ministerie heeft in 2007 aan gemeenten gevraagd zogenaamde pijplijnprojecten aan te geven. Deze pijplijnprojecten zijn projecten die volgens het geldende bestemmingsplan of door reeds


afgegeven vergunningen in het kader van het besluit beheer rijkswaterstaatswerken al zijn toegestaan.

Rotterdam.

De projecten hoeven dan niet meer getoetst te worden aan de Beleidslijn Grote Rivieren. In Hendrik Ido Ambacht is o.a. de Antoniapolder erkend als pijplijngebied.

Faciliteren van bedrijfsdynamiek Er zijn signalen dat bedrijven concentratie van nu regionaal of soms zelf bovenregionaal verspreide

Het Deltaprogramma Rijnmond Drechtsteden werkt aan oplossingsrichtingen voor het

activiteiten zouden willen gaan concentreren. Daarnaast zijn er voorbeelden van bedrijfsverplaatsingen

waterveiligheidsvraagstuk. Op termijn kunnen hier vergaande voorstellen uit voortkomen die raken

over gemeentegrenzen (zoals de verplaatsing van drie bedrijven van Sliedrecht naar Dordrecht) en

aan de belangen van de maritieme sector, maar die tegelijk ook kunnen leiden tot win-win-situaties,

verplaatsingen binnen gemeenten (zoals Scheepswerf Boer binnen Sliedrecht). Om hierin op

zoals de situatie in Gorinchem laat zien. Dit jaar, 2013, staat het Deltaprogramma in het teken van

bovenregionale schaal maximale synergie te bereiken kan een aanpak op dit schaalniveau wellicht

‘kansen voor de markt’. Een goed moment om met het Deltaprogramma mogelijke win-win-situaties

nuttig zijn.

te verkennen. De Drechtsteden werken aan een voorstel om middels een front- en backofficeteam beter in te spelen Vervolgactie: het alert zijn op kansen voor koppelingen tussen waterveiligheid en economische

op de dynamiek en vragen van het lokale bedrijfsleven. De vraag is of een meer vergaande vorm van

ontwikkeling is primair een verantwoordelijkheid van de betrokken gemeenten. Op de lange termijn

samenwerking, die in het meest vergaande vorm kan resulteren in bovenregionaal samenhangende

biedt de Deltabeslissing van het rijk grote kansen voor de waterbouw, zowel voor projecten in eigen

aanpak van ontwikkeling en beheer van natte terreinen, op termijn wenselijk is.

land als in het buitenland. De Nederlandse expertise op dit gebied, ook in de ontwikkeling en bouw

59

60

Vervolgactie: de Drechtsteden deelt de ervaring die wordt opgedaan met de nieuwe aanpak met de

Vervolgactie: een regionale aanpak lijkt het meest geschikt. Waar doet zich een knelpunt voor en wat

andere regio’s en gemeenten. Op basis daarvan organiseert DelTri tzt een bijeenkomst om te bezien


of een vergelijkbare aanpak in andere regio’s of een opschaling naar bovenregionaal niveau kansrijk

backofficeteam moet ook op dit punt z’n waarde bewijzen. Als deze aanpak werkt, is een vergelijkbare

is. Daarnaast: DelTri agendeert de vraag naar de behoefte aan en mogelijke meerwaarde van een

aanpak in andere regio’s of het opschalen van de teams naar bovenregionaal niveau kansrijk. Dit

bovenregionaal samenhangende aanpak van ontwikkeling en beheer van natte terreinen op de

thema komt terug in evaluatie van de aanpak binnen de Drechtsteden en het delen van de inzichten

DelTri-werkconferentie.

die hieruit voortkomen met andere gemeenten en regio’s, zie vervolgactie onder bedrijfsdynamiek.

Binnenhavens

Bereikbaarheid en logistieke innovatie

Als gevolg van groeiende omvang van schepen en de zoektocht van Rijkswaterstaat om in

Op alle hotspots speelt in meer of mindere mate een bereikbaarheidsvraagstuk over de weg.

binnenhavens meer ligplaatsen voor binnenvaartschepen te realiseren, neemt de druk op het gebruik

Oplossingen over de weg zijn vaak niet voorhanden vanwege de ligging van de maritieme industrie aan

van het water van de binnenhavens toe. Op sommige plekken, zoals in de 1e en 2e Merwedehaven in

dijken. Her en der worden pogingen gedaan hier verbeteringen voor door te voeren. Er ligt een tweetal

Dordrecht, zijn de grenzen bereikt. Het aantrekken van meer kadegebonden bedrijven is niet wenselijk.

kansen die het verder verkennen waard zijn:

Om toch aan de vraag te kunnen voldoen pachten scheepswerven als Hoebee hun kades in andere

•

havens. Ook in de Beatrixhaven in Werkendam hadden verschillende bedrijven tekort aan kadelengte.

zowel voor personen als voor goederen. Welke toeleveranciers zitten aan het water en zouden

Hiertoe is een aanpassing gerealiseerd, die heeft geleid tot meer kadelengte en meer landoppervlak.

wellicht via het water producten kunnen aanleveren aan de werf?

Werkendam heeft een onderzoek laten uitvoeren naar de nut en noodzaak van een derde

•

binnenhaven. Op enkele andere plekken in de DelTri regio is (nog) sprake van onderbenutting van

daarbij ruimte over heeft, vraagt naar de behoefte van andere bedrijven van deze restcapaciteit

kades in de havenbekkens.

gebruik te maken. Binnen de staalbouw gebeurt dit ook al. De vraag is of hier nog meer muziek

de vraag is in hoeverre nog meer dan nu gebruik kan worden gemaakt van vervoer over water,

binnen het greenportcluster is het heel gebruikelijk dat een bedrijf dat een transport doet en

in zit? Rijkswaterstaat zoekt in de regio Gorinchem – Werkendam naar alternatieve locaties voor de huidige

Stichting Integraal Ondernemen Drechtsteden (IOD) entameert in dit verband het project Maritieme

overnachtingsplekken voor de binnenvaart. Uit het oogpunt van veiligheid wordt nachtelijk afmeren

Service Logistiek. De crux zit ‘m in ondernemers die elkaar vinden en samen tot logistieke innovatie

aan de hoofdvaarroute niet verantwoord geacht. Deze vraag naar deze ligplaatsen verhoogt de druk

komen.

op de binnenhavens. Verder stelt Rijkswaterstaat op sommige plekken eisen aan het afmeren van schepen aan de hoofdvaarroute en bebouwing aan het water uit het oogpunt van veiligheid.

Vervolgactie: Stichting IOD en de Drechtsteden onderzoeken wat samenwerkende ondernemers van

Dit speelt in elk geval in Krimpen, omdat op deze plek twee vaarroutes samenkomen (Hollandse IJssel


en Nieuwe Maas): varende schepen moeten goed zicht hebben op dit knooppunt. Ook dit verhoogt de


druk op bestaande binnenhavens.

bezien of een uitrol naar andere regio’s kansen biedt en wat daarvoor nodig is.

Hoofdstuk 6 Conclusies en vervolg Daarnaast: DelTri agendeert de vraag naar de behoefte aan en mogelijke meerwaarde van een Tot besluit formuleert dit hoofdstuk een set doelstellingen op basis van de bevindingen uit hoofdstuk

bovenregionaal samenhangende aanpak van ontwikkeling en beheer van natte terreinen op een

5, gekoppeld aan de in dat hoofdstuk voorgestelde vervolgacties.

DelTri-werkconferentie.

Sterkere profilering van het maritieme cluster

Oplossen van tekort aan binnenhavens


Vervolgactie: een regionale aanpak lijkt het meest geschikt. Waar doet zich een knelpunt voor en wat

maritieme cluster en het verkennen van de wenselijkheid van een discussie over meer vergaande


vormen van samenwerking tussen de betreffende gemeenten op een DelTri-werkconferentie.

backofficeteam moet ook op dit punt z’n waarde bewijzen. Als deze aanpak werkt, is een vergelijkbare aanpak in andere regio’s of het opschalen van de teams naar bovenregionaal niveau kansrijk. Dit

Versnellen transitie naar LNG

thema komt terug in evaluatie van de aanpak binnen de Drechtsteden en het delen van de inzichten


die hieruit voortkomen met andere gemeenten en regio’s, zie vervolgactie onder bedrijfsdynamiek.

betekenen in de transitie naar LNG. Daarnaast kunnen lokale overheden terecht bij het landelijke LNG-platform voor advies en kennisdeling.

Benutten van kansen van koppeling van logistieke stromen Vervolgactie: Stichting IOD en de Drechtsteden onderzoeken wat samenwerkende ondernemers van

Inspelen op kansen van nieuw waterveiligheidsbeleid


Vervolgactie: het alert zijn op kansen voor koppelingen tussen waterveiligheid en economische


ontwikkeling is primair een verantwoordelijkheid van de betrokken gemeenten. Op de lange termijn

bezien of een uitrol naar andere regio’s kansen biedt en wat daarvoor nodig is.

biedt de Deltabeslissing van het rijk grote kansen voor de waterbouw, zowel voor projecten in eigen land als in het buitenland. De Nederlandse expertise op dit gebied, ook in de ontwikkeling en bouw

Als vervolgstap wordt een werkconferentie met marktpartijen en gemeenten georganiseerd. De


vraagstelling van deze conferentie is:

internationale branding van het cluster. Dit is een punt ter bespreking op een werkconferentie.

•

vind u een betere profilering van de maritieme industrie wenselijk en hoe ziet u uw eigen rol

hierin?

Oplossen van milieubeperkingen

•


hierin?

Rotterdam.

•

heeft u suggesties voor verbetering/aanscherping van lopende opgaven hoe ziet u uw eigen rol deelt u de benoemde ‘nieuwe’ opgaven hoe ziet u uw eigen rol hierin?

Los van deze vraagstelling heeft de conferentie tot doel de netwerkvorming tussen overheden,

Faciliteren van bedrijfsdynamiek Vervolgactie: de Drechtsteden deelt de ervaring die wordt opgedaan met de nieuwe aanpak met de andere regio’s en gemeenten. Op basis daarvan organiseert DelTri tzt een bijeenkomst om te bezien of een vergelijkbare aanpak in andere regio’s of een opschaling naar bovenregionaal niveau kansrijk is.

bedrijfsleven en onderwijs- en onderzoeksinstellingen te bevorderen.

61

Bijlagen Bijlage 1 Vergelijking DelTri – Maritieme Delta Maritieme Delta

Deelnemende organisaties

Organisatievorm Voorzitter Doelstelling Ruimtelijke scope

Inhoudelijke deelonderwerpen

62

Resultaten tot nu toe

Beoogde resultaten 2013

DelTri

- Provincie Zuid Holland - Regio Drechtsteden - Dordrecht - Regio Alblasserwaard Vijfheerenlanden, - Gorinchem - Rotterdam - Werkendam - Scheepsbouw Nederland - Deltametaal Bv - Kennisalliantie - HME Bv - Proeftuin Maritieme Innovatie - Hogeschool Rotterdam - Da Vinci College - STC Programmatische samenwerking, aangestuurd vanuit 2 keer per jaar bestuurlijk overleg Arno Brok, burgemeester Dordrecht en bestuurlijk trekker voor de Maritieme Sector in de Zuidvleugel Versterken maritieme sector in de Zuidvleugel Van Tweede Maasvlakte tot en met Gorinchem - Innovatie - Onderwijs&arbeidsmarkt - Voldoende talent - ‘Branding’

- Stadsregio Rotterdam, - Gemeente Rotterdam - Regio Drechtsteden, Regio - West Brabant, - Provincie Zuid-Holland - Provincie Noord-Brabant - Havenbedrijf Rotterdam - Havenschap Moerdijk - MKB Nederland - Deltalinqs - KvK’s - Milieufederaties van Zuid-Holland en Noord-Brabant

Formele start per 28-02-2013. Resultaten tot nu toe: - oprichting Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water/Maritieme Techniek - Traineeship HBO Maritieme Delta - TechniekDock - Analyse in- en uitstroom uit maritiem technische opleidingen, volledig overzicht maritiem-technische opleidingen, analyse arbeidsmarktvraag, opgesplitst ook naar opleidingenniveau

- Atlas bedrijventerreinen - Agenda bedrijventerreinen - Afstemming best practices arbeidsmarkt - Gezamenlijke inzet bereikbaarheid richting rijk en Europa

Innovatie - versterking innovatiekracht maritieme MKB bedrijven - Speedsolving Sessions - Ideecafés - MKBers aansluiten op TKIs - MKBers aansluiten op international Maritime Hotspots

- Uitwerking Maritieme brandpunten - Ontwikkelen prioritaire locaties (Nieuw Reijerwaard, Dordtse Kil IV, Logistiek Park Moerdijk), inclusief multimodale ontsluiting - Inboeken van planologische reserveringen (voor na 2020) - Uitwerken instrumentarium herstructurering en intensief ruimtegebruik - Uitwerking multimodale bereikbaarheid bestaande terreinen - Vergroten in- en uitstroom technische en logistieke opleidingen - Voorstel impuls kwaliteit leefomgeving - Inventarisatie logistieke innovaties in de DelTri regio - Uitwerking toekomst goederenvervoer over spoor irt leefbaarheid

Onderwijs & Arbeidsmarkt - versterken Centrum voor Innovatief Vakmanschap - versterken Centre of Expertise voor de Haven/Maritiem - organiseren vraagsturing vanuit de markt richting onderwijs - afstemming inhoudelijke programmering Duurzaamheidsfabriek/RDM Campus - uitvoering Traineeship HBO Maritieme Delta

Platform (platform komt 1x per jaar bij elkaar, daarnaast 2x per jaar een bestuurlijk kerngroep) Jeanette Baljeu, wethouder Rotterdam Versterken en vernieuwen Maritieme en logistieke topregio Het gebied Rotterdam, Drechtsteden tot en met West-Brabant (gekoppeld aan de Mainport Rotterdam) - Ruimte voor economie - Bereikbaarheid en logistieke innovaties - Arbeidsmarkt - Kwaliteit leefomgeving

Talent: Om- en bijscholing (werk-naar-werk, zij-instroom) vanuit andere sector naar de maritieme sector

Werkvormen en instrumenten

Financiële middelen

Branding: Herkenbaar en veelgebruikt beeldmerk voor Maritime Delta gerealiseerd, in nauwe afstemming en samenhang met Nederland Maritiem Land en ‘Maritime by Holland’ - MKB consulent - Maritime Delta projectmanager - Aanjagen projecten/innovaties - Gezamenlijke EFRO aanvraag 1-1-2015 - Uitwisseling kennis- en talent - Coördinatie, afstemming, samenwerking

- Gezamenlijke lobby richting Rijk - Nieuwe projecten initiëren en bestaande projecten faseren en/of bijsturen - Kennisuitwisseling (logistieke innovaties en arbeidsmarkt)

Jaarbegroting € 230.000 exclusief inleg marktpartijen en reeds gefinancierde activiteiten (omvang ca. 7,5M€)

Jaarbegroting € 210.000

Bijlage 2 Lijst van geraadpleegde bronnen PM

63

Colofon

Betrokkenen rond specifieke thema/invalshoeken Bert de Vries

Scheepsbouw Nederland (branchevereniging)

Datum

Sander van der Wal Kennisalliantie (onderwijs en innovatie)

9 september 2013

Arnold Groenewegen Drechtsteden (LNG – externe veiligheid) Marije Groen

Provincie Zuid-Holland (LNG)

Auteurs

Alize de Snoo

Kamer van Koophandel (wet- en regelgeving)

Walter de Vries en Abco van Langevelde, Stadsontwikkeling Rotterdam, met medewerking van

Hans Bongers

Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden (waterveiligheid)

betrokken gemeenten, regio’s en provincies en Bart Kuipers (Erasmus Universiteit Rotterdam)

Dominique Bronzwaer

Opdrachtgever

Met dank aan

Paul Meijer, stadsregio Rotterdam, namens het DelTri-platform

Bart Kuipers, Erasmus Smart Port Rotterdam (Erasmus Universiteit)

Stichting Integraal Ondernemen Drechtsteden (bereikbaarheid)

Marco den Heijer, projectleider bedrijventerreinen DelTri, Stadsontwikkeling Rotterdam

Betrokkenen vanuit gemeenten, regio’s, provincies

64

Rob Christiaanse gemeente Schiedam

Layout

Japser Baas

gemeente Krimpen aan den IJssel

Hans van der Boor, Stadsontwikkeling Rotterdam

Jan Bosch

gemeente Molenwaard (hotspot Kinderdijk)

Esther Smit

gemeente Alblasserdam

Cockie Michielsen gemeente Hendrik-Ido-Ambacht Caroline Oster

gemeente Zwijndrecht

Mark Compeer

gemeente Papendrecht

Sander van Waveren gemeente Sliedrecht Krijn Janssen

gemeente Hardinxveld-Giessendam

Arjan van der Wiel gemeente Gorinchem Kees Bikker

gemeente Werkendam

Wim van der Linden gemeente Dordrecht / regio Drechtsteden Gonny Beckers

stadsregio Rotterdam

Gerard Nijensteen regio Zuid-Holland Zuid Jack de Crom

regio West-Brabant

Mark Kemperman provincie Brabant Arend de Jong

provincie Zuid-Holland

65

KENVERNIEUWENVERST RNIEUWENVERSTERKENV WENVERSTERKENVERNIEU

DE TIEN BRANDPUNTEN VAN MARITIEME INDUSTRIE Versterking vestigingscondities en profilering Concept-eindraportage december 2013

Recommend Documents