DE SAVE-WERKWIJZE BIJ HET GEVEN VAN CONSULT,

DE SAVE-WERKWIJZE BIJ HET GEVEN VAN CONSULT, AANNEMEN VAN MELDINGEN EN DOEN VAN ONDERZOEK

H ANDLEIDING VOOR M EDEWERKERS VAN SAMEN V EILIG

VERSIE 3.0 JULI 2015

Notitie advies, consult en aannemen van meldingen in SAVE

1

De SAVE-werkwijze bij het geven van consult, aannemen van meldingen en doen van onderzoek. Handleiding voor medewerkers SAVE.

Versie 3.0. Juli 2015

VanMontfoort :

Bas Vogelvang

Samen Veilig:

Joost van den Braak

Rob Beukering Anneke de Leeuw Marja de Klerk Fenna Jansen

De tekst in deze handleiding is mede tot stand gekomen dankzij medewerking van Harmke Bergenhenegouwen, Iris Mank, vele ‘meelezers’ van de SAVE partners (Samen Veilig Midden-Nederland, William Schrikker Groep, Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering, Stichting Gereformeerde Jeugdbescherming, de Raad voor de Kinderbescherming Midden-Nederland), en de Eigen Kracht Centrale.

© 2015 VanMontfoort | Samen Veilig Midden Nederland

CMTO binnen SAVE 3.0

2

© VanMontfoort | Samen Veilig Midden-Nederland

INHOUD

1 INLEIDING ............................................................................................................................... 6 1.1

Consult, melding en onderzoek .................................................................................................... 6

1.2

Bronnen voor deze notitie ............................................................................................................. 6

1.3

Gebruikte termen .......................................................................................................................... 6

1.4

Leeswijzer ................................................................................................................................... 10

2 VISIE EN UITGANGSPUNTEN ....................................................................................................11 2.1 Vijf uitgangspunten ..................................................................................................................... 11 Eigen kracht en regie .......................................................................................................... 12 2.1.1 2.1.2

Veiligheid en ontwikkeling ................................................................................................... 13

2.1.3

Gebiedsgericht .................................................................................................................... 14

2.1.4

Eén melding volstaat ........................................................................................................... 16

2.1.5

‘Lerende praktijk’ ................................................................................................................. 17

3 DE WETTELIJKE BASIS VOOR CONSULT, MELDING EN ONDERZOEK ............................................18 3.1

Jeugdwet .................................................................................................................................... 18

3.2

Wmo 2015 .................................................................................................................................. 18

3.3

Handelingsprotocol Veilig Thuis ................................................................................................. 19

3.4

Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling ............................................. 20

4 DE ORGANISATIE VAN CONSULT, MELDING EN ONDERZOEK .......................................................22 4.1

Inleiding ...................................................................................................................................... 22

4.2

Hulp vragen bij het lokaal team .................................................................................................. 22

4.3 Consult en melding ..................................................................................................................... 22 Consult en melding bij het SAVE-team ............................................................................... 23 4.3.1 4.3.2

Consult en melding bij Veilig Thuis ..................................................................................... 23

4.4 Onderzoek .................................................................................................................................. 24 Onderzoek door het SAVE-team ......................................................................................... 24 4.4.1 4.4.2

Onderzoek door Veilig Thuis ............................................................................................... 24

4.4.3

Schematisch overzicht voor Samen Veilig in Utrecht:......................................................... 25

5 ANALYSEMODEL: DE VIERVENSTERS .......................................................................................26 5.1

Inleiding ...................................................................................................................................... 26

5.2 De viervensters bij consult en aannemen melding, inclusief triage ............................................ 27 Consult ................................................................................................................................ 27 5.2.1 5.2.2

Aannemen melding en triage .............................................................................................. 28

5.2.3

Eigen kracht en regie bij consult en melding ....................................................................... 29

5.3

De viervensters bij onderzoek .................................................................................................... 29

6 DE UITVOERING VAN CONSULT, MELDING EN ONDERZOEK .........................................................32 6.1 Verantwoordelijkheid en communicatie ...................................................................................... 32 Burgers ................................................................................................................................ 32 6.1.1 6.1.2

Professionals ....................................................................................................................... 32

6.2 Het geven van consult ................................................................................................................ 33 Vormen van consult geven .................................................................................................. 33 6.2.1 6.2.2

Verdeling van verantwoordelijkheden ................................................................................. 33


3


6.2.3

Anonimiteit ........................................................................................................................... 33

6.2.4

Doelen van een consult ....................................................................................................... 34

6.2.5

Vervolgconsult ..................................................................................................................... 34

6.2.6

Participerend consult ........................................................................................................... 35

6.2.7

De viervensters bij consultgesprekken ................................................................................ 35

6.2.8

Venster 1: De mensen ......................................................................................................... 37

6.2.9

Venster 2: De feiten ............................................................................................................. 38

6.2.10

Venster 3: De weging .......................................................................................................... 40

6.2.11

Venster 4: De volgende stappen ......................................................................................... 41

6.3 Het aannemen van een melding ................................................................................................. 42 Doel en activiteiten .............................................................................................................. 42 6.3.1 6.3.2

Het omzetten van een consult in een melding .................................................................... 42

6.3.3

Informatie verzamelen bij de melder ................................................................................... 43

6.3.4

Voorlichting over de werkwijze ............................................................................................ 44

6.3.5

Afspraken maken ................................................................................................................ 44

6.3.6

Anonimiteit ten opzichte van de betrokkenen ..................................................................... 45

6.3.7

Anonimiteit ten opzichte van Samen Veilig ......................................................................... 45

6.4 Triage: besluit over het vervolg na melding ................................................................................ 46 Doel en activiteiten .............................................................................................................. 46 6.4.1 6.4.2

Aanvullende informatieverzameling .................................................................................... 47

6.4.3

Betrekken vertrouwensarts .................................................................................................. 48

6.4.4

Urgentiebepaling ................................................................................................................. 49

6.4.5

Besluitvorming en criteria voor vervolgstappen: het onderzoeksplan ................................. 50

6.4.6

Multidisciplinaire besluitvorming .......................................................................................... 55

6.5 Het doen van onderzoek ............................................................................................................ 57 Doel ..................................................................................................................................... 57 6.5.1 6.5.2

Visie op onderzoek .............................................................................................................. 57

6.5.3

Soorten onderzoek .............................................................................................................. 58

6.5.4

Start onderzoek, wettelijke termijnen .................................................................................. 58

6.5.5

Vooronderzoek door Veilig Thuis ........................................................................................ 59

6.5.6

Voorbereiden van het onderzoek ........................................................................................ 60

6.5.7

Voorlopige voorwaarden ..................................................................................................... 60

6.5.8

Onderzoeksactiviteiten in de viervensters ........................................................................... 61

6.5.9

Gesprekken met volwassen betrokkenen (1.1) ................................................................... 64

6.5.10

Specialistisch onderzoek bij betrokken volwassenen (1.2) ................................................. 64

6.5.11

Gesprekken met betrokken jeugdigen (1.3) ........................................................................ 65

6.5.12

Specialistisch onderzoek bij jeugdigen (1.4) ....................................................................... 66

6.5.13

Opvragen van informatie van het professionele netwerk (1.5) ........................................... 66

6.5.14

Juridische aspecten van het (op)vragen en delen van informatie ....................................... 67

6.5.15

Gesprekken met het informele netwerk (1.6) ...................................................................... 68

6.5.16

Intern bespreken van bevindingen (2.1) .............................................................................. 68

6.5.17

Opstellen (voorlopige) voorwaarden en (voorlopig) plan (2.2) ............................................ 69

6.5.18

Besluiten naar aanleiding van conclusie en reactie van betrokkenen (2.3) ........................ 69

6.5.19

Uitvoeren (voorlopig) plan (3.1) ........................................................................................... 69

6.5.20

Afronding verslaglegging (3.2) ............................................................................................ 70

6.5.21

Terugkoppeling (3.3) ........................................................................................................... 70


4


6.5.22

Overdracht na onderzoek aan een lokaal team .................................................................. 70

6.5.23

Informeren van de melder en het netwerk .......................................................................... 71

6.5.24

Conclusies uit onderzoek .................................................................................................... 72

6.5.25

Einde onderzoek en monitoring........................................................................................... 72

7 KENNIS, HOUDING EN VAARDIGHEDEN VOOR CONSULT, MELDING EN ONDERZOEK ......................74 7.1

Algemene Kennis, houding en vaardigheden van medewerkers ............................................... 74

7.2

Specifieke competenties voor consult en melding ..................................................................... 75

7.3

Specifieke competenties voor onderzoek ................................................................................... 76


5


1

Inleiding

1.1

Consult, melding en onderzoek

SAVE staat voor Samenwerken aan Veiligheid. SAVE is een werkwijze die de regie van burgers over hun eigen leven en over de opvoeding combineert met een focus op de veiligheid en ontwikkeling van de jeugdige of slachtoffer van huiselijk geweld. Per april 2015 is de bijgestelde basishandleiding “De werkwijze van SAVE” gereed gekomen. Deze basishandleiding is het gemeenschappelijke referentiekader voor de uitvoering van SAVE. Samen Veilig onderscheidt tien verschillende diensten die zij aanbiedt (zie de basishandleiding), waaronder (participerend) consult en onderzoek. Aannemen van een melding (inclusief triage) wordt niet apart als dienst benoemd. Deze handleiding beschrijft de werkwijze van SAVE bij : •

het geven van consult, inclusief participerend consult,

•

het aannemen van meldingen, inclusief het uitvoeren van triage naar aanleiding van een melding van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld, en

•

het doen van onderzoek.

Bij consult, melding en onderzoek zijn enkele kernbeslissingen in het geding, namelijk: •

reageren naar aanleiding van een melding (kernbeslissing 1).

•

beslissen over de actie op basis van onderzoek (kernbeslissing 2).

•

inschakelen van professionele hulp (kernbeslissing 3).

In deze handleiding spreken we verder over ‘consult, melding en onderzoek’ wanneer we deze activiteiten in de tekst gezamenlijk willen benoemen.

1.2

Bronnen voor deze notitie

Dit document is gebaseerd op: •

De SAVE basishandleiding, versie 2.1, 7 april 2015.

•

Het Handelingsprotocol ‘Veilig Thuis’ november 2014 (VNG), verder te noemen: het Handelingsprotocol.

1.3

•

ORBA (Onderzoek, Risicotaxatie, Besluitvorming AMK)

•

Documenten Samen Veilig Midden-Nederland.

1

Gebruikte termen

In onderstaande lijst herhalen we eerst de belangrijkste begrippen uit de basishandleiding SAVE, die voor alle handleidingen gelden. Daarna volgen specifieke termen die voor de Handleiding CMO zijn

1

Ten Berge, I. & Vinke, A. (2006): Beslissen over vermoedens van kindermishandeling. Handreiking en hulpmiddelen voor het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. Utrecht: NIZW.


6


gekozen. Daarbij zijn door ons niet alle exacte termen, maar wel de definities van consult, aannemen melding, inclusief triage, en onderzoek overgenomen uit het Handelingsprotocol. •

De SAVE-werkwijze: de werkwijze zoals beschreven in de basishandleiding.

•

SAVE-professional: elke professional binnen het samenwerkingsverband rond de SAVEwerkwijze die uitvoering geeft of meewerkt aan de SAVE-werkwijze. Ook de Raad voor de Kinderbescherming Midden-Nederland maakt deel uit van dit samenwerkingsverband, maar spreekt over ‘raadsmedewerker’ om de onafhankelijke positie van de Raad te benadrukken. Waar in deze handleiding dus over ‘SAVE-professional’ wordt gesproken, moet in de context 2

van de Raad dus ‘raadsmedewerker’ worden gelezen . •

Samen Veilig: De organisatie Samen Veilig Midden-Nederland, afgekort tot Samen Veilig.

•

Medewerker van Samen Veilig: Een medewerker in een SAVE-team of Veilig Thuis-team.

•

SAVE-team: een gebiedsgebonden team medewerkers van Samen Veilig dat de SAVEwerkwijze uitvoert.

•

Medewerker SAVE: medewerker ineen SAVE-team van Samen Veilig (let op het onderscheid met de SAVE-professional).

•

Veilig Thuis-team: o

In Utrecht: het team binnen Samen Veilig dat de diensten van Veilig Thuis aanbiedt.

o

In Flevoland: het team binnen de Blijf Groep dat de diensten van Veilig Thuis aanbiedt.

•

Medewerker Veilig Thuis: medewerker van een Veilig Thuis team in Midden-Nederland.

Consult Een consult is een op de behoefte van de consultvrager afgestemde set van aanwijzingen, raadgevingen en tips met als doel de consultvrager in staat te stellen zelf verder te kunnen handelen in situaties van huiselijk geweld of kindermishandeling of bij een vermoeden daarvan. Bij een consult beperkt Samen Veilig zich tot contact(en) met de consultvrager. Samen Veilig legt dan geen gegevens vast van gezin of huishouden. Participerend consult

3

Samen Veilig spreekt over participerend consult indien Samen Veilig op initiatief van en samen met de consultvrager contact heeft met het cliëntsysteem. In dat geval legt Samen Veilig wel gegevens vast op naam van het gezin of huishouden. De regie op de situatie wordt daarmee echter niet overgenomen van consultvrager.

Melding 2

Een medewerker van de Raad voor de Kinderbescherming past in de praktijk niet alle onderdelen van deze handleiding toe, en hanteert op onderdelen op basis van landelijke afspraken ook een eigen werkwijze. Deze berusten op dezelfde inhoudelijke uitgangspunten als die van de SAVE-werkwijze; zie ook 1.4. 3 Waar SAVE spreekt van ‘geven van consult’, spreekt het Veilig Thuis Handelingsprotocol over ‘geven van advies’ (aan hulpvragers resp. omstanders en professionals) en over ‘het bieden van ondersteuning’ aan deze groepen. Hulpvragers kunnen volgens het protocol in praktische zin worden ondersteund door 1) het leggen van contact tussen hulpvrager en hulpverlener(s); 2) het deelnemen aan een of meer gesprekken van de hulpvrager met een hulpverlener of de politie en 3) het bemiddelen naar een opvangplek. Professionals kunnen worden ondersteund door 4) gesprekken met betrokkenen voor te bereiden; 5)door bij dergelijke gesprekken persoonlijk aanwezig te zijn; 6) door het samen opstellen of bespreken van een veiligheidsplan en 7) door het bijwonen van een lokaal teamoverleg ter bespreking van te nemen stappen naar aanleiding van huiselijk geweld of kindermishandeling. Hoe met deze vormen van ondersteuning omgegaan in SAVE wordt nader uitgewerkt in de Veilig Thuis 0100-versie van deze Handleiding. Het ‘participerend consult’ in SAVE is vergelijkbaar met de in het Handelingsprotocol genoemde ondersteuningsvarianten nummers 5) en 6), waarbij (tenminste) zowel de consultvrager, als de medewerker van Samen Veilig als één of meer leden van het gezin aanwezig zijn.


7


Het kenbaar maken aan Samen Veilig van een situatie of vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling, met vermelding van de persoonsgegevens van de direct betrokkene(n).In geval van (aannemen van) een melding onderneemt Samen Veilig zelf stappen om de situatie van huiselijk geweld of kindermishandeling in behandeling te nemen. Bij een melding legt Samen Veilig gegevens vast van gezin of huishouden. Melder Degene die een situatie of vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling kenbaar maakt aan een SAVE-team of Veilig Thuis met vermelding van de persoonsgegevens van de direct betrokkene(n). Onderzoek Het verzamelen, analyseren en beoordelen van feiten en professionele oordelen over (een gemeld vermoeden van) huiselijk geweld of kindermishandeling met het doel te komen tot vaststelling of sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling en welke stappen dienen te worden gezet om het geweld te stoppen en de veiligheid en de schade te herstellen. Triage De besluitvorming door Samen Veilig over de vervolgstappen die naar aanleiding van de melding gezet moeten worden (waaronder wat wenselijk is om te onderzoeken) en over de vraag welke professional of instelling de verantwoordelijkheid voor de verdere aanpak van de melding wordt toebedeeld. 4

Onderzoeksplan en plan De SAVE-werkwijze gebruikt twee termen: onderzoeksplan en plan. -

Aan de basis van een onderzoek ligt een onderzoeksplan dat intern multidisciplinair wordt opgesteld zodra in de triagefase wordt besloten tot een onderzoek. Het onderzoeksplan wordt ’plan van aanpak’ genoemd in het Handelingsprotocol.

-

De resultaten van het onderzoek dat conform dat onderzoeksplan wordt uitgevoerd, maken deel uit van het plan, dat zo veel mogelijk door gezin en netwerk wordt gemaakt en in Venster 4 wordt weergegeven. Het plan is een combinatie van het ‘veiligheidsplan’ en het ‘herstel- en hulpverleningsplan’ in het Handelingsprotocol.

Ouders en jeugdigen In de gehele tekst wordt met ‘ouders’ bedoeld: ‘opvoeders met gezag’ of ‘de voogd’ en met ‘jeugdigen’ ‘kinderen en jongeren van 0-18 jaar’ (ev. 23). Waar het Handelingsprotocol meestal spreekt van kinderen, spreekt Samen Veilig over ‘jeugdigen’, tenzij er reden is daarvan af te wijken. Slachtoffer en pleger Bij huiselijk geweld waarbij een volwassene de (althans op het eerste gezicht meest) gedupeerde is, spreken we over slachtoffer. De partner van het slachtoffer of een ander gezins- of familielid die dit (vermoedelijke) geweld veroorzaakt, noemen we de pleger. Het woord ‘dader’ moet worden vermeden omdat de term dader in het strafprocesrecht impliceert dat een verdachte schuldig is bevonden. Tegelijk moeten de termen ‘slachtoffer en pleger’ met enige terughoudendheid worden gehanteerd,

4

In de SAVE-werkwijze werd het ‘onderzoeksplan’ tot voor kort ‘Plan van aanpak Intake’ genoemd.


8


daar machtsverschillen ten aanzien van verschillende aspecten (bijvoorbeeld fysiek versus psychisch) een diffuus beeld kunnen veroorzaken: een volwassene kan op één aspect slachtoffer en op ander aspect pleger zijn en vice versa. Betrokkenen Gezinsleden (volwassenen en jeugdigen), zowel in de rol als hulpvrager (slachtoffer HG/KM) als benaderd door Samen Veilig als betrokken gezinslid. Het Handelingsprotocol hanteert hiervoor ook de termen ‘(direct) betrokkenen’ en ‘hulpvragers’. Burgers 5

Bij consult of melding door niet-professionals wordt door Samen Veilig de term ‘burgers’ gebruikt . Burgers zijn: •

Betrokkenen (zie boven).

•

Omstanders: buren, familie, vrienden, kennissen of toevallige voorbijgangers met een vermoeden van onveiligheid/ huiselijk geweld / kindermishandeling. Het Handelingsprotocol gebruikt ook de term ‘omstanders’.

Viervensters Wij gebruiken in deze handleiding het analysekader en de daarbij horende terminologie die in de basishandleiding wordt gehanteerd bij de viervensters. Met het ordeningskader van de viervensters doorloopt een SAVE-professional dezelfde noodzakelijke stappen als in het Handelingsprotocol. Het verschil ligt in de grotere nadruk die in de viervensters wordt gelegd op eigen kracht en regie (de viervensters helpen de SAVE-professional om de mensen rond de jeugdige consequent te vragen de regie te nemen) en op het wegen van de situatie in venster 3 (waarbij de betrokkenen wordt gevraagd samen met de SAVE-professional tot een beschrijving van een situatie te komen die ‘goed genoeg’ is in termen van veiligheid en gezonde ontwikkeling) Risicofactoren De term risicofactoren wordt zowel in de SAVE-werkwijze als in het Handelingsprotocol gebruikt. De SAVE-werkwijze spreekt over risicofactoren als belemmerende omstandigheden, omdat zij (vermoedelijk) belemmerend zullen zijn voor het bereiken en in stand houden van veiligheid en een gezond opvoedings- en ontwikkelingsklimaat. Met deze omstandigheden moet in de toekomst rekening worden gehouden. Daar wordt primair eigen kracht en regie voor ingezet. Belemmerende omstandigheden zijn onderdeel van de zorgen in venster 2. Het andere deel van de zorgen in venster 2 zijn de vermoedelijke of al geconstateerde zorgpunten in het hier en nu of recente verleden. Met zorgpunten moet ook rekening worden gehouden, omdat ze schadelijk zijn (geweest) en daarom niet meer mogen voorkomen en/of moeten worden hersteld. Dat gebeurt ook zoveel mogelijk via de eigen kracht en regie. Voor het vaststellen van alle zorgen – en hun tegenhanger: de krachten - wordt de SAVEveiligheidschecklist gehanteerd, die uit vier onderdelen bestaat:

5

•

Cliëntgegevens

•

Signalen die kunnen bijdragen aan veiligheid (krachten)

Het Handelingsprotocol spreekt van ‘omstanders’, waarmee hetzelfde als burgers wordt bedoeld.


9


•

Signalen die het risico op onveiligheid vergroten (zorgen)

•

Conclusie per kind

Het Handelingsprotocol spreekt over risicofactoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van onveiligheid. Dat is exact hetzelfde als belemmerende omstandigheden.

1.4

Leeswijzer

Deze handleiding is als volgt opgebouwd: •

Hoofdstuk 2 gaat in op de visie en de inhoudelijke uitgangspunten van de SAVE-werkwijze en de ‘vertaling’ daarvan voor consult, melding en onderzoek;

•

Hoofdstuk 3 betreft de weten regelgeving die van toepassing is op consult, melding en onderzoek;

•

Hoe consult, melding en onderzoek in Utrecht en Flevoland zijn georganiseerd, komt in hoofdstuk 4 aan de orde. Consult, melding en onderzoek zijn in Utrecht en Flevoland verschillend georganiseerd;

•

In hoofdstuk 5 komt vervolgens het analyseschema van de viervensters aan bod en de specifieke toepassing/vertaling er van bij consult, melding en onderzoek;

•

In hoofdstuk 6 komt de praktijk/de uitvoering aan de orde. Consult, aannemen melding (inclusief de triage) en doen van onderzoek worden separaat besproken;

•

Het laatste hoofdstuk 7 bespreekt de kennis, houding en vaardigheden waarover de medewerker van Samen Veilig voor consult, melding en onderzoek moet beschikken.


10


2 2.1

Visie en uitgangspunten Vijf uitgangspunten

De visie van de SAVE-partners op de brede jeugdbescherming en de bestrijding van huiselijk geweld staat weergegeven in de volgende vijf uitgangspunten van de SAVE-werkwijze: •

Eigen kracht en regie: Burgers hebben de regie over hun eigen leven en over de opvoeden opgroeisituatie van jeugdigen.

•

Veiligheid en bescherming van burgers, en in het bijzonder jeugdigen, is een publieke verantwoordelijkheid. Veiligheid en ontwikkeling zijn daarbij de primaire doelen.

•

Jeugdbescherming is gebiedsgericht en aanvullend op de gewone zorg in de lokale teams.

•

Jeugdbescherming, inclusief de bestrijding van huiselijk geweld, werkt integraal (één melding volstaat).

•

Jeugdbescherming werkt als een lerende praktijk.

Dit is als volgt weer te geven:

Deze uitgangspunten zijn ook van toepassing zijn op consult, melding en onderzoek. Deze uitgangspunten komen ook (deels) terug in de 10 uitgangspunten van Veilig Thuis zoals beschreven in 6

het Handelingsprotocol . Per uitgangspunt van de SAVE-werkwijze is het beeld voor consult, melding en onderzoek als volgt:

6

Het Handelingsprotocol bevat ook enkele meer algemene uitgangspunten als: “prioriteit voor de belangen van jeugdigen”, “systeemgericht werken” en “een betrouwbare organisatie zijn die zorgvuldig en transparant werkt”. Die gelden ook voor SAVE maar worden niet apart genoemd omdat ze ‘onder’ een van de vijf SAVE uitgangspunten te vatten zijn.


11


2.1.1

EIGEN KRACHT EN REGIE

Visie SAVE-partners: Burgers houden waar mogelijk de regie over hun eigen leven en over de opvoeding. Handelingsprotocol: Veilig Thuis sluit aan bij de eigen kracht van direct betrokkenen en het sociale netwerk Zowel in de SAVE-werkwijze als in het Handelingsprotocol wordt uitgegaan van de eigen kracht van ouders, jeugdigen en het netwerk. De SAVE-werkwijze voegt hier aan toe dat het uitgangspunt van eigen regie even belangrijk is. Zonder maximale eigen regie is de inzet van eigen kracht niet goed mogelijk.

Bij een SAVE-team of Veilig Thuis komen zeer diverse signalen, vragen en berichten binnen. Iedereen kan om een consult vragen of een melding doen. Vanuit het uitgangspunt van de eigen kracht van burgers, lokale en andere professionals onderzoekt de medewerker SAVE altijd met de melder/consultvrager of eventuele zorgen over een jeugdige kunnen worden weggenomen zonder bemoeienis vanuit Samen Veilig en of de consultvrager of melder de eventuele bedreiging van een jeugdige zelf weg kan nemen met behulp van consult vanuit Samen Veilig en/of met steun van het lokale team. Eigen kracht van een jeugdige, gezin en netwerk raakt de kern van de SAVE-werkwijze: regie en besluitvorming liggen waar mogelijk bij het gezin. De SAVE-werkwijze is gericht op samenwerking, ook wanneer jeugdige en gezin niet lijken te willen samenwerken. Dit is in lijn met de oplossingsgerichte benadering, waarbij men aanneemt dat de cliënt van nature altijd wil samenwerken en hij dat altijd ‘probeert’ mits de professional een gemeenschappelijke basis weet te creëren om vanuit samen te werken. Eigen kracht mobiliseren bij de cliënt veronderstelt dan ook eisen aan de communicatieve vaardigheden van medewerkers SAVE om die gemeenschappelijke basis te realiseren. Eigen kracht komt ook tot uiting in de wettelijke bepaling over het familiegroepsplan: ouders en andere belanghebbend en hebben de bevoegdheid om zelf een plan te maken. De medewerker SAVE zal ouders en netwerk aanbieden ondersteunend te zijn bij het praten over en vastleggen van een plan en de afspraken in dat kader. Eigen kracht en regie betekent specifiek voor het doen van onderzoek: •

In het onderzoek worden behalve de zorgen ook de krachten geïnventariseerd. Bij de weging in venster 3 (zie § 6.2.10) worden beide aspecten in samenhang betrokken. De medewerker van Samen Veilig realiseert zich dat gezin en netwerk meestal zelf de beste oplossingen (het ‘hoe’) in huis hebben om hun eigen doelen en de voorwaarden van de medewerker van Samen Veilig (het ‘wat’) te realiseren. Onderzoek levert op of, en zo ja welke, voorwaarden door de medewerker van Samen Veilig gesteld moeten worden en is minder gericht op het formuleren van (dwingende) adviezen ten aanzien van oplossingen.

•

Onderzoek (door zowel Veilig Thuis als de SAVE-teams) is een activerende vorm van onderzoek, omdat tegelijk met het onderzoek al wordt ingezet op het regie geven aan gezin


12


en netwerk. Oplossingen worden waar mogelijk al lopende het onderzoek gerealiseerd. Zoals genoemd bepaalt de medewerker van Samen Veilig het ‘wat’ (de voorwaarden) en laat hij het ‘hoe’ (de invulling van het veiligheidsplan) zoveel mogelijk aan gezin en netwerk. De voorwaarden worden opgesteld op basis van ‘goed genoeg’ in plaats van ‘ideaal/perfect’. Het gezin heeft de regie om met oplossingen te komen om de veiligheid te versterken en/of te borgen. Hierbij kan het gezin gebruik maken van het recht een familiegroepsplan te maken, zo mogelijk –i.v.m. financiering -, en indien gewenst door de jongere/het gezin, met behulp van de Eigen Kracht Centrale. Indien door het gezin gewenst en/of door de medewerker van Samen Veilig omwille van veiligheid noodzakelijk geacht, kan hij en/of andere professionals het gezin en netwerk ondersteunen bij het invullen van het veiligheidsplan. Gedurende het onderzoek is er dus géén stilstand van andere activiteiten. •

Als tijdens het onderzoek de veiligheid acuut in geding is, grijpt de medewerker van Samen Veilig daarop in volgens de principes van proportionaliteit en subsidiariteit: hij grijpt niet harder in dan nodig en ook verifieert hij of er minder ingrijpende effectieve alternatieven zijn. Hij werkt samen met het gezin om oplossingen te vinden, maar neemt dus ook de regie ten aanzien van veiligheid als dat noodzakelijk is. De regie wordt op zo’n moment alléén ingeperkt op het punt veiligheid (als onderdeel van het bredere veld van ontwikkeling) en dan nog alleen voor dat deel van de veiligheid dat ouders/verzorgers onvoldoende zelf ondersteunen en alleen zolang als dat het geval is. Zo kan onderzoek bijvoorbeeld samengaan met crisisinterventie, uitmonden in het aanvragen van een maatregel van kinderbescherming of met de uitvoering van een maatregel.

•

De medewerker van Samen Veilig is zich er tijdens het onderzoek voortdurend van bewust dat, zodra de opvoeden opgroeisituatie weer ‘goed genoeg’ is, hij zich weer dient terug te trekken en dat netwerk en lokaal team al dan niet verder gaan met het gezin. Taken en verantwoordelijkheden (besluitvorming, uitvoering van het plan, hulp en ondersteuning, toezicht) worden ‘zo dicht mogelijk bij het gezin’ belegd. Consult, melding (inclusief triage) en onderzoek kennen daarom een duidelijke afbakening: voor het gezin moet duidelijk zij waar de ene dienst ophoudt en de andere begint. Daarom dient, zodra bijvoorbeeld het onderzoek is afgelopen, een zorgvuldige terugkoppeling naar betrokkenen plaats te vinden.

2.1.2

VEILIGHEID EN ONTWIKKELING

Visie SAVE-partners: Veiligheid en ontwikkeling staan centraal Handelingsprotocol: •

Veilig Thuis is primair gericht op herstellen van de veiligheid op de korte en op langere termijn

•

Veilig Thuis deelt informatie alleen indien dat voor het borgen van de veiligheid noodzakelijk is

Op twee punten kiest Samen Veilig voor een verdergaande invulling dan in het Handelingsprotocol: •

Er staat geen definitie van veiligheid in het protocol Veilig Thuis. Samen Veiligkiest er uitdrukkelijk voor met een definitie van veiligheid te werken. Die staat opgenomen In de


13


SAVE-basishandleiding. •

In het protocol Veilig Thuis is nergens sprake van het begrip ontwikkeling. Ook voor Samen Veilig is veiligheid de enige ingang voor bemoeienis en ook de reden om de bemoeienis te stoppen, maar Samen Veilig combineert dit altijd met een focus op gezonde ontwikkeling.

•

Bij het geven van consult en het aannemen van meldingen staan de veiligheid en ontwikkeling van de betrokkenen steeds centraal. Veiligheid is daarbij de unieke ingang voor de inzet van de SAVE-partners. Een medewerker van Samen Veilig kan bij het aannemen van een melding besluiten dat acuut handelen vereist is (crisisinterventie). Ook kan hij de consultvrager motiveren een melding te doen om de veiligheid van de jeugdigen (en eventueel andere betrokkenen) te borgen.

•

Ook voor onderzoek betekent dit uitgangspunt dat de veiligheid en ontwikkeling van de betrokkenen steeds centraal staat. Onderzoek is primair gericht op het inschatten van veiligheid en het vaststellen of, en zo ja, welke voorwaarden er moeten worden gesteld. In het verlengde hiervan is onderzoek gericht op de vraag hoe het met de ontwikkeling van de jeugdigen is gesteld en of deze al dan niet ernstig bedreigd wordt. Rondom veiligheid en ontwikkeling als centrale thema’s wordt informatie verzameld, geordend en geanalyseerd.

•

Een ander aspect dat voortvloeit uit dit uitgangspunt, is dat veiligheid ook tijdens onderzoek gegarandeerd moet worden. Veiligheid staat in de SAVE-werkwijze vanaf het allereerste moment centraal, tot aan het moment dat Samen Veiligafsluit omdat de veiligheid ‘goed genoeg’ geborgd is. Als er onvoldoende veiligheid is tijdens onderzoek, wordt aan het realiseren daarvan eerste prioriteit gegeven. Dat kan in voorkomende gevallen betekenen dat de medewerker van Samen Veilig onaangekondigd - of zelfs buiten medeweten van ouders om wanneer er sprake is van vooronderzoek door Veilig Thuis - in contact treedt met gezinsleden of informanten. Om de acute veiligheid van de jeugdigen (en eventueel andere betrokkenen) te borgen, stelt de medewerker van Samen Veilig zo nodig al lopende het onderzoek (voorlopige) voorwaarden en motiveert hij de gezinsleden en netwerk om te komen tot een (voorlopig) veiligheidsplan c.q. familiegroepsplan, waarin het acuut realiseren van veiligheid centraal staat. Als dat niet werkbaar is of blijkt te zijn kunnen een verzoek tot onderzoek door de Raad of een uithuisplaatsing aan de orde zijn.

2.1.3

GEBIEDSGERICHT

Visie SAVE –partners: Jeugdbescherming is een tijdelijke aanvulling op de gewone zorg in de lokale teams.

Handelingsprotocol: •

Veilig Thuis is een gespecialiseerd regionaal centrum van en voor gemeenten.

•

Veilig Thuis is gericht op samenwerking.

•

Veilig Thuis werkt, ook in de samenwerking met het lokale veld, met één gezin, één plan, één contactpersoon voor het gezin of huishouden.


14


Deze punten zijn ook van belang voor Samen Veilig. Voor Samen Veilig geldt dat het primaat voor onderzoek bij het SAVE-team ligt. Pas als specifieke bevoegdheden of expertise noodzakelijk zijn voor het onderzoek wordt Veilig Thuis ingeschakeld.

De SAVE-teams werken aanvullend op lokale teams, betrokken en dichtbij, met kennis van de buurt. Het lokale team wordt, waar dat nog niet betrokken is, zo mogelijk ingeschakeld door Samen Veilig en zo nodig kan ook andere professionele hulp direct al ingezet worden. Samenwerking wordt vormgegeven volgens de principes van ‘één gezin, één plan’. De medewerker SAVE - maar ook de medewerker Veilig Thuis als deze in het kader van consult, melding of onderzoek betrokken is - neemt hierbij niet over, maar voegt in en vult aan. Doordat de medewerkers van SAVE-teams verbonden zijn aan enkele lokale teams kennen de medewerkers elkaar goed; dit bevordert het effectief geven van consult en een juiste beoordeling van de melding. Het gebiedsgerichte uitgangspunt krijgt bij consult en melding als volgt vorm: •

De lokale teams en andere professionals in het voorveld hebben de eerste verantwoordelijkheid om te signaleren dat het niet goed gaat met jeugdigen en om te proberen dit bespreekbaar te maken en te helpen verbeteren. Ook zij (dienen te) werken volgens de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Als het lokaal team behoefte heeft aan consult met (meer) expertise of bevoegdheden op het gebied van veiligheid, kunnen zij daarvoor zowel bij de SAVE-teams als bij Veilig Thuis terecht.

•

Wanneer het lokaal team tot de conclusie komt dat de veiligheid van de jeugdigen (vermoedelijk) in het geding is of dreigt te komen én betrokkenen niet vrijwillig of niet voldoende meewerken om die situatie te verbeteren, heeft zij zij de mogelijkheid om een (aan)melding te doen bij het SAVE-team. Tijdens het aanmeldingsproces wordt beoordeeld of een consult bieden voldoende is of dat Samen Veilig de melding gaat onderzoeken. Andere professionals of burgers kunnen consult vragen of melden bij Veilig Thuis.

•

Bij het beoordelen van de melding worden de informatie en rapportage gebruikt die het lokale team en andere professionals eventueel al eerder hebben opgesteld. De medewerker van Samen Veilig sluit hierdoor aan bij wat er al is en voorkomt hierdoor dubbel werk.

•

Meldingen van professionele consultvragers die zelf niet in het lokale team werken kunnen worden overgedragen naar het lokaal team als er geen reden is voor onderzoek of handelen 7

door Samen Veilig . Onderzoek wordt bij voorkeur door SAVE-teams gedaan. Onderzoek door Veilig Thuis wordt alleen ingezet wanneer de specifieke expertise en/of bevoegdheden van Veilig Thuis noodzakelijk zijn. Veilig Thuis zoekt samenwerking met het lokaal team en/of SAVE-team, wanneer voorzien wordt dat zij na onderzoek een functie krijgen. Op die manier wordt ook vanuit Veilig Thuis zoveel mogelijk tegemoet gekomen aan gebiedsgericht werken.

7

Dit laatste raakt aan de kwestie of de lokale professional direct bij het SAVE-team kan melden of dat dit altijd eerst moet bij het lokale team. Hierover zal Samen Veilig nader het gesprek aangaan met betrokken partijen (lokaal veld en gemeenten).


15


2.1.4

EÉN MELDING VOLSTAAT

Visie SAVE-partners: Jeugdbescherming en de bestrijding van huiselijk geweld werken integraal.

Handelingsprotocol : Veilig Thuis creëert samenhang in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.

Dit uitgangspunt komt zowel in de visie van de SAVE-werkwijze als in het Handelingsprotocol naar voren. In de SAVE-teams kunnen allround professionals alle diensten bieden, van consulten tot aan de uitvoering van maatregelen jeugdbescherming of jeugdreclassering. Integratie heft de versnippering van functies en informatieverlies door overdracht op. Een melding kan bij een SAVE-team binnenkomen, maar ook - in Utrecht - bij Veilig Thuis. In beide gevallen wordt middels een uniform triage-proces de juiste expertise ingezet. De betreffende medewerker zorgt ervoor dat de consultvraag of melding op de meest passende plek wordt ‘opgepakt’ zonder dat dit de cliënt, consultvrager of melder hindert. Als een melding bij Veilig Thuis binnenkomt en er wordt besloten dat de zaak het beste kan worden uitgezet in een SAVE-team, dan hoeft de melder zijn melding niet alsnog daar te doen. Werkers dragen informatie aan elkaar over en gaan door waar de ander gebleven was. De melder hoeft ook niet naar een ander nummer te bellen maar wordt gebeld. Ook voor de dienst onderzoek geldt: één melding volstaat, ongeacht waar die in Samen Veilig binnenkomt en of er tijdens het traject een wisseling van juridisch kader plaatsvindt. Tenslotte impliceert dit uitgangspunt voor het geven van consult, het aannemen van meldingen en het doen van onderzoek dat systeembreed en systeemgericht werken de standaard is. Daarmee bedoelen we dat consult, melding en onderzoek altijd oog heeft voor alle leden van het (gezins)systeem, in plaats van alleen op de (aan)gemelde jeugdige of slachtoffer van huiselijk geweld.

Het gaat bij systeemgericht werken om de vraag of de zorgen rond de veiligheid en ontwikkeling van een jeugdige of slachtoffer van huiselijk geweld (vermoedelijk) ook aan de orde zijn bij andere gezinsleden en in hoeverre een probleem bij het ene gezinslid invloed heeft op het veroorzaken of in stand houden van problemen bij de andere gezinsleden, en andersom. Als bijvoorbeeld verwaarlozing wordt gemeld m.b.t. een oudere jeugdige, dan moet zeker ook naar de situatie gekeken worden van de kleinste kinderen die nog niet door anderen op school of peuterspeelzaal worden gezien. Een ander voorbeeld: Als opvoedingsonmacht wordt gemeld ten aanzien van jeugdigen in het gezin zonder kind-eigen problematiek en er zijn jeugdigen waar wel eigen problematiek speelt, kan die situatie in die relatie mogelijk nog ernstiger zijn dan bij het gemelde kind….

Onderzoek bij de ‘andere’ gezinsleden vindt alleen plaats als daar aanleiding voor is en in overleg met ouders, waarbij de noodzaak en het belang daarvan op basis van professionele inzichten helder en zo nodig met nadruk gemotiveerd wordt. Voorbeelden: in overleg met ouder(s) … •

… wordt niet alleen de basisschool van de gemelde jeugdige benaderd om informatie te verstrekken, maar ook de middelbare school van de oudere broer.


16


•

… wordt zowel de huisarts van de gescheiden moeder gebeld, als de huisarts van vader bij wie jeugdigen om het weekend verblijven, als ook die van de nieuwe vriend van moeder.

•

… wordt bij gezinsuitbreiding (pleegopvang, geboorte, adoptie) in een lopende zaak, (zo mogelijk vooruitlopend daarop of anders direct bij aanvang) onderzoek gestart, gericht op de nieuwe gezinsleden c.q. de nieuwe situatie.

Afwijken van deze standaard is mogelijk, maar niet zonder een dergelijk (kern)besluit te onderbouwen, te rapporteren en te laten toetsen door een gedragswetenschapper. Bij ernstige zorgen inzake de ‘andere’ jeugdigen, gecombineerd met weigeren van toestemming door de ouders, wordt echter de Raad voor de Kinderbescherming ingeschakeld.

2.1.5

‘LERENDE PRAKTIJK’

Visie SAVE-partners: Jeugdbescherming werkt als een lerende praktijk.

De SAVE-partners leren in methodische leerbijeenkomsten systematisch van de praktijk, door analyse van kritische beroepssituaties met de samenwerkingspartners. In deze leerbijeenkomsten wordt ook gereflecteerd wordt op actuele praktijksituaties die samenhangen met kritische beslismomenten in het proces van consult geven, aannemen van meldingen, triage, en doen van onderzoek. Bij de verdere ontwikkeling van de SAVE-werkwijze is het een uitdaging om in de praktijk onder andere door gezamenlijke leerbijeenkomsten te verkennen hoe Veilig Thuis en SAVE-teams van elkaar kunnen leren in het zo goed mogelijk geven van consult, aannemen en triageren van meldingen en doen van onderzoek.


17


3

De wettelijke basis voor consult, melding en onderzoek

De uitvoering van consult, melding en onderzoek is ook binnen de werkwijze van SAVE gebaseerd op en gereglementeerd door weten regelgeving.

3.1

Jeugdwet 8

In de nieuwe Jeugdwet is sprake van samenvoeging van het advies- en meldpunt kindermishandeling (AMK) met het steunpunt huiselijk geweld (SHG) tot het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling (AMHK). De landelijke naam van de AMHK’s is Veilig Thuis. Het staat gemeentes vrij waar Veilig Thuis, mits bovenregionaal, wordt ondergebracht. Voor Utrecht geldt dat Veilig Thuis is ondergebracht bij de gecertificeerde instelling (GI) Samen Veilig Midden - Nederland; voor Flevoland geldt dat Veilig Thuis buiten de GI is ondergebracht, bij de Blijf Groep.

3.2

Wmo 2015

Artikel 4.1.1. van de Wmo 2015 legt het College van B&W de plicht op om een Veilig Thuis in te richten. Veilig Thuis heeft de volgende wettelijke taken (art. 4.1.1 lid 2 en lid 3 Wmo 2015): •

het geven van advies en zo nodig het bieden van ondersteuning aan ieder die in verband met een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling om dit advies vraagt;

•

het fungeren als meldpunt voor gevallen of vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling;

•

het naar aanleiding van een melding onderzoeken of daadwerkelijk sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling;

•

het beoordelen van de vraag of - en zo ja tot welke stappen - de melding aanleiding geeft;

•

het in kennis stellen van een instantie die passende professionele hulp kan verlenen, van de melding, indien het belang van de betrokkene of de ernst van de situatie daartoe aanleiding geeft;

•

het in kennis stellen van de politie of de Raad voor de Kinderbescherming van een melding van (een vermoeden van)huiselijk geweld of kindermishandeling indien het belang van de betrokkene of de ernst van het feit daar aanleiding toe geeft;

•

indien het AMHK een verzoek tot onderzoek doet bij de Raad voor de Kinderbescherming, het in kennis stellen van het college van B&W;

•

het op de hoogte stellen van de melder van de stappen die naar aanleiding van zijn melding zijn ondernomen.

8

In de basishandleiding SAVE worden de Jeugdwet en ook de Wmo 2015 uitgebreider behandeld.


18


Veilig Thuis dient minimaal deze in de wet genoemde taken (herkenbaar als consult geven, melding doen inclusief triage en doen van onderzoek) uit te voeren. Daarnaast kan een college van B&W Veilig Thuis de opdracht geven om andere niet wettelijke taken in de sfeer van huiselijk geweld en kindermishandeling uit te voeren. Om deze wettelijke taken uit te voeren biedt de Wmo 2015 Veilig Thuis de specifieke bevoegdheid om zonder toestemming van de betrokkene(n) persoonsgegevens te verwerken. Deze bevoegdheid geldt voor zover noodzakelijk voor uitvoering van de taken van Veilig Thuis. De Wmo-wetgeving geldt niet voor de uitvoering van consult, melding en onderzoek door SAVEteams. In overleg met de SAVE-partners is door Samen Veilig de keuze gemaakt om ook de SAVEteams bovengenoemde taken te laten uitvoeren, op basis van het uitgangspunt van gebiedsgericht werken. De SAVE-teams hebben echter niet de specifieke wettelijke bevoegdheid van Veilig Thuis, om zonder toestemming van de betrokkenen(n) persoonsgegeven te verwerken en vooronderzoek te doen.

3.3

Handelingsprotocol Veilig Thuis

Binnen Veilig Thuis worden de taken uitgevoerd conform de Wmo 2015. De taken zijn uitgewerkt in het landelijk “Handelingsprotocol voor het advies- en meldpunt huiselijke geweld en kindermishandeling, ‘Veilig Thuis’ “. Dit is een handreiking van de VNG (VNG, 2014). In het protocol staan de volgende onderwerpen: •

de wettelijke taken en bevoegdheden van Veilig Thuis;

•

het advies aan en ondersteuning van hulpvragers, omstanders en professionals;

•

het in ontvangst nemen van meldingen;

•

de triage ;

•

inzetten van vervolgtrajecten;

•

onderzoeken;

9

•

informeren van de melder en het netwerk;

•

dossiervorming.

Het Handelingsprotocol is voor de medewerkers van Samen Veilig het uitgangspunten voor het uitvoeren van consult, melding en onderzoek. Veilig Thuis heeft specifieke bevoegdheden om, als dat voor haar taakuitoefening noodzakelijk is, ook onderzoek te doen buiten medeweten/zonder toestemming van de ouders. Het Handelingsprotocol is volledig geïntegreerd in deze handleiding en hoeft door medewerkers van Samen Veilig niet apart te worden geraadpleegd. De handleiding voorziet in aanvullingen op het Handelingsprotocol plaats op basis van de visie van SAVE, zoals bijvoorbeeld het werken met het model van de viervensters.

9

De VNG heeft in maart 2015 de definitieve nota “Triage Veilig Thuis, bij huiselijk geweld, kindermishandeling en seksueel misbruik” uitgegeven. Aan bod komen: het stroomschema Triage, de regionale inbedding, instructies voor de bureaumedewerker en het triage instrument. Ook dit is een handreiking. Samen Veilig onderzoekt nog of en hoe dit instrument, al dan niet in aan te passen vorm, in kan worden gezet bij de triage. Op dit moment wordt deze handleiding nog niet gebruikt.


19


3.4

Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

Op 1 juli 2013 is de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling in werking getreden. De wet bepaalt dat organisaties en zelfstandige beroepsbeoefenaren een meldcode moeten hebben én het gebruik ervan moeten bevorderen. Onderdeel van de Meldcode is, dat de professional na het signaleren van zorgen altijd advies vraagt aan een andere professional. Daarvoor kan men bij Samen Veilig terecht. Veilig Thuis is expert op het gebied van huiselijk geweld, kindermishandeling (eergerelateerd geweld).en heeft op dat gebied de meest uitgebreide bevoegdheden. De wet Meldcode is van toepassing voor medewerkers die werkzaam zijn in: •

(jeugd) gezondheidszorg, waaronder de geestelijke gezondheidszorg en AWBZ-zorg;

•

vrij gevestigde professionals werkzaam in de gezondheidszorg en professionals die vallen

•

de zorg voor jeugd;

•

onderwijs en leerplicht;

•

kinderopvang;

•

maatschappelijke ondersteuning;

•

justitie, waaronder het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers.

onder artikel 3 of 34 van de wet BIG;

De Meldcode is een stappenplan

10

dat de professional door het proces leidt vanaf het ontstaan van

zorgen tot het besluit over het al dan niet doen van een melding. De Meldcode beschrijft vijf stappen die professionals moeten zetten ten aanzien van (mogelijke) situaties van kindermishandeling en/of huiselijk geweld: •

Stap 1: In kaart brengen van signalen (inclusief kindcheck

11

bij signalen van/over een

volwassene). •

Stap 2: Overleggen met een collega. En eventueel raadplegen van Veilig thuis of een deskundige op het gebied van letselduiding.

•

Stap 3: Gesprek met de betrokkene(n).

•

Stap 4: Wegen van het huiselijk geweld of de kindermishandeling. En bij twijfel altijd Veilig thuis raadplegen.

•

Stap 5: Beslissen over zelf hulp organiseren of melden.

Bovenstaande betekent, dat medewerkers van zowel Veilig Thuis als SAVE-teams eerst met de consultvrager nagaan of deze zelf met het gezin in gesprek kan gaan (stap 3). Veilig Thuis of SAVEteam kan hierbij, indien nodig of gewenst ondersteuning geven (zie stap 2). Het is aan de consultvrager om uiteindelijk te beslissen of hij zelf hulp kan bieden of een melding doet (stap 5). Voor SAVE-teams en Veilig Thuis betekent de Wet meldcode een ‘dubbelrol’: de medewerkers van SAVE-teams en Veilig Thuis zijn zelf verplicht te handelen op basis van de Meldcode als zij signalen

10

Een app voor gebruik van de meldcode op tablet of smartphone is beschikbaar via deze website.

11

Onderdeel van de wet is ook de zogenaamde kindcheck die betrekking heeft op professionals die met volwassenen werken. Als de situatie van hun cliënt aanleiding geeft om zich zorgen te maken over mogelijk aanwezige kinderen, dan zijn de professionals verplicht na te gaan of hun cliënt verantwoordelijkheid draagt voor de opvoeding of verzorging van kinderen. Als dat het geval is, moeten zij nagaan of de kinderen veilig zijn. Zie ook hoofdstuk 5 van het Veilig Thuis Handelingsprotocol.


20


krijgen, maar gaan bij professionals die bij hen ‘aankloppen’ ook na of de stappen in de Meldcode goed worden doorlopen, en bevorderen het gebruik van de Meldcode bij die professionals.


21


4

De organisatie van consult, melding en onderzoek

4.1

Inleiding

Alles wat in deze handleiding staat is van toepassing voor de medewerkers van Samen Veilig in Utrecht. Veilig Thuis is in Utrecht ondergebracht bij Samen Veilig. In de provincie Flevoland is Veilig Thuis niet bij Samen Veilig ondergebracht, maar bij de Blijfgroep. Het feit dat Samen Veilig in Flevoland dus geen afdeling Veilig Thuis heeft, maakt dat er verschillen zijn in de geboden diensten. De diensten die Samen Veilig in Flevoland biedt zijn: •

Consulteren: het consult en het participerend consult, en

•

Begeleiding: begeleiding zonder maatregel en begeleiding met een maatregel jeugdbescherming of jeugdreclassering.

Een aparte dienst onderzoek wordt in Flevoland niet aangeboden. Samen Veilig in Flevoland voert geen onderzoek naar meldingen van nieuwe cliënten uit. Deze taak is belegd bij Veilig Thuis. Samen Veilig in Flevoland voert echter wel onderzoek uit binnen de diensten begeleiding met en zonder maatregel. Dit onderzoek behelst zowel het doen van onderzoek naar aanleiding van een zorgmelding in een reeds lopende begeleidingszaak, als wel de onderzoeksfase binnen de dienst begeleiding. Doordat Samen Veilig in Flevoland Veilig Thuis niet ‘in huis’ heeft, heeft Samen Veilig daar ook niet de verantwoordelijkheid en inrichting voor de uitvoering van crisisinterventie bij nieuwe cliënten. Samen Veilig in Flevoland voert wel crisisinterventie uit binnen lopende trajecten en is hier ook op ingericht. Hiertoe beschikt Samen Veilig in Flevoland over een 24-uurs crisisdienst.

4.2

Hulp vragen bij het lokaal team

Het lokale team kent de wijk en de mensen in de wijk. Een lokaal team bestaat uit professionele hulpverleners met veel ervaring. Zij werken nauw samen met scholen, consultatiebureaus, huisartsen en wijkverpleging. Lokale teams pakken alle vragen van of over gezinnen zo breed mogelijk op. Een lokaal team biedt vraaggerichte hulp, maar is ook in staat bij een melding over minder risicovolle problematiek uit te zoeken wat er aan de hand is in een gezin. Burgers en lokale professionals moeten dus voor het vragen of inzetten van hulp in de eerste plaats bij hun eigen lokale team terecht 12

kunnen .

4.3

Consult en melding

Het ontvangen van consultvragen en meldingen is in SAVE Utrecht op twee manieren georganiseerd: (1) door SAVE-teams vanuit de lokale teams en (2) door Veilig Thuis vanuit alle burgers en professionals met een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling.

12

In de toekomst wordt dit mogelijk verruimd in de zin dat lokale professionals (huisartsen, scholen e.d.) ook direct bij het SAVE-team kunnen melden. Dat vraagt echter om nader overleg met directie en gemeenten.


22


4.3.1

CONSULT EN MELDING BIJ HET SAVE-TEAM

Als een lokaal team oordeelt dat de problematiek te complex is, zij benodigde expertise mist of zij het veiligheidsrisico te groot vindt, kan zij een beroep doen op het SAVE-team. Ieder SAVE-team heeft een bureaudienst. De bureaudiensten zijn gedurende kantoortijden telefonisch, schriftelijk en persoonlijk bereikbaar voor lokale teams die een vraag hebben, (participerend) consult willen of een melding willen doen van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling of huiselijk geweld, of een crisissituatie betreffende een jeugdige of een gezin.

4.3.2

CONSULT EN MELDING BIJ VEILIG THUIS

Als het gaat om een consult of melding bij een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld kunnen burgers en professionals terecht bij Veilig Thuis. Veilig Thuis is er voor iedereen die zich – om wat voor reden dan ook – niet wil of kan wenden tot het lokale team of SAVE-team. Veilig Thuis is 24/7 bereikbaar als meldpunt voor crisis en vanuit Veilig Thuis kan 24/7 crisisinterventie plaatsvinden. Vanuit de SAVE-teams kan dat alleen binnen kantooruren. Ook instanties die behoefte hebben aan één telefoonnummer, zoals de politie, GGD en ziekenhuizen (waaronder de zogenaamde ‘oudermeldingen’) kunnen consulteren en melden bij Veilig Thuis. Tevens komen er meldingen terecht


23


die voortkomen uit het toepassen door professionals van de Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling. Ook medewerkers van de SAVE-teams kunnen Veilig Thuis consulteren voor hun expertise in crisisinterventie, eergerelateerd geweld, seksualiteit, seksueel geweld, medische expertise, etc. De medewerker Veilig Thuis biedt dan advies op maat, waarbij de regie bij de medewerker van het SAVEteam blijft. De medewerker SAVE kan zo nodig de zaak aan Veilig Thuis overdragen, wanneer de bevoegdheden of de expertise van Veilig Thuis nodig zijn om de melding te kunnen onderzoeken. Mits het gezin daarmee instemt en het inhoudelijk meerwaarde heeft, werken zij dan parallel, waarbij Veilig Thuis het onderzoek doet en het SAVE-team de begeleiding op zich neemt (en deze na onderzoek nog enige tijd voortzet dan wel overdraagt aan het lokale team). Als de aard van de problematiek directe bemoeienis van Veilig Thuis nodig maakt, streeft Veilig Thuis er tegelijk naar dat op korte termijn inschakeling van of ‘teruggeleiding’ naar een lokaal team en/of het SAVE-team plaatsvindt. Wanneer er bijvoorbeeld buiten kantooruren crisisinterventie vanuit Veilig Thuis heeft plaatsgevonden, kan verder onderzoek of begeleiding alsnog plaatsvinden vanuit het SAVE-team als de specifieke expertise en bevoegdheden van Veilig Thuis niet langer nodig zijn. Een vertrouwensarts en gedragswetenschapper zijn binnen Veilig Thuis te allen tijde beschikbaar voor overleg, consult en besluitvorming. De vertrouwensarts neemt ook meldingen in ontvangst van professionals, in het bijzonder van professionals werkzaam in de (geestelijke) gezondheidszorg of ziekenhuizen.

4.4

Onderzoek

Binnen Samen Veilig zijn er twee verschillende ‘onderzoekslijnen’: onderzoek door het SAVE-team en onderzoek vanuit Veilig Thuis. Voorafgaand aan een onderzoek door een SAVE-team of Veilig Thuis heeft altijd eerst triage van de melding plaatsgevonden. Daarbij is multidisciplinair besloten of onderzoek moet worden gestart en, zo ja, wie dit onderzoek gaat doen (zie verder hoofdstuk 6). De medewerker die vanuit Veilig Thuis onderzoek uitvoert, heeft, anders dan zijn collega in het SAVEteam, specifieke, wettelijk vastgelegde bevoegdheden.

4.4.1

ONDERZOEK DOOR HET SAVE-TEAM

Samen Veilig heeft als uitgangspunt dat het onderzoek bij voorkeur wordt uitgevoerd door een SAVEteam, in nauwe samenwerking met het lokale team. Het SAVE-team staat immers dichter dan Veilig Thuis bij de lokale teams, en die staan op hun beurt het dichtst bij de jeugdigen en het gezin. Ook kan, als een onderzoek wordt vervolgd met begeleiding vanuit het SAVE-team, continuïteit in contactpersoon beter worden gerealiseerd. Het gezin kan dan immers bij het zelfde SAVE-team blijven of zelfs bij dezelfde medewerker SAVE. Tijdens een onderzoek dat uitgevoerd wordt door een SAVE-team, kan de medewerker SAVE, als dat nodig is, specifieke expertise van Veilig Thuis raadplegen of inzetten.

4.4.2

ONDERZOEK DOOR VEILIG THUIS

Als de bevoegdheid of de expertise van Veilig Thuis nodig zijn om de melding te kunnen onderzoeken, neemt Veilig Thuis zelf de verantwoordelijkheid door een melding in onderzoek te nemen (voor de


24


criteria: zie hoofdstuk 6). In tegenstelling tot in een SAVE-team gaat de medewerker Veilig Thuis na onderzoek niet zelf met een eventuele begeleiding van het gezin verder. Bij Veilig Thuis is betrokkenheid sterker afgebakend in tijd. Als er na het onderzoek nog begeleiding door een SAVEteam nodig is, betekent dat voor het gezin ‘een tweede gezicht’. Om dit nadeel op te heffen wordt er bij onderzoek uitgevoerd door Veilig Thuis geprobeerd om het lokale team en/of het SAVE-team al tijdens het onderzoek in te voegen, zodra te voorzien is dat zij na het onderzoek een functie krijgen.

4.4.3

SCHEMATISCH OVERZICHT VOOR SAMEN VEILIG IN UTRECHT: De consultvraag / melding gaat over onveiligheid en vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld en crisissen. Nee Het lokale team

Burgers en lokale professionals (0-de lijn: school,

Ja 13 14

Het lokale team

huisarts, jongerenwerk etc.)

Veilig Thuis

Lokaal team /sociaal team, buurtteam

SAVE-team

15

Veilig Thuis Burgers en lokale professionals die zich – om wat voor

Veilig Thuis

Veilig Thuis

Veilig Thuis

Veilig Thuis

reden dan ook – niet willen wenden tot het lokale team Professionals die behoefte hebben aan één telefoonnummer, zoals de politie en ziekenhuizen (waaronder de zogenaamde ‘oudermeldingen’)

13

Voor burgers en nuldelijnsprofessionals is de primaire route in zaken die niet de veiligheid en vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld en crisissen betreffen die van consult/melding bij het lokale team. Burgers en nuldelijnsprofessionals die daarvan willen afwijken kunnen bij Veilig thuis terecht. Bij de doorontwikkeling van de samenwerking met de lokale teams zal bezien worden of we het voor nuldelijnsprofessionals structureel mogelijk willen maken om in die situatie ook direct het SAVE-team te benaderen.

14

Bij de doorontwikkeling van de samenwerking met de lokale teams zal bezien worden of we het voor nuldelijnsprofessionals structureel mogelijk willen maken om in die situatie ook direct het SAVE-team te benaderen, bijvoorbeeld wanneer deze behoefte hebben aan expertise die noch bij het lokale team noch bij Veilig Thuis aanwezig is; denk bijvoorbeeld aan jongerenwerkers en scholen die behoefte hebben aan jeugdreclasserings-expertise bij vroegsignalering.

15

niet mogelijk in Flevoland


25


5 5.1

Analysemodel: de viervensters Inleiding

Het analysemodel van de viervensters biedt de basis om op een gestructureerde wijze in kaart te brengen (1) wie de mensen zijn, (2) welke feiten er spelen, (3) hoe we die feiten wegen en of er wellicht jeugdbescherming nodig is en (4) welke volgende stappen (beslissingen, acties) genomen gaan worden. De basis van het analysemodel zijn vier vragen, die vier perspectieven (vensters) op de situatie geven. Deze worden als volgt weergegeven:


26


Met het ordeningskader van de viervensters doorloopt een SAVE-professional dezelfde noodzakelijke stappen als in het Handelingsprotocol. Het verschil zit in de grotere nadruk die in de viervensters wordt gelegd op eigen kracht en regie (de viervensters helpen de SAVE-professional om de mensen rond de jeugdige consequent te vragen de regie te nemen) en op het wegen van de situatie in venster 3 (waarbij de betrokkenen wordt gevraagd samen met de SAVE-professional tot een beschrijving van een situatie te komen die ‘goed genoeg’ is in termen van veiligheid en gezonde ontwikkeling)

5.2 5.2.1

De viervensters bij consult en aannemen melding, inclusief triage CONSULT

Voor een inhoudelijke toelichting op onderstaande indeling, onder andere over de volgorde waarin de onderwerpen tijdens het consultgesprek aan bod komen (niet per se altijd in de volgorde van de vensters) zie § 6.2.7. De viervensters krijgen bij consult de volgende invulling: Venster 1:

De mensen: Stel vast wie de mensen zijn, die het belangrijk vinden dat het weer goed gaat en goed blijft gaan met de jeugdige of die willen dat de onveiligheid (huiselijk geweld, kindermishandeling, bedreiging van de ontwikkeling, etc.) stopt. Hoe kunnen ze worden betrokken?

Venster 2:

De feiten: •

Tijdlijn.

•

Wat is de bedreiging van veiligheid en ontwikkeling? Wat zijn de feiten die de consultvrager noemt?

•

Wat zijn zorgen en krachten die de consultvrager noemt? Kunnen of moeten er meer relevante feiten worden verzameld? Zijn er specifieke zorgen en krachten voor andere gezinsleden?

Venster 3

•

Samenvatting van de belangrijkste zorgpunten.

•

Gebruik SAVE Veiligheidschecklist.

De weging: •

Beslissing die voorligt: Is participerend consult of aannemen melding nodig?

•

Schaalvraag: o

Is de opgroeien opvoedsituatie goed genoeg in termen van (in elk geval) veiligheid en ontwikkeling?

o

Kan de veiligheid in het vervolg ‘goed genoeg’ hersteld en geborgd worden door de consultvrager/melder met jeugdige, gezin, netwerk en/of het lokale team?

•

Wat zijn de doelen van de ouders/jeugdige/slachtoffer van het geweld zelf?

•

Samenvatting van wat er zou kunnen gebeuren als er geen goed plan komt.

•

Mogelijke voorwaarden

16

(die consultvrager aan betrokkenen zou kunnen stellen) en

consequenties.

16

Het stellen van duidelijke voorwaarden zoals dat in de SAVE-werkwijze gebeurt, vraagt kennis, ervaring en bevoegdheid. Dat kan niet zonder meer van iedere professional worden verwacht. Medewerkers van Samen Veilig zijn vanuit hun rol en positie bij uitstek aangewezen om voorwaarden te stellen. Toch is het soms mogelijk om consultvragers, naar analogie van het voorwaarden stellen in SAVE, maar op een minder intensieve en meer globale wijze, te helpen om cliënten ‘in beweging te


27


Venster 4:

De volgende stappen: •

Besluit: wat is de beslissing op basis van de weging? Altijd wordt hier bekeken: Moet Samen Veilig actiever invoegen?

•

Doelen: Wat zijn voor de consultvrager mogelijke stappen? Welke stappen kan de consultvrager zelf zetten om de veiligheid te verbeteren? Hierin zijn de normen vervat die de medewerker SAVE of Veilig Thuis over opvoeden en opgroeien heeft genoemd.

•

Afspraken: Met de consultvrager, per doel, in de vorm van advies. En bij meer invoegen door Samen Veilig afspraken over: hoe richten we het participerend consult in? Of: hoe gaan we verder bij het aannemen van de melding?

•

5.2.2

Evaluatie.

AANNEMEN MELDING EN TRIAGE

Bij aannemen melding (de ‘consultvrager’ is nu ‘melder’) en triage geldt: Venster 1:

De mensen: Stel vast wie de mensen zijn, die het belangrijk vinden dat het weer goed gaat en goed blijft gaan met de jeugdige of die willen dat onveiligheid stopt. Hoe kunnen ze worden betrokken? •

Venster 2:

GBA-check.

De feiten: •

Tijdlijn.

•

Wat is de bedreiging van veiligheid en ontwikkeling? Wat zijn de feiten die de consultvrager

17

noemt? •

Wat zijn zorgen en krachten die de consultvrager noemt? Kunnen of moeten er meer relevante feiten worden verzameld? Zijn er specifieke zorgen en krachten voor andere gezinsleden?

•

Samenvatting belangrijkste zorgpunten.

•

Gebruik SAVE Veiligheidschecklist. Gebruik deze ook voor risico’s bij eventuele interventie (belemmerende factor).

Venster 3

De weging: •

Beslissing die voorligt: welke vervolgstap na de melding nemen we en op welke termijn?

•

Schaalvraag: o


o

Kan de veiligheid in het vervolg ‘goed genoeg’ hersteld en geborgd worden door de melder met jeugdige, gezin, netwerk en/of het lokale team?

•


•

Samenvatting van wat er zou kunnen gebeuren als er geen goed plan komt.

krijgen’ door het formuleren van voorwaarden en (positieve en negatieve) consequenties. Het niet halen van een voorwaarde, zo kan de professional dan aan de cliënt aangeven, kan als consequentie ‘een melding bij Samen Veilig’ tot gevolg hebben. 17 Hierin zitten de andere checks tijdens aannemen van melding: VIR, WIJZ (GI- en VT-deel, inclusief SHG), RvdK en op indicatie: politie.


28


•

18

Mogelijke (voorlopige ) voorwaarden (die Samen Veilig aan de opgroeien opvoedsituatie stelt) en consequenties.

Venster 4:

De volgende stappen: •

Besluit: wat is de vervolgstap op welke termijn?

•

Doelen: Stappen die de ouders/jeugdige/slachtoffer/gezin zelf kunnen zetten om de veiligheid te verbeteren. Hierin zijn de normen vervat die de medewerker SAVE of Veilig Thuis over opvoeden en opgroeien heeft genoemd.

•

Afspraken: Hoe richten we het vervolg na de melding/triage in? Wie voert het (eventuele) onderzoek uit (wat zijn de onderdelen van het onderzoeksplan)?

•

5.2.3

Evaluatie.

EIGEN KRACHT EN REGIE BIJ CONSULT EN MELDING

Bij het bieden van consult en het aannemen van meldingen stelt de medewerker van Samen Veilig de vragen per venster niet alleen voor zichzelf vast, maar ook, en in eerste plaats opdat de consultvrager of melder zelf op zoek gaat naar de antwoorden op de vragen. Dit is een direct gevolg van de visie op eigen kracht en regie, en betekent concreet het volgende: •

De medewerker vraagt wie het belangrijk vinden dat het (weer) goed gaat en blijft gaan met de betreffende jeugdige, of volwassene in het gezin (venster 1).

•

De medewerker inventariseert behalve de zorgen ook de krachten (venster2). Bij de weging worden beide aspecten (zorgen en krachten) in samenhang betrokken (venster 3).

•

De medewerker informeert bij de consultvrager of melder wat hij denkt dat de gezinsleden willen bereiken, wat zij al hebben geprobeerd om tot oplossingen voor de problemen te komen en welke ideeën zij nog meer hebben om tot oplossingen te komen. (venster 3).

•

De medewerker weegt tijdens het geven van consult en de beoordeling van de melding af of de bemoeienis van Samen Veilig beperkt kan blijven tot een consult; dat is het geval als de veiligheid in het vervolg ‘goed genoeg’ geborgd kan worden door jeugdige, gezin, netwerk en/of het lokale team. (venster 3).

•

De medewerker informeert naar wat de consultvrager of melder wil bereiken, wa hij al gedaan heeft om de situatie te verbeteren en welke ideeën hij zelf nog meer heeft om tot een oplossing van de problemen van het gezin te komen (venster 3).

•

De medewerker streeft er bij (participerend) consult naar dat jeugdige, gezin, netwerk en/of lokaal team zelf verder kunnen; hij adviseert alleen bemoeienis van Samen Veilig of de Raad voor de Kinderbescherming indien de veiligheid door hen onvoldoende geborgd lijkt te kunnen worden of wanneer alleen nader onderzoek daarover uitsluitsel kan geven (venster 4).

5.3

De viervensters bij onderzoek

18

Als er bij aannemen van melding sprake is van hoge urgentie/spoed, kunnen soms al ‘voorlopige’ voorwaarden worden gesteld zonder dat het onderzoek al op gang of compleet is.


29


De viervensters zijn ook bij onderzoek het model voor ordening, analyse en besluitvorming. Zij vormen de rode draad voor onderzoek binnen SAVE. De vensters zijn ook de agenda voor het voeren van de gesprekken, zowel intern binnen de instelling, als met het gezin en netwerk, als ook met de ketenpartners. De viervensters worden doorlopen op basis van het vooraf, tijdens triage, ontworpen onderzoeksplan.

Venster 1:

De mensen: Stel vast wie de mensen zijn, die het belangrijk vinden dat het weer goed gaat en goed blijft gaan met de jeugdige of die willen dat de onveiligheid stopt. Hoe kunnen ze worden betrokken?

Venster 2:

De feiten: •

Tijdlijn.

•

Wat is de bedreiging van veiligheid en ontwikkeling? Wat zijn de feiten die de melder noemt?

•

Wat zijn zorgen en krachten die de melder noemt? Kunnen of moeten er meer relevante feiten worden verzameld? Zijn er specifieke zorgen en krachten voor andere gezinsleden?

•

Samenvatting in 3-5 zorgpunten.

•

Gebruik SAVE Veiligheidschecklist. Gebruik deze ook voor risico’s bij eventuele interventie (belemmerende factor).

Venster 3

De weging: •

Beslissing die voorligt: o

Is er sprake van huiselijk geweld of kindermishandeling?

o

Welke vervolgstap na het onderzoek nemen we? Welke keuze uit de kernbeslissingen van Samen Veilig nemen we?

•

Schaalvraag: o


o

Kan de veiligheid in het vervolg ‘goed genoeg’ hersteld en geborgd worden door de melder met jeugdige, gezin, netwerk en/of het lokale team?

Venster 4:

•


•

Samenvatting in 3-5 punten van wat er zou kunnen gebeuren als er geen goed plan komt.

•

Indien nodig: (al dan niet voorlopige) voorwaarden en consequenties.

De volgende stappen. •

•

Besluit: o

De onderzoeksvraag is wel/niet bevestigend beantwoord.

o

Geeft Samen Veilig een advies, en zo ja, welk?

o

De vervolgstap is bekend.

Doelen: Mogelijk stappen voor de ouders/jeugdige/slachtoffer/gezin zelf om de veiligheid te verbeteren. Hierin zijn de normen vervat die de medewerker SAVE of Veilig Thuis over veiligheid, opvoeden en opgroeien heeft genoemd.

•

Per doel:


30



o

Welke afspraken?

o

Per afspraak: welk toezicht?

o

Hoe richten we het vervolg na het onderzoek in.

31


6

De uitvoering van consult, melding en onderzoek

6.1

Verantwoordelijkheid en communicatie

Professionals en burgers komen met allerlei vragen aan de medewerker van het SAVE-team of Veilig Thuis: Is mijn vermoeden juist? Moet hier iets aan worden gedaan? Wat kan ik zelf doen? Kan de medewerker van het SAVE-team of Veilig Thuis ingrijpen? Al deze vragen vereisen een antwoord. Het is de verantwoordelijkheid van de medewerker van Samen Veilig om zorgvuldig met deze vragen om te gaan, goed te luisteren en wedervragen te stellen om uiteindelijke passende antwoorden of adviezen te formuleren waar de consultvrager of melder daadwerkelijk mee geholpen is. De eigen kracht van mensen kan hier tot uiting komen. Dit vereist o.a. goede gesprekstechnieken, een open houding en kennis van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld, een mix van oplossingsgericht werken en aanwezige kennis. De medewerker van Samen Veilig kan ook een collega, de gedragswetenschapper of een vertrouwensarts raadplegen bij het geven van consult of het aannemen van een melding. Bij consult, melding en onderzoek heeft de medewerker van Samen Veilig verschillende communicatiedoelen tegelijk: informatie verzamelen, informatie geven, advies geven, motiveren, vertrouwen geven en omgaan met de emoties van de ander. Deze communicatiedoelen zijn voor een groot deel van elkaar gescheiden in de viervensters, die ook de agenda zijn voor de gesprekscontacten. We behandelen deze verderop in dit hoofdstuk. In deze paragraaf geven we eerst enkele overstijgende vuistregels voor de communicatie met burgers en professionals.

6.1.1

BURGERS

Bij contact met burgers is het altijd belangrijk bijzondere aandacht te besteden aan: •

De emoties van de consultvrager/melder/onderzochte;

•

Angst voor agressie en problemen in de buurt of familie;

•

Gesprek met ouders niet durven of kunnen aangaan;

•

Risico van repercussies naar zowel jeugdigen als de melder;

•

Openheid heeft de voorkeur, tenzij er gevaar dreigt voor jeugdige en/of melder.

6.1.2

PROFESSIONALS

Bij contacten met professionals is het volgende altijd van belang: •

Positie van de consultvrager/melder binnen de eigen organisatie;

•

Wat heeft de consultvrager/melder en de eigen organisatie al gedaan om probleem te bespreken of te verduidelijken;

•

Eventuele angst om de vertrouwensrelatie te verliezen;

•

Coachen van de consultvrager/melder om de zorgen bespreekbaar te maken met ouders, met daarbij aandacht voor ‘angst voor agressie’ en ‘risico voor repercussie naar jeugdigen of melder’;

•

Vragen rond beroepsgeheim;

•

Volgen van de Meldcode.


32


6.2

Het geven van consult

6.2.1

VORMEN VAN CONSULT GEVEN

In de SAVE-werkwijze wordt onder een ‘consult’ zowel een eenmalig consult als meermalig consult 19

m.b.t. dezelfde situatie verstaan . Nieuw binnen de SAVE-werkwijze is het participerend consult. Hierbij heeft een medewerker van Samen Veilig samen met een consult vragende professional face to face contact met het gezinssysteem waarover de professional consult vraagt. Consult geven in SAVE kent dus twee verschillende vormen: •

Consult: een -of meermalig consult door SAVE-team of Veilig Thuis aan professionals, burgers of lokaal team. Dit kan telefonisch of in een persoonlijk gesprek met de consultvrager.

•

Participerend consult: aan professionals, met een maximum van twee gezamenlijke face to face contacten met het gezinssysteem.

6.2.2

VERDELING VAN VERANTWOORDELIJKHEDEN

Bij het geven van consult blijft de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de jeugdige waar die al was: bij de consultvrager. De SAVE-medewerker is wel verantwoordelijk voor de inhoud van zijn professioneel consult op basis van de informatie die de consultvrager levert, maar niet voor wat de consultvrager er vervolgens mee doet. Het blijft de verantwoordelijkheid van de consultvrager om eventueel over te gaan tot een melding. De medewerker bespreekt nadrukkelijk met de consultvrager: •

De consultvrager blijft na het consult zelf verantwoordelijk voor alle verdere stappen;

•

Het SAVE-team of team Veilig Thuis onderneemt geen enkele verdere actie;

•

Bij het geven van een consult worden geen gegevens over de gezinsleden vastgelegd. Wel worden er gegevens van de consultvrager en het consult vastgelegd. Bij participerend consult worden wel gegevens van cliënt (naast die van consultvrager en consult) vastgelegd.

•

De medewerker biedt de consultvrager de mogelijkheid om contact te blijven houden met het SAVE-team of Veilig Thuis zo lang als nodig en gewenst.

6.2.3

ANONIMITEIT

Bij een consult kan de consultvrager anoniem blijven voor SAVE-team of Veilig Thuis. Er wordt (zeker bij een vervolgconsult) wel gevraagd om persoonsgegevens van de consultvrager maar het is geen verplichting die te (laten) registreren. Bij participerend consult dient SAVE-team of Veilig Thuis zowel de persoonsgegevens van de consultvrager als die van het gezin te registreren. Dat gebeurt alleen op verzoek van de consultvrager

19

In het Handelingsprotocol is het oude onderscheid tussen (het eenmalig) advies en (het meermalig) consult ook vervallen. Het is vervangen door ‘advies en ondersteuning’, waarbij ondersteuning verder rijkt dan het voormalig consult.


33


en (via de consultvrager) met instemming van het gezin. Het participerend consult wordt geregistreerd op naam van de jeugdige.

6.2.4

DOELEN VAN EEN CONSULT

Het eerste doel van het geven van een consult is dat consultvragers de stappen kennen die zij kunnen zetten om de situatie van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling of huiselijk geweld, enigszins) te verbeteren en te herstellen en de eigen kracht en regie te versterken. Hiermee kan mogelijk ook meer intensieve, dwingender en kostbaarder hulp worden voorkomen. 

Daarvoor is nodig dat de consultvrager meer zicht krijgt op eventuele problematiek of onveiligheid in relatie tot de krachten in het gezin.



Ook is daarvoor nodig met de consultvrager de stappen te verkennen die hij zelf kan zetten om de eventueel bestaande bedreiging of onveiligheid voor de jeugdige te verminderen en krachten te versterken. De SAVE-medewerker motiveert daarbij de consultvrager voor het nemen van vervolgstappen om de veiligheid in het gezin te herstellen. Dit kan door middel van het informeren en adviseren van de consultvrager over: •

mogelijke gevolgen van het huiselijk geweld of de kindermishandeling;

•

mechanismen die een rol spelen bij het in stand houden van de het huiselijk geweld of de kindermishandeling;

•

duiden van zorgen (ook: risicofactoren) en krachten

•

mogelijkheden om de bestaande situatie te doorbreken;

•

de stappen die de consultvrager zelf kan zetten;

•

de ondersteuning die de medewerker daarbij kan bieden of organiseren.

Het tweede doel van het geven van een consult is dat de SAVE-medewerker in samenspraak met de consultvrager tot een uitspraak komt of consult gezien de situatie toereikend is. Zo niet, dan is er afstemming nodig hoe een melding (en triage) bij SAVE tot stand kan komen. 

Ook voor dit doel is een eerste inschatting nodig van de risico’s (aard en ernst) van de problematiek en onveiligheid (venster 3).



Daarnaast is het nodig dat de medewerker van Samen Veilig een inschatting maakt van de mogelijkheden en beperkingen van de consultvrager of melder om op een adequate manier om te gaan met de (vermoedelijke) zorgen over de veiligheid van de jeugdige (venster 3).

Bij beide doelen zijn er duidelijke afspraken nodig over een van de volgende opties (venster 4):

6.2.5

•

Voortzetten consult

•

Participerend consult geven (indien professional)

•

Melding in ontvangst nemen

VERVOLGCONSULT

In alle gevallen waarin de medewerker van het SAVE-team of Veilig Thuis meent dat voortgezette advisering van de consultvrager noodzakelijk is, stelt de medewerker de consultvrager voor een afspraak te maken voor een volgend consultgesprek over dezelfde casus. De consultvrager beslist zelf of hij op dit aanbod van een vervolgconsult in gaat.


34


6.2.6

PARTICIPEREND CONSULT

Het SAVE- team en Veilig Thuis bieden ook participerend consult. Bij een participerend consult heeft de medewerker face to face contact met ouders/verzorgers en evt. de jeugdige, of met een jeugdige van 16 jaar en ouder, op verzoek en onder regie van een (lokale) consult-vragende professional. De professional of het lokale team heeft de ouders en jeugdige hierover vooraf geïnformeerd en zij dienen daartegen geen bezwaar gemaakt te hebben. Het participerende consult kan bestaan uit het ondersteunen en coachen tijdens gesprek met gezinsleden en andere betrokkenen bij huiselijk geweld en kindermishandeling. De medewerker van Samen Veilig geeft een onderbouwd advies aan de consultvrager inzake de veiligheid van de jeugdige en welke verdere stappen wenselijk zijn. Een participerend consult is alleen mogelijk bij een professionele consultvrager omdat het er op gericht is dat de consultvrager weer zelf verder kan gaan met de cliënt en ook hiervoor de verantwoordelijkheid kan dragen. Het participerend consult wordt ingezet als een professional consult vraagt over een gezin waar zorgen zijn maar de consulterende professional niet voldoende heeft aan een (telefonisch) consult vanuit het SAVE-team of Veilig Thuis, maar er niet voldoende aanleiding is al over te gaan tot het aannemen van een melding; ofwel omdat het wenselijk is meerdere collega’s bij het consult te betrekken ofwel omdat ‘consult on the job’ wenselijk is, in gesprek met de betrokkenen. Het participerend consult van de medewerker van Samen Veilig is er op gericht dat professionals en gezin “weer verder kunnen” en een melding bij Samen Veilig (zo mogelijk) wordt voorkomen. Het vindt maximaal twee keer plaats. Als twee keer participerend consult niet voldoende is, moet een keuze worden gemaakt: óf de consultvrager gaat zelf verder (al dan niet met nog enige telefonische coaching), óf de consultvrager kan niet alleen verder maar heeft Samen Veilig erbij nodig in meer actieve vorm (melding). Wordt die keuze te lang uitgesteld, dan zou Samen Veilig medeverantwoording dragen voor een situatie waarover zij niet de regie voert. Dat zou een onwenselijke situatie zijn. De medewerker SAVE of Veilig Thuis moet het consult bespreken met een collega, gedragswetenschapper of vertrouwensarts. Daarbij kan worden besloten tot het advies aan consultvrager om te melden en, wanneer de consultvrager dat weigert, in bijzondere gevallen (bij grote onveiligheid naar het oordeel van Samen Veilig) over te gaan tot een ambtshalve melding.

6.2.7

DE VIERVENSTERS BIJ CONSULTGESPREKKEN

Consultgesprekken beginnen met een eerste contact en kennismaking. Daarbij kan de medewerker van Samen Veilig onmiddellijk oplossingsgericht te werk gaan, zoals aangegeven in de volgende 20

voorbeelden : Goed dat u belt met uw vraag. [gedragsgericht compliment] Om u een gedegen advies te kunnen geven ga ik u eerst een aantal vragen stellen [i.p.v. direct oordelen], zodat ik de situatie en uw vraag goed begrijp. Daarna zal ik u mijn advies geven. Is dat ok? [mandaat verwerven}

20

In deze versie staan nog geen voorbeelden rond huiselijk geweld.


35


Bij iemand die belt om te melden: Goed dat u overweegt om een melding te doen. Om met u te bepalen of in deze situatie een ‘melding’ inderdaad de beste stap is, ga ik u eerst een aantal vragen stellen. Daarna zullen we afspraken maken over het vervolg. Is dat ok?

In het consultgesprek staat de vraag van de consultvrager centraal. Het is daarom in een consultgesprek vaak logischer om - na enkele vragen over venster 1 (gezinssamenstelling) - eerst vragen over de feiten te stellen. Die zorgen zitten de consultvrager immers vaak hoog en moeten eerst goed begrepen worden. Vervolgens is het van belang dat de medewerker van Samen Veilig niet vergeet terug te grijpen en door te vragen op de mensen en de krachten. En daarna weer afwisselend over zorgen en krachten. Een gesprek kan worden afgerond met vragen over de weging en vragen (afspraken) over de Volgende stappen. In geval van een participerend consult dient, net als bij een melding, altijd gebruik gemaakt te worden 21

van een risicotaxatie-instrument. Vooralsnog is dat de SAVE veiligheidschecklist . Om een inschatting te maken van de situatie en de eventuele onveiligheid bespreekt de medewerker SAVE of Veilig Thuis de onderwerpen in de volgende paragrafen met de consultvrager (zoals vermeld: de volgorde is afhankelijk van het verloop van het gesprek). Op deze wijze wordt het viervenster schema gedetailleerder ingevuld. Bij een participerend consult worden de onderwerpen met alle betrokkenen besproken.

21

Zie ook de basishandleiding over veiligheid en risicotaxatie


36


6.2.8

VENSTER 1: DE MENSEN

Hoofdonderwerpen

Specificering

Helpende vragen

Stel vast wie de mensen zijn, die het

•

De samenstelling van het gezin.

•

Om welke mensen gaat het?

belangrijk vinden dat het weer goed gaat

•

Het netwerk (wie vindt het belangrijk dat het

•

Hoe is de (volledige) gezinssamenstelling?

goed gaat met de jeugdige).

•

Wat is uw relatie tot het kind?

De wijze waarop de consultvrager bij de

•

Wie vinden het, net als u, nog meer belangrijk dat het goed gaat met het kind?

•

Wie weten er al (meer of minder) van de problemen?

•

Heeft de jeugdige vriendjes of vriendinnetjes? Komen die wel eens thuis?

•

Heeft moeder/vader ouders, broers, zussen, vrienden, buren? Met wie heeft

en goed blijft gaan met de jeugdige of die willen dat het huiselijk geweld stopt. Hoe kunnen ze worden betrokken?

•

situatie of het gezin betrokken is.

moeder/vader (vaker of minder vaak) nog meer contact? •

Op wie valt moeder/vader/jeugdige doorgaans het eerste terug bij een probleem? En op wie daarna?

•

Wie kan goed met deze mensen opschieten? Welke mensen juist niet? o

•

Kunt u daar iets meer over vertellen?

Zijn er mensen die voorheen wel betrokken waren maar nu niet meer? Sinds wanneer en wat zou de reden kunnen zijn?

•

Welke rol speelt cultuur en geloof in het gezin? Wie zijn uit betreffende cultuur of geloofsgemeenschap betrokken?


37

•

Hoe is het gezag over de jeugdigen geregeld, voor zover u weet?

•

Zijn de gezinsleden, voor zover u bekend, actief op sociale media?


6.2.9

VENSTER 2: DE FEITEN

Hoofdonderwerpen

Specificering

Helpende vragen

•

•

•

•

•

Tijdlijn

politiecontacten zijn er geweest? Met welke gevolgen?

Wat is de bedreiging van veiligheid en ontwikkeling? Wat zijn de feiten

opvoeding en verzorging, het gezin en de

•

Welke professionele hulpverlening is er ingezet? Met welk resultaat?

die de consultvrager noemt?

omgeving en de hulpverlening.

•

Wat is uw directe aanleiding om contact op nemen?

Wat zijn zorgen en krachten die de moeten er meer relevante feiten

• •

De historie van en mogelijkheden voor hulp-

o

Wat is er gebeurd? Wat heeft u gezien? Wat hebben anderen gezien?

en ondersteuning.

o

Wanneer is dit gebeurd? Wanneer vonden (de) andere voorvallen plaats?

Zorgpunten: de aard en mate van dreiging;

o

Hoe vaak is dit voorgevallen naar uw weten?

o

Is er een wijziging in de situatie of ingrijpend life event geweest dat

o

worden verzameld? Zijn er

In geval van vermoedens van

specifieke zorgen en krachten voor

kindermishandeling wordt hier extra op

andere gezinsleden?

uitgevraagd.

Samenvatting belangrijkste zorgpunten

•

Wie van de ouder(s) heeft het gezag? En welke juridische interventies en/of

weten de jeugdigen zelf, de ouders, de

consultvrager noemt? Kunnen of

•

Navraag naar verschillende gebieden, te

Gebruik SAVE Veiligheidschecklist

•

De historie van de zorgen, onveiligheid of

aanleiding kan zijn tot toename van de zorgen of onveiligheid? •

Wie maken zich hier nog meer zorgen over?

•

Stel, u zou dit aan moeder/vader/oma/jeugdige zelf vragen, wat denkt u dat hij/zij zou zeggen?

het geweld en de ‘uitzonderingen’ daarop; •

Beschermpunten: wat tot nu toe wel werkte

•

•

Het belemmerende of helpende bij de

•

het sociale netwerk.

•

Is er een tijd geweest dat het nog goed ging en waar lag dat naar uw idee aan?

Wat de consultvrager al heeft ondernomen

•

Wat heeft u zelf al ondernomen om de veiligheid te verbeteren, en met welk

om de veiligheid te verbeteren •

Wat gaat er volgens u (wel) goed in het gezin? En aan wat ontleent of van wie krijgt het gezin steun?

jeugdige zelf en van direct betrokkenen en •

Welke steunende factoren (beschermpunten) zijn daadwerkelijk beschermend gebleken ten aanzien van genoemde zorgen? Ik bedoel daarmee...

om de situatie – tijdelijk – veilig te maken;

resultaat?

De eerdere stappen die de consultvrager heeft gezet in het kader van de Meldcode indien deze op hem van toepassing is.

Bij het vaststellen van feiten in venster 2 geldt:


38


•

Blijf zo dicht mogelijk bij de eigen waarneming (sterker dan van horen zeggen).

•

Herhaalde waarneming is sterker dan eenmalige waarneming.

•

Waarneming door verschillende mensen is sterker dan waarneming door één persoon.

•

Recentere waarnemingen zijn sterker dan die van lang geleden.

•

Hoe concreter, hoe beter.

•

Hoe zichtbaarder, hoe beter.

•

Vraag door naar onderliggende feiten als de melding interpretaties bevat;

•

Vraag alleen naar een mening/oordeel binnen deskundigheidsterrein van de melder;

•

Vraag bij diagnoses wie ze (wanneer) heeft vastgesteld;

•

Als een melding mondeling wordt gedaan, maak dan een afspraak over het toezenden van 22

een digitale weergave van de melding ;

22

•

Informeer de melder over verloop procedure en termijn waarna hij iets zal horen;

•

Bespreek met melder wat hij zelf mogelijk nog kan doen;

•

Stel oplossingsgerichte vragen.

Het toezenden en invullen digitale weergave mag nooit de snelheid van handelen die nodig is om de veiligheid van de jeugdige in te schatten of te borgen belemmeren.


39


6.2.10 VENSTER 3: DE WEGING Hoofdonderwerpen

Specificering

Helpende vragen

•

•

De vraag of sprake is van actuele/acute

•

Hoe denkt u nu over de (fysiek en emotionele) veiligheid van de jeugdige?

onveiligheid.

•

Op een schaal van 0-10 (10=…), welk cijfer zou u geven? Waarom niet

Beslissing die voorligt: Is participerend consult of aannemen melding nodig?

•

Schaalvraag: Is de opgroeien opvoedsituatie goed genoeg in

•

•

Of acuut handelen nodig is (bijvoorbeeld crisisinterventie, noodopvang).

•

Wat is het ergste dat zou kunnen gebeuren, naar uw idee?

Kan de veiligheid in het vervolg ‘goed

•

Wat wilt u vooral bereiken? Wat verwacht u van Samen Veilig?

genoeg’ hersteld en geborgd worden door

•

Weet u wat de jeugdige/ouders/slachtoffer zelf willen veranderen?

en ontwikkeling?

de consultvrager met jeugdige, gezin,

•

Wat zou er ten minste moeten gebeuren om dat risico kleiner te maken? Welke

Wat wil consultvrager bereiken?

Wat zijn de doelen van de

•

netwerk en/of het lokale team? Waarom

concrete afspraken zouden er volgens u met de jeugdige / ouders / slachtoffer

(niet)?

moeten komen?

De eventuele veiligheidsdreiging bij het

•

ondernemen van acties.

ouders/jeugdige/slachtoffer van het

Wat zou er kunnen gebeuren als u uw zorg met ouders/ bespreekbaar maakt? En wat zou dat kunnen opleveren?

•

geweld zelf? •

hoger/lager?

termen van (in elk geval) veiligheid

Welke verwachtingen heeft hij? •

•

Zitten er risico’s aan het bespreekbaar maken en hoe zou u die kunnen verkleinen?

Samenvatting van wat zou kunnen gebeuren met de jeugdigen als er geen goed plan komt

•

Mogelijke voorwaarden/consequenties


40


6.2.11 VENSTER 4: DE VOLGENDE STAPPEN Hoofdonderwerpen

Specificering

Helpende vragen

•

Besluit: wat is de beslissing op basis

•

Welke oplossingen de consultvrager/melder zelf ziet.

•

van de weging? Altijd wordt hier

•

Geven van concrete adviezen, motiveren tot vervolgstappen

bekeken: Moet Samen Veilig meer

•

Maken van (veiligheids)afspraken

invoegen?

•

Wat de consultvrager/melder zou kunnen doen om meer

•

duidelijkheid te krijgen;

Doelen: Wat zijn de doelen van consultvrager, geadviseerd door

•

die van de gezinsleden? Hierin zijn medewerker SAVE of Veilig Thuis

Wat de consultvrager zou kunnen doen om de zorgen,

•

Wat de consultvrager zou kunnen doen om de zorgen,

onveiligheid, het geweld met betrokkenen te bespreken;

•

•

consultvrager mogelijke stappen?

• •

Op welke manier de medewerker van Samen Veilig de De verdeling van de verantwoordelijkheden tussen

per doel, in de vorm van advies. En

Hoe er geregistreerd wordt;

bij meer invoegen door Samen

•

Of de consultvrager behoefte heeft aan een volgend

Veilig afspraken over: hoe richten

•

Welke mogelijkheden de consultvrager heeft om het lokale

•

consultgesprek over dezelfde casus.

we het participerend consult in? Of: hoe gaan we verder bij het aannemen van de melding? •

Evaluatie.


41

Denkt u dat u met uitvoeren van dit advies geruster te kunnen zijn over de situatie?

consultvrager en medewerker van Samen Veilig;

verbeteren? Met de consultvrager,

Vind u het prettig om na die stappen nog even opnieuw te overleggen?

consultvrager kan ondersteunen;

Welke stappen kan de consultvrager zelf zetten om de veiligheid te

•

team te betrekken bij de aanpak;

Afspraken: Wat zijn voor de

Hoe denkt u dat deze stappen concreet de veiligheid van de jeugige zullen verbeteren?

onveiligheid, het geweld aan te pakken;

over opvoeden en opgroeien heeft genoemd.

•

•

•

de normen vervat die de

verwachtingen heeft u daarmee bereikt? Welke nog niet?

De mogelijkheid van de consultvrager om te registreren in de verwijsindex;

Samen Veilig en gecombineerd met

Wat spreken we concreet af? Welke van de doelen en uw


Kan ik nog iets voor u doen? (eventueel zelf suggestie noemen, bijvoorbeeld expert raadplegen)

6.3

Het aannemen van een melding

6.3.1

DOEL EN ACTIVITEITEN

Doel van het aannemen van een melding is een optimale toegang tot Samen Veilig voor degenen die een melding van (een vermoeden) van huiselijk geweld of kindermishandeling willen doen bij SAVEteam of Veilig Thuis. Bij het aannemen van een melding gaat het er om dat nagedacht en besloten wordt welke aspecten nader onderzocht moeten worden en wie/welke instantie dat tot zijn verantwoordelijkheid moet (gaan) rekenen. Meldingen kunnen op verschillende manieren binnen komen: per telefoon, per fax, per post, via digitaal berichtenverkeer, in een persoonlijk contact of in een casusoverleg met ketenpartners. Een goede beoordeling van een melding aan het begin van het traject is van belang om de veiligheid van jeugdigen en slachtoffers van huiselijk geweld goed te borgen en voor het zetten van de juiste vervolgstappen. Daarvoor is nodig dat de medewerkers over voldoende informatie beschikken en de informatie beoordelen. De medewerker SAVE of Veilig Thuis neemt de melding in ontvangst en verzamelt de informatie naar aanleiding van de melding. Op basis van de inhoud van de melding en een veiligheids- en risicotaxatie komt de medewerker tot een voorgenomen besluit over de noodzakelijke vervolgstappen naar aanleiding van de melding. Het voorgenomen besluit wordt ter toetsing voorgelegd aan de gedragswetenschapper of de centrale intakecommissie. Het aannemen van een melding omvat: •

Het omzetten van een consult in een melding (indien van toepassing)

•

Informatie verzamelen bij de melder

•

Voorlichting over de werkwijze

•

Afspraken maken

•

Omgaan met kwesties van anonimiteit

6.3.2

HET OMZETTEN VAN EEN CONSULT IN EEN MELDING

Een consultvrager kan op advies van een medewerker van Samen Veilig het consult omzetten in een melding. De medewerker van Samen Veilig neemt daarmee het signaal of de zorg formeel in ontvangst en daarmee ook de verantwoordelijkheid om iets aan de signalen of vermoedens te gaan doen. De medewerker van Samen Veilig zal deze omzetting adviseren als hij meent dat dit noodzakelijk is in verband met: •

de ernst en de aard van de zorgen, onveiligheid, geweld én

•

de (on)mogelijkheden van de consultvrager om het gesignaleerde op een adequate manier op te pakken en aan te pakken.

De consultvrager beslist zelf, gehoord hebbende het consult, of hij zijn consult omzet in een melding.


42


Wanneer de consultvrager besluit om tegen het advies van de medewerker van Samen Veilig in geen melding te doen, kan de teammanager hierover contact opnemen met de directie van de instelling waar de professional werkzaam. Het doel van dat contact is te komen tot heroverweging van het besluit van de professional. Dit kan de medewerker van Samen Veilig in overleg met de gedragswetenschapper en teammanager overwegen wanneer: •

Het veiligheidsrisico hoog en acuut is, en

•

de consultvrager zelf - ook met ondersteuning van de medewerker van Samen Veilig - de veiligheid niet of onvoldoende kan of wil vergroten.

Bij een niet-professionele consultvrager is er uiteraard geen leidinggevende van de niet-professional. De overwegingen van de medewerker van Samen Veilig om eventueel de regie over te nemen wordt besproken in een persoonlijk gesprek met de niet-professionele consultvrager. Mits de naam- en adresgegevens van het gezin (ondanks het feit dat het om een consult gaat) inmiddels bekend zijn geworden bij Samen Veilig kunnen deze situaties eventueel leiden tot een ‘ambtshalve melding’ door een SAVE team of door Veilig Thuis, waarbij niet de consultvrager maar Samen Veilig wordt opgevoerd als meldende instantie. Samen Veilig geeft daarover open uitleg naar het gezin, mits dat de veiligheid van de jeugdigen of consultvrager niet in gevaar brengt (in dat geval doet Samen Veilig dat zo mogelijk later, namelijk zodra die veiligheid wel gerealiseerd is).

6.3.3

INFORMATIE VERZAMELEN BIJ DE MELDER

De medewerker van Samen Veilig verzamelt in het persoonlijke of telefonisch contact met de melder informatie om zich een oordeel te kunnen vormen. Bij meldingen per post, fax of digitaal neemt de medewerker indien nodig contact op met de melder naar aanleiding van de ontvangen melding. In het contact worden in ieder geval de onderstaande onderwerpen uitgevraagd. Als de melding volgt op een consult is er waarschijnlijk al voldoende informatie verzameld over een aantal onderwerpen in elk van de viervensters (zie § 6.2.7 tot en met 6.2.10). Bovendien dient, met een melder die ervoor als consultvrager belde, zorgvuldig te worden bekeken of er informatie uit het consult niet open met het gezin besproken mag worden (niet-ter-inzage informatie). Is dat het geval, dan dient de zaak door Veilig Thuis te worden onderzocht (de SAVE-teams missen de bevoegdheid met niet-ter-inzage informatie te werken). Bij een melding zonder consult vooraf neemt de medewerker van Samen Veilig dezelfde onderwerpen door als bij een consult. Bij een melding (met of zonder consult vooraf) komen er ook enkele specifieke onderwerpen bij, waarover de medewerker van Samen Veilig informatie verzamelt. Venster 2 •

Risico- en beschermende factoren op basis van een veiligheids- en risicotaxatie (SAVE Veiligheidschecklist)

•

risico’s bij eventuele interventie door Samen Veilig

Venster 4 •

de mogelijkheden van de melder, de gezinsleden en/of derden om de vermoedelijke situatie van onveiligheid adequaat aan te pakken (zelfstandig en/of met inschakeling van anderen).


43


Als er geen sprake is van (acute) onveiligheid wordt melders die hun melding baseren op informatie die zij van derden hebben verkregen, verzocht om deze derden zelf contact te laten opnemen. Zij kunnen precies vertellen wat zij gezien en gehoord hebben en kunnen bevraagd worden over de zorgen die er zijn. Tevens kunnen deze derden beter inschatten welke informatie te herleiden is als de melder anoniem moet blijven. Op deze werkwijze kan een inschatting gemaakt worden van de emoties die spelen bij de melder of de derden. Als blijkt dat derden niet bereid zijn om contact op te nemen met het meldpunt van Veilig Thuis of de bureaudienst van het SAVE-team en de gemelde zorgen zo ernstig lijken dat onderzoek nodig is, dan wordt de melding alsnog (beargumenteerd) in behandeling genomen. Als de medewerker van Samen Veilig een professionele consultvrager adviseert om een melding te doen (dan wel zijn consult om te zetten in een melding), wijst de medewerker de consultvrager erop dat hij verplicht is (zijn vermoeden van) het geweld en zijn melding eerst met zijn cliënt te bespreken voordat hij een melding doet. De medewerker van Samen Veilig adviseert de melder dan hoe dit gesprek met de ouders en eventueel jeugdigen te voeren. Het aankondigen van de melding bij het gezin door de professional hoeft echter niet als de veiligheid van de jeugdige, het gezin of (één van de) gezinsleden of van de consultvrager of die van een ander 23

in dit gesprek dit niet toelaat . Ook kan hij als alternatief, mits daarvoor de criteria aanwezig zijn (zie § 6.3.6), overwegen een anonieme melding te doen. Samen Veilig informeert in dat geval het gezin over de melding. Direct nadat de melding telefonisch of schriftelijk in ontvangst is genomen, wordt door de medewerker en/of secretariaat van Samen Veilig aanvullende informatie opgevraagd: zie § 6.4.2.

6.3.4

VOORLICHTING OVER DE WERKWIJZE

In het meldingsgesprek wordt informatie aan de melder verschaft over zijn taken en werkwijze. Daarbij wordt - afhankelijk van de status van de melder - in het bijzonder aandacht besteed aan: •

het belang van het gezin om door de melder zelf te worden geïnformeerd over de melding;

•

de mogelijkheden voor de melder om anoniem te blijven ten opzichte van de betrokkenen over wie hij een melding doet;

•

6.3.5

de wet Meldcode en het beroepsgeheim van beroepskrachten.

AFSPRAKEN MAKEN

De medewerker SAVE of Veilig Thuis maakt afspraken met de melder over de verantwoordelijkheidsverdeling tussen de melder en Veilig Thuis en over de terugkoppeling van de uitkomst van de behandeling van de melding door de medewerker SAVE of Veilig Thuis naar de melder. Bij een melding neemt de medewerker SAVE of Veilig Thuis de verantwoordelijkheid voor de aanpak van de gemelde situatie over van de melder. Maar professionals blijven ook bij een melding verantwoordelijk voor de ondersteuning en hulpverlening die zij zelf (al) aan de betrokkenen (kunnen) bieden.

23

Deze verplichting geldt voor alle professionals die gebonden zijn aan de Wet Meldcode. Zie Handelingsprotocol § 4.3.4.


44


6.3.6

ANONIMITEIT TEN OPZICHTE VAN DE BETROKKENEN

Uitgangspunt is dat de medewerker SAVE of de medewerker van Veilig Thuis de identiteit van de melder bekend maakt aan het betrokken gezin. Op deze regel van openheid kunnen twee uitzonderingen gemaakt worden, mits het onderzoek uitgevoerd wordt door Veilig Thuis. De uitzonderingen zijn: •

Burgers: De identiteit van een burger die een melding doet, wordt alleen aan het gezin bekend

•

gemaakt met diens toestemming. Professionals: De identiteit van een professional die een melding doet wordt aan het gezin bekend gemaakt tenzij het bekend maken van hun identiteit: a.

een bedreiging vormt of kan vormen voor betrokkenen;

b.

een bedreiging vormt of kan vormen voor de melder of voor medewerkers van de melder;

c.

leidt of kan leiden tot een verstoring van de vertrouwensrelatie met betrokkenen.

Het recht van de professional op anonimiteit ten opzichte van degene over wie gemeld wordt en over wie informatie wordt verstrekt, is een recht dat toebehoort aan de professional als melder en als informant t.o.v. degenen waarover gemeld wordt. De melder maakt zich wel bekend aan Veilig Thuis. De melder maakt de uiteindelijke afweging of een van de genoemde uitzonderingsregels a t/m c op hem van toepassing is of niet. De medewerker SAVE of Veilig Thuis die de melding in ontvangst neemt, zal de melder of informant bij het maken van die afweging ondersteunen en adviseren. Zo zal de medewerker de melder attenderen op mogelijke negatieve gevolgen van anonimiteit ten opzichte van direct betrokkenen zoals: •

In plaats van dat het gezin zich gaat focussen op het oplossen van de problemen, gaat hun energie dan nogal eens verloren aan het ‘erachter komen wie hen dit gelapt heeft ‘. Dit kan het bereiken van goede samenwerking sterk belemmeren.

•

Onbekendheid met de identiteit van de melder kan er bij het gezin of de jeugdige toe leiden dat zij hun hele sociale omgeving gaan wantrouwen en zich daardoor gaan isoleren. Dat terwijl de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling onder andere gericht is op het doorbreken van isolement;

•

Onbekendheid met de identiteit van de melder kan er toe leiden dat het gezin of de jeugdige een verkeerde persoon aanzien voor degene die gemeld heeft en diegene hierop aanspreken;

•

Anonimiteit voor Veilig Thuis betekent dat (soms belangrijke) delen van de informatie uit de melding, niet met het gezin of de jeugdige besproken kunnen worden in verband met herleidbaarheid. Daardoor kan de aanpak minder effectief zijn.

6.3.7

ANONIMITEIT TEN OPZICHTE VAN SAMEN VEILIG

In geval van melding bij een SAVE-team kan de melder niet anoniem blijven voor de cliënt.


45


In geval van melding bij Veilig Thuis kan de melder – liever niet, maar zo nodig wel – anoniem blijven voor het gezin. Ook in geval het een professionele melder betreft is anonimiteit niet onmogelijk. Meldingen waarbij de melder zowel ten opzichte van het SAVE-team of Veilig Thuis als ten opzichte van degenen over wie gemeld wordt anoniem wil blijven, worden in principe niet onderzocht. Wanneer de medewerker van Samen Veilig meent dat onderzoek toch wenselijk is, wordt dit voorgelegd aan een teammanager van Veilig Thuis. Wanneer de teammanager Save of Veilig Thuis op basis van een dergelijke melding van oordeel is dat er sprake is van een redelijk vermoeden van een ernstige bedreiging voor betrokkenen, kan hij besluiten deze melding toch in behandeling te nemen. Dit besluit wordt vastgelegd in het dossier.

6.4

Triage: besluit over het vervolg na melding

Deze paragraaf is niet van toepassing op Samen Veilig in Flevoland. Bij Samen Veilig in Flevoland kan een nieuwe cliënt wel worden aangemeld voor SAVE zonder maatregel (vrijwillig kader). Daarvoor is een aanmeldformulier gebaseerd op de viervensters van SAVE beschikbaar; daarmee wordt dan het onderzoeksdeel t.b.v. SAVE zonder maatregel gestart.

6.4.1

DOEL EN ACTIVITEITEN

Na het aannemen van de melding dient Samen Veilig te besluiten wat er moet gebeuren. Dit proces noemen we triage: triage is de besluitvorming door Samen Veilig over de vervolgstappen die naar aanleiding van de melding gezet worden en over de vraag welke professional of instelling de verantwoordelijkheid voor de verdere aanpak van de melding wordt toebedeeld. Triage kan zowel plaatsvinden in een SAVE-team (tussen medewerker SAVE en gedragswetenschapper) als in Veilig Thuis (tussen medewerker Veilig Thuis en gedragswetenschapper of in de Centrale Intake, zie § 6.4.5). De werkwijze is identiek. Het uitgangspunt in de triage is dat er sprake is van een prioriteitenladder, waarbij uitvoering geven aan onderzoek en vervolgstappen van een melding door het lokale team de voorkeur geniet boven het SAVE-team en het SAVE-team boven Veilig Thuis, tenzij er redenen (criteria) zijn om daarvan af te wijken. De triage behandelt alle signalen en vermoedens die uit de melding en aanvullende informatie naar voren komen. Het doel van triage is dat de medewerker SAVE of Veilig Thuis op basis van de inhoud van de melding en op basis van de weging van krachten en zorgen (incl. een risicotaxatie) tot een multidisciplinair genomen besluit komt over de noodzakelijke vervolgstappen. De medewerker SAVE of Veilig Thuis maakt een inschatting van de aard en de ernst van de situatie evenals de (acute) veiligheidsdreiging en welke veiligheidsmaatregelen per direct genomen moeten worden. Daarbij kunnen indien nodig een actieve veiligheidsinschatting (huisbezoek) en/of betrokkenheid van een vertrouwensarts worden ingezet. Er wordt ook een besluit genomen aan wie de verantwoordelijkheid wordt gegeven voor de uitvoering van de vervolgstappen. De triage wordt zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen vijf werkdagen na ontvangst van de melding afgerond.


46


De triage bestaat uit drie stappen: aanvullende informatieverzameling, inclusief risicotaxatie (6.4.2), beoordeling (6.4.3) en de besluitvorming over vervolgstappen, waarbij specifieke criteria gelden (6.4.4).

6.4.2

AANVULLENDE INFORMATIEVERZAMELING

Bronnen De medewerker van Samen Veilig vult bij de start van de triage de gegevens uit de melding aan met informatie uit de volgende bronnen: 24

o

Eigen systemen van Samen Veilig ;

o

Basisregistratie Personen (BPR);

o

Centraal Gezagsregister (optioneel)

o

Raad voor de Kinderbescherming;

o

Verwijsindex Risicojongeren;

o

Melder: wanneer de medewerker SAVE of Veilig Thuis de indruk heeft dat de melder mogelijk nog over aanvullende relevante informatie beschikt, kan daar nog informatie worden opgevraagd;

o

Direct betrokkenen zelf, over de vraag of zij open staan voor hulp en ondersteuning.

Als uit de informatie van de Raad voor de Kinderbescherming blijkt dat er een actuele wettelijke maatregel is voor een of meer betrokkenen, overlegt de medewerker Veilig Thuis met de medewerker SAVE die de maatregel uitvoert, in principe voorafgaand aan het contact met betrokkenen. De verzamelde informatie wordt geanalyseerd en beoordeeld. De medewerker van Samen Veilig beoordeelt welke vervolgstappen noodzakelijk zijn en wie deze zal gaan zetten. Veiligheids- en risicotaxatie Ten behoeve van de triage zet Samen Veilig momenteel als standaard de SAVE–veiligheidschecklist 25

in . Actieve veiligheidsinschatting Doel van een actieve veiligheidsinschatting is het voorkomen dat enerzijds niet gehandeld wordt in situaties van grote onveiligheid voor kinderen, en anderzijds dat onnodig onderzoek wordt ingezet. Zie voor meer informatie de gelijknamige instructie binnen de organisatie. Een actieve veiligheidsinschatting is een vorm van veiligheidstaxatie en een onderzoeksmiddel. Het betreft een huisbezoek door twee medewerkers en vindt binnen een dag (24 uur) plaats. Een actieve veiligheidsinschatting kan door Samen Veilig worden ingezet wanneer: •

op basis van de informatie die wordt aangeleverd de veiligheid van de jeugdige(n) niet goed kan worden ingeschat en er zorgen zijn over de actuele veiligheid van de jeugdige(n);

24

Naar verwachting zullen in Utrecht in de loop van 2015 de bestaande registratiesystemen van AMK, SHG en BJZ samengevoegd worden tot één informatiesysteem, genaamd WIJZ.

25

Er vindt een experiment plaats met het door de VNG ontwikkelde Triage-instrument Veilig Thuis. Dat zou met name van meerwaarde kunnen zijn bij de start van de melding; terwijl de veiligheidschecklist SAVE zijn dienst ook tijdens het verloop en bij afsluiting van de melding heeft bewezen. Om doublures te voorkomen moeten veiligheidschecklist en triage-instrument eerst nader op elkaar afgestemd gaan worden.


47


•

de informatie onvoldoende is voor de triage (en niet anderszins verkregen kan worden). Het is op basis van de aangeleverde informatie niet duidelijk op welke manier de melding moet worden benaderd (Is er sprake van crisis? Staan gezinsleden open voor ondersteuning vanuit het buurtteam? Door wie moet de melding worden opgepakt?);

•

de informatie kan niet op andere wijze worden verkregen.

Overleg met de politie De medewerker van Samen Veilig voert voorafgaand aan het nemen van vervolgstappen overleg met politie over alle meldingen, waarvoor dat relevant wordt geacht. Het overleg heeft tot doel om – met behoud van ieders verantwoordelijkheid - te bepalen of - en zo ja hoe - gezamenlijke of op elkaar afgestemde vervolgacties een grotere kans bieden op het creëren van een veilige situatie, zowel op de korte als op de langere termijn. Samen Veilig beoordeelt meldingen als relevant voor overleg, indien ze voldoen aan een of meer van de volgende punten: •

De gegevens uit de melding wijzen op zodanige ernstige vormen van geweld of mishandeling - waaronder ernstige vormen van kindermishandeling, lichamelijke verwaarlozing, seksueel misbruik (inclusief het vervaardigen van beeldmateriaal hiervan), eergerelateerd geweld, vrouwelijke genitale verminking of huwelijksdwang - dat het in verband met de veiligheid van betrokkenen of vanwege de ernst van het feit nodig is dat de politie betrokken is bij het onderzoek.

•

Uit de melding kan door de medewerker van Samen Veilig worden opgemaakt dat een of meerdere personen die bij die de melding betrokken zijn, al bekend zijn bij de politie in een context die de politie voor een melding bij Samen Veilig relevant acht (bijvoorbeeld omdat de melding van de politie zelf afkomstig is).

•

Alle andere meldingen waarbij de medewerker van Samen Veilig een redelijk vermoeden heeft van een strafbaar feit; wanneer de medewerker van Samen Veilig twijfelt of er in de melding sprake is van een redelijk vermoeden van een strafbaar feit, wordt de melding eerst geanonimiseerd voorgelegd.

De medewerker van Samen Veilig bewaakt ook bij dit overleg dat zoveel mogelijk feitelijke informatie wordt overgedragen. Meent de medewerker van Samen Veilig dat het ook noodzakelijk is een mening, een oordeel of een hypothese over te dragen dan scheidt de medewerker deze van de feiten. De medewerker van Samen Veilig vermeldt daarbij uitdrukkelijk van wie de mening, het oordeel of de hypothese afkomstig is en op welke feiten deze rust. Indien een medewerker Veilig Thuis de melders of informanten anonimiteit heeft toegezegd, bewaakt hij dat hun identiteit niet aan de politie bekend wordt gemaakt (in SAVE-teams zijn anonieme meldingen niet aan de orde).

6.4.3

BETREKKEN VERTROUWENSARTS

Er wordt een besluit genomen over eventuele betrokkenheid van de vertrouwensarts bij de beoordeling. De vertrouwensarts kan op meer of minder intensieve wijze worden geconsulteerd (alleen meedenken, een medisch informant benaderen en/of mee op gesprek gaan). Betrokkenheid van de vertrouwensarts bij de triage wordt in ieder geval overwogen bij:


48


•

Een melding over lichamelijke mishandeling waarbij verwondingen worden gemeld;

•

Een ernstige acute en levensbedreigende situatie in het ziekenhuis of opname in een ziekenhuis waarbij medische problematiek van betrokkenen een prominente rol speelt;

•

Een melding waarbij medische problematiek speelt, waarbij betrokkenen onder behandeling zijn bij een arts en deze problematiek gerelateerd is aan de gemelde zorgen;

•

Een melding over seksueel misbruik;

•

Een melding over een vermoeden van Munchausen by proxy c.q. PCF/FDP ;

•

Een melding gedaan door een arts (of medewerker) waarbij de gemelde zorgen in verband staan met

26

medische problematiek; •

Een melding waarin sprake is van (een vermoeden van) psychiatrische problematiek bij betrokkenen;

•

Een melding waarin sprake is van een vermoeden van verslavingsproblematiek;

•

Een melding over een ongeboren kind;

•

Een melding waarbij overwogen wordt om forensisch-medische expertise te betrekken;

•

Een melding van vrouwelijke genitale verminking.

6.4.4

URGENTIEBEPALING

In de triage wordt ook beoordeeld wat de urgentie (crisis, prioriteit) is voor het verdere handelen: CRISIS. TIJDSPANNE REACTIE: BINNEN 2 TOT 24 UUR. Voorbeelden: •

Er is een vermoeden van een levensbedreigende situatie.

•

Er wordt ingeschat dat onmiddellijk ingrijpen nodig kan zijn.

•

Er is sprake van acute onveiligheid.

•

Er is een huisverbod uitgesproken en de jeugdige is niet bekend bij Samen Veilig.

•

Jeugdige geeft (consequent en consistent) aan niet meer naar huis te willen.

•

Gezin dreigt met vluchten.

•

Dreigend gezinsdrama: ouder dreigt zichzelf en/of de kinderen te doden.

•

Ouder komt uit detentie/aanhouding binnen 48 uur en vormt een bedreiging voor het gezin.

•

Vermoeden van eergerelateerde problematiek.

•

Op korte termijn verwacht ontslag van kind uit ziekenhuis, na een ziekenhuisopname als gevolg van (lichamelijke) kindermishandeling; direct benodigde inschatting of de jeugdige weer naar huis kan.

•

Risicozwangerschap waarbij een moeder meer dan 36 weken zwanger is.

•

Er is sprake van een recent tentamen suïcide in het gezin.

•

Vermoeden van seksueel misbruik en/of lichamelijke kindermishandeling waarvoor forensisch onderzoek nodig is.

•

27

Ernstig fysiek letsel.

26

PCF/FDP staat voor ‘Pediatric Condition Falsifications / Factitious Disorder by Proxy. Munchausen is de verouderde (maar nog veel gebruikte) benaming.

27

Bij seksueel misbruik is onderzoek binnen 2 uur gewenst, bij lichamelijke kindermishandeling is dit afhankelijk van de aard van het letsel, maar in ieder geval binnen vijf dagen.


49


HOGE PRIORITEIT. TIJDSPANNE REACTIE: BINNEN 5 WERKDAGEN Voorbeelden •

Kinderen jonger dan 1 jaar. Gezien de kwetsbaarheid van de groep kinderen tussen de 0 en 4 wordt snel extra informatie opgevraagd. Op basis van deze informatie kan de gewenste snelheid van handelen getoetst worden. Ook kan overwogen worden om vooronderzoek vanuit Veilig Thuis in te zetten.

•

Er zijn meerdere risicofactoren in het gezin aanwezig.

•

Professionele instellingen hebben geen zicht op de jeugdige. Dit betreft kinderen van vijf jaar en jonger, ouders die de samenwerking met de hulpverlening voortijdig afbreken etc.

•

Er is sprake van een hermelding, er is recent (minder dan een jaar geleden) sprake geweest van betrokkenheid vanuit Veilig Thuis of een gebiedsgericht SAVE-team.

•

Er is een vermoeden van risicozwangerschap.

•

Vermoeden van lichamelijke kindermishandeling of seksueel misbruik.

•

Kindermishandeling gemeld door jeugdigen.

•

Ouder is bekend met psychiatrische problematiek en er is kans op decompensatie of opname.

•

Huisverbod waarbij onderzoek door Samen Veilig wenselijk is.

•

Doorgeleiding naar de Raad voor de Kinderbescherming.

•

Overdrachten van meldingen van Veilig Thuis elders in het land.

28

NB: Meldingen vanuit een gebiedsgericht SAVE-team bij Veilig Thuis of meldingen bij parallel werken tussen een gebiedsgericht SAVE-team en Veilig Thuis, worden ook binnen 5 werkdagen opgepakt.

6.4.5

BESLUITVORMING EN CRITERIA VOOR VERVOLGSTAPPEN: HET ONDERZOEKSPLAN

Onderzoeksplan Het eindproduct van elke triage is een concept-onderzoeksplan, waarin staat opgenomen wie welke vervolgstappen zal gaan ondernemen en de tijdens triage opgestelde onderzoeksvragen gaat beantwoorden. De nadere informatie over de melding wordt verwerkt in het onderzoeksplan. Dit bevat het voorgenomen besluit over het vervolg op de melding en geeft richting aan degene die verantwoordelijk wordt voor het vervolg. In het onderzoeksplan staat in ieder geval beschreven: •

De urgentiebepaling

•

Wie eventueel noodzakelijk onderzoek het best kan uitvoeren. Hierbij wordt ook de vraag beantwoord of vooronderzoek (een bevoegdheid die alleen Veilig Thuis heeft) noodzakelijk is;

•

De eventuele noodzaak tot doorgeleiding van de melding naar de politie en/of de Raad voor de Kinderbescherming;

•

Een advies over wie idealiter benaderd moeten worden voor het verstrekken van informatie. Vanuit het oogpunt van samenwerken is het belangrijk de gezinsleden te betrekken bij de

28

Ook met oog op de overweging van het inzetten van forensisch onderzoek.


50


keuze wie benaderd zullen worden (waarbij de keuze van de werker, mede op basis van het onderzoeksplan, doorslaggevend blijft); •

De (onderzoeks)vragen die in het kader van het vervolg (verder onderzoek) nog moeten worden beantwoord. Hierbij wordt gewerkt met standaard onderzoeksvragen en casusspecifieke onderzoeksvragen. Laatstgenoemde zijn uniek voor de casus of casusgerichte problematiek. In het onderzoeksplan worden deze vragen op maat gemaakt voor beantwoording in de specifieke situatie van het gezin, de ouders, en het kind. De standaard onderzoeksvragen zijn de volgende vragen: o

Wat is er aan de hand en wat zorgt voor bescherming?

o

Wie vinden het belangrijk dat het goed gaat en blijft gaan met de jeugdigen en/of het slachtoffer van huiselijk geweld?

o

Wat willen jeugdigen en ouders bereiken?

o

Is er sprake van kindermishandeling en/of huiselijk geweld en, zo ja, welke vorm(en)?

o

Wat kan er gebeuren met de jeugdigen of het slachtoffer als er niks verandert?

o

Indien nodig, welke voorwaarden moeten worden gesteld met betrekking tot de veiligheid en een gezonde opvoeden opgroeisituatie?

Triagecriteria voor vervolgstappen Het vervolg van triage kan bij een partij binnen of buiten Samen Veilig liggen. Het gaat om vier mogelijke triage-uitkomsten. 1. Extern overdragen aan het lokale team (en, via lokaal team, eventueel aan andere professionals of multidisciplinair team buiten Samen Veilig die al bij het gezin betrokken zijn). 2. Intern beleggen bij: a. SAVE-team (onderzoek en/of begeleiding). b. Veilig Thuis (vooronderzoek en/of onderzoek). 3. Overdracht aan de Raad voor de Kinderbescherming met verzoek tot raadsonderzoek. 4. Geen vervolgstappen omdat: -

de melding kan worden omgezet in een consult;

-

de bemoeienis van het SAVE-team of Veilig Thuis direct bij de melding al beëindigd kan worden.

We lichten de verschillende alternatieven hieronder toe.

Ad 1

Criteria voor overdracht aan het lokaal team

Uitvoering van de vervolgstappen na een melding gebeurt bij voorkeur door een lokale team. Een besluit in de triage voor het beleggen van de verantwoordelijkheid voor de te nemen vervolgstappen door professionals buiten Samen Veilig is gebaseerd op de volgende overwegingen: •

de afspraken die hierover met zijn gemaakt (zie kader afspraken lokaal team);

•

de inschatting van de veiligheid (op basis van de inhoud van de melding, risico taxatie en/of urgentie bepaling);

•

de mogelijkheden van het lokale team in de zin van kennis, kunde en capaciteit om de veiligheid op korte termijn te herstellen en een vervolgtraject in te zetten dat leidt tot duurzame veiligheid en herstel van de gevolgen van het geweld;


51


•

de inschatting van de veiligheidsrisico’s die verbonden zijn aan bemoeienis van buitenaf: risico’s voor betrokkenen en voor de professionals;

•

aanwijzingen in de melding over de vraag of betrokkenen open staan voor hulp en ondersteuning.

Het criterium en contra-indicaties om over te dragen aan lokaal team zijn: Het lokale team is de instelling die de noodzakelijke vervolgstappen naar aanleiding van een melding zet, tenzij er voldaan wordt aan de criteria voor het betrekken van een gebiedsgericht SAVE-team of aan de criteria voor onderzoek vanuit Veilig Thuis en/of er sprake is van een contra-indicatie voor overdracht aan het lokale team. Contra-indicaties voor overdracht aan het lokale team zijn: •

er is een hoog veiligheidsrisico’s waardoor er reden is voor ofwel inzet van het SAVE-team ofwel onderzoek Veilig Thuis;

•

in het voortraject helder is geworden dat het lokale team niet meer verder kan met het gezin; het team heeft alles gedaan dat redelijkerwijs in hun vermogen lag;

•

als er twijfel over het bovenstaande is en die twijfel niet opgelost kan worden binnen de maximaal 5 dagen, die de triage mag duren.

De medewerker van Samen Veilig overlegt met het lokale team vóórdat het besluit genomen wordt om aan hen over te dragen, om vast te stellen of zij in staat zijn om op korte termijn een vervolgtraject te starten dat daadwerkelijk kan leiden tot duurzame veiligheid en herstel van de gevolgen van het geweld. Als daartoe inderdaad besloten wordt, dan verstrekt de medewerker ook de noodzakelijke informatie over het gezin of huishouden om op een verantwoorde wijze de vervolgstappen te zetten. Dit gebeurt door het toesturen van het onderzoeksplan. De medewerker verstrekt bij de overdracht bij voorkeur alleen feiten. Meent de medewerker dat ook een mening, een oordeel of een hypothese moet worden verstrekt, dan scheidt de medewerker deze van de feiten en geeft nadrukkelijk aan van wie de mening, het oordeel of de hypothese afkomstig is en op basis van welke feiten dit gegeven is. Samen Veilig informeert de melder en de cliënt met een standaardbrief over het doorzetten van de melding naar het lokale team. Deze brief gaat in kopie naar het lokale team. Indien blijkt dat het lokale team de melding niet kan onderzoeken of wanneer hulp niet tot stand komt, dan kunnen de lokale teams de SAVE-teams betrekken. Als er behoefte is aan ondersteuning vanuit Veilig Thuis dan kan hier ook contact mee opgenomen worden.

Ad 2a. Criteria voor intern beleggen bij het SAVE-team In het SAVE-team of Veilig Thuis wordt besloten dat het SAVE-team de vervolgstappen ten aanzien van een melding gaat nemen als: •

Er sprake is van een melding aangaande (vermoedens van) kindermishandeling of wanneer er op basis van de informatie uit de melding vermoedens zijn van kindermishandeling, te denken aan:

•

-

Er is sprake van kindsignalen die kunnen duiden op kindermishandeling.

-

Er is sprake van 4 of meer risicofactoren op kindermishandeling.

Er sprake is van een hoog veiligheidsrisico. Hierbij kan gedacht worden aan: -

Ernstig verstoorde draagkracht/draaglast balans.

-

(Vermoedens van) Dreiging ten aanzien van de (ontwikkelingstaken van de) jeugdige.


52


-

Sterke afwijkingen van een “normale” (opvoedings)situatie.

-

Twee of meer disciplines beantwoorden de veiligheidsschaalvraag met een vier of minder.

-

Er zijn zorgen aangaande de veiligheid op meerdere terreinen (veiligheid op straat, zorg voor het systeem, veiligheid van het kind en strafzaken).

•

Er aanhoudende twijfel is aangaande de mate van veiligheidsrisico, welke niet opgelost kan worden in de vijf dagen van de triage bij Veilig Thuis (ondanks inspanningen). Veilig Thuis probeert hierin overleg te zoeken met de lokale teams.

•

Uit de melding naar voren komt dat het lokale team contact met één of meer betrokkenen heeft gehad en niet in staat is om de vervolgstappen ten aanzien van de melding op te pakken. De grens van werken op basis van vrijwilligheid lijkt bereikt.

•

Er sprake is van een hermelding: er is eerder onderzoek gedaan of begeleiding gegeven vanuit een SAVEteam of het betreft een melding waarin het onderzoek of de begeleiding vanuit het SAVE-team nog loopt. Hierbij dient met gezond verstand overwogen te worden of, met oog op de continuïteit en bekendheid met informatie, het wenselijk is dat SAVE-team wederom betrokken raakt.

Ad 2b. Criteria voor intern beleggen bij Veilig Thuis Bij de triage kan besloten worden dat Veilig Thuis de vervolgstappen ten aanzien van een melding gaat nemen. 29

Dat kan in de volgende situaties : 1.

Inzet van specifieke onderzoeksbevoegdheden is noodzakelijk. Dit is (bijvoorbeeld) nodig indien: •

Een derde (veelal een niet-professional) een anonieme melding doet; dat wil zeggen dat de melder zijn naam niet bekend wil maken bij de jeugdigen en/of de ouders.

•

Een (cruciaal en/of substantieel) deel van de gemelde informatie ‘niet-ter-inzage’ wordt aangedragen door de melder. Daarmee kan in vrijwillig kader (SAVE-teams) niet worden gewerkt.

•

Wanneer het bespreken van een vermoeden van onveiligheid of kindermishandeling met ouders grote veiligheidsrisico’s oplevert voor de jeugdige.

•

Ouders of jeugdige geen toestemming geven aan derden om informatie aan de medewerker SAVE te leveren (terwijl de medewerker SAVE die informatie wel nodig heeft) en/of indien zij in het geheel niet willen meewerken aan het maken van een afspraak om de melding te bespreken (en er onvoldoende informatie/gronden zijn voor een melding bij de Raad voor de Kinderbescherming).

• 2.

30

Betrokkenen zeer waarschijnlijk niet open staan voor hulp .

De medische component is belangrijk in het onderzoek: •

Wanneer er sprake is van een sterk medisch karakter, is het wenselijk dat een vertrouwensarts (mede) het onderzoek verricht. De vertrouwensarts heeft medische, psychiatrische en forensische expertise. Denk daarbij aan een vermoeden van Pediatric Condition Falsification / Factitious Disorder by proxy 31

32

(PCP/FPD ), shaken baby syndroom , ernstig fysiek letsel, jeugdige onthouden van medische behandeling, vermoeden van meisjesbesnijdenis (gepland of uitgevoerd), en ernstige zorgen om het

29

Het Handelingsprotocol zet daarnaast ook onderzoek door Veilig Thuis in als:

•

er nog niet met voldoende zekerheid kan worden opgemaakt of er sprake is van HG of KIMI

•

de melding onvoldoende info bevat om een oordeel over het vervolg te vellen

Dit past minder in de visie van SAVE. In de SAVE –werkwijze is het aan het lokale team of aan het SAVE-team om de informatie aan te vullen of de melding nader te onderzoeken. 30

Dit is onvoldoende reden voor onderzoek AMHK indien dit het énige criterium is.

31

Verouderde naam hiervoor is: Munchausen by proxy syndroom

32

Tegenwoordig aangeduid met ‘toegebracht schedel-hersenletsel’ of ‘ITBI’ (Intercranial Traumatic Brain Injury).


53


welzijn van een ongeboren kind (risicozwangerschap). Ook bij onderzoek door SAVE-teams kan een vertrouwensarts worden geconsulteerd en in uitzonderlijke gevallen worden ingeschakeld (vertrouwensarts gaat mee op huisbezoek met een Medewerker SAVE). •

Bij het in ontvangst nemen van meldingen van Spoedeisende Eerste Hulp (van een ziekenhuis) en GGZ; het aansluitende eventuele onderzoek hoeft niet per se binnen Veilig thuis uitgevoerd te worden.

3.

Specifieke expertise is nodig (die niet aanwezig is in de SAVE-teams).

Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij: •

(Vermoeden van) eergerelateerd geweld;

•

Ernstig

•

Wanneer (vermoedens van) kindermishandeling gepaard gaan met meervoudige risicofactoren

33

(vermoeden van) seksueel misbruik;

(complexiteit van onderzoek). Het betreft hier ernstige en complexe zaken. Bv. gecombineerde ernstige psychiatrische en verslavingsproblematiek bij ouders die daar geen hulpverlening voor wensen (of bij wie hulpverlening nog geen afdoende bescherming biedt voor de jeugdige); •

Wanneer er (vermoedelijk) een afweging gemaakt zal moeten worden ten aanzien van fysiek medisch onderzoek en het doen van aangifte van kindermishandeling.

4. Er is sprake van acute onveiligheid, die vraagt om een combinatie van directe crisisinterventie en het direct starten van onderzoek in die gevallen waarin het SAVE-team niet de capaciteit beschikbaar heeft om met de noodzakelijke snelheid ‘uit te rukken’.

5.

Er is sprake van een weinig voorkomende zaak met een grote sociale impact. •

Te denken aan vermoedens van kindermishandeling in opvangvoorzieningen, kinderdoding, familiedrama.

6.

Eventueel: er is sprake van een hermelding uit monitoring door Veilig Thuis of een melding waarin eerder onderzoek door Veilig Thuis is gedaan. Hierbij dient met professionele inschatting overwogen te worden of, met oog op de continuïteit en bekendheid met informatie, het wenselijk is dat Veilig Thuis wederom het onderzoek verricht.

Wanneer men besluit vanuit triage in Samen Veilig zelf verantwoordelijkheid te nemen en onderzoek te doen, kunnen tegelijkertijd besluiten worden genomen over het betrekken van de volgende partijen: •

de Raad voor de Kinderbescherming;

•

de politie en in het verlengde daarvan het Openbaar Ministerie.

Ad 3

Criteria voor direct betrekken van de Raad voor de Kinderbescherming

33

Per definitie is iedere vorm van seksueel misbruik ernstig. Met ‘ernstig’ wordt hier echter gedoeld op die situaties waarbij het vermoeden relatief concreet is en het seksueel misbruik relatief vergaand is (bijvoorbeeld signalen van verkrachting of herhaalde aanranding).


54


Bij binnenkomst van de melding moet een inschatting gemaakt worden of er aanleiding is de melding direct door te geleiden naar de Raad. Overwogen kan worden om een ‘vroegconsult’ bij de Raad voor de Kinderbescherming te doen, de zaak in te brengen in het casusoverleg met de Raad of een verzoek tot onderzoek door de Raad te doen. Criteria voor een verzoek tot onderzoek aan de Raad voor de Kinderbescherming zijn: •

Er is een redelijk vermoeden dat er sprake is van een ernstige bedreiging van de ontwikkeling van een

•

De onmogelijkheden om de bedreigde ontwikkeling met behulp, van vrijwillige hulpverlening af te

minderjarige waardoor de inzet van een kinderbeschermingsmaatregelmoet worden overwogen, en/of, wenden, waardoor overheidsingrijpen noodzakelijk wordt, en/of, •

Ad 4

Er is sprake van een gezagsvacuüm.

Geen vervolgstappen

Vervolgstappen zijn niet nodig: •

wanneer de melding wordt omgezet in een consult;

•

wanneer de bemoeienis van Samen Veilig direct bij de melding kan worden beëindigd.

Het besluit een melding om te zetten in een consult kan worden genomen wanneer de medewerker van het SAVE-team of Veilig Thuis: •

in de melding onvoldoende aanwijzingen ziet voor een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling, en/of,

•

tot de conclusie komt dat de melder nog belangrijke eigen mogelijkheden onbenut heeft gelaten.

Bij omzetting van een melding in een consult onderneemt de medewerker de volgende stappen: •

informeren van de melder over het genomen besluit om geen vervolg te geven aan de melding;

•

overleg met de melder over de vraag of de melding hem of haar aanleiding geeft andere stappen te zetten. Indien sprake is van andere zorgen dan zorgen over huiselijk geweld of kindermishandeling, kunnen met de melder mogelijkheden voor doorgeleiding naar het lokale veld besproken worden;

•

vernietiging van alle persoonsgegevens van betrokkenen;

•

het als consult registreren van de contacten.

6.4.6

MULTIDISCIPLINAIRE BESLUITVORMING

Beslissingen over het vervolg op de melding worden altijd multidisciplinair genomen. De medewerker van Samen Veilig legt een voorgenomen besluit ter toetsing voor aan de gedragswetenschapper. Er is immers sprake van een kernbeslissing. Gedragswetenschappers zijn de gehele dag (voor Veilig Thuis ook in de avond en in de weekeinden) beschikbaar om medewerkers van Samen Veilig te adviseren ten aanzien van voorgenomen besluiten dan wel op verzoek van de medewerker gedragswetenschappelijk input te leveren. Het voorgenomen besluit kan door de medewerker SAVE


55


of medewerker Veilig Thuis ook aan de Centrale Intakecommissie van Veilig Thuis worden voorgelegd. Richtlijnen voor betrekken van de Centrale Intakecommissie bij de triage zijn: •

•

Er is sprake van een van de criteria voor onderzoek vanuit Veilig Thuis (zie 6.4.4) o

Inzet specifieke onderzoeksbevoegdheden van Veilig Thuis is nodig;

o

De medische component is belangrijk in het onderzoek;

o

Inzet specifieke expertise is nodig;

o

Acute onveiligheid vraagt om combinatie van onderzoek en crisisinterventie;

o

Weinig voorkomende zaak met grote sociale impact.

Er is sprake van betrokkenheid van een (medewerker van een) ziekenhuis, forensische geneeskunde of andere medici (inclusief psychiaters), Riagg Crisisdienst.

•

Het betreft zeer complexe problematiek waarbij voor beoordeling de inbreng van een vertrouwensarts gewenst is.

De commissie bestaat uit een vertrouwensarts en een gedragswetenschapper van Veilig Thuis. De intakecommissie bespreekt met de medewerker van Samen Veilig zijn voorgenomen besluit over het vervolg op een melding. De intakecommissie komt dagelijks bijeen.


56


6.5

Het doen van onderzoek

6.5.1

DOEL

Een korte definitie: Onderzoek is het verzamelen, analyseren en beoordelen van feiten en professionele oordelen over (een gemeld vermoeden van) huiselijk geweld of kindermishandeling met het doel te komen tot vaststelling of sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling, en welke stappen moeten worden gezet om het geweld te stoppen en de veiligheid en de schade te herstellen. Een meer uitgebreide definitie: Onderzoek is een professionele reactie op een melding of signalen van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld. Onderzoek is het systematisch en gestructureerd verzamelen en analyseren van gegevens en feiten, met als doel het vaststellen of beoordelen… •

of er sprake is van huiselijk geweld en/of kindermishandeling

•

welke (onderliggende) problemen er zijn die (ook) moeten worden opgelost om tot duurzame veiligheid en herstel te komen.

•

welke stappen of maatregelen genomen moeten worden om, waar nodig, fysieke veiligheid met onmiddellijke ingang te herstellen.

•

welke ondersteuning, hulp, behandeling of maatregelen nodig zijn voor alle betrokkenen om te komen tot duurzame veiligheid en tot herstel van de gevolgen van het huiselijk geweld of de kindermishandeling voor betrokkenen.

Aan onderzoek gaat triage vooraf; de eerste multidisciplinaire beoordeling of onderzoek moet worden gedaan en wie het onderzoek gaat uitvoeren. Dit is geformuleerd in een concept-onderzoeksplan. Bij de uitvoering van het onderzoek zal gestart worden met het zo nodig bijstellen of aanpassen van het concept tot een definitief onderzoeksplan. Onderzoek door een gebiedsgericht SAVE-team of door Veilig Thuis kent meer overeenkomsten dan verschillen. In deze handleiding is er daarom voor gekozen om ‘onderzoek algemeen’ als uitgangspunt te nemen en te vermelden waar het Veilig Thuis-onderzoek afwijkt van onderzoek door het SAVE-team.

6.5.2

VISIE OP ONDERZOEK

Onderzoek is geen doel, maar een middel. Op basis van de stappen of maatregelen die medewerker van Samen Veilig nodig vindt op basis van het onderzoek, en de reactie daarop van de gezinsleden en het netwerk, moet besloten worden welke acties en stappen nodig zijn om de situatie van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld ten goede te keren. Het uitgangspunt van de SAVE-werkwijze ‘eigen kracht en regie’ geldt onverkort bij het doen van onderzoek. Tijdens het doen van onderzoek worden de mensen aangesproken op de inzet van hun eigen kracht en regie om de onderzoeksvragen te beantwoorden. En bij het vaststellen of beoordelen welke vervolgstappen nodig zijn, worden de eigen kracht en regie door de medewerker van Samen Veilig ook als uitgangspunt genomen. Het eerste - eigen kracht en regie tijdens onderzoek - is misschien nog wel lastiger dan het tweede: voorbouwen op eigen kracht en regie ten aanzien van het vervolgtraject (tijdens of na onderzoek). Het doen van onderzoek is immers precair, omdat het voor de


57


betrokkenen ingrijpt in hun leven (wat nieuw is, omdat er vaak nog geen maatregel is), en omdat de gevolgen ook ingrijpend kunnen zijn. In deze situatie vraagt het een hoge graad van professionaliteit om de eigen kracht en regie van de betrokkenen toch in het onderzoek tot uitdrukking te laten komen. Er is ook een positieve keerzijde: dat er een onderzoek start kan voor de betrokkenen ook een opluchting zijn. Er komt immers een professional helpen om de eigen kracht en regie weer te herstellen. Onderzoek doen vraagt van de medewerker daarom behalve vakinhoudelijke deskundigheid een onderzoekende houding, waarbij hij oprecht op zoek gaat naar alle informatie die er toe doet om een beeld te krijgen van wat er aan de hand is en welke voorwaarden er eventueel aan de betreffende opvoedsituatie gesteld moeten worden om de veiligheid van de jeugdige/slachtoffer voor korte en langere termijn te kunnen borgen. Het (eind)oordeel over dat wat gemeld is, kan hij pas hebben als alle informatie verzameld is, geordend, geanalyseerd en gewogen. Zeker bij een melding van vermoedens door derden (buiten het gezinssysteem) is het belangrijk dat alle betrokkenen over wie de melding gaat, ervan uit kunnen gaan, dat degene die het onderzoek doet onafhankelijk is en de perspectieven van alle gezinsleden en andere belangrijke betrokkenen wil horen alvorens hij tot conclusies en besluiten komt.

6.5.3

SOORTEN ONDERZOEK

In de gecertificeerde instelling worden in verschillende situaties onderzoek

34

gedaan:

1. Naar aanleiding van een melding of signaal over de jeugdige zonder dat er sprake is van een maatregel of reeds lopende vrijwillige begeleiding. Het doel van het onderzoek is om vast te stellen of er sprake is van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling of huiselijk geweld

35

en, zo ja, wat er nodig is om dit op te heffen en de schade te herstellen.

2. Bij een nieuwe melding in een lopende begeleiding van een gezin wordt ook altijd een onderzoek uitgevoerd. De uitgebreidheid daarvan is afhankelijk van de al bekende informatie, de aard en ernst van de nieuwe signalen en de uitkomst van de risicotaxatie. 3. Bij de start van het uitvoeren van een maatregel wordt doorgaans ook (kort) onderzoek uitgevoerd. Immers, ook dan doorloopt men op basis van de beschikbare gegevens (vanuit voorafgaand onderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming en eventueel Veilig Thuis of SAVE-team) versneld de analysecyclus van het viervenster-model (de mensen, de feiten, de weging en, zo nodig, bijstelling van de voorwaarden). Uiteraard wordt daarbij het voorafgaand onderzoek door de Raad niet ‘overgedaan’ maar is er slechts sprake van updaten en rangschikken van de informatie voor zover dat nodig is. Deze handleiding betreft onderzoeken in de eerste twee situaties.

6.5.4

START ONDERZOEK, WETTELIJKE TERMIJNEN

Een SAVE-team voert onderzoek zo spoedig mogelijk uit, doch uiterlijk binnen een termijn van 10 weken na de triage. Ook voor onderzoek door Veilig Thuis geldt een wettelijke termijn van 10 weken na de triage (5 dagen). Voorafgaand aan het onderzoek wordt d.m.v. triage multidisciplinair besloten of de signalen voldoende reden vormen om een onderzoek te starten. Als dat het geval is wordt een 34

SAVE Flevoland doet 2 en 3, niet 1

35

Zie ook definitie onderzoek in Hoofdstuk 1.


58


onderzoeksplan vastgesteld waarbij ook de vraag aan de orde komt welke rol de familie in de uitvoering kan hebben.

6.5.5

VOORONDERZOEK DOOR VEILIG THUIS

Alleen bij Veilig Thuis kan, bij wijze van uitzondering op het principe van transparantie, direct na het besluit in de triage om vervolgstappen te zetten worden gestart met het verzamelen van informatie bij andere instellingen of professionals. Dit kan zonder medeweten of zonder toestemming van de ouders/jeugdige -

36

gedurende een periode van maximaal vier weken in het geval dat:

het vermoeden bestaat dat het direct informeren van de betrokken een ernstige bedreiging kan vormen voor een of meer leden van het gezin of huishouden of voor de medewerker(s) van Veilig Thuis;

-

betrokkenen een direct met hen besproken anonieme melding zouden kunnen herleiden tot de melder.

In situaties van ernstige bedreiging kan de termijn van vier weken telkens met ten hoogste twee weken worden verlengd. Het besluit hiertoe wordt gemotiveerd en vastgelegd in het registratiesysteem. De contacten met professionals in het kader van het vooronderzoek zijn als volgt conform het viervenstermodel te rubriceren: •

Venster 1 (wie zijn de mensen): nagaan wie het (op dit moment) wel, maar expliciet ook wie het niet belangrijk vindt of wil tegengaan dat het goed gaat met het kind of slachtoffer van huiselijk geweld en dat het geweld stopt;

•

Venster 2 (wat zijn de feiten): vaststellen of het vermoeden van onveiligheid, huiselijk geweld of kindermishandeling al dan niet wordt gedeeld;

•

Venster 3 (hoe wegen we de situatie): inschatting of de situatie op basis van de beschikbare informatie ‘goed genoeg’ is en zo niet, vaststellen of voorwaarden dan wel dwangmaatregelen noodzakelijk zijn, en

•

Venster 4 (wat zijn de volgende stappen): inschatten van de risico’s voor betrokkenen en voor de medewerkers van Veilig Thuis bij het opnemen van contact met betrokkenen naar aanleiding van de melding en bepalen van een strategie om betrokkenen te betrekken bij gesprekken over veiligheid.

Zo spoedig mogelijk na afronding van het vooronderzoek vindt, samen met een gedragswetenschapper, hernieuwde beoordeling en aanpassing van het onderzoeksplan plaats. In het eerste contact met de ouders/jeugdigen informeert Veilig Thuis hen over de stappen die in het kader van het vooronderzoek zijn gezet (tenzij er zwaarwegende redenen zijn dit niet te doen), waardoor alsnog aan het beginsel van transparantie tegemoet wordt genomen, Vanuit het werken met de SAVE handleiding betekent dit eerste contact, dat vooral venster 1 en venster 2 met de ouders/jeugdige een bijzondere invulling krijgen. Er is immers buiten hun medeweten al informatie verzameld en er zijn door de medewerker van Veilig Thuis feiten en opvattingen

36

Hiermee wordt bedoeld, zoals eerder al aangegeven: de ouders met gezag, of de voogd, en jeugdigen vanaf 16 jaar (vanaf 12 jaar ter overweging)


59


verzameld en ook met derden gedeeld, zonder dat de ouders en jeugdige de gelegenheid hadden daar zelf feiten en opvattingen naast te leggen. Dit doet een extra beroep op de vaardigheden van de medewerker Veilig Thuis om met ouders en jeugdigen een goede samenwerking op gang te brengen.

6.5.6

VOORBEREIDEN VAN HET ONDERZOEK

Zoals eerder gesteld: het onderzoek wordt bij voorkeur uitgevoerd door de medewerker van Samen Veilig die de melding heeft aangenomen en beoordeeld. Deze medewerker kent de informatie en heeft deze al zelf geordend. Indien dit niet het geval is, start de medewerker van Samen Veilig die het 37

onderzoek gaat uitvoeren met het doornemen van de beschikbare informatie en het onderzoeksplan , dat richting geeft aan de onderzoeksaanpak. Indien gewenst kan de medewerker bij de start van het onderzoek een ‘startoverleg’ voeren met een of meerdere collega’s, waarbij hij casusgericht kan kiezen voor een collega medewerker, zijn gedragswetenschapper en/of een vertrouwensarts, ad hoc bilateraal of het MDO-casuïsistiekoverleg. Dit overleg heeft tot doel: bepaling van strategie, activiteiten en taakverdeling. Vragen kunnen zijn: -

-

-

Wat zijn de kenmerken zijn van deze zaak (waar stap ik in) en wat de eerste insteek: -

Hoe ernstig is de situatie mogelijk voor de jeugdigen?

-

Welke voorwaarden moet ik mogelijk al direct gaan stellen?

-

Hoe kan ik het beste samenwerken met dit gezin?

Veiligheid van de werker zelf: -

Ga ik alleen op huisbezoek gaat of met een collega?

-

In geval van een duo: wie doet wat?

Welke stappen neem ik wanneer (time management).

6.5.7

VOORLOPIGE VOORWAARDEN

Omdat de medewerker van Samen Veilig lopende het onderzoek verantwoordelijkheid draagt voor de veiligheid van de jeugdigen, kan het nodig zijn om al in de beginfase van het onderzoek voorlopige voorwaarden te stellen, en ouders, jeugdigen en hun netwerk te motiveren tot het opstellen van een voorlopig veiligheidsplan. Als de situatie zo onveilig is dat de tijd te kort schiet om dit aan gezin en netwerk over te laten en/of zij medewerking weigeren, neemt hij daarin zelf de regie. In deze gevallen 38

maakt ook het maken en uitvoeren van een (voorlopig) veiligheidsplan deel uit van onderzoek . Een voorbeeld. Op basis van het onderzoek heeft een medewerker SAVE voorwaarden gesteld en hij verwacht dat ouders en jeugdigen daaraan invulling zullen kunnen geven met hulp van het lokale team. In een laatste gesprek met de gezinsleden blijkt echter dat zij niet van zins zijn mee te werken. In dat geval zou een voorgenomen besluit van de medewerker SAVE om geen raadsmelding te doen, alsnog kunnen wijzigen in het doen van een verzoek tot

37

In situaties waarin er geen Onderzoeksplan vanuit de triage zou zijn opgesteld, stelt de medewerker bij de start van het onderzoek zelf een onderzoeksplan op in overleg met de gedragswetenschapper

38

Dit is in lijn met paragraaf 8.4.7 in de november 2014-versie van het VNG Model Handelingsprotocol Veilig Thuis/ AMHK, waarin wordt gesteld dat Veilig Thuis er zorg voor draagt dat, wanneer de veiligheid in het geding is, die zo snel mogelijk voor wat betreft de korte termijn wordt hersteld door een veiligheidsplan op te stellen, dat zo mogelijk in samenspraak met betrokkenen en netwerk tot stand komt. Voor duurzame veiligheid en herstel van gevolgen van huiselijk geweld en kindermishandeling wordt een plan gemaakt dat tot stand kan worden gebracht in de vervolgtrajecten die Veilig Thuis inzet.


60


onderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming.

De medewerker van Samen Veilig blijft degene die de afwegingen maakt over de aanpak van het onderzoek; soms kan het eenvoudiger en soms is meer nodig. Waar de medewerker van Samen Veilig tijdens de uitvoering van het onderzoek afwijkt van het onderzoeksplan, onderbouwt en rapporteert hij dat; bij twijfel overlegt hij tussentijds met een gedragswetenschapper. Bij een crisis onderzoekt de medewerker van Samen Veilig snel en gericht, maar het doen van gedegen onderzoek is in iedere situatie van belang. Na de crisisinterventie kan, indien nodig, het onderzoek verder uitgevoerd worden, waarbij de informatie de crisisinterventie meegenomen wordt.

6.5.8

ONDERZOEKSACTIVITEITEN IN DE VIERVENSTERS

De wijze van onderzoek is niet altijd identiek, omdat de aard, ernst en urgentie van de meldingen sterk uiteen loopt. Het onderzoeksplan geeft richting aan de opzet van het onderzoek. Een indeling in onderzoeksactiviteiten, afgeleid van de onderdelen van onderzoek zoals beschreven in hoofdstuk 8.4 van het Handelingsprotocol, biedt de medewerker van Samen Veilig houvast bij de uitvoering van onderzoek. We presenteren die hieronder, in de vorm van 3 hoofdactiviteiten met in totaal 12 deelactiviteiten. We plaatsen hier de kanttekening bij dat dit niet altijd de vaste volgorde van de hoofdactiviteiten is. Immers, lopende het betrekken van de mensen en verzamelen van de feiten en opvattingen (hoofdactiviteit 1) kan het zijn dat de signalen zo ernstig zijn dat direct (voorlopige) voorwaarden en een voorlopig veiligheidsplan gemaakt en uitgevoerd moeten worden (hoofdactiviteiten 2 en 3), waarna het onderzoek vervolgd wordt (terug naar hoofdactiviteit 1). Ook kan het zijn dat in het eerste contact met het gezin, dus lopende het onderzoek, al blijkt dat het gezin bereid is om hulp te accepteren. In lijn met het Handelingsprotocol kan hulp al vanaf het eerste begin worden ingezet en wacht men niet tot het onderzoek is afgerond. De drie eerder genoemde hoofdactiviteiten van onderzoek bestaan op hun beurt uit in totaal 12 deelactiviteiten. De activiteiten die vet zijn aangegeven moeten altijd aan bod komen, de overige zijn optioneel.

1. HET BETREKKEN VAN DE MENSEN HET VASTSTELLEN VAN DE FEITEN (VENSTER 1 EN 2) 1.1 Gesprekken met betrokken volwassen 1.2 Specialistisch onderzoek bij volwassen betrokkenen 1.3 Gesprekken met betrokken jeugdigen 1.4 Specialistisch onderzoek bij jeugdigen 1.5 Opvragen van informatie van het professionele netwerk 1.6 Gesprekken met het informele netwerk 2. HET WEGEN VAN DE SITUATIE EN HET VASTSTELLEN VAN DE VOLGENDE STAPPEN. (VENSTER 3 EN 4) 2.1 Intern bespreken van bevindingen (conclusie, voorwaarden)


61


2.2 Bespreken bevindingen met betrokkenen, opstellen (voorlopig) plan 2.3 Besluiten naar aanleiding van conclusie en reactie van betrokkenen 3. UITVOEREN VAN HET (VOORLOPIGE) PLAN, AFRONDENDE VERSLAGLEGGING EN TERUGKOPPELING NAAR MELDER EN BETROKKENEN. (VENSTER 4)

3.1 Uitvoeren (voorlopig) plan 3.2 Afronden verslaglegging 3.3 Informeren melder/informanten

Zoals gezegd: Dit zijn activiteiten, en geen vaste stappen binnen de hoofdactiviteit. De volgorde kent een zekere flexibiliteit, passend bij het verloop in het betreffende onderzoek. De deelactiviteiten worden in de volgende paragrafen verder uitgewerkt. Vooraf daaraan plaatsen we de deelactiviteiten in de vier vensters.


62


Venster 1: Venster 2:

Venster 3

Venster 4:

Hoofdonderwerpen De mensen: Stel vast wie de mensen zijn, die het belangrijk vinden dat het weer goed gaat en goed blijft gaan met de jeugdige of die willen dat het huiselijk geweld stopt. Hoe kunnen ze worden betrokken? De feiten: • Tijdlijn • Wat is de bedreiging van veiligheid en ontwikkeling? Wat zijn de feiten die de consultvrager noemt? • Wat zijn zorgen en krachten die de consultvrager noemt? Kunnen of moeten er meer relevante feiten worden verzameld? Zijn er specifieke zorgen en krachten voor andere gezinsleden? • Samenvatting in 3-5 zorgpunten • Gebruik SAVE Veiligheidslijst. Gebruik deze ook voor risico’s bij eventuele interventie (belemmerende factor). De weging: • Beslissing die voorligt: o Is er sprake van huiselijk geweld of kindermishandeling? o Welke vervolgstap na het onderzoek nemen we? Welke keuze uit de kernbeslissingen van Samen Veilig maken we? • Schaalvraag: o Is de opgroeien opvoedsituatie goed genoeg in termen van (in elk geval) veiligheid en ontwikkeling? o Kan de veiligheid in het vervolg ‘goed genoeg’ hersteld en geborgd worden door de melder met jeugdige, gezin, netwerk en/of het lokale team? • Wat zijn de doelen van de ouders/jeugdige/slachtoffer van het geweld zelf? • Samenvatting in 3-5 punten over wat zou kunnen gebeuren met de jeugdigen als er geen goed plan komt • Indien nodig voorwaarden en consequenties De volgende stappen. • Besluit: o De onderzoeksvraag is wel/niet bevestigend beantwoord. o De vervolgstap is bekend. • Doelen van het plan: Te bepalen op basis de combinatie van de doelen van de gezinsleden en de voorwaarden die Samen Veilig (zo nodig) stelt. In de voorwaarden zijn de normen vervat die de medewerker SAVE of Veilig Thuis over veiligheid, opvoeden en opgroeien heeft genoemd. • Per doel: o Afspraken, nodig om het doel (24/7 en duurzaam) te bereiken. o Per doel: hoe het toezicht daarop geregeld is. o Hoe richten we het vervolg na het onderzoek in.


63


Deelactiviteiten 1.1 Gesprekken met betrokken volwassen 1.3 Gesprekken met betrokken jeugdigen 1.1 Gesprekken met betrokken volwassen 1.2 Specialistisch onderzoek bij volwassen betrokkenen 1.3 Gesprekken met betrokken jeugdigen 1.4 Specialistisch onderzoek bij jeugdigen 1.5 Opvragen van informatie van het professionele netwerk 1.6 Gesprekken met het informele netwerk 2.1 Intern bespreken van bevindingen (conclusie, voorwaarden) 2.2 Bespreken bevindingen met betrokkenen, opstellen (voorlopig) plan 2.3 Besluiten naar aanleiding van conclusie en reactie van betrokkenen

• •

•

3.1 Uitvoeren (voorlopig) plan 3.2 Afronden verslaglegging 3.3 Informeren melder/informanten

6.5.9

GESPREKKEN MET VOLWASSEN BETROKKENEN (1.1)

Het voeren van gesprekken met de volwassen betrokkenen (te denken aan: ouders met gezag of voogd, ouders of partners zonder gezag) is vaak - maar niet altijd - de eerste activiteit bij uitvoering van het onderzoek. Er is in principe altijd sprake van een huisbezoek, tenzij de veiligheid van de medewerker van Samen Veilig of methodische beginselen (zoals in geval van het eerste gezamenlijke gesprek van ouders in een complexe echtscheiding) vragen om een ander besluit. Een huisbezoek levert essentiële informatie op voor de beoordeling van de veiligheid van de jeugdigen. Het uitgangspunt is dat de medewerker van Samen Veilig de volledige inhoud van de melding met betrokkenen bespreekt, tenzij - alleen in geval van een melding bij Veilig Thuis - er sprake is van ‘niet ter inzage’ informatie, die omwille van anonimiteit van de melder en/of veiligheid van de jeugdigen niet of nog niet gedeeld kan worden. Het werkt bij het bespreken van de melding vaak goed om de melding eerst op hoofdlijn te bespreken, daarna een eerste reactie op de melding van de betrokken volwassenen te vragen en vervolgens korte uitleg te geven over de viervensters als leidraad voor het gesprek, startend met een blanco A4 waarop ter plekke de vensters worden getekend. Bij venster feiten kan dan worden ingezoomd op de details van krachten en zorgen uit de melding. Ook daarop wordt dan weer de visie van betrokkenen gevraagd. Desgewenst kan een afschrift van de melding worden verstrekt. De medewerker van Samen Veilig informeert de betrokkenen bij deze gesprekken over zijn functie en werkwijze en over de uitvoering van het onderzoek. Hij vertelt daarbij met welke professionals hij eventueel al contact heeft gelegd en verder zal gaan leggen voor het opvragen van informatie, die in het kader van het onderzoek noodzakelijk wordt geacht. In het geval betrokken volwassenen hier bezwaren tegen hebben, worden deze bezwaren in het dossier vastgelegd. De professionals met wie contact wordt opgenomen, worden door de medewerker van Samen Veilig geïnformeerd over deze bezwaren. Met alle volwassen betrokkenen bij onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld voert de medewerker van Samen Veilig een of meer individuele en/of gecombineerde gesprekken om inzicht te krijgen in de algemene aspecten/vragen van het viervensters model. Het bespreken van veiligheid vraagt om een oplossingsgerichte basishouding van open en eerlijk zijn, duidelijkheid geven over je rol en positie, niet beschuldigen of veroordelen, oftewel neutraal zijn en het serieus nemen van de ander (ouders of jeugdige). De medewerker van Samen Veilig zoekt met het gezin actief naar oplossingen die aansluiten bij de krachten en mogelijkheden van het betreffende gezin en netwerk. De medewerker van Samen Veilig hanteer hierbij het principe van de meerzijdige partijdigheid.

6.5.10 SPECIALISTISCH ONDERZOEK BIJ BETROKKEN VOLWASSENEN (1.2) In een aantal gevallen zijn meer gespecialiseerde onderzoeken nodig bij volwassenen die betrokken zijn bij huiselijk geweld of kindermishandeling. Veilig Thuis werkt hiertoe nauw samen met externe deskundigen. De vertrouwensarts of de gedragsdeskundige - afhankelijk van de benodigde deskundigheid - besluit in principe tot de inzet van extern deskundigen voor onderzoeken zoals: •

forensisch-medisch onderzoek voor letselduiding;

•

psychologisch of psychiatrisch onderzoek.


64


Voor deze vormen van onderzoek is de instemming van de betrokkenen een vereiste In het geval dat forensisch-medisch onderzoek noodzakelijk wordt geacht, stemt Veilig Thuis af met politie en OM.

6.5.11 GESPREKKEN MET BETROKKEN JEUGDIGEN (1.3) Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind geeft jeugdigen niet alleen recht op bescherming tegen mishandeling en verwaarlozing (art. 19), het geeft hen ook het recht om hun eigen mening te geven over alle zaken die de jeugdige aangaan (art. 12). Om recht te doen aan jeugdigen en om hun veiligheid te kunnen waarborgen is hun betrokkenheid van essentieel belang. Daarom geldt voor alle bij het onderzoek betrokken jeugdigen dat zij: •

tenminste worden gezien of geobserveerd;

•

worden gesproken, al dan niet met behulp van een ondersteunende werkvorm zoals de drie huizen, in ieder geval wanneer zij 6 jaar of ouder zijn, alhoewel het - afhankelijk van de taalvaardigheid van de jeugdige- ook vaak mogelijk is met jeugdigen jonger dan 6 jaar een waardevol gesprek te hebben;

•

het recht hebben op een individueel gesprek. Dit met het oog op hun gevoelens van loyaliteit en hun afhankelijkheid in relatie tot hun ouders en verzorgers;

•

het recht hebben, wanneer zij 12 jaar of ouder zijn, om deel te nemen aan gesprekken met hun ouders, verzorgers en het bij het gezin betrokken netwerk, wanneer plannen en afspraken worden gemaakt over het tot stand brengen van duurzame veiligheid en over herstel van de ontwikkelingskansen voor het kind. Kinderen van 12 jaar en ouder kunnen een Eigen Krachtconferentie aanvragen. Wenselijk is dat jeugdigen onder de 12 jaar of jeugdigen van 12 jaar en ouder die niet aanwezig willen zijn bij gesprekken met ouders, verzorgers en met betrokken netwerk achteraf te horen krijgen wat er is afgesproken. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van een ondersteunende werkvorm zoals Words and Pictures;

•

het recht hebben op een terugkoppeling aangaande het onderzoek, te stellen voorwaarden en eventuele veiligheidsplannen.

Het is van belang dat de medewerker van Samen Veilig die een (jong) kind spreekt, terughoudend en zorgvuldig omgaat met het interpreteren van hetgeen de jeugdige gezegd - of in geval van de ‘drie huizen’ getekend - heeft. De medewerker van Samen Veilig vraagt bij twijfel na en concludeert niet te snel. Ook gaat hij zorgvuldig om met het al dan (nog) niet delen van de verkregen informatie met ouders of derden. In een aantal gevallen kan met het oog op een effectieve aanpak of met het oog op de veiligheid van de jeugdige besloten worden om zonder medeweten of zonder toestemming van de wettelijke vertegenwoordiger(s) het gesprek met de jeugdige aan te gaan. De mogelijkheden daartoe worden mede bepaald door leeftijdsgrenzen: jonger dan 12 jaar, 12 tot en met 15 jaar, > 16 jaar en ouder (zie Bijlage 3: Instructie praten met jeugdigen uit het Veilig Thuis protocol, en ook interne instructie praten met jeugdigen). Dit kan zowel door SAVE als door Veilig Thuis.


65


6.5.12 SPECIALISTISCH ONDERZOEK BIJ JEUGDIGEN (1.4) In een aantal gevallen is meer gespecialiseerde onderzoeken nodig bij jeugdigen om vast te kunnen stellen: •

of er sprake is van kindermishandeling;

•

wat de gevolgen zijn voor de jeugdige (zoals angst, depressie, PTSS);

•

welke vorm van ondersteuning, hulp of behandeling nodig is.

Deze vragen kunnen met medische specialistisch onderzoek en/of psychodiagnostisch/psychiatrisch onderzoek beantwoord worden. Bij medisch specialistisch onderzoek worden er gesprekken gevoerd met en/of lichamelijk en aanvullend onderzoek verricht bij de jeugdigen door een vertrouwensarts, een kinderarts (ziekenhuis), een forensisch (kinder)arts (forensische polikliniek, GGD), Jeugd-GGZ of zedenrecherche. De vertrouwensarts heeft forensisch-medische expertise en kan een jeugdige met letsel zelf onderzoeken dan wel verwijzen naar huisarts, JGZ-arts, kinderarts, forensisch arts of forensische polikliniek. Hij maakt daarbij de afweging of er mogelijk aangifte van kindermishandeling volgt. Psychodiagnostisch en/of psychiatrisch onderzoek worden ingezet door andere organisaties.

6.5.13 OPVRAGEN VAN INFORMATIE VAN HET PROFESSIONELE NETWERK (1.5) Informatie van het professionele netwerk zal in veel gevallen noodzakelijk zijn om tot beantwoording van de onderzoeksvragen te komen. In het Onderzoeksplan wordt geadviseerd bij welke professionals informatie kan worden opgevraagd. Er wordt in ieder geval informatie ingewonnen bij: •

Lokale team, met name indien zij (waarschijnlijk) betrokken blijven of worden na afronding van het onderzoek;

•

Jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau of jeugdarts) bij alle kinderen jonger dan groep 2 (ca. 5 jaar); de jeugdarts kan ook bij oudere jeugdigen worden geraadpleegd wanneer er sprake is van verzuim en/of lichamelijke problemen (waaronder overgewicht);

•

School en/of dagbesteding van jeugdige ouder vanaf groep 2 (ca. 5 jaar);

•

Huisarts.

Daarnaast kunnen andere professionals die bij het gezinssysteem betrokken zijn worden benaderd. Indien er sprake is van persoonlijke problematiek bij ouders (psychiatrie, verslaving, agressie) dan wordt informatie opgevraagd bij een eventuele behandelaar of huisarts. Voor het opvragen van informatie bij een medisch specialist kan eventueel de vertrouwensarts Veilig Thuis worden geconsulteerd. Indien er veel professionals betrokken zijn, wordt een keuze gemaakt op basis van relevantie. Een grote hoeveelheid van betrokken professionals mag de voortgang van het onderzoek niet buitenproportioneel vertragen. De informatie-uitwisseling kan - mits zorgvuldig voorbereid samen met de gezinsleden - plaatsvinden in een netwerkbijeenkomst met de ouders, eventueel de oudere jeugdigen, mensen uit het informele netwerk en betrokkenen uit het professionele netwerk. Daarmee is de uitwisseling transparant, kan die bijdragen aan wederzijds vertrouwen en biedt die de mogelijkheid om direct daaraan gekoppeld in gezamenlijkheid te zoeken naar oplossingen voor de problemen.


66


Het wachten op toestemming van de cliënt voor het opvragen van informatie mag de voortgang niet belemmeren. Geeft de cliënt geen toestemming of laat de toestemming lang op zich wachten, dan kan de betrokkene ondertussen al om informatie worden gevraagd. De medewerker van Samen Veilig informeert de betrokkene hierover bij het informatieverzoek. Wil die betrokkene (ook na eventueel overleg met ouders/jeugdigen) geen informatie verstrekken, dan bestaat de mogelijkheid om, indien het onderzoek vanuit een gebiedsgericht SAVE-team wordt gedaan, de zaak over te dragen aan Veilig Thuis voor onderzoek, dan wel om een verzoek tot onderzoek te doen aan de Raad voor de Kinderbescherming. De informatieverstrekker moet de medewerker van Samen Veilig toestemming geven voor het gebruik van diens informatie, met name wanneer de informatie wordt gebruikt voor een verzoek tot onderzoek door de Raad. Daartoe wordt de opgenomen concept tekst voor toestemming voorgelegd aan de verstrekker (‘accordering van de informatie’). Dit bevordert bovendien het transparant werken en geeft informanten een zekere regie over hun eigen informatie; dat komt de betrokkenheid van informanten en de samenwerking met Samen Veilig ten goede.

6.5.14 JURIDISCHE ASPECTEN VAN HET (OP)VRAGEN EN DELEN VAN INFORMATIE De medewerker van Samen Veilig gaat ervan uit hij altijd informatie aan derden mag vragen, maar dat deze derden voor het geven van informatie in de meeste gevallen toestemming moeten hebben van de ouders/jeugdigen. Vragen mag altijd, antwoorden kan een probleem zijn. Als de medewerker van Samen Veilig aan de ouders/jeugdige toestemming vraagt om derden die informatie te laten geven, doet hij dat ten dienste van deze derden (de informatieverstrekkers). Het is dus van belang die toestemming vast te leggen. Dit is efficiënter dan dat de informatieverstrekkers het eerst weer aan de ouders/jeugdigen moeten vragen. Als ouders toestemming weigeren, kan de medewerker van Samen Veilig die onderzoek doet vanuit een SAVE-team informatie op (proberen te) vragen, mits dat noodzakelijk wordt geacht (en kan worden onderbouwd) om jeugdzorgtaken of jeugdbeschermingstaken adequaat te kunnen uitvoeren. Ouders moeten van die voorgenomen stappen wel altijd op de hoogte worden gebracht, tenzij omwille van veiligheid daarvan tijdelijk wordt afgezien. In beide situaties moet de professional die gevraagd wordt informatie te verstrekken (de informatieverstrekker) zelf een professionele - inclusief juridische afweging maken of, en zo ja welke, informatie hij verstrekt uitgaande van het eigen juridisch kader (dat niet hetzelfde kader hoeft te zijn als het kader van de gecertificeerde instelling of Veilig Thuis. Als ouders hem geen toestemming verlenen voor verstrekken van informatie, ligt het voor de hand dat hij daarin terughoudender zal zijn als het gaat om jeugdzorg dan om jeugdbescherming of in het kader van een onderzoek door Veilig Thuis. De medewerker van Samen Veilig heeft alleen in geval van onderzoek door Veilig Thuis het wettelijk recht om zonder toestemming van betrokkenen informatie te ontvangen van professionals. Deze professionals hebben de toestemming van de ouders of jeugdige dan niet nodig om informatie te geven. De medewerker van Samen Veilig vraagt derhalve niet om toestemming van betrokkenen maar hij informeert ouders/jeugdigen wel over het feit dat en bij wie hij informatie op gaat vragen. In het contact met de professional zal de medewerker van Samen Veilig hem informeren over de vraag of betrokkenen op de hoogte zijn gesteld van het verzoek om informatie. •

Zijn ouders/jeugdigen wel op de hoogte, dan informeert de medewerker van Samen Veilig de professional of ouders/jeugdigen hiermee instemmen of dat zij hiertegen bezwaren hebben;


67


•

Zijn betrokkenen niet op de hoogte, dat licht de medewerker van Samen Veilig toe waarom daartoe besloten is.

Alleen bij een onderzoek door Veilig Thuis kan de medewerker van Samen Veilig, als daartoe om reden van anonimiteit van een melder en/of om reden van veiligheid, informatie ‘niet ter inzage’ plaatsen (ook wel ‘achter het sleutelgat’ genoemd). Die informatie is dan uitsluitend ter inzage voor de medewerker van Samen Veilig en zijn collega’s van Veilig Thuis zelf. De onderbouwing voor bovenstaande is te vinden in het privacyreglement van de gecertificeerde instelling. De wettelijke regeling is te vinden in Jeugdwet. In drangkader is ook de Wet bescherming persoonsgegevens van toepassing.

6.5.15 GESPREKKEN MET HET INFORMELE NETWERK (1.6) De medewerker van Samen Veilig vraagt de ouders en jeugdigen om bij het zoeken naar oplossingen ook hun informele netwerk te betrekken: familie, buren, vrienden en kennissen. Mensen uit het informele netwerk worden bij voorkeur uitgenodigd voor overleg in een netwerkbijeenkomst met de ouders/jeugdigen en met mensen uit het professionele netwerk. Informatie uit het informele netwerk wordt door de medewerker SAVE of Veilig Thuis bij voorkeur alleen opgevraagd wanneer ouders/jeugdigen daarmee instemmen. Veilig Thuis kan zonder toestemming van informatie vragen aan mensen uit het informele netwerk. In de gesprekken met ouders/jeugdigen ligt het focus op de eigen mogelijkheden en voorstellen van de gezinsleden. Tot deze ‘eigen kracht’ worden ook gerekend de mogelijkheden van het professionele én informele netwerk van de gezinsleden om tot oplossingen te komen. Het inschakelen van het netwerk is alleen mogelijk met instemming van ouders/jeugdigen. De Eigen Kracht Conferentie is hiervoor als werkwijze doorgaans een geschikte vorm.

6.5.16 INTERN BESPREKEN VAN BEVINDINGEN (2.1) De eerste activiteit bij het wegen van de situatie en het vaststellen van de volgende stappen is het intern bespreken van de bevindingen. De bevindingen, inclusief de voorgenomen besluiten naar aanleiding van het onderzoek worden ter toetsing en advisering voorgelegd aan de gedragswetenschapper (of in MDO) Immers het betreft een kernbeslissing. Inhoudelijk is een dergelijk overleg belangrijk omdat de besluitvorming over afronding van het onderzoek weloverwogen moet plaatsvinden. De bevindingen vanuit het onderzoek en de daaruit te trekken conclusies vormen de onderbouwing van de kernbeslissing. Voor analyseren, beoordelen en het nemen van besluiten over de onderzoek is informatie nodig. Het beoordelen en beslissen moet zorgvuldig gebeuren. Het is belangrijk om op een systematische wijze de gegevens te verzamelen, te ordenen en te analyseren die nodig zijn voor (het nemen van) een besluit. Hierdoor kan tot een beter onderbouwde en dus meer verantwoord besluit worden gekomen. Het is de verantwoordelijkheid van de medewerker van Samen Veilig om te komen tot een deskundig oordeel over de vraag of er wel of geen sprake is van enigerlei vorm van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld. De medewerker van Samen Veilig


68


vormt dit oordeel in een multidisciplinair overleg met de gedragswetenschapper (en zo nodig de vertrouwensarts) op basis van: •

alle verkregen informatie waarbij - indien daar aanleiding toe is - hoor en wederhoor is toegepast;

•

concrete aanwijzingen voor schade bij de jeugdigen;

•

vanuit praktijk en wetenschap verkregen inzichten over mogelijke schadelijke gevolgen van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld.

6.5.17 OPSTELLEN (VOORLOPIGE) VOORWAARDEN EN (VOORLOPIG) PLAN (2.2) De medewerker van Samen Veilig komt volgens een vaste systematiek tot – indien nodig – het vaststellen van voorwaarden en het maken van een (veiligheids)plan. Na het opstellen van de voorwaarden wordt het gezin en het netwerk in de gelegenheid gesteld om zelf - indien gewenst met hulp van derden - een veiligheidsplan te maken, mits de veiligheid van de jeugdige deze volgorde toelaat (zie de basishandleiding SAVE) voor verdieping van de bovengenoemde systematiek). Als er al lopende het onderzoek ernstige zorgen zijn om de basisveiligheid van de jeugdigen en/of hun omgeving, en er afspraken gemaakt moeten worden om deze basisveiligheid te garanderen, dan stelt de medewerker van Samen Veilig direct voorlopige voorwaarden en een voorlopig veiligheidsplan op (zie ook par. 4.1.2 tot en met 4.1.4). Dat laatste doet hij zoveel mogelijk in samenspraak met ouders, jeugdigen en netwerk, maar waar nodig omwille van de veiligheid neemt de medewerker van Samen Veilig hierin regie. Dit voorlopige veiligheidsplan kan later, als de basisveiligheid geborgd is en er daardoor meer tijd beschikbaar is, door ouders en netwerk zelf, al dan niet met ondersteuning, worden uitgewerkt tot het ‘definitieve’ veiligheidsplan. Die ondersteuning bij het ontwikkelen van het (definitieve) veiligheidsplan kan eventueel plaatsvinden door het lokale team, door de Eigen Kracht centrale, in het kader van ‘begeleiding’ - door zo mogelijk dezelfde medewerker van Samen Veilig vanuit het SAVE-team, of door een andere hulpverleningsinstantie. Immers, in de wet is verankerd dat gezinnen het recht hebben om zelf een familiegroepsplan te maken, mits een bedreiging van de acute veiligheid van betrokkenen dat niet in de weg staat.

6.5.18 BESLUITEN NAAR AANLEIDING VAN CONCLUSIE EN REACTIE VAN BETROKKENEN (2.3) Onderdeel van de afronding van het onderzoek is het bespreken van de bevindingen, onderzoeksconclusies, besluiten en eventuele voorwaarden met de betrokkenen. In het gesprek wordt een inschatting gemaakt van de motivatie, vermogen en bereidheid van ouders/jeugdigen, om daadwerkelijk stappen te nemen gericht op het borgen van veiligheid. Hun reactie op de voorwaarden wordt nog meegewogen in het eindoordeel van het onderzoek en het daaruit volgend besluit.

6.5.19 UITVOEREN (VOORLOPIG) PLAN (3.1) Overeenkomstig de afspraken in het (voorlopig) plan worden door gezinsleden, sociaal netwerk, medewerker van Samen Veilig en betrokken professionals acties uitgevoerd en volgens afspraak gemonitord.


69


6.5.20 AFRONDING VERSLAGLEGGING (3.2) Bij het vastleggen van de uitkomsten van het onderzoek nemen Veilig Thuis en het SAVE-team de volgende regels in acht: •

feiten worden gescheiden van meningen, oordelen en hypothesen;

•

meningen, oordelen en hypothesen worden onderbouwd met voldoende feiten;

•

de weergave van de melding en van de informatie die door professionals is verstrekt is door hen geaccordeerd;

•

als wordt verwezen naar onderzoek of diagnostiek wordt de volledige rapportage daarvan als bijlage toegevoegd aan het onderzoek;

•

de meningen van de betrokken gezinsleden over de melding en over de mogelijke onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld worden in het onderzoek opgenomen.

6.5.21 TERUGKOPPELING (3.3) Het gezin ontvangt na afronding van het onderzoek de SAVE-rapportage. Hierin zijn naast de onderzoeksconclusie ook, indien van toepassing, de afspraken opgenomen over het vervolg. Tevens laat de medewerker van Samen Veilig het gezin weten of, en zo ja welke, derden door hem geïnformeerd zullen worden over de uitkomsten van het onderzoek.

6.5.22 OVERDRACHT NA ONDERZOEK AAN EEN LOKAAL TEAM In het geval dat de melding na onderzoek wordt overgedragen aan het lokale veld, onderneemt de medewerker de volgende stappen: •

overdracht van de verantwoordelijkheid voor de melding aan het lokale team;

•

het maken van afspraken over het uitvoering geven;

•

het maken van afspraken over eventuele ondersteuning door het SAVE-team of Veilig Thuis bij het uitvoering de vervolgstappen;

•

schriftelijke of digitale overdracht van de uitkomsten van het onderzoek en de besluiten die heeft genomen naar aanleiding van het onderzoek;

•

schriftelijk of digitaal bericht aan de melder over de overdracht, afspraken over terugkoppeling en beëindiging van bemoeienis.

Bij het overdragen van informatie aan het lokale veld bewaakt de medewerker van Samen Veilig dat alleen die informatie wordt overgedragen die nodig is voor een verantwoorde uitvoering van het vervolgtraject. Bij de gegevensoverdracht bewaakt de medewerker van Samen Veilig dat zoveel mogelijk feitelijke informatie wordt overgedragen. Conclusies en oordelen worden gescheiden van de feiten en deze conclusies en oordelen worden onderbouwd door voldoende feiten. Indien Veilig Thuis anonimiteit aan melders en informanten heeft toegezegd, maakt Veilig Thuis hun identiteit ook niet bekend aan de instelling of professionals die het vervolgtraject uitvoeren.


70


6.5.23 INFORMEREN VAN DE MELDER EN HET NETWERK De doelen van het informeren van de melder en van professionals zijn het faciliteren van de signalerende en ondersteunende taak van de betrokken professional en het vergroten van diens meldingsbereidheid in de toekomst. De melder, informeel betrokkenen en de professioneel betrokkenen worden direct na het onderzoek geïnformeerd door de medewerker van Samen Veilig over wat er met hun informatie is gedaan. Reeds tijdens hun eerste contact worden afspraken gemaakt over het moment waarop zij terugkoppeling kunnen verwachten. Bij het informeren zal de medewerker van Samen Veilig niet méér informatie over de gezinsleden verstrekken, dan melder en professionals nodig hebben voor hun verdere bemoeienis met de gezinsleden. Bij de terugkoppeling wordt onderscheid gemaakt tussen professioneel betrokkenen en melders en informanten uit het informele circuit. Informeren van de professioneel betrokkenen Schriftelijke terugkoppeling naar deze groep is van belang omdat zij verantwoordelijkheid blijven dragen voor de hulp, ondersteuning en begeleiding die zij aan bieden. Professionals worden uitgebreider geïnformeerd, naarmate deze informatie relevanter is voor hun professioneel handelen ten opzichte van de jeugdigen. De terugkoppeling bestaat uit een inhoudelijke rapportage over wat er met de melding is gedaan. In het geval van een overdracht vernemen melder en professionals aan welke instanties is overgedragen en wie de contactpersonen bij deze instanties zijn. Afhankelijk van de rol van de professional in het vervolgtraject, bestaat de feedback tevens uit het terugkoppelen van de vastgestelde gezinsproblematiek, de onderzoeksconclusie en de op basis daarvan gemaakte afspraken. Met het oog op hun taken en verantwoordelijkheden worden de volgende professionele samenwerkingspartners in principe in alle gevallen schriftelijk zoals, bovenstaand beschreven, geïnformeerd: •

de huisarts;

•

de Jeugdgezondheidszorg;

•

de school van de jeugdige.

Als er na onderzoek geen vervolgstappen zijn genomen, vernemen melder en samenwerkingspartners waarom het onderzoek is afgesloten zonder vervolg. Informeren van het informele netwerk Na een onderzoek informeert de medewerker van Samen Veilig behalve het professionele netwerk ook, voor zover relevant, het informele netwerk. Uit privacyoverwegingen is de terugkoppeling aan de sociale omgeving beperkt. Een burger die meldt wordt bij de start van het onderzoek geïnformeerd over het starten van het onderzoek, zonder inhoudelijke aanvulling. Bij afronding van het onderzoek zullen de melder en andere betrokkenen uit de sociale omgeving met een vóórtdurende betrokkenheid bij het gezin telefonisch worden geïnformeerd. Daarbij verstrekt de medewerker van Samen Veilig informatie over: •

het gegeven - wanneer dit het geval is - dat de melding weerlegd dan wel niet bevestigd is;

•

het gegeven - wanneer de melding is bevestigd - dat een vervolgtraject is ingezet en dat op termijn verbetering van de situatie mag worden verwacht;


71


•

de verwachtingen die de medewerker van Samen Veilig heeft ten aanzien van de melder, voor wat betreft het bieden van ondersteuning aan het gezin en wat betreft verdere signalering.

De zorgvuldige wijze waarop de melder te woord wordt gestaan, onderstreept dat er verantwoord met zijn zorgen en melding is omgegaan, hetgeen kan bijdragen aan de meldingsbereidheid van de betreffende persoon in de toekomst.

6.5.24 CONCLUSIES UIT ONDERZOEK Er zijn drie verschillende onderzoeksconclusies mogelijk naar aanleiding van het onderzoek naar onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld: •

het vermoeden is weerlegd;

•

het vermoeden is niet bevestigd;

•

het vermoeden is bevestigd.

In het geval het vermoeden weerlegd is, dan zal de medewerker van Samen Veilig: •

het onderzoeksdossier sluiten;

•

betrokkenen wijzen op de mogelijkheid een verzoek in te dienen tot vernietiging van het onderzoeksdossier;

•

de melder en alle professionals met wie in het kader van het onderzoek contact is gelegd informeren over de resultaten van het onderzoek.

In het geval het vermoeden niet bevestigd is, dan zal de medewerker van Samen Veilig: •

het dossier sluiten;

•

de melder en alle professionals met wie in het kader van het onderzoek contact is gelegd informeren over de resultaten van het onderzoek.

De medewerker van Samen Veilig besluit naar aanleiding van het onderzoek waarin het vermoeden van onveiligheid, ontwikkelingsbedreiging, kindermishandeling en/of huiselijk geweld bevestigd is: •

aan welke voorwaarden moet worden voldaan om de veiligheid ‘goed genoeg’ te borgen;

•

bij welke van de volgende partijen de verantwoordelijkheid wordt belegd voor het uitvoeren van de vervolgstappen: o

de ouders, de jeugdigen en het informele netwerk;

o

het lokale team;

o

overige betrokken professionele hulpverleners;

o

het SAVE-team;

o

de medewerker (onderzoeker) in het geval besloten is tot het doen van een verzoek tot onderzoek bij de Raad voor de Kinderbescherming.

Zie voor de criteria voor die keuzes 6.4.4.

6.5.25 EINDE ONDERZOEK EN MONITORING Het onderzoek eindigt als de medewerker van Samen Veilig het resultaat van het onderzoek en de eventueel gestelde voorwaarden met het gezin heeft besproken en heeft vernomen wat de intenties en reacties van de gezinsleden zijn ten aanzien van verantwoordelijkheid nemen voor de gestelde CMTO binnen SAVE 3.0

72


voorwaarden. De medewerker van Samen Veilig weegt daarbij de reacties en intenties nog mee in het onderzoek. Zodra er gedurende een onderzoek van Samen Veilig bereidheid ontstaat bij de cliënt om mee te werken aan hulp of ondersteuning, wordt het betrekken van een lokaal team (en in geval van onderzoek door Veilig Thuis ook een SAVE-team) overwogen. Er wordt dan bij voorkeur parallel gewerkt zodat de ontwikkeling tijdens het onderzoek niet stilstaat. Daarbij rondt Samen Veilig haar onderzoek af. Het lokale team en/of SAVE-team ondersteunt en activeert de gezinsleden om regie te nemen gericht op verbetering van de situatie. Indien Veilig Thuis het onderzoek afsluit dan betekent dit of een complete afsluiting of een vervolg bij een SAVE-team. Bij compleet afsluiten stopt het ook handelen van het SAVE-team. Monitoring

39

Na compleet afsluiten door Samen Veilig wordt altijd multidisciplinair (met tenminste de gedragswetenschapper) overwogen en besloten of en hoe na enige tijd (weken of maanden, één- of meermalig) actief wordt nagaan of de stappen die in gang zijn gezet daadwerkelijk worden uitgevoerd en of die stappen inderdaad hebben geleid tot het (duurzaam) stoppen van het de onveiligheid, kindermishandeling of huiselijk geweld. In het geval er van monitoring wordt afgezien, dient de reden daarvan te worden gedocumenteerd. Men stelt dus vast op welke termijn, bij wie en op welke manier de monitoring zal worden; overigens kan Samen Veilig ook monitoren bij meldingen die direct, zonder onderzoek door Veilig Thuis of een SAVE-team, zijn doorgeleid naar professionals buiten Samen Veilig. Of en in welke gevallen Samen Veilig die taak uitvoert, is afhankelijk van afspraken die hierover worden gemaakt met gemeenten. Veilig Thuis kan op basis van die monitoring een melding opnieuw in onderzoek nemen. Voor situaties waarin een professional of burger het daarmee oneens is, bestaat er een procedure van eventuele opschaling in de lijn, respectievelijk van ambtshalve melding.

39

In het verleden werd dit bij het AMK ‘rappel’ na onderzoek genoemd.


73


7

7.1

Kennis, houding en vaardigheden voor consult, melding en onderzoek Algemene kennis, houding en vaardigheden van medewerkers

Kennis over •

de normale ontwikkeling van jeugdigen;

•

ontwikkelingsbedreigingen;

•

aspecten van fysieke en psychische veiligheid en onveiligheid;

•

signalen en gevolgen van kindermishandeling, verwaarlozing en huiselijk geweld;

•

kinderen volwassen psychopathologie, inclusief LVB en forensische psychiatrie;

•

risicofactoren, beschermende factoren en criminogene factoren (uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek die van toepassing zijn op zorgen en krachten in actuele casussen);

•

onderzoek en risicotaxatie.

•

de SAVE-definitie van veiligheid gekoppeld aan ontwikkeling;

•

verantwoordelijkheden en bevoegdheden binnen verschillende kaders en de daarbij relevante wetgeving;

•

het belang van eigenaarschap/regie bij het maken en mede-uitvoeren van plannen en vaardigheden door de reeds benoemde grondhouding bij de betrokkenen te houden, binnen gestelde kaders.

Vaardigheden Vooral Venster 1 •

Constructieve werkrelatie met ouders en jeugdigen opbouwen;

•

Rol en wisseling in rol (drang-dwang) uitleggen aan jeugdige, gezin, netwerk en professionals;

•

Activeren van de mensen rond de jeugdige en ondersteunen van netwerkbijeenkomsten;

•

Middelen als genogram, ecogram, bolletjesschema,, veiligheidscirkels kunnen inzetten;

•

In kaart brengen van systeemkenmerken: interne en externe grenzen, hiërarchie, macht, rollen/ rolomkering, gezinsorganisatie, saamhorigheid, loyaliteit, rechtvaardigheid en verdienste.

Vooral Venster 2: •

Onderscheid maken tussen feiten en meningen;

•

Observeren en duiden van de interactie tussen ouders en jeugdigen;

•

Zien, spreken en observeren van jeugdigen;

•

Gevoelige zaken (mishandeling, misbruik, huiselijk geweld) bespreekbaar maken.

Vooral Venster 3: •

Kernbeslissingen voorbereiden;

•

Oplossingsgerichte gesprekstechnieken hanteren (o.a. de schaalvragen, gewenste

•

Voorwaarden als toetssteen inbrengen in het cliëntsysteem: Realistische consequenties

situatievragen, uitzonderingsvragen, schaalvragen); formuleren voor de situatie dat wel/niet binnen de aangegeven termijn wordt voldaan aan de gestelde voorwaarden;


74


•

Voorwaarden benoemen waaraan plan van ouders/netwerk moet voldoen;

•

Voorwaarden formuleren; o

gericht op het ‘wat’ in plaats van op het ‘hoe’;

o

gedragsspecifiek in plaats van in abstracte termen die beschrijven wat ouders (en jeugdigen) moeten doen in plaats van wat ze niet moeten doen, in taal die de leden van het gezin (incl. de jeugdigen) begrijpen.

Vooral venster 4: •

Ruimte bieden voor (ondersteuning bij) familiegroepsplan;

•

Praktische, smart--geformuleerde afspraken met cliëntsysteem maken;

•

Ruimte te geven aan gezin, netwerk en (lokale) professionals om inhoud te geven aan plan en uitvoering en toch toezicht houden op de veiligheid en voortgang en te sturen op realisatie van voorwaarden (met en zonder maatregel);

•

Netwerk opbouwen/uitbreiden bij ontbreken van of beperkt netwerk;

•

Kernbeslissingen weten uit te voeren.

Alle vensters: •

Denken en handelen in termen van goed genoeg;

•

Kort, bondig en in begrijpelijk taal met alle betrokkenen communiceren en rapporteren;

•

Motiverende gespreksvaardigheden;

•

Tot stand brengen en handhaven van afstemming en samenwerking, vooral met lokale teams, waarbij open afgeschaald wordt waar dat nodig is;

•

Reflecteren op eigen handelen;

•

Toetsen van eigen handelen aan professioneel en beroepsethisch oordeel van collega’s;

•

Samenwerken met de lokale teams;

•

Samenwerken met zorgaanbieders.

Houding •

Meerzijdig partijdig zijn, alle perspectieven van de betrokkenen onderzoeken en meewegen (vooral: kunnen omgaan met ontkenning van mishandeling);

•

Vanuit oplossingsgerichte grondhoudingen werken (vooral de erkennende, niet-wetende, nietoordelende grondhouding toepassen);

•

Bereikbaar en toegankelijk zijn;

•

Menselijk en betrokken zijn;

•

Gericht zijn op het positieve.

7.2

Specifieke competenties voor consult en melding

•

Uitgangspunten SAVE weten toe te passen bij dienst Consult en aannemen melding;

•

Viervensters weten te gebruiken bij dienst Consult en aannemen melding;

•

Professioneel kunnen handelen zoals in dienst beschreven;

•

Kennis hebben hoe advies, participerend consult, actieve veiligheidsinschatting (AVI), melding en triage zich tot elkaar verhouden;


75


•

Juridisch kennis hebben rond consult en melding (privacy, toestemming, informatie-inwinning, gescheiden ouders die over elkaar melden);

•

Weten hoe consult en melding te registreren;

•

Weten waar de eigen grenzen liggen bij consult en aannemen melding;

•

Tijdig besluiten tot overleggen.

Consult •

Kennis/vaardigheid hebben om in kort bestek en op basis van beperkte informatie een inschatting te maken van de veiligheid/risico’s/to do;

•

Kunnen doorvragen op details;

•

Kunnen bespreken of en in hoeverre de consultvrager zelf actie kan ondernemen;

•

Gesprek over verantwoordelijkheden kunnen voeren met consultvrager;

•

Kunnen coachen van de consultvrager bij het overwegen en uitvoeren van de eigen acties;

•

Participerend consult kunnen geven;

•

Consultvrager ‘in the lead’ houden;

•

Systeembreed kunnen kijken;

•

Rust kunnen bewaren en niet meegaan in de paniek van de beller.

Aannemen melding •

Consult zo nodig weten om te zetten in een melding: weten waanneer en waarom dat aan de orde is en hoe dat moet gebeuren;

•

Kennen van de meldcode;

•

Regels/bepalingen kennen ivm anonimiteit bij melding.

Triage •

Weten wat voldoende informatieverzameling is tbv triage;

•

Weten welke vervolgstappen mogelijk zijn na triage;

•

Weten wanneer je SAVE zonder maatregel adviseert/Kunnen beoordelen of het een zaak is voor SAVE of het lokale team;

•

7.3

Kennis van lokaal veld/hulpaanbod.

Specifieke competenties voor onderzoek

Kennis en vaardigheden voor het werken met onderzoeksvragen •

Kennis van onderzoek en risicotaxatie;

•

Onderzoeksvragen kunnen formuleren, i.c.:

•

Weten wat je wil weten

•

Weten wat je wil weten van informanten

•

Onderzoeksvragen kunnen vertalen in stellingen die bevestigd kunnen worden en in stellingen die ontkracht kunnen worden

•

Onderzoeksvragen kunnen onderbouwen door feiten

•

Expliciteren van inzichten;


76


•

Onmiddellijke interpretaties kunnen vermijden;

•

Binnen het eigen deskundigheidsterrein kunnen blijven;

•

Feiten van meningen en interpretaties kunnen onderscheiden;

•

Meningen van partners over elkaar kunnen scheiden van meningen van de medewerker van Samen Veilig;

•

Kunnen afzien van oordelen over gedrag van personen die de medewerker van Samen Veilig zelf niet heeft gezien/gesproken;

•

Kunnen (laten) vaststellen of medische diagnoses valide zijn (dus alleen als ze zijn vastgesteld door bevoegde professionals en, mede afhankelijk van de aard van de ziekte, recent genoeg zijn vastgesteld);

•

Voorwaarden kunnen formuleren; o

gericht op het ‘wat’ in plaats van op het ‘hoe’

o

gedragsspecifiek in plaats van in abstracte termen

o

helder, concreet en controleerbaar

o

die beschrijven wat ouders (en eventueel jeugdigen) moeten doen in plaats van wat ze niet

o

in taal die de gezinsleden (incl. de jeugdigen) begrijpen

moeten doen •

Realistische consequenties kunnen formuleren voor de situatie dat wel resp. niet binnen de aangegeven termijn wordt voldaan aan de gestelde voorwaarden;

•

Komen tot een veiligheidsplan binnen de onderzoekssituatie;

•

Netwerkgesprekken kunnen organiseren en uitvoeren over zorgen en sterke kanten en veiligheidsplannen;

•

Kennis hebben van impact van onderzoek op betrokkenen;

•

Genogram kunnen hanteren in onderzoek.

Onderzoekshouding •

Systematisch en gestructureerd relevante informatie verzamelen;

•

Zorgvuldig omgaan met informatie die verkregen is van derden;

•

Kennis en vaardigheden ten aanzien van het zien, spreken en observeren van jeugdigen;

•

Kennis en vaardigheden ten aanzien van het observeren van de interactie tussen ouders en jeugdigen;

•

Gestructureerd komen tot besluitvorming;

•

Vragen naar details en doorvragen;

•

Overzicht houden op proces en benodigde informatie;

•

Brede blik, met oprechte nieuwsgierigheid;

•

Confronteren.

Vaardigheden voor dossiervorming en rapportage •

Zorgvuldige dossiervoering;

•

Specifieke kennis dossiervorming en rapportage inzake onderzoek naar kindermishandeling (wat leg je wel en niet vast, maken conclusie, waar moet onderzoek/rapport aan voldoen etc.);

•

Feitelijk werken: kunnen aansluiten bij wat je hoort en ziet, onmiddellijke interpretaties kunnen vermijden;

•

Feiten en meningen scheiden. Concrete, feitelijke beschrijvingen, met zo min mogelijk speculaties;


77


•

Goede bronvermelding kunnen toepassen bij informatie van anderen en accordering van informatie door de informanten;

•

Kunnen bewaken van meervoudige partijdigheid;

•

Informatie aan de actualiteit kunnen aanpassen;

•

Hoor en wederhoor standaard opnemen in rapportages;

•

Voorkomen van doublures in rapportage;

•

Ook voor derden een navolgbare weging van beschermende en belemmerende factoren;

•

Rapporten van externe deskundigen als geheel als bijlage toevoegen;

•

Onderbouwen en dateren van veiligheidstaxaties (cijfer 0-10), conclusies en (kern)besluiten;

•

Praktische handvatten (toestemmingsformulieren, overzicht houden);

•

Kennis Handelingsprotocol Veilig Thuis;

•

Onderscheid kennen tussen het ‘veiligheidsaspect’ en het ‘herstelaspect (van schade)’ in het plan

•

Omgaan met spanningsveld onderzoek, begeleiding, hulpverlening, omgaan met spanningsveld onderzoeken en gelijktijdig handelen;

•

Time management kunnen voeren;

•

Coachende houding met distantie.


78


DE SAVE-WERKWIJZE BIJ HET GEVEN VAN CONSULT,

Recommend Documents