No.: Portefeuillehouder:
Wethouder Hommel Afdeling:
Sector Samenleving Behandelaar:
E.M.L. Weys De raad van de gemeente Tholen
Tholen, 16 februari 2016 Onderwerp: opvang en huisvesting vluchtelingen in de gemeente Tholen.
Geachte raad, Inleiding Eind december 2015 heeft de gemeenteraad aangegeven te willen debatteren over de opvang en huisvesting van vluchtelingen. De directe aanleiding hiervoor is het bestuursakkoord dat de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) hierover heeft gesloten met het kabinet. Door de raad is gevraagd om de evaluatie van de crisisopvang in de Meulvliet hier bij te betrekken. Daarnaast is door een enkele fractie gevraagd aan het college om een standpunt in te nemen op de vraag of vluchtelingen versneld gehuisvest kunnen worden. Bestuursakkoord Op 22 december 2015 heeft De VNG een bestuursakkoord gesloten met het Rijk over de verhoogde asielinstroom. In dit akkoord is afgesproken dat gemeenten en kabinet samen inzetten op een brede aanpak van de vluchtelingenproblematiek. Onderdelen van het akkoord zijn: 1. Er komen regionale regietafels = in Zeeland onder regie van de provincie opgezet 2. Snellere terugkeerprocedure veilige landen 3. Beëindiging crisisopvang = geen 24-uursopvang meer zoals er ook in Tholen is geweest 4. Uitbreiding noodopvangplekken (minimaal 1 jaar) = ook ruimte voor kleinschalige noodopvang 5. Versnelling huisvesting statushouders 6. Extra woningbouw 7. Verscherpt toezicht op halen taakstelling = Tholen is bij met de taakstelling 8. Extra bijdrage voor begeleiding statushouders 9. De financiering van toeleiding naar werk 10. Speciale aanpak voor opvang minderjarige vluchtelingen 11. Overleg over veiligheid op lokaal niveau met politie 12. Lange termijngevolgen (financieel) worden in beeld gebracht. Ruim 94% van de gemeenten hebben ingestemd met dit akkoord, waaronder de gemeente Tholen. Nederland In 2015 vroegen 43.093 mensen asiel aan in Nederland. Het grootste deel bestaat uit Syriërs (18.677 personen, 43%) en 7.359 Eritreeërs (17%). 13.845 mensen herenigen zich in die periode als nareiziger met een familielid met een verblijfsvergunning. Alleen al in oktober zoeken bijna 10.000 mensen bescherming. In geheel 2014 waren dat er 21.811. Provincie De provincie Zeeland heeft een bestuurlijke werkgroep opvang vluchtelingen Zeeland ingesteld. Daarin zitten de commissaris, de voorzitter van de veiligheidsregio, de burgemeesters van Vlissingen en van Noord-Beveland, de gedeputeerde en vertegenwoordigers van het COA. Vanuit de provincie wordt gezocht naar mogelijkheden voor noodopvang in Zeeland waarbij men zoekt naar locaties vanaf 150 personen voor een periode van minimaal een jaar.
-2-
Daarnaast wordt er ingezet op het behalen van de gemeentelijke taakstelling voor de huisvesting van statushouders en het inspelen op de te verwachten hogere vraag naar huisvesting in de nabije toekomst als gevolg van de hogere asielinstroom. Er zijn hiervoor reeds een paar bijeenkomsten geweest, recentelijk op 1 februari, alwaar de gemeente Tholen ook bestuurlijke aanwezig was. Tijdens de laatste bijeenkomst is voorgesteld om subregionaal met elkaar in overleg te treden om te bespreken hoe er kan worden samengewerkt bij het behalen van de te verwachten hogere taakstelling. Tholen zou dan aansluiten bij de regio De Bevelanden. Binnenkort zal de commissaris weer in gesprek gaan met de Zeeuwse burgemeesters over de vraag hoe het Zeeuwse aandeel in de benodigde noodopvanglocaties kan worden gerealiseerd. Evaluatie crisisopvang Momenteel wordt er gewerkt aan een uitgebreide evaluatie van de crisisnoodopvang die er heeft plaatsgevonden in de Meulvliet te Tholen van 4 tot en met 7 december 2015. Er is reeds een eerste korte samenvatting. Hieruit blijkt dat: 1. Op 17 september een verzoek is binnengekomen voor crisisopvang van 200 personen 2. De keuze is gemaakt voor de Meulvliet als geschikte locatie 3. De bevolking via de website op 23 september is geïnformeerd 4. Er vervolgens een beperkt aantal bekladdingen op gebouwen zijn aangebracht, gericht tegen de opvang van vluchtelingen 5. Verder de reacties overwegend positief waren 6. Er zich bij het servicebureau 200 vrijwilligers hebben gemeld waarvan er gedurende de opvang 90 zijn ingezet 7. Zowel de voorbereiding als de opvang zonder incidenten is verlopen 8. De vluchtelingen, medewerkers en vrijwilligers te spreken waren over de opvang 9. Hoewel de definitieve rekening nog niet is opgemaakt lijken de kosten vooralsnog redelijk in verhouding te zijn met de ontvangsten van COA. Gemeente Tholen 1. De reguliere huisvesting van statushouders of vergunninghouders verloopt in de gemeente Tholen goed. De taakstelling voor 2015 van 54 personen is behaald. In 2016 is de taakstelling voor het eerste halfjaar 30 personen. De cijfers voor het tweede halfjaar worden naar verwachting in april bekend. Schattingen variëren tussen een toename van 15% tot een verdubbeling. Dit zou betekenen een aantal van 35 tot 60 personen voor het tweede halfjaar. 2. Er zijn 17 vrijwilligers actief in de gemeente Tholen voor de begeleiding van nieuwkomers. 3. Voor juridische begeleiding wordt samengewerkt met de gemeenten Bergen op Zoom en Woensdrecht. 4. Tot nu toe is het steeds gelukt om de huisvesting te doen met het reguliere woningaanbod. Een actieve bemiddelende rol van de gemeente blijkt ook aanzienlijk bij te dragen aan het succes. In de Bevelanden waar men ook deze systematiek gebruikt, is men ook bij met de taakstelling, terwijl dat in overig Zeeland en in West-Brabant niet het geval is. 5. Er is een werkgroep binnen de gemeente bezig om mogelijkheden te inventariseren die ingezet kunnen worden als de taakstelling inderdaad in de buurt van een verdubbeling zal uitkomen. Deze werkgroep voert ook overleg met woningcorporatie Stadlander. Opties daarbij zijn tijdelijke (container) woningen, leegstaande gebouwen inzetten, uitstel van sloop of naar voren halen nieuwbouw sociale woningbouw. Aandachtspunten hierbij zijn spreiding ten opzichte van concentratie en voorkoming van een opeenstapeling van sociale druk in bepaalde kernen. 6. Op 15 september 2015 heeft het college besloten om geen aanbod te doen aan de provincie voor een geschikte locatie voor de opvang van asielzoekers. Tijdens de discussie is aangegeven dat er bij diverse collegeleden ruimte is om het onderwerp opnieuw te bespreken als daar aanleiding toe is. Er is vervolgens geen verdere actie ondernomen om eventuele geschikte locaties in de gemeente in beeld te brengen. 7. Het maatschappelijk draagvlak in Tholen is niet onderzocht. De bekladding toont aan dat niet iedereen voorstander is van opvang. Anderzijds is er rond de crisisopvang ook veel positieve reactie gekomen. Eerdere ervaringen in sommige andere gemeenten (Steenbergen, Geldermalsen) tonen aan dat maatschappelijke weerstand kan leiden tot ongeregeldheden. Daarentegen zijn er voldoende voorbeelden van gemeenten waar dit de discussie over dit onderwerp prima is verlopen.
-3-
Opties Nu afgesproken is dat de crisisnoodopvang wordt opgeheven zijn er nog vier mogelijkheden waarin de gemeente kan voorzien als het gaat om huisvesting van vluchtelingen: 1. Enkel de wettelijke taakstelling huisvesting statushouders uitvoeren 2. Meer statushouders huisvesten dan wettelijk verplicht is al dan niet middels het GVA (gemeentelijk versnellingsarrangement) 3. De noodopvang van vluchtelingen verzorgen 4. Een AZC (asielzoekerscentrum) vestigen Voor- en nadelen Optie 1, reguliere taakstelling; is wettelijk verplicht en moet worden uitgevoerd. Optie 2 meer statushouders dan de reguliere taakstelling; tot nu toe is Tholen er in geslaagd om de reguliere taakstelling te behalen. De mogelijkheid is er om een extra inspanning te doen bovenop de wettelijke verplichting. Voordelen hiervan zijn dat duidelijk is dat het hier gaat om mensen waarvan vaststaat dat het vluchtelingen zijn (ze hebben op die basis een status gekregen) en dat er direct kan worden begonnen met het inburgeringsproces. Men mag de taal leren en kan ook naar school of aan het werk gaan. Daarnaast kunnen ze gefaseerd worden ingeplaatst en is daardoor ook een betere spreiding mogelijk. Uit het verleden is gebleken dat er in de gemeente Tholen voldoende mensen zijn die als vrijwilliger willen ondersteuning bij het inburgeringsproces van deze groep. Nadelen zijn dat er wel extra woonruimte moet worden georganiseerd. Het is de vraag of dat nog op de reguliere wijze kan plaatsvinden. Mogelijk vergt dit een extra inspanning. Een oplossing kan wellicht worden gevonden in het gemeentelijke versnellingsarrangement. Een regeling die sinds 1 januari van kracht is en waarbij gemeente tijdelijke woonruimte kunnen wegzetten waar mensen verblijven totdat ze definitieve woonruimte hebben gevonden. Voorwaarde hierbij is dat het niet om reguliere woonruimte gaat, maar over om te vormen leegstaande gebouwen waar keuken en badkamer kunnen worden gedeeld of huisjes op een vakantiepark. De statushouder mag maximaal 24 maanden in deze tijdelijke opvang verblijven en telt mee voor de gemeentelijke taakstelling. Optie 3, noodopvang; In principe wordt hiermee bedoeld een hal of terrein > 4.000 vierkante meter voor de noodopvang van vluchtelingen gedurende een periode van 1 tot 3 jaar. Voordelen zijn dat hiermee kan worden bijgedragen aan de realisatie van het Zeeuwse aandeel in de behoefte aan noodopvang en dat de periode beperkt is. Nadelig is dat het COA in principe uitgaat van locaties waar minimaal 300 personen terecht kunnen. Alhoewel in het bestuursakkoord tussen kabinet en VNG is opgenomen dat een mix van grotere en kleinere locaties (en dus ook aantallen) ook wordt gezien als optie om te voorzien in het regionale (Zeeuwse) aandeel. Personen die in de noodopvang zitten zijn nog niet in de procedure geweest zodat ook niet vaststaat dat ze daadwerkelijk als vluchteling zullen worden aangemerkt. Bij noodopvang kan ook het draagvlak onder de bevolking een rol spelen.
-4-
Optie 4, asielzoekerscentrum; uitgangspunt hierbij is een centrum met een capaciteit voor 300 tot 1.500+ bewoners voor meerdere jaren. Voordelen zijn dat hiermee een aanzienlijke bijdrage kan worden geleverd aan de opvang van vluchtelingen en dat er positieve effecten kunnen ontstaan voor de economie in de vorm van werkgelegenheid en omzet voor de middenstand. Nadelen zijn dat dit een groot beslag op de ruimte zal leggen en dat de grootschaligheid mogelijk ook moeilijker te beheersen is. Bij deze groep is eveneens niet vastgesteld dat ze ook als vluchteling zullen worden aangemerkt. Bij deze vorm van opvang is draagvlak onder de bevolking op diverse plaatsen in Nederland een fors probleem gebleken, hoewel dat niets zegt over de Thoolse situatie is het ook niet uit te sluiten dat dit ook hier tot weerstand zal leiden. Vakantiepark/recreatieterreinen Het college heeft in een eerder stadium besloten dat het niet de voorkeur geniet om recreatieterreinen in te zetten voor opvang van vluchtelingen. Conclusie De gemeenteraad heeft gevraagd aan het college om een standpunt in te nemen en dit voor te leggen bij de te voeren discussie. Alles overwegend stelt het college voor om in te stemmen met optie 2, meer statushouders vestigen dan de wettelijke taakstelling eventueel in de vorm van het gemeentelijk versnellingsarrangement. Met daarbij de aantekening dat indien de raad dit wenst, het college ook bereid is om de mogelijkheden voor optie 3, noodopvang voor een groep van 150 tot 200 personen verder te onderzoeken. Optie 4, een asielzoekerscentrum wordt door het college niet ondersteund. Vervolgproces Indien de raad instemt met het voorstel van het college kan worden gestart met het opstarten van de realisatie waarbij raad en inwoners nauwgezet zullen worden geïnformeerd over de te volgen stappen. Mocht de raad de noodopvang wensen te laten onderzoeken dan wordt voorgesteld om de volgende vervolgprocedure te volgen, mede gezien het belang van een heldere communicatie en procesgang richting raad en inwoners.
Een werkwijze die ook in andere gemeenten wordt gebruikt is de volgende: 1. Opstellen procesvoorstel; 2. Uitwerking van diverse scenario’s die bijdragen aan het vluchtelingenvraagstuk met aandacht voor gevolgen van diverse scenario’s op het gebied van wonen, werken, onderwijs, gezondheidszorg en omgeving en de voor- en nadelen per scenario; 3. Organiseren van een expertmeeting voor gemeentebestuur waarin deze scenario’s worden besproken en toegelicht. Hierbij kan de hulp ingeroepen worden van experts op bepaalde (deel)gebieden; 4. Opstellen van een raadsvoorstel; 5. Het maken van een voorstel over de wijze waarop de gespreksronde met inwoners en maatschappelijke organisaties over het voorstel van het college plaatsvindt; 6. Organiseren van de inwonersconsultatie; de vorm waarin dit gebeurt kan op diverse manieren, variërend van digitaal, enquête tot bijeenkomsten in kleinere of grotere setting. 7. Opstellen van een communicatieplan.
-5-
No.: Portefeuillehouder: Wethouder Hommel
Afdeling Sector Samenleving Behandelaar: E.M.L. Weys
Voorstel Het college stelt de raad voor: 1. In te stemmen met de optie om tenminste 10% meer statushouders te vestigen dan de wettelijke taakstelling eventueel in de vorm van het gemeentelijk versnellingsarrangement; 2. het college op te dragen de mogelijkheden voor noodopvang voor 150 tot 200 vluchtelingen, verder te onderzoeken; 3. de vestiging van een asielzoekerscentrum niet te ondersteunen.
Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Tholen, de secretaris de burgemeester S. Nieuwkoop
G.J. van de Velde-de Wilde
