‘De leukste beeldenroute om te fietsen !’
Inhoudsopgave Startpunt en plattegrond ............................................................................................................... 4 Du monde primitif au monde moderne ........................................................................................ 5 Cyclus van Rioolwaterzuivering .................................................................................................... 7 Blue Heavens Boogie .................................................................................................................... 8 Het anker ...................................................................................................................................... 9 Meningvormend figuur ................................................................................................................ 10 Klipper 'Kosmopoliet' en Vrachtschip 'Beacon' .......................................................................... 11 Herinneringmonument C. Vroegestichting ................................................................................. 12 Lezende man / De krantenlezer .................................................................................................. 13 Gestrekt vooruit/ Zo Hoog .......................................................................................................... 14 De Klinkers................................................................................................................................... 15 Schutsluis ..................................................................................................................................... 16 Herinnering aan bombardement 1940.......................................................................................... 17 Ecce Homo .................................................................................................................................. 18 Tulp .............................................................................................................................................. 18 Archivolo ...................................................................................................................................... 20 Venus van de Ruigenhil ............................................................................................................... 21 Dichtersroute: gedicht van Klaas Blokhuis .................................................................................. 22 Ruimte begrenzing....................................................................................................................... 23 Leven en Dood ............................................................................................................................. 25 Paard ............................................................................................................................................ 26 De weg naar het licht ................................................................................................................... 27 Krokodil en twee dolfijnen ........................................................................................................... 28 Pony met veulen ........................................................................................................................... 29 Schildpad ...................................................................................................................................... 30 De vier windstreken/ vier windrichtingen ................................................................................... 31 Geborgenheid ............................................................................................................................... 32 Drentse schapen ........................................................................................................................... 33 Samenspel .................................................................................................................................... 34 Spelende kinderen ................................................................................................................... 35
Brug Waterlelie............................................................................................................................. 36 Stad en Schildering. CNS De Boeg .............................................................................................. 37 Badtas........................................................................................................................................... 37 De Ingezetene .............................................................................................................................. 38 De ordening met vier elementen .................................................................................................. 40 De Kwast ...................................................................................................................................... 41 Wig ............................................................................................................................................... 42 Bronzen schaal ............................................................................................................................. 43 Dichtersroute: gedicht van Marieke van Leeuwen ...................................................................... 45 Kupfernickel ................................................................................................................................. 45 Verkorte route .............................................................................................................................. 47 Rondje Haven .......................................................................................................................... 47
Monumenten ................................................................................................................................ 49 Gemeentelijke monumenten.................................................................................................... 49
Oorlogsmonument (leeuw)............................................................................................................................ 49 Dokter Hooftmanbank .................................................................................................................................. 50 Huis van Zessen .............................................................................................................................................. 50 Kapiteinswoning .......................................................................................................................... 52 2
Rijksmonumenten .................................................................................................................... 54
Monument Huis te Kinderkijk ...................................................................................................................... 54 Monument Oude Toren................................................................................................................................. 55 Monument Hof Souburg ............................................................................................................................... 56 Molens Kinderdijk........................................................................................................................................... 57 Functie van de molens ............................................................................................................ 57 Hoge boezems ........................................................................................................................ 57 De 19 windmolens ................................................................................................................... 57 Geschiedenis ........................................................................................................................... 58
3
Startpunt en plattegrond Het startpunt is de portiersloge: Zuiderstek 1 Alblasserdam
Plattegrond met alle kunstwerken: https://zaken.alblasserdam.nl/pls/idad/mozegemlayout?F_GEODOC=Kunstwerken-op-de-kaartin-Alblasserdam.html
4
Du monde primitif au monde moderne Locatieadres : Zuiderstek 1, naast de brug in de haven Ontwerper: Romain Nikiema Materiaal : Belgisch hardsteen Jaar: 2014 Eigendomsverhouding: gemeente Het betreft een prachtige ruimtelijke vrouwenkop getiteld "Du monde primitif au monde moderne". De afmetingen zijn 120 x 80 x 80cm. Bij de opening van de tentoonstelling "terug naar af" van Marry Teeuwen de Jong in de kruitmagazijnen van Gorinchem, j.l. 29 juni, kwam e Stichting Symposium Gorinchem in gesprek met wethouder Ad Cardon. Hij sprak zijn bewondering uit voor een in Belgisch Hardsteen (arduin) gehakt beeld dat bij één van de magazijnen in de openbare ruimte staat. Het betreft een prachtige ruimtelijke vrouwenkop getiteld "Du monde primitif au monde moderne", ( 120 x 80 x 80cm. ) Dit kunstwerk is tijdens een beeldhouwsymposium in België gemaakt door kunstenaar Romain Nikiema uit Burkina Faso, West Afrika. Na dit symposium maakte het beeld in de zomermaanden van 2010 deel uit van de expositie "beelden aan de rivieren "in de Vestingshoek van de Stichting Symposium Gorinchem. De stichting kreeg het kunstwerk vervolgens langdurig in bruikleen met het doel het te verkopen en een mooie plek in de openbare ruimte te geven. Tijdens een ontmoeting sprak wethouder Cardon zijn bewondering uit voor dit in Belgisch Hardsteen (arduin) gehakt beeld dat bij één van de magazijnen in de openbare ruimte stond. Het beeld is in 2014 geplaatst, de sokkel is geschonken door http://www.segnodarte.nl/
5
PerishableFlowers Locatieadres: kruising Kraanbaan/ Haven Ontwerper: Rosalinde van Ingen-Schenau Materiaal : Staal Jaar: 2015 Eigendomsverhouding: Stichting Beeldenpark Drechtoevers PerishableFlowers’ oftewel ‘Kwetsbare bloemen’ is een beeld van Rosalinde van Ingen Schenau. De gemeente Alblasserdam heeft de stichting Beeldenpark Drechtoevers een subsidie gegeven om dit beeld vanaf 2015 drie jaar lang te exposeren. Het beeld is een klassiek symbool voor de vluchtige en voorbijgaande aard van het leven. Het silhouet van een bloemstilleven in betere tijden is uit een plaat Cor Ten staal gesneden. Wat daaruit ontstaat is vergane glorie. Het materiaal zal onder invloed van tijd en klimaat verder verweren.
6
Cyclus van Rioolwaterzuivering Locatieadres : Kruising Kraanbaan/ Jan Smitkade, aan het water Ontwerper: H. van Bennekum Materiaal : Stalen ringen Jaar: 1981 Eigendomsverhouding: gemeente
Het kunstwerk bestaat twee metalen cirkels, een zwarte en een witte, die in een golvende lijn met elkaar verbonden zijn. De kunstenaar symboliseert met het kunstwerk de kringloop van het te zuiveren wateren. Het kunstwerk weegt 4000 kilo. Op vrijdag 16 september 2011 is dit kunstwerk “de Cyclus” door oud-dijkgraaf G. N. de Kok van Waterschap Rivierenland officieel overgedragen aan de gemeente Alblasserdam. Het object dat tot daarvoor de ‘zuivering’ heette, stond sinds 1981 bij de rioolzuiveringsinstallatie in Alblasserdam en was goed zichtbaar vanaf de A15. Daar werd het in 1981 door de toenmalige adjunct directeur van gemeentewerken, A. Bode, onthuld.
7
Blue Heavens Boogie Locatieadres: Jan Smitkade Ontwerper: Marcel van Zijp Materiaal : Graniet Jaar: 2015 Eigendomsverhouding: Stichting Beeldenpark Drechtoevers/ Rotaryclub Kinderdijk Blue Heaven’s Boogie is een monumentaal sculptuur in zwart graniet van beeldhouwer Marcel van Zijp (1958). Het bestaat uit een zestal blokken die zijn gestapeld tot een zuil van 4 meter hoog. Door de weggekapte inkepingen is een visueel ritme ontstaan ,dat geaccentueerd wordt door deze diepblauw te polychromeren. De hoogglans gepolijste vlakken weerspiegelen de lucht en omgeving, waardoor een zeer levendig beeld ontstaat. Het beeld is geplaatst bij de waterbushalte. Rotaryclub Kinderdijk zal vanaf 2015 dit beeld gedurende drie jaar te financieren. Rotaryclub Kinderdijk is een groot voorstander van een mooie leefomgeving. 'In ons deel van de wereld is het al mooi, een prachtig dorp aan de rivier, molens, open landschap. Door het plaatsen van kunstwerken gaat de omgeving nog meer spreken. Daar dragen we graag een steentje aan bij, onder het motto geen woorden, maar daden!', aldus Sjoerd Veerman,voorzitter van Rotaryclub Kinderdijk.
8
Het anker Locatieadres : Haven 4, Landvast Ontwerper: gebruiksvoorwerp Materiaal : gietijzer, eikenhout Jaar: 2009 Eigendomsverhouding: gemeente In 2008 stuitte de familie Fiole tijdens graafwerkzaamheden aan de rand van het Kielgat in Alblasserdam op een gietijzeren stokanker. Het dateert uit de periode van rond 1840 en heeft een lengte van 380 cm en een breedte van 220 cm. De familie schonk dit maritieme erfstuk aan de Historische Vereniging West-Alblasserwaard, die op haar beurt de firma Nedcoat bereid vond het stokanker te conserveren. Hierna voorzag kunstenaar Roel Teeuwen het van een eikenhouten stok. Het stokanker zal ongetwijfeld eerst jarenlang dienst hebben gedaan op een zeilschip. Nadien werd het door de scheepswerf van Cornelis Smit in gebruik genomen voor het 'krengen' van schepen in het Kielgat. Krengen is het zijwaarts laten overhellen van een schip om onderhoud of reparaties uit te kunnen voeren. Hiertoe is een takel aan het stokanker verbonden aan één van de masten. De heer A.M. Lels (nazaat van een beroemd Alblasserdams redersgeslacht) had de eer om het stokanker namens de HVWA op donderdag 17 december 2009 officieel bij Landvast te plaatsen en over te dragen aan de gemeente Alblasserdam
9
Meningvormend figuur Locatieadres: Haven 4, nabij Landvast Ontwerper: Bert Nijenhuis Materiaal : Brons Jaar: 2015 Eigendomsverhouding: gemeente De monumentale bronzen van Bert Nijenhuis zijn fors en indrukwekkend. In zijn werk staat de menselijke figuur centraal. In een ruw ongeschaafde vorm, de brokken klei met kracht op zijn plaats geduwd, bouwt Nijenhuis aan hun typerende houdingen. Eerder heeft dit bronzen beeld op de Beeldenboulevard van Papendrecht gestaan. De gemeente Alblasserdam heeft dit beeld aangekocht. Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2015/04/04/drie-nieuwebeelden-in-alblasserdam-beeldenboulevard-geopend/
10
Klipper 'Kosmopoliet' en Vrachtschip 'Beacon' Locatieadres : Cortgene 2, schepen op bordes van het gemeentehuis Ontwerper: Louk van Meurs-Mauser Materiaal : brons Jaar: 1962 Eigendomsverhouding: gemeente N.V. Werf De Noord te Alblasserdam bouwde vanaf 1954 een reeks vrachtschepen met de naam Beacon: Crowborough Beacon (1954), Hereford Beacon (1955), Chelwood Beacon (1959), Holsworthy Beacon (1961), Brecon Beacon (1962). De klipper Kosmopoliet II is in 1862 gebouwd door de scheepsbouwer Fop Smit te Alblasserdam. De kunstenaar heeft een verbeelding van oud en nieuw (oud schip/nieuwschip) vervaardigd bij de bouw van het gemeentehuis Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01ah
11
Herinneringmonument C. Vroegestichting Locatieadres : Van Nesplantsoen, tussen huisnummer 1 en 15 Ontwerper: J. Smallegange Materiaal : RVS op klinkerplateau Jaar: 2012 Eigendomsverhouding: gemeente Op de groenstrook aan het Van Nesplantsoen en de Vijverhof in Alblasserdam is een herinneringsmonument van de Cornelis Vroege Stichting. De Cornelis Vroege Stichting heeft in de Alblasserdamse geschiedenis een grote rol gespeeld. “Over de hele wereld spraken mensen over de doktoren Van Nes. De twee vormden de orthopedische top, wat er voor zorgde dat mensen uit binnen –en buitenland naar Alblasserdam kwamen om geholpen te worden. Behalve als streekziekenhuis heeft het gebouw ook dienst gedaan voor talloze andere doeleinden. Het monument bestaat uit een zuil met de eerste steen van het inmiddels niet meer bestaande gebouw en een maquette. Met het monument wil de gemeente de recente historie van Alblasserdam bewaren en toegankelijk maken voor inwoners. Het monument is een herinnering aan een klein streekziekenhuis ‘Cornelis Vroege Stichting’ dat in 1936 is gebouwd. In de gedenksteen zit de oorspronkelijke eerste steen gemetseld, die in 1953 onthuld werd door Martinus Lels. Deze steen is enige tijd zoek geweest, maar werd weer gevonden toen het oude Hervormde centrum naast de Grote Kerk aan het Cortgene gesloopt werd om plaats te maken voor de Damsteen. De gedenksteen lag onder de trap. De heer en mevrouw Lels en mevrouw Van Nes hebben het aandenken geschonken aan de gemeente. De stenen, waarop de maquette is aangebracht, liggen in een kruisverband. Dit is exact hetzelfde verband dat ook is gebruikt bij de bouw van de muren van het streekziekenhuis. Het schaalmodel werd gemaakt door de werknemers van constructiebedrijf Van der Schee uit Alblasserdam. Het ziekenhuis heeft lange tijd dienst gedaan als verzorgingshuis, onder andere voor TBCpatiënten. Vanaf 1953 tot 1972 maakte het naam als kliniek van de orthopedische chirurgen dr. C.P. van Nes en zijn zoon J.F. van Nes, die er van 1962 tot 1971 werkte. Vanaf 1972 functioneerde het gebouw als medisch centrum. Uiteindelijk is het pand in 1996 gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouwwoningen. De naam van dr. Van Nes is voor het nageslacht bewaard gebleven. Op de plek waar het gebouw heeft gestaan verrezen woningen. Het Van Nes plantsoen houdt de herinnering aan de orthopeed levendig. Voor meer informatie: http://www.alblasserdam.net/nieuws/2012-06-21-7777-gedenksteen-met-maquette-voorcornelis-vroege-stichting.html
12
Lezende man / De krantenlezer Locatieadres : Ieplaan 2, bibliotheek Ontwerper: Fred Tuijnman Materiaal : brons Jaar: 1996 Eigendomsverhouding: gemeente Bronzen beeld van een man die de krant 'de Klaroen' leest, op een betonnen paal. Dit beeld is geschonken door De Klaroen
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01ac
13
Gestrekt vooruit/ Zo Hoog Locatieadres :Kruising Van Eesterensingel/ Plantageweg Ontwerper: Frans C. van Straaten, Materiaal : brons beeld in water Jaar: 2006 Eigendomsverhouding: gemeente
Dit is een bronzen beeld van vrouwenfiguur met gestrekte armen en benen, die het niveau van N.A.P. aanduidt. Het beeld staat op een kleine sokkel in het midden van de singel. De kunstenaar geeft de volgende toelichting: "Met krachtsinspanning weten wij onder het niveau van N.A.P. te blijven. Dit alles heeft met beheersing van energie te maken. In een omgeving als Alblasserdam, omgeven door rivieren en polders, is alles gerelateerd met het water. De mens houdt met kunst en vliegwerk de voeten droog. Waardoor wonen en werken op deze plek mogelijk wordt. Verwijzingen in het bronzen beeld zijn te vinden in de aanduiding van niveau N.A.P. waar de dame naar kijkt. In de niet voor de hand liggende houding is de dynamiek te vinden, die de krachtsinspanning symboliseert. De gestrekte armen tonen tevens een balans. De keuze voor een vrouwfiguur heeft alles te maken met symboliseren van uithoudingsvermogen voor een langdurige krachtsinspanning.’’
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01ae
14
De Klinkers Locatieadres : Dam 1, naast Rabobank Ontwerper: M. Ravenswaaij Materiaal : bronsplastiek, staal Jaar: 1986 Eigendomsverhouding: gemeente
U ziet vier beroepen uit de scheepsbouw: Klinker, aanhouder, nagelheter en ponser. Dit kunstwerk is een geschenk van de Rabobank aan de gemeente Alblasserdam, onthuld op 10 april 1986 door staatssecretaris G.P. Brokx.
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01aa
15
Schutsluis Locatieadres : Dam 65 Ontwerper: J. Smallegange Aan het einde van de 13e eeuw kreeg de Alblasserwaard de vorm die het nu heeft. In Alblasserdam werden 3 ontwateringskokers aangelegd met een soort terugslagorgaan om het water van de polder naar de rivier de Noord te kunnen lozen. Omdat er veel goederen moesten worden overgeslagen op de dam, werd aan het einde van de 16e eeuw de schutsluis gebouwd. Begin jaren 90 van de 20e eeuw besloot de Deltacommissie de schutsluis te vervangen door een dam. Aan de rivierzijde is nu een amfitheater en aan de Alblaszijde ziet men nog de sluisdeuren, de kolken en de handbediening van de deuren. Met de herbouw van de schutsluis wordt de verbinding over water tussen Alblasserdam (Haven Zuid) en Kinderdijk versterkt. Het versterkt tevens de attractiviteiten van het centrum van Alblasserdam. De kosten voor de realisatie worden geschat op € 4.7 mln. Voor meer informatie: http://schutsluis-alblasserdam.nl/
16
Herinnering aan bombardement 1940 Locatieadres : Polderstraat, tegenover huisnummer 9 Ontwerper: J. Smallegange Materiaal : RVS en brokken steen Jaar: 2009
17
Ecce Homo Locatieadres : Dam 4, Brandweerkazerne Ontwerper: L. Verkaaik Materiaal : brons vrouwenhoofd en profiel met tekst van Vondelstaal Jaar: 2011 Eigendomsverhouding: gemeente De brandweer zag in het menselijk portret een symbool voor de mens. Het stalen frame ervoor bleek een mooie metafoor voor de bescherming aan deze mens, die de brandweer kan bieden. Ten tijde van de opdracht wist de brandweer niet dat het beeld ooit is gemaakt voor en verrezenis uit, de as-restanten van een groots vuur... De kunstenares vertelt: “Het bronzen portret Ecce Homo stamt uit een ver verleden, zowel de mythische voorstelling als het maken ervan. Ik heb het en profil gebouwd uit lagen platte houten plankjes, zoals een grove MRI scan. Een dwarsdoorsnede, op het breedste punt van het gezicht, beginnend bij neus en knot, langzaam oplopend, versmallend, tot alleen nog het oor. De stalen staven zijn een herhaling van die opgebouwde lagen. In de holle achterkant van het brons staat een tekst van Joost van den Vondel (1587-1679) uit Lucifer (1654): ‘Waar zijn wij toe gekomen’. Als drager van vuurwerklont heeft het geheel in 1997 gediend als fakkel bij de opening van de tentoonstelling Ecce Homo bij de Hazelaar in Soest. De houten kop vlamde vuurrood door de stalen baleinen heen, maar bleef toch nog zo mooi in tact dat ik hem afgegoten heb. Toen ik het bronzen beeld voor het eerst opstelde en het en face bekeek, ontwaarde ik volledig onverwacht de helft van mijn eigen gezicht. In elk portret dat je maakt sluimert eigenlijk altijd wel je eigen kop... Maar dat het uit plankjes opgebouwd, onder een compleet andere hoek er toch nog in sluipt, vind ik onvoorstelbaar.” Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2011/11/16/nieuw-kunstwerk-bijbrandweerkazerne-in-alblasserdam-geplaatst/
18
Tulp Locatieadres : Kruising Helling/ Staalindustrieweg Ontwerper: Gijs van den Hoek Materiaal : Rood geschilderd staal Jaar: 2003/ 1981 Eigendomsverhouding: gemeente
Dit is een stalen sculptuur met vier smalle bladen in tulpvorm. Deze sculptuur symboliseert de vier bedrijfstakken van Van der Giessen - de Noord: de sectie-, marine-, reparatie- en nieuwbouw. Het bedrijf Van der Giessen werd in 1820 in Krimpen aan den IJssel opgericht. Werf de Noord startte in 1904 in Alblasserdam. In 1962 kwam de fusie tussen beide bedrijven tot stand en daaraan werd in 1977 de Verolme werf toegevoegd. Het bedrijf is in 2004 gestopt.
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01an
19
Archivolo Locatieadres : Rapenburg 1, Nedstaal Ontwerper: Aad van de Kooij Materiaal : staal Jaar: 2002 Eigendomsverhouding: privaat Dit kunstwerk is een tien meter hoge, gevleugelde robot, die als een poortwachter bij de ingang van het staalbedrijf staat.
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01aj
20
Venus van de Ruigenhil Locatieadres: Rapenburg 1, Nedstaal, dit kunstwerk is niet te zien als er vrachtwagens op de parkeerplaats staan zoals op de afbeelding hieronder. Ontwerper: Aad van de Kooij Materiaal : staal Jaar: 2007 Eigendomsverhouding: privaat De dansende Venus staat voor de kunstenaar symbool voor vruchtbaarheid en schoonheid. In 1999 viel het oog van Jan Glimmerveen, mede-eigenaar en commissaris van Nedstaal, op het beeld Ironlady van Aad van de Kooij: 'Hij vroeg of ik niet meer beelden in mijn atelier had. Maar ik had geen atelier, dat beeld was in de garage van mijn vader gelast. Toen bood Glimmerveen me hier een plek aan.’’ Van der Kooij ontwierp de ’Venus’. Een gepensioneerde scheepsbouwer bij Buyk Constructies in Hardinxveld nam de uitvoering voor zijn rekening. Het is Van der Kooij’s tweede staalsculptuur op het terrein van het staalbedrijf. Nummer één is de Archivolo. De tien meter hoge, gevleugelde robot staat als een poortwachter bij de ingang. De vrouwelijke inspiratiebronnen van de heer Van der Kooij zijn: ,,Beyoncé en Angelina Jolie. Natuurlijk is Brigitte Bardot het toppunt van vrouwelijke schoonheid en ik heb ook alle klassiekers bestudeerd, maar ik laat me graag inspireren door hedendaagse vrouwen.’’ Voor meer informatie: http://www.ad.nl/ad/nl/1012/Nederland/article/detail/2275675/2007/01/28/rsquo-Venus-vanRuigenhil-rsquo-in-lichterlaaie.dhtml
21
Dichtersroute: gedicht van Klaas Blokhuis Locatieadres: Vinkenpolderweg 40a Ontwerper: Klaas Blokhuis Materiaal : bronzen plaquette Jaar: 2014 Eigendomsverhouding: Lionsclub Alblasserwaard Souburgh Klaas Blokhuis is een lokale kunstenaar in Alblasserdam. Zijn werk is zichtbaar gemaakt in brons op de oever van de Alblas tegenover het Appelhuisje. Ooit de plek voor een kasteel waar Jacoba van Beieren eens logeerde. Later een boerderij met een zolder om appels te bewaren uit de omringende appelboomgaarden. Op de plaquette is te lezen: Rijzig en kaarsrecht staat daar iemand op leeftijd van goede komaf in alle eenvoud ook voornaam te wezen bescheiden op afstand zoals gepast waar land en water samenleven. Voor meer informatie: http://fietsroute.ws/dichters/klaas-blokhuis.html http://kleurrijkdordt.nl/blog/klaas-blokhuis-alblasserdam-noord/ http://www.klaasblokhuis.nl/
22
Ruimte begrenzing Locatieadres: Vinkenpolderweg 40a Ontwerper: Henk van Bennekum Materiaal : staal Jaar: 2014 Eigendomsverhouding: Lionsclub Alblasserwaard Souburgh Voor meer informatie: http://www.fietsroute.ws/dichters/klaas-blokhuis.html
23
Monument voor een boom Locatieadres : Kerkstraat 205 (begraafplaats) nasast de ingang, rechterzijde Ontwerper: Roel Teeunwen Materiaal : brons Jaar: 2004 Eigendomsverhouding: gemeente
Deze bronzen boomstronk is een direct afgietsel van de monumentale beuk die om veiligheidsredenen verwijderd moest worden. Het is een lage stronk van een enorme dikke boom, uitgevoerd in brons, met op de bovenzijde een gedicht van Inge Lievaart. Opschriften: scherpe zaagtekens dwars over de jaarringen het nee van de dood door wat verhaalt van duren door het lied naar de hemel Inge Lievaart
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01at
24
Leven en Dood Locatieadres : Kerkstraat 205 (op de begraafplaats links aanhouden) Ontwerper: Peter Verlaan Materiaal : hout Jaar: 2008 Eigendomsverhouding: gemeente
Dit kunstwerk is gemaakt van een omgevallen boom. U ziet een houten beeld van twee uilen, een korenaar en gevouwen handen. Het beeld is gemaakt van de stam van een 200 jaar oude beuk die op deze plaats stond en op 7 december 2007 is omgewaaid.
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01au
25
Paard Locatieadres : Kerkstraat tussen huisnummer 60 en 89 Ontwerper: Theo Vathorst Materiaal : brons op sokkel Jaar: 1982 Eigendomsverhouding: gemeente Het beeld werd op 27 juli 1982 aan de vooravond van de Sint- Jacobuspaardenmarkt onthuld door J.U. Smit en notaris M. Ruizenveeld. Via bemiddeling van de Stichting Perspectief uit Alblasserdam is het beeld in Alblasserdam geplaatst. Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01ai
26
De weg naar het licht Locatieadres : Van Eesterensingel 197, voor de school 'Het Palet' Ontwerper: Roel Teeuwen Materiaal : Epoxy-carbon-aramide-verguld bladgoud Jaar: 2011 Eigendomsverhouding: gemeente Dit kunstwerk is verguld met 23.5 karaats bladgoud en is geschonken bij de opening van basisschool Het Palet. Het zijn drie stengels zo dun als riet, bewegen in de wind, als minimale licht lijntjes van het water naar de zon en van de zon naar het water. De beeldhouwer gaf het kunstwerk de titel 'De weg naar het licht'. Hij vertelde de kinderen van de school: 'Als je over het bruggetje naar school gaat zwaaien deze stengeltjes altijd naar je. Weet je dat iedere stengel een eigen naam heeft. De eerst stengel heet 'willen', de tweede stengel heet 'kunnen' en de derde stengel heet 'doen'. Als je dan ’s morgens langs loopt zegt de eerste stengel 'hé Jan, hé Liebeth, heb je er zin in?' en jij zegt, 'ik wil wel'. En als je dan in de middag weer naar huis loopt zegt de tweede stengel 'hé Jan, Liesbeth, kan je het al', en jij roept terug, 'Ja, ik heb het nu geleerd'. En als je dan weer naar school gaat roept de derde stengel 'Hé Liesbeth, Jan, je wil het, je kan het en nu…. Doen he, want doen is leuk!!!!!' Ja, zo werk het; willen, kunnen en doen. Daar wordt je vrolijk van, willen, kunnen en …doen!'
27
Krokodil en twee dolfijnen Locatieadres: Hertenkamp 'De Plantage' H. J. de Haanstraat 10 Ontwerper: Peter Verlaan Materiaal : Hout, plataan Jaar: 2015 Eigendomsverhouding: Gemeente In het speelgedeelte van het parkje bij de kinderboerderij, langs de Plantageweg in Alblasserdam, zijn vrijdag 29 mei 2015 twee houtsnijkunstwerken onthuld. Met de onthulling van deze kunstwerken werd de oplevering van de Van Eesterensingel (oost) / Plantage feestelijk gevierd. De twee kunstwerken, in de vorm van een krokodil en twee dolfijnen, maken deel uit van deze inrichting en zijn gemaakt door kettingzaagkunstenaar Peter Verlaan. Het hout dat hij gebruikte, is afkomstig van één van de platanen die in 2014 werd gekapt ter hoogte van het Trosgebouw langs de dijk in Alblasserdam. Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2015/05/29/krokodil-endolfijnen-bij-de-plantage-in-alblasserdam/
28
Pony met veulen Locatieadres : Hertenkamp 'De Plantage' H. J. de Haanstraat 10, tegenover Plantageweg 80 Ontwerper: Fred Tuijnman Materiaal : brons Jaar: 1994 Eigendomsverhouding: gemeente
Dit kunstwerk is geschonken door W.F. de Jong op 9 oktober 1993. Het veulen is gestolen. Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01af
29
Schildpad Locatieadres : Hertenkamp 'De Plantage' H. J. de Haanstraat 10, tegenover Plantageweg 80 Eigendomsverhouding: gemeente
30
De vier windstreken/ vier windrichtingen Locatieadres : Rotonde Plantageweg /Randweg Ontwerper: Mary Teeuwen Materiaal : RVS buizen met bronsvlakken+bewonerplaquettes Jaar: 2000 Eigendomsverhouding: gemeente Dit kunstwerk refereert aan de scheepvaarthistorie van Alblasserdam. In deze plaats zijn in het verleden veel zeilschepen gebouwd. Ook verwijst het kunstwerk naar de ligging van het kruispunt met zijwegen die in de richting van de vier windstreken liggen.
31
Geborgenheid Locatieadres : De Alblashof 1, in de vijver Ontwerper: R. Teeuwen Materiaal : brons Jaar: 1997 Eigendomsverhouding: gemeente
Dit beeld symboliseert het samengaan in het gebouw van verpleging, vrij wonen en zelfstandig wonen. beeld is specifiek gemaakt voor verbijzondering van de waterpartij, drie kelkvormen gevuld met water dat voor drie verschillende waterniveaus zorgt samenspel in de compositie, water circuleert.
32
Drentse schapen Locatieadres : Kruising De Drentsehof/ Plantageweg, tegenover De Alblashof 1 Ontwerper: Hans Jouta Materiaal : brons Jaar: 2005 Eigendomsverhouding: gemeente Het kunstwerk herinnert aan de provincie Drenthe en de oude Drentse buurt, die op deze plaats gestaan heeft. Het kunstwerk is op 10 septemer 2005 onthuld door burgemeester A.D. van den Bergh bij de officiële opening van de nieuwe Drentse Hof. Het kunstwerk herinnert aan de provincie Drenthe (mede op verzoek van opdrachtgever Woonkracht 10) en de oude Drentse buurt, die op deze plaats gestaan heeft. Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01ad
33
Samenspel Locatieadres : Sportlaan 3, buiten op de patio, de 'restplek' tussen de sporthal en zwembad Ontwerper: Roel Teeuwen Materiaal : Aluminium Jaar: 2005 Eigendomsverhouding: gemeente Het werk bestaat uit twaalf driehoekige elementen die zachtjes bewegen op de wind. Het kunstwerk is gemaakt van geanodiseerd aluminium en is circa 2,60 meter hoog. Een sculptuur als een ontmoetingsplaats, een intermediair, een “daar is het” een extra accent bij binnenkomst in de ontvangsthal, waar de natte en de droge kant elkaar scheiden. Aanwezig maar opgenomen als onderdeel van de architectuur, een verheviging van de plek die eigenlijk een “niet plek” is , een rest plek tussen de twee gebouwen. Een spie/wig, in feite een vorm die scheiding brengt tussen twee blokken, maar die tegelijkertijd de functie van verbinding krijgt. Vanuit die gedachte is een beeld ontworpen dat als grondvorm diezelfde grondvorm als basis heeft. De meetkundige figuur die we driehoek noemen. Rechtop gezet, een smalle basis, maar met lange oplopende zijden die in een smalle spitse punt samenkomen. Een spriet zou men in de volkstaal zeggen. Een vorm zoals een grassprietje, prachtig eigenlijk zo’n dun rank ding, geworteld in de aarde, maar reikend naar de hemel. En dan zijn we weer terug bij de ontwerper, de maker, een beeldhouwer die gefascineerd is door de natuur. Daar waar in je al zijn eenvoud een sublieme vormgeving kan ontdekken. Als je maar bereid bent om even te kijken en niet met de blik van de grasmaaier de wereld tegemoet treedt . Die meetkundige figuur de driehoek die ook als basis dient voor een schakeling van drie driehoeken die doormiddel van buigen van een gelaserde plaat zijn drie dimensionale eind vorm krijgt. Door twaalf van deze elementen te schakelen ontstaat een grondvorm die het uiteindelijk beeld vormt. Een woud van sprieten, met wisselende richtingen , waarvan ieder vlak het licht weer op zijn eigen manier oppakt en vertaald in donker en lichtgrijze tinten, een spel van licht. Deze plastiek is uitgevoerd in geanodiseerd aluminium een materiaal wat we ook in de architectuur, maar dan in roomwitte uitvoering terug te vinden is. Het beeld is uitgevoerd met een plaatdikte van twee millimeter, dik genoeg om in een beschermde omgeving voldoende constructieve stijfheid te bezitten. Maar ook dun genoeg om zich door de wind te laten bewegen. Zachtjes bewegend, waardoor het beeld een extra dynamiek krijgt. De elementen wind en zon spelen hun spel. En dan kom je vanzelf bij het woord, samenspel , de titel van het beeld “samenspel” als symbool van datgene wat hier eigenlijk gebeurt. Twee takken van sport, nat en droog, komen samen in een gebouw waar bewegen en het plezier van het bewegen centraal staat. Waar mensen elkaar ontmoeten en het spel van bewegen spelen, samen. “Ik wou dat ik twee hondjes was, dan zouden we samen spelen” Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2014/12/09/bewegend-sprietenkunstwerk-bijzwembad-onthuld/
34
Spelende kinderen Locatieadres : Rembrandtlaan Ontwerper: Harry Boley Jaar: 1985 Eigendomsverhouding: gemeente
Dit object van buizen voorstellende twee op hun hoofd staande kinderen is een geschenk van de Fa. Clements(verzinkerij).
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01ao
35
Brug Waterlelie Locatieadres : Waterlelie tussen huisnummer 17 en 66, fietsbrug over water Ontwerper: Joost Baleu Materiaal : azobehout Jaar: 1983 Eigendomsverhouding: gemeente Dit kunstwerk is ontworpen door Dordtse kunstenaar Joost Baljeu. De brug is 11 meter lang en 3 meter breed. Het bedrijf Batenburg B.V. uit Sliedrecht heeft de brug vervaardiging. De kleuren en vorm van zijn afgestemd met de damwand in de sloot en het dek is van azobehout. Bijzonder is dat de brug niet recht, maar schuin over de sloot ligt, dit kunstwerk is geplaatst op een manier zodat deze de meeste licht opvangt ten opzichte van de huizen aan weerszijden.
36
Stad en Schildering. CNS De Boeg Locatieadres : Parallelweg 2, kunstwerk aan het schoolgebouw Ontwerper: Carla Kaper Materiaal : staal en muurschildering Jaar: 1986 Eigendomsverhouding: gemeente
37
Badtas Locatieadres : Kruising Blokweerweg/ Goudsbloenstraat , kopgevel woongebouw Van Hoogendorpweg Ontwerper: Raymond Koop, Thomas Ankum, Teus van Kooten en Keesc den Boef Materiaal : Schilderwerk op kopgevel flat Jaar: 1982 Eigendomsverhouding: privaat, Woonkracht 10
De beeldend kunstenaars Raymond Koop (Alblasserdam), Keesc den Boef (Alblasserdam), Thomas Ankum (Den Haag) en Teus van Kooten (Kinderdijk) zijn de geestelijke vaders van de schildering. De flat is in een badtas gestopt, in het midden hangt de lus die de tas bijeen houdt. Er zijn felle kleuren gebruikt, te weten rood en wit. Dit is gedaan door de kunstenaars om één accent aan te brengen en een stevig kleurcontrast te laten ontstaan. Het kunstwerk is gefinancierd door de gemeente en door middel van een bijdrage van de Beeldend Kunstenaars Regeling. Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2012/11/08/kunstenaar-zonder-ad-cardon-wasde-badtas-er-nooit-geweest/
38
De Ingezetene Locatieadres: Kruising Blokweerweg/ Van Eestereningel tegenover Elthetokerk, Blokweerweg 22 Ontwerper: Hanneke Beaumont Jaar: 2013 Eigendomsverhouding: gemeente Hanneke Beaumont werd geboren in Maastricht. Na een studie in de VS keerde ze terug naar Europa en ging ze naar België, waar ze nog steeds woont. Haar werken zijn mannelijk noch vrouwelijk, niet jong en niet oud. Ze worden niet weergegeven als portretten van bepaalde personen en zijn niet gemodelleerd naar geïdealiseerde menselijke vormen. Fysiek zijn ze benaderingen van de mens. Hun standpunten zijn niet agressief of provocerend. Het menselijk karakter wordt gebonden aan een reeks van gedachten. Gekleed in tijdloze ‘kleding’, met elkaar verweven met het lichaam, trotseren de beelden onze perceptie. De kunstenaar deelt haar werktijd tussen Brussel en Pietrasanta, in Italië. Haar sculpturen zijn gerealiseerd in terracotta, brons of gietijzer. De realisatie van het beeld ‘De Ingezetene’ kon plaatsvinden door de inzet van de vrijwilligers van de voormalige Culturele Raad, Roel Teeuwen alsmede door de ondersteuning van het Waterschap Rivierenland en de gemeente Alblasserdam. De plaatsing van het beeld ‘De Ingezetene’ in de Van Eesterensingel werd door de voormalige Culturele Raad uitbesteed aan Roel Teeuwen, Ton Lommers van Segno d’Arte uit Groot-Ammers en de heer de Heus van G.M. Damsteegt B.V. (kraanverhuur en grondverzet) uit Oud-Alblas. Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2013/04/06/kunstenaar-plaatst-nieuw-kunstwerkin-de-van-eesterensingel-in-alblasserdam/
39
De ordening met vier elementen Locatieadres : Scheldeplein 2 Ontwerper: Marry Teeuwen Materiaal : staal Jaar: 2010 Eigendomsverhouding: gemeente Vierdelig rood stalen beeld, rode driehoeken. Dit kunstwerk werd aangeboden door Vorm Bouw B.V. aan de gemeente Alblasserdam. Kunstenares Teeuwen vertelt over haar werk: “Van de vier elementen kun je enorm veel vormen maken en je kunt ze op heel veel manieren neerzetten. Vorm Bouw koos dit kunstwerk uit vanwege de overeenkomende architectuur. In het Maasplein zijn namelijk ook veel van deze vormen terug te vinden.” Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2011/01/22/minister-opent-multifunctioneelcentrum-met-%e2%80%98meer-voorzieningen-dan-ooit%e2%80%99/
40
De Kwast Locatieadres: Maasstraat 30, basisschool ‘t Nokkenwiel Jaar: 2011 Eigendomsverhouding: privaat Dit beeld werd onthuld bij de opening van het multifunctionele centrum Maasplein op 22 januari 2011 door Marja van Bijsterveldt, minister van OCW. Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2011/01/22/minister-opent-multifunctioneelcentrum-met-%e2%80%98meer-voorzieningen-dan-ooit%e2%80%99/
41
Wig Locatieadres Marry Teeuwen Eigendomsverhouding: gemeente Deze Wig (keg) is een prachtige geometrische basisvorm die verwijst naar de scheepsbouw. Het kunstwerk is geschonken door de ondernemersvereniging van Alblasserdam.
42
Bronzen schaal Locatieadres: Kruising Scheepmakersstrraat/ Blokweersingel Ontwerper: Loek Hambeukers Materiaal : brons Jaar: 2008 Eigendomsverhouding: gemeente
Dit kunstwerk is ontworpen ter gelegenheid van de nieuwe herbouwde wijk. Het heeft een bloemachtige vorm, bestaande uit een schaal op een zuil en is aangeboden door wooncoöperatie Woonkracht 10. Op het Informatiebord staat: Dit kunstwerk verwijst naar de archeologische vondsten in dit gebied, de "donken" oktober 2008
Voor meer informatie: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=ZH01as
43
Dichtersroute: gedicht van Jana Beranová Locatieadres: Nederwaard/ Overwaard Ontwerper: Jana Beranová Materiaal : Bronzen plaquette Jaar: 2014 Eigendomsverhouding: Lionsclub Alblasserwaard Souburgh Ter hoogte van de witte brug bij de ‘Blokkerse Wip’ aan de Molenkade in Alblasserdam is maandag 22 september 2014 een gedicht onthuld. Dit werd gedaan door dijkgraaf Roelof Bleker van Waterschap Rivierenland. Het gedicht, afgedrukt op een bronzen plaquette en geschreven door de Rotterdamse stadsdichter Jana Beranova, is onderdeel van een gedichtenroute door de Alblasserwaard. Het meerjarige project ‘Dichter bij de Polder’, waar de onthulling deel van uitmaakte, is opgezet door de Lionsclub Alblasserwaard Souburgh. Op de plaquette is te lezen: “Wolken van wieken het water de baas hoe het ook stijgt of daalt, hoe het ook slaat. Wij lopen. Op de brug spugen we driemaal in het water voor geluk. En zien rimpels als vanouds.” Voor meer informatie: http://fietsroute.ws/dichters/jana-beranova.html
44
Dichtersroute: gedicht van Marieke van Leeuwen Locatieadres : onderaan de witte brug tussen Alblasserdam en Nieuw-Lekkerland Materiaal : bronzen plaquette Jaar: 2013 Eigendomsverhouding: Lionsclub Alblasserwaard Souburgh
Dit kunstwerk bestaat uit een bronzen plaquette met een gedicht. Het gedicht is geschreven door de Dordtse stadsdichter Marieke van Leeuwen en luidt: “Trappen draaien als wieken. Langs weiden en molens. Water en naamloze boten. Beweging van en naar. Scholen en bedehuizen. Op pelgrimstocht. Vier wegen waar je kan gaan. en weer en wind weerstaan.” Het gedicht in het gras, langs het water, is onderdeel van een gedichtenroute door de Alblasserwaard. http://fietsroute.ws/uitspanningen.html De gedichtenroute is een initiatief van Lions Alblasserwaard Souburgh. Het is de bedoeling dat er elk jaar één nieuw gedicht in de Alblasserwaard wordt geplaatst. Het project heet ‘Dichter bij de Polder’.
45
Kupfernickel Locatieadres : Marineweg 1, het beeld is niet openbaar toegankelijk en alleen zichtbaar vanaf het water. Ontwerper: Nick Renshaw Materiaal : keramiek Jaar: 2013 Eigendomsverhouding: het bedrijf Oceanco huurt het beeld (met optie tot aanschaf)
De Brit Nick Renshaw is in 1967 geboren en woonachtig in Amsterdam. Hij maakt keramische beelden. Het beeld ‘Kupfenickel’ uit 2007 heeft eerder een plaats gehad in het project Riverside (2011) van de Stichting Beeldenpark Drechtoevers. Het beeld heeft een afmeting van 30x40x130 en wordt geplaatst op een betonnen sokkel. Het kunstwerk is geplaatst in overleg met de bewoners van de Kraanbaan (vertegenwoordigd door het Bestuur van de Vereniging van Eigenaren) en bedoeld als nadere invulling van een terreindeel dat vrijkwam na herinrichting van de containeropslag ter plaatse.
46
Verkorte route Rondje Haven In het havengebied zijn in de afgelopen jaren enkele bijzondere beelden geplaatst. Deze beelden maken deel uit van het ‘Rondje Haven’, een wandeling door het dynamische havengebied dat voortdurend in ontwikkeling is. • Brandweerkazerne (‘Ecco Homo’ van Linda Verkaik) • Waterbushalte (‘Cyclus’ van Henk van Bennekum) • Naast de brug in de haven (‘Du monde primitif au monde moderne’ van Romain Nikiema) • Rabobank (‘De Klinkers’ van Marcus Ravenswaaij) • Ecco Homo’ van Linda Verkaaik (Dam); • De Klinkers’ van M. Ravenswaaij (Dam); • Klipper ‘Kosmopoliet’ van Louk van Meurs-Mauser (Cortgene); • Vrachtschip ‘Beacon’ van Louk van Meurs-Mauser (Cortgene); • Meningvormend figuur’ van Bert Nijenhuis (Haven); • Perishable Flowers’ van Rosalinde van Ingen Schenau (Haven); • Het anker’ (gebruiksvoorwerp, Haven); • Kupfernickel’ van Nick Renshaw (Marineweg, terrein Oceanco); • Cyclus’ van het bestuurslid van Henk van Bennekum (Jan Smitkade, waterbushalte); • Blue Heaven’s Boogie’ van Marcel van Zijp (Jan Smitkade, waterbushalte).
47
48
Monumenten Alblasserdam kent 25 rijksmonumenten. Een aantal hiervan is te bezoeken, zoals Molen "De Blokker", de "Kortlandse Molen" en het Huis van Zessen. Naast rijksmonumenten zijn er in ook gemeentelijke monumenten. De aanwijzing van een monument vindt plaats met instemming van eigenaren.
Gemeentelijke monumenten Oorlogsmonument (leeuw) Locatieadres : Polderstraat, tegenover huisnummer 9 Ontwerper: H. Sutterland (zuil), Ravenswaaij, Marcus Marcus Ravenswaaij (leeuw) Materiaal : zandsteen geschilderd Jaar: 1950/ leeuw 1983 Eigendomsverhouding: gemeente In de Polderstraat vindt u het oorlogsmonument. Jaarlijks wordt op 4 mei - de dag van de dodenherdenking - een krans bij dit monument gelegd. Voor de oudere inwoners van Alblasserdam herinnert het monument aan het bombardement op 11 mei 1940. Het centrum van Alblasserdam werd toen gebombardeerd, 32 ingezetenen verloren daarbij het leven en zo'n 170 panden gingen in vlammen op. Daaronder was ook het gemeentehuis met complete inventaris en archief.
49
Dokter Hooftmanbank Locatieadres: Polderstraat, tegenover huisnummer 9, bankje bij monument Materiaal : tegeltjes op betonconstructie met metselwerk Jaar: 1940 Eigendomsverhouding: gemeente
De dokter Hooftmanbank was het eerste bouwwerk dat na het bombardement van 1940 in Alblasserdam werd gebouwd. Het staat symbool voor daadkracht, doorzettingsvermogen en de wederopbouw tijdens de Tweede Wereldoorlog. De bakstenen en mozaïeksteentjes waar de bank uit is opgebouwd, zijn afkomstig uit het huizenpuin dat werd veroorzaakt door het Duitse bombardement van 11 mei 1940 in het centrum van Alblasserdam. De Dokter Hooftmanbank heeft haar naam te danken aan de toenmalige huisarts T. A. Hooftman (1886-1952) die de zitplaats voor een groot deel financierde. De bank werd lange tijd gebruikt als bushalte. Het bijzondere is dat u er aan twee kanten op kunt zitten. Voor meer informatie: http://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2011/02/02/alblasserdammer-wil-dat-stenenbankje-in-polderstraat-rijksmonument-wordt/
50
Huis van Zessen Locatieadres : West Kinderdijk 89 Huis van Zessen in Alblasserdam is een belangrijk ontwerp voor de ideevorming van de kunstenaarsgroep De Stijl. De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren (1897-1988) en de kunstenaar en dichter Theo van Doesburg (1883-1931) werkten samen aan het ontwerp in Parijs. Daar bereidden zij de tentoonstelling voor over De Stijl in de zomer van 1923, een hoogtepunt in de ontwikkeling van de moderne kunst en architectuur. Het woonhuis van de weduwe A. van Zessen aan de West-Kinderdijk te Alblasserdam werd in 1923 gebouwd. Het ontwerp had Van Eesteren al in maart van dat jaar gereed, maar tijdens de bouw was hij niet aanwezig. Sinds mei verbleef hij namelijk in Parijs om daar samen met de schilder Theo van Doesburg de Stijl-tentoonstelling voor te bereiden. De tekening van het huis had Van Eesteren meegenomen. Aan de hand hiervan ontwierp Van Doesburg het kleurenschema voor kozijnen, ramen, deuren en luiken. De ingekleurde tekening, voorzien van aanwijzingen voor de schilder, stuurde Van Eesteren vanuit Parijs naar Alblasserdam. Eind november was het huis voltooid. Pas rond de jaarwisseling 1923-24 zag hij het huis met zijn kleuren voor het eerst in werkelijkheid. Voorjaar 1924 publiceerde het luxueuze Franse tijdschrift l'Architecture Vivante het huis. Met het Huis van Zessen wilde Van Eesteren het type dijkhuis op het niveau van zijn tijd tillen. Ondanks het beperkte budget is het één van de vroegste voorbeelden van moderne functionalistische architectuur geworden: strakke volumes, gedekt door een plat dak en verlevendigd door functionele elementen zoals een zwarte luifel, het blauwe venster in de hoek van de eerste verdieping en door de functionele plaatsing en vorm van ramen en deuren. Het Huis van Zessen, ook wel het Van Eesterenhuis, is sinds het najaar van 2013 voor publiek toegankelijk. Het huis is, zonder gemeentelijke middelen, gerenoveerd en bevat een semipermanente presentatie en de meubels van stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren. Het is een waardevol ontwerp volgens de principes van De Stijl dat in eerste instantie liefhebbers van architectuur aantrekt. Voor meer informatie: http://www.huisvanzessenalblasserdam.nl/
51
Kapiteinswoning Locatieadres : Cortgene 3
Deze voormalige kapiteinswoning is gebouwd rond 1850. Iedere gerenommeerde scheepswerf had vroeger een dergelijke woning. Hierin woonde tijdens het bouwen van een nieuw zeezeilschip de toekomstige kapitein. De grote scheepswerven in Alblasserdam hadden een kapitein in dienst, die adviseerde over de masten en tuigage. Kapitein F.W.E. Schuchard, in dienst bij de werf van Cornelis Smit woonde hier. Na zijn pensionering stichtte hij een zeevaartschool achter zijn huis. Deze school, die later dienst deed als Christelijke ULO-school is gesloopt. Het pand heeft ook dienst gedaan als woning van het hoofd van de school, burgemeesterswoning en als huisvesting van enkele gemeentelijke diensten. Thans zijn hier de Historische Vereniging West-Alblasserwaard en de Wereldwinkel gehuisvest. Het pand is onmiskenbaar de kapiteinswoning van de werf van Cornelis Smit (1794-1858) geweest. Destijds woonde er kapitein Friedrich Wilhelm Eduard Schuchard (1802-1880), een genaturaliseerde Duitser uit Berlijn. Hij was getrouwd met de Alblasserdamse Josina de Haan (1810-1878). Schuchard had van 1836 tot 1838 gevaren op de ‘Hoop van Alblasserdam’ en van 1839 tot 1842 op de ‘Kolonel Koopman’ van Hoogerwerff en Chabot. De kapitein genoot in Alblasserdam veel aanzien en gaf na zijn pensionering les aan de Zeevaartschool achter zijn huis. Hij verzorgde de opleiding tot stuurman. De naam Zeevaartschoollaan is hier trouwens van afgeleid. Verder was Schuchard van 1865 tot 1871 raadslid van de gemeente Alblasserdam. Na het verdwijnen van de zeezeilvaart verloren de kapiteinswoningen, waaronder die aan het Cortgene 3, hun bestemming. In 1900 kocht de gemeente Alblasserdam het pand en de ernaast liggende arbeiderswoning voor 10.525 gulden. Het lag in de bedoeling om er de toekomstige directeur van een nog op te richten gasfabriek en waterleidingbedrijf in onder te brengen. Dit laatste werd echter teruggedraaid, omdat het verstandiger werd geacht dit aan het bedrijfsleven over te laten. De gemeente verhuurde het pand daarop aan Jasper van Es (geb. 1875) voor een gulden vijftien per week. In het overige gedeelte werden schoollokalen ingericht ten behoeve van een gemeentelijke ULO school (school 3). In 1852 was er al een gemeentelijke ULO-school in het Damdorp met als schoolhoofd A.W. van Kluijve, die in 1874 werd opgevolgd door H.J. van der Brugge. Het huidige onderkomen voldeed
52
niet en daarom werd uitgekeken naar een ander pand. Dit werd in 1901 gevonden aan het Cortgene 3, waar men de beschikking had over drie leslokalen voor in totaal vijfendertig leerlingen. Toen Cornelis Fop Smit (1902-1945) op 3 april 1912 de eerste steen legde voor de eerste gemeentelijke ULO school aan de Zeevaartschoollaan, betekende dit al snel het einde van de school in het pand aan het Cortgene. Dit werd geschikt gemaakt voor bewoning door het hoofd van de nieuwe school. Vanwege de samenstelling van de bouwmassa, het steile zadeldak en de ligging op de hoek van de Cornelis Smitstraat en de Oude Lijnbaan in het oog springend woonhuis. Het huis staat vrij en omvat naast de begane grond een zolderverdieping en vliering. Dit is het meest uitvoerig gedetailleerde huis in de buurt. Kenmerkende architectonische aspecten die bepalend zijn voor het beeld van de jaren dertig woning zijn de toepassing van hoekvensters en driestrookvensters in combinatie met vensters voorzien van ramen die een voor de bouwtijd karakteristieke horizontale roedenverdeling (veelal geassocieerd met de Amsterdamse School) kennen. Het pand heeft nog de oorspronkelijke oranje rode Tuile du Nord pannen (met vlakke wel) en voordeur. De muur op de voortuin is ook oorspronkelijk.
53
Rijksmonumenten
Monument Huis te Kinderkijk Locatieadres: Oost-Kinderdijk 191 Het "Huis te Kinderdijk" is gelegen aan de rivier de Noord, tussen de Lammetjeswiel en de Rijzenwiel aan de Oost-Kinderdijk 191. Dit statige pand heeft in de loop der tijden een veelbewogen geschiedenis gekend. Boeiend aan dit huis zijn de bewoners die er gewoond hebben en vooral het in de omgeving van Alblasserdam bekende verhaal van een kindje, dat tijdens de Sint Elisabethsvloed van 1421 hier in een wieg aanspoelde. Verhaal van de Sint Elisabethsvloed In de visie van de heer A.M. Lels is het verhaal als volgt: Toen de noordwesterstorm van 1421 was geluwd, vond het hoog opgestuwde water zijn weg terug naar zee. Wrakhout en alles wat kon drijven, werd met de ebstroom meegevoerd. Daarbij was ook een kindje in een wieg met een kat. De kat had de wieg in evenwicht gehouden door heen en weer te springen. De wieg spoelde aan op een punt waar het landschap van de Alblasserwaard nabij Oost- Kinderdijk een uitstulping had naar het westen toe, waar bewoning was. Dat was ongeveer tussen Lammetjeswiel en Rijzenwiel. Daar waar later Huis te Kinderdijk zou komen. Het kindje Beatrix werd tegen de dijk gevonden en liefderijk opgenomen. De kat sprong weg en rende verdwaasd noordwaarts de dijk op. Volkomen uitgeput verdronk het dier in de Kattenwiel. Beatrix trouwde later met Jacob Roerom.
Het "Huis te Kinderdijk" is van oorsprong vermoedelijk een boerderij geweest van rond het jaar 1600. Park Het Huis te Kinderdijk heeft in de loop der jaren heel wat eigenaren / huurders gehad. De eerste bewoner is vermoedelijk de heer Johannes Rijke. Het Huis is fraai aan de Noord gelegen. Maar vooral vanwege het achterliggende park is de woning van monumentale waarde. Het Park Huis te Kinderdijk is een overblijfsel van het landgoed, bewoond ná 1600 door een rijke redersfamilie Naslagwerken Geschiedenis Park en Huis te Kinderdijk van A. Korpel Historische Vereniging West Alblasserwaard
54
Monument Oude Toren Locatieadres: Kerkstraat 205 Aan het eind van de Kerkstraat vindt u de Oude Toren. Deze toren is een overblijfsel van een in de 15e eeuw gebouwde kruiskerk. De kerk werd in de 16e eeuw verwoest in de strijd tussen de Geuzen en de Spanjaarden. De toren bleef daarbij, op de afgebrande spits na, gespaard. De kerk werd herbouwd en de toren gerepareerd. Tot 12 november 1854 is de kerk in gebruik geweest. Daarna is het schip afgebroken en is het terrein achter de toren ingericht als algemene begraafplaats.
zonnewijzer op de Oude Toren bij het kerkhof, 1985
55
Monument Hof Souburg Locatieadres: Kortland 51
De geschiedenis van Hof Souburgh gaat terug tot ca.1280, toen de Heer Nicolaes van Souburgh een hof stichtte omgeven door een rechthoekige gracht. Deze bebouwing werd in ieder geval voor 1654 geslecht, in een archiefstuk uit dat jaar worden de fundamenten genoemd. In het terrein is de bouwplaats nog herkenbaar aan de rechthoekige omgrachting rondom de huidige boomgaard. In de tweede helft van de 18de eeuw groeide de hofstede, gelegen ten oosten van het omgrachte terrein, onder het beheer van Jan G. de Meij, uit tot een buitenplaats met herenhuis, koetshuis en boerenwoning, boomgaard, tuinen, lanen en plantage. Het terrein was toegankelijk via een westelijk en oostelijk gelegen pad voorzien van toegangshekken, waarvan het oostelijke hek bewaard is gebleven en gerestaureerd; de zijhekken zijn gereconstrueerd.
56
Molens Kinderdijk Locatieadres: Nederwaard 1 tot en met 8 en Overwaard nummer 1 tot en met 8 De molens van Kinderdijk betreffen negentien molens in het noordwesten van de Alblasserwaard, een streek in de provincie Zuid-Holland. Alhoewel ze worden aangeduid als behorend tot het dorpje Kinderdijk (gemeente Molenwaard) ligt één molen net daarbuiten (De Blokker), in de gemeente Alblasserdam. Het gaat om poldermolens, die twee molengangen vormen en een grote (ook internationale) toeristische trekpleister zijn. Alle negentien molens van het complex zijn eigendom van de Stichting Werelderfgoed Kinderdijk. Sinds 1997 staan ze op de Werelderfgoedlijst van UNESCO en het gebied is tevens een beschermd dorpsgezicht. De molenrijen zijn alleen te voet of per fiets goed te bezichtigen. Eén van de molens, vrij dicht bij de bebouwing van Kinderdijk, is ook van binnen te bezichtigen. De molens bij Kinderdijk zijn gebouwd vanaf het einde van de vijftiende eeuw, maar de huidige molens dateren bijna allemaal uit 1738 en 1740. Functie van de molens De molens van Kinderdijk zijn gebouwd om het water uit de laaggelegen polder omhoog te pompen. Het zijn vrijwel allemaal grondzeilers. Onder in elke molen bevindt zich een scheprad, dat het water omhoog brengt, vaak met een hoogteverschil van 140 centimeter. Er staat tussen de molens van Kinderdijk ook één wipmolen, De Blokker. In de Alblasserwaard verplaatsen de molens het water in twee trappen. Eerst wordt het water van een polder in een boezemwater gepompt. Er komen bij Kinderdijk twee grote boezemwateren samen. Dit zijn de Groote- of Achterwaterschap ten behoeve van de Boezem van de Overwaard en de Nieuwe Waterschap ten behoeve van de Boezem van de Nederwaard. Zij mondden uit bij Elshout, noordwesten van de Alblasserwaard en wateren af op de rivier de Lek. Hoge boezems Voorts zijn drie hoge boezems van belang: de Hooge Boezem van De Nederwaard voor de afwatering van de polders rond de Alblas, de Hooge Boezem van De Overwaard voor de afwatering van de polders rond de Giessen, en de Hooge Boezem van Nieuw-Lekkerland voor de afwatering van de polder van het dorp Nieuw-Lekkerland. De drie boezems liggen tussen dit dorp en Kinderdijk. In samenhang met de aanleg van deze hoge boezems werden in de 18e eeuw de Kinderdijkse molens geplaatst. In 1738 werden de acht molens behorende bij de Hooge Boezem van De Overwaard gebouwd, en in 1740 de acht molens behorende bij de Hooge Boezem van De Nederwaard. Deze molengangen vormen de grootste groep molens van Nederland en zijn 1997 aan de UNESCO Werelderfgoedlijst toegevoegd. De 19 windmolens Het molencomplex van Kinderdijk bestaat uit: •
Acht bakstenen windmolens die vroeger eigendom waren van het voormalige waterschap Nederwaard, gebouwd in 1738. Deze molens zijn vrijwel gelijk aan elkaar, maar verschillen in details, omdat ze door verschillende aannemers zijn gebouwd. De lengte van de wieken (de vlucht genoemd) varieert tussen 27,5 en 28 meter. De schepraderen zitten onderin de romp van de molen. Een molenaar bewoonde de molen met zijn gezin.
•
Acht met riet bedekte windmolens, die vroeger eigendom waren van het voormalige waterschap Overwaard, gebouwd in 1740. Deze molens zijn achtkantig en hebben een vlucht van 28,6 tot 29,5 meter. Het schoepenrad van deze molens heeft een diameter van 6,70 meter. Net als bij de molens van Nederwaard kunnen deze molens het water over een hoogte van 1,40 meter verplaatsen.
57
o
Deze beide rijen molens zorgden, onafhankelijk van elkaar, voor de afwatering van de Alblasserwaard.
•
Twee achtkante windmolens van de polder Nieuw-Lekkerland: De Hoge Molen (gebouwd in 1740) en De Lage Molen (1761). Beide zijn achtkante, met rietgedekte molens gebouwd op muren van baksteen. De Hoge Molen maalt met een vijzel van 1,8 meter diameter, die dateert uit 1962. Daarvoor had hij een scheprad, net als de Lage Molen.
•
Een wipmolen, De Blokker (ook Blokweerse Wip), van de polder Blokweer die gebouwd is in 1620 en in 1997 afbrandde. De molen is geheel hersteld en weer operationeel sinds 2000. Al rond 1400 stond hier een molen, die in 1575 door de Spaanse troepen in brand is gestoken.
Oorspronkelijk stond er nog een twintigste molen, de Oude Molen. Deze grondzeiler was één van de twee ondermolens van Nieuw-Lekkerland. In 1945 is de molen ingestort en vervolgens is hij in 1957 gesloopt. Slechts de fundering resteert.
Geschiedenis De molens van Kinderdijk werden gebouwd om de afwatering van de Alblasserwaard te verbeteren. Dit gebied was in de 10e tot 13e eeuw ontgonnen. Via sloten en weteringen werd het water afgevoerd. Eerst waren er meer natuurlijke waterlopen, maar uiteindelijk bleven hiervan alleen de Alblas en de Giessen over. Oorspronkelijk kon het water daarvan vrij in de rivieren (de Lek, de Noord en de Merwede) uitlopen, maar door de afwatering klonk de bodem in. De polderbesturen moesten samen gaan werken en maakten daartoe twee grote afwateringseenheden: •
Het waterschap De Overwaard (globaal in het oosten en noorden van de Alblasserwaard, uitwaterend langs de Giessen)
•
Het waterschap De Nederwaard (ten zuiden en westen hiervan; uitwaterend via de Alblas).
Floris V richtte tevens in 1277 het Hoogheemraadschap van de Alblasserwaard op. Dit legde een ringdijk aan rond het gehele gebied, met sluisjes in de Giessen (bij Giessendam) en de Alblas (bij Alblasserdam). Bij laagwater kon hierdoor op de Merwede geloosd worden. Op den duur was dat ook niet meer voldoende. Daarom maakte men uitwatering op de plaats met de laagste waterstand buiten de polder, op de meest noordwestelijke punt van de Alblasserwaard, bij Kinderdijk. In 1365 verlegde men de afwatering via de Giessen hierheen, en in 1369 ook de afwatering via de Alblas. Dat vergde nieuwe afwateringskanalen van 17 kilometer lengte in het geval van de Giessen. Beide afwateringskanalen lopen bij Kinderdijk parallel, en zijn gescheiden door een smalle kade, waarover het voetpad loopt. Tweehonderd jaar later voldeed dit ook niet meer. De capaciteit voor de waterberging werd vanaf 1620 vergroot. Maar nog een eeuw later bleek dit opnieuw onvoldoende. Vanaf dat moment (1738 voor Nederwaard, 1740 voor Overwaard) werd het water door de boezemmolens opgepompt naar de waterberging in de hoge boezems. Bij lage waterstand in de rivier werd het boezemwater uitgelaten in de rivier. Alblasserdam en omgeving trekken jaarlijks tienduizenden toeristen, die vooral het werelderfgoed Kinderdijk bezoeken in buurgemeente Nieuw-Lekkerland bezoeken. Het is aan deze watermolens te danken dat de Alblasserwaard, ondanks de vele overstromingen, het hoofd boven water wist te houden. Zij pompten het overtollige water omhoog om het vervolgens via sluizen op de rivier te lozen. Hun taak is nu overgenomen door met motoren aangedreven gemalen.
58
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de molens (gedwongen door energietekort) ingeschakeld om het water zonder machinale hulp op peil te houden. De 19 molens geven een fraai aanzicht. Eén van de molens is in het hoogseizoen geopend voor toeristen, een rondvaartboot vaart af en aan. In de maanden juli en augustus draaien de molens de gehele zaterdag. In de eerste volle week van september zijn de molens 's avonds feestelijk verlicht. De molens worden beheerd door de Stichting Werelderfgoed die gevestigd is in Kinderdijk. In het wisboomgemaal wordt aan een tentoonstelling over het gebied gemaakt. Op de website van de Stichting Werelderfgoed Kinderdijk vindt u uitgebreide informatie over de molens, de gemalen, de Alblasserwaard, enz. Voor het maken van groepsuitstapjes in het Kinderdijk gebied bel Ilse van der Plas van Touristinfo (078) 6392114 of mobiel 06 24595993
59
