Schoolondersteuningsprofiel ZMLK de Ark SO/VSO/AB ZMLK school De Ark in Gouda biedt Speciaal Onderwijs (SO) voor leerlingen van 4 tot en met 12 jaar en Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) voor leerlingen van 13 tot 20 jaar die zeer moeilijk leren (ZML). De Ark is onderdeel van Stichting Klasse. De leerlingen zijn verdeeld over twee gebouwen. In het hoofdgebouw is de VSO-afdeling gevestigd, op de dependance wordt het SO verzorgd. Alle leerlingen zijn van 8.30 – 14.45 uur op school. Op woensdag zijn de leerlingen om 12.15 uur vrij. Leerlingen tot en met 7 jaar zijn (met uitzondering van een paar woensdagen per schooljaar) altijd op woensdag vrij. Leerlingen hebben allemaal een individueel handelingsplan. Het onderwijs op De Ark is gericht op een zo groot mogelijke zelfstandigheid en op integratie van de leerlingen met een verstandelijke beperking in de maatschappij. Niet de onmogelijkheden, maar de mogelijkheden van de leerling staan daarbij centraal. De Ark wil leerlingen een veilige werk- en leeromgeving bieden door ervoor te zorgen dat leerlingen onderwijs op maat krijgen; serieus worden genomen; gewaardeerd worden; een luisterend oor vinden; een plek hebben in de groep en leren door doen. De missie van De Ark is: ‘Leren voor het leven’. Beschrijving van de doelgroep (instroom, toelating en uitstroom) De doelgroep van De Ark zijn leerlingen die zeer moeilijk leren (ZML). Alle leerlingen van De Ark hebben een verstandelijke beperking (IQ<70). Sommige leerlingen hebben een bijkomende beperking, stoornis of syndroom. De ontwikkeling van de leerlingen is ernstig verstoord, dit kan zich op meerdere manieren uiten. Bijvoorbeeld in de motorische ontwikkeling, de taalontwikkeling, bij het verwerven van sociale vaardigheden en bij het begrijpen van of concentreren op de leerstof. De ontwikkeling van leerlingen die zeer moeilijk leren verloopt vaak onregelmatig. Wat andere kinderen spelenderwijs leren, moet een zeer moeilijk lerend kind dikwijls aangeleerd worden. Bij zeer moeilijk lerende kinderen verloopt de ontwikkeling veel trager dan bij leeftijdgenootjes zonder verstandelijke beperking en blijft de ontwikkeling op een lager niveau. De meeste leerlingen die onderwijs volgen op De Ark zijn ingestroomd vanuit thuis (onderinstroom), het regulier of speciaal basisonderwijs, een kinderdagcentrum, andere scholen voor speciaal onderwijs, een medisch kinderdagverblijf of het praktijkonderwijs. Het voedingsgebied van De Ark is de regio Midden-Nederland. Ongeveer de helft van de leerlingen woont in Gouda. De overige leerlingen wonen in omringende plaatsen, zoals Bergambacht, Reeuwijk, Waddinxveen, Schoonhoven, Woerden, Bodegraven en Boskoop. Een aantal leerlingen woont in een gezinsvervangend tehuis. Toelating* tot is mogelijk met een cluster 3 ZML(/MG) indicatie*. Na de aanmelding bij de school start de interne procedure van de Commissie van Begeleiding (CvB) van de school. Deze commissie bestaat uit de coördinator leerlingenzorg (voorzitter), een psychologe, een maatschappelijk werkster, de directie en een jeugdarts. In principe zijn alle leerlingen met een cluster 3 ZML(/MG) indicatie plaatsbaar op De Ark. Als een leerling zich aanmeldt voor De Ark, wordt zorgvuldig overwogen of De Ark een passende plek kan bieden aan de leerling. Personeel van de school gaat bijvoorbeeld
observeren op de school of plek waar de leerling op dat moment zit. De grens aan toelaatbaarheid van De Ark is, wanneer sprake is van zware externaliserende gedragsproblematiek. De Ark kan dus geen passend aanbod bieden aan de ZMOLKleerlingen; leerlingen wiens IQ te laag is voor een cluster 4 indicatie maar wel cluster 4 problematiek hebben. Dit kan de veiligheid van andere leerlingen in gevaar brengen. Wanneer blijkt dat De Ark geen passend aanbod kan bieden aan de leerling, wordt samen met de ouders naar een andere plek gezocht. Terugplaatsing naar het regulier onderwijs komt bijna nooit voor. Een heel enkele keer wordt een leerling teruggeplaatst naar het speciaal basisonderwijs of het praktijkonderwijs. Criteria voor terugplaatsing hebben betrekking op het cognitieve niveau en de sociaal emotionele weerbaarheid van de leerling. Over het algemeen zijn zeer moeilijk lerende leerlingen kwetsbaar en gemakkelijk te beïnvloeden. Sociaal emotioneel weerbaar zijn is dus van groot belang voor leerlingen die teruggeplaatst worden. Als een leerling mogelijk in aanmerking komt voor de overstap naar het praktijkonderwijs, gaat een leerling eerst lessen volgen tijdens een proefperiode. Beide scholen bepalen –na de proefperiode- in overleg met de ouders en leerling of de overstap wenselijk en haalbaar is. Vanuit het SO gaan de meeste leerlingen naar het VSO van de Ark. Afhankelijk van wanneer een geschikte plek is gevonden voor de leerling, verlaten de leerlingen het VSO tussen hun 18e en 20e levensjaar. Leerlingen van het VSO stromen meestal uit naar een dagactiviteitencentrum (waaronder bijvoorbeeld Lunchcafé Juuls; zorgboerderijen en bierbrouwerij de Molen), sociale werkvoorziening en in een enkel geval het vrije bedrijf. In het schooljaar 2010-2011 zijn in totaal 14 SO-leerlingen uitgestroomd. Tien leerlingen gingen naar het VSO van De Ark. Vier leerlingen stroomden tussentijds uit: 1 leerling ging naar het speciaal basisonderwijs, 1 leerling is geëmigreerd, 1 leerling ging naar SO cluster 3 en 1 leerling verliet de school om een andere reden. In totaal stroomden 16 VSO-leerlingen uit in het schooljaar 2010-2011. Acht leerlingen gingen naar dagbesteding, één leerling naar een beschermde werkomgeving en één leerling naar een onbekende bestemming. Tussentijds stroomden zes VSO-leerlingen uit: 1 leerling ging naar VSO cluster 2, 1 leerling naar VSO cluster 3, 1 leerling naar het praktijkonderwijs, 1 leerling is geëmigreerd en 2 leerlingen verlieten de school om een andere reden. Huidige populatie Op 1 oktober 2011 volgden in totaal 174 leerlingen onderwijs op De Ark. Daarvan volgden 64 leerlingen onderwijs op het SO en 110 op het VSO. De verdeling van de leerling-populatie van De Ark was op dat moment als volgt: SO
ZML MG 16%
VSO
ZML MG 25% ZML 75%
ZML 84%
Onderwijs: aanbod en organisatie De Ark biedt speciale ondersteuning aan leerlingen, die door hun beperking niet in staat zijn om deel te nemen aan het reguliere onderwijs. Dit gebeurt aan de hand van individuele handelingsplannen/ontwikkelingsplannen, in reguliere en auti-groepen. Er wordt gewerkt met verschillende methodes en volgens een aantal uitgangspunten. Bovenstaande wordt hieronder nader uitgewerkt. Iedere SO-leerling heeft een individueel handelingsplan, alle VSO leerlingen hebben een Individueel Ontwikkelings Plan (IOP). Dit plan wordt opgesteld door de leerkracht, in samenwerking met de coördinator leerlingenzorg, voor de periode van een schooljaar. Twee maal per schooljaar worden alle leerlingen besproken tijdens de leerlingbespreking. Naast de CvB zijn de leerkracht(en), logopedistes, de spelbegeleidster en de vakleerkracht gymnastiek bij de leerlingbespreking aanwezig. Twee maal per jaar bespreekt de leerkracht het individueel handelingsplan met de ouders, die ‘voor gezien’ tekenen. Op het VSO wordt het IOP met de leerling en ouders en eventueel stagebegeleider besproken, geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. Dat gebeurt twee maal per jaar. Iedere groep heeft een groepsplan, in de vorm van een mindmap. De groepen zijn, behalve de auti-groepen, samengesteld op basis van leeftijd. Het SO en VSO zijn opgedeeld in drie bouwen. Als binnen een bouw meerdere groepen gemaakt kunnen worden, wordt bij de groepssamenstelling naast leeftijd ook gelet op niveau en/of gedrag. In de auti-groepen zitten leerlingen van 4-12 jaar (SO) of 12-20 jaar (VSO). Niet alle leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum zitten in de groep voor autistische leerlingen; sommige leerlingen kunnen het onderwijs in de reguliere groepen volgen (eventueel met aanpassingen). De leerlingen in de auti-groepen zijn gebaat zijn bij een speciale leeromgeving, afgestemd op hun stoornis binnen het autistisch spectrum. Pictogrammen en foto’s worden veelvuldig als ondersteunend communicatiemiddel ingezet. De leerlingen krijgen veel individuele aandacht en de groep is zo ingericht dat er rust en structuur vanuit gaat. Door zoveel mogelijk voorspelbaar te zijn, wordt een veilige leefomgeving voor de leerlingen gecreëerd. Het SO heeft twee autistengroepen, het VSO drie. De groepsgrootte is gemiddeld 12 leerlingen. Streven is dat in de auti- en aanvangsgroep minder leerlingen zitten. Assistenten werken soms met kleine groepjes leerlingen op leerwerkplekken. De Ark ontwikkelt op dit moment uitstroomprofielen voor het SO en VSO. De school werkt nog niet met uitgewerkte leerroutes. In de onderbouw van het SO ligt het accent op rust, orde en regelmaat. Er wordt veel aandacht besteed aan samen spelen, omgaan met elkaar en samenwerken aan een opdracht. In de middenbouw wordt verder gewerkt aan zelfstandigheid en krijgen de verstandelijke ontwikkeling, begripsvorming, sociale vorming en taakgerichtheid verdere aandacht. In de eindgroep staan dezelfde activiteiten centraal als in de middenbouw, en worden leerlingen voorbereid op de overstap naar het VSO. In deze groep komt meer aandacht voor praktische vaardigheden en zelfredzaamheid. Ook staan voorbereidende activiteiten wat betreft ZEDEMO (een methode voor training van arbeidsvaardigheden en werkhouding) op het programma van de eindgroep. Binnen het SO wordt gewerkt met thema’s. Deze thema’s sluiten aan bij de actualiteit
(bijvoorbeeld Kinderboekenweek of de seizoenen). Om kinderen actief te laten leren is gekozen voor ‘werken in hoeken’. Streven is om op maximaal drie niveaus te werken. Binnen het VSO staan de thema’s wonen, werken, vrije tijd en burgerschap centraal. Veel leeractiviteiten, zowel de praktische als de schoolse, zijn gekoppeld aan deze thema’s. De leerlingen van de bruggroepen krijgen een vakkenpakket dat gekoppeld is aan de jongere leerling, de lessen zijn gekoppeld aan thema’s. In de bruggroepen starten de leerlingen met arbeidstoeleiding. Ze volgen interne stage-lessen en krijgen in kleine groepjes les in zelfstandig werken. In de middenbouwgroepen wordt gemiddeld een uur per dag cognitief gewerkt. De leerlingen gaan onder begeleiding van een leerkracht of klassenassistente naar verschillende leerwerkplekken (bijvoorbeeld een zorgcentrum, een basisschool of administratie bij de gemeente). Een leerwerkplek wordt 6 tot 8 weken bezocht, voor de leerlingen in de auti-groepen is deze periode langer. Door middel van de leerwerkplekken en gesprekken over het Individueel Ontwikkelings Plan met de leerling en de ouders wordt een beeld gevormd van welke stages de leerlingen in de laatste leerjaren kunnen gaan volgen. In de eindgroepen ligt de nadruk op arbeidstoeleiding. Door arbeidstraining/stage binnen en buiten de school maken de leerlingen kennis met werksituaties. Alle leerlingen in de eindgroepen maken een arbeids interesse test. Het streven van De Ark is dat alle leerlingen die van school gaan een baan of dagbesteding hebben. De Ark werkt op basis van de OVM leerlijnen. De Ark gebruikt methodes die aansluiten bij de OVM leerlijnen. Vaak zijn dat de remediërende onderdelen van methodes voor het regulier onderwijs, er wordt ook gebruik gemaakt van methodes die specifiek gericht zijn op de doelgroep en een methode voor sociale vaardigheden. Het personeel ontwikkelt zelf ook veel materiaal. Er wordt in de school veel gebruik gemaakt van pictogrammen, dagritmekaarten en andere hulpmiddelen die structuur bieden. Specifieke concepten/uitgangspunten die centraal staan in het onderwijs van De Ark: - GIP: Groeps- en Individueel gericht Pedagogisch en didactisch handelen van de leerkracht; een model gericht op zelfstandig werken, zodat de leerkracht zich kan richten op instructie en begeleiding op maat; - Totale communicatie middels foto’s, pictogrammen en taal ondersteund door gebaren. - Praktisch gericht onderwijs; - Een veilig pedagogisch klimaat, door heel veel structuur te bieden. Personeel en voorzieningen Alle leerlingen krijgen onderwijs van een leerkracht en een klassenassistent of leerkrachtondersteuner (onderbouw). De klassenassistent is in de meeste klassen part-time aanwezig. Streven is om de klassenassistent in de autigroepen full-time in te zetten. De leerkrachtondersteuner is parttime aanwezig in de onderbouwgroep. Naast leerkrachten, leerkrachtondersteuners en klassenassistenten is de volgende expertise aanwezig in het team van De Ark: een spelbegeleider, twee logopedistes, een psycholoog, een psychologisch assistent, ambulant begeleiders, stagebegeleiders, vakleerkracht gymnastiek en een coördinator leerlingenzorg.
Het personeel van De Ark heeft veel kennis en expertise op het gebied van werken met een verstandelijk en meervoudig gehandicapte leerlingen. Het personeel is creatief; ze kunnen zelf leerstof selecteren en ontwikkelen. De kennis en expertise in het team is groot. De meeste leerkrachten hebben de master SEN of autisme gedaan. Het personeel kan zeer veel structuur bieden aan de leerlingen en is zeer flexibel. Indien een hulpvraag niet beantwoord kan worden door het personeel van De Ark, wordt dit voorgelegd aan de CvB. De commissie besluit of en welke interne of externe ondersteuning wordt ingezet. De school heeft samenwerkingsrelaties met bijvoorbeeld: - Schoolmaatschappelijk werk van MEE; - De schoolarts; - Praktijk voor Ceasar therapie; - Kinderfysiotherapie; - Gemiva (zorgmedewerkers voor verzorgende en individuele ondersteunende activiteiten) - Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE); - Banjaard. De school heeft een aantal speciale en extra voorzieningen, die zijn afgestemd op de doelgroep. Het SO heeft een snoezelruimte, een speelzaal en een Prikkel Arme Ruimte (PAR). Deze ruimte is bedoeld voor leerlingen die zich even willen terug trekken als de prikkels in de groep hen teveel worden, in enkele gevallen wordt deze ruimte gebruikt als time-out plek. In het VSO-gebouw zijn praktijklokalen (algemene techniek, ZEDEMO –een methode om arbeidsvaardigheden te ontwikkelen- en koken) en Een Prikkel Arme Ruimte (PAR). Betrokkenheid van ouders De Ark is een school die open staat voor ouders/verzorgers. De school organiseert informatie-avonden,ouderavonden en open dagen. Eens per twee jaar gaan de leerkrachten op huisbezoek. Leerkrachten informeren de ouders via een weblog. Leerlingen in het SO hebben allemaal een mapje, die zij aan het einde van de week mee naar huis nemen. Ouders schrijven in het mapje iets over het weekend, zodat het personeel ook geïnformeerd wordt over de activiteiten thuis. Twee maal per jaar worden de ouders van het SO uitgenodigd voor een optreden door de leerlingen, als afsluiting van een thema. Binnen het VSO wordt gewerkt met agenda’s. Hierin staat het weekrooster en worden indien nodig bijzonderheden uitgewisseld. Ouders kunnen zitting nemen in de MR, een ouderraad ondersteunt het personeel bij activiteiten en festiviteiten en betrekt ook andere ouders bij activiteiten in en rond de school. Ambulante dienst (AB-dienst)* Ambulant begeleiders van De Ark begeleiden leerlingen met een cluster 3 ZML indicatie, die met een rugzakje onderwijs volgen in de regio Midden-Nederland. Zij werken nauw samen met de Preventief Ambulant Begeleiders van WSNS en delen hetzelfde kantoor. Op 1 oktober werden 46 leerlingen begeleid, waarvan 31 in het primair onderwijs en 15 in
het voortgezet onderwijs. Toekomst* De Ark heeft de ambitie om een expertisecentrum te starten, waarin zorg en onderwijs gecombineerd worden in een Multi Functionele Accommodatie (MFA). Samen met bijvoorbeeld een kinderdagcentrum kunnen onderwijs-zorgarrangementen geboden worden aan leerlingen. Momenteel is er geen keus;een leerling heeft óf onderwijs óf zorg. Een MFA vergroot de mogelijkheden voor het combineren van zorg en onderwijs. Het overleg met de gemeente en mogelijke samenwerkingspartners is op het moment van verschijnen van dit profiel nog gaande. De ambulant begeleiders van de Ark zitten sinds kort samen met de PAB-ers van het samenwerkingsverband in één expertise kantoor. Op dit moment wordt nagedacht hoe de expertise van dit personeel, ondanks de bezuinigingen op Passend Onderwijs, behouden kan worden. De Ark is gespecialiseerd in onderwijs aan leerlingen met een stoornis binnen het autistisch spectrum. Nu als gevolg van Passend Onderwijs de grenzen tussen de clusters wegvallen, onderzoekt de Ark de mogelijkheid tot het ontwikkelen van een onderwijsaanbod voor leerlingen met een IQ boven de 70 en een stoornis binnen het autistisch spectrum.
