D e kunst van h e t s t u r e n ,
Roelof Wolters
o v e r h e t l e i d e n v a n groepen en teams
deskundig in groepsprocessen
g r o e pg reo enp e n GROEPEN
8 april 2011 Congrescentrum De Reehorst in Ede
De kunst van het sturen, over het leiden van groepen en teams Al weer voor het veertiende jaar wordt dit congres over werken met groepen in de GGZ georganiseerd. Het thema is deze keer ‘De kunst van het sturen, over het leiden van groepen en teams’. Er wordt voortgeborduurd op thema’s van de voorgaande congressen, waarbij het onderkennen en bewerken van de vele positieve maar ook negatieve krachten die werkzaam zijn in groepen steeds centraal staat. Op deze dag over de kracht van de groep of het team die je als groeps- of teamleider ontmoet en hoe daarmee om te gaan. Onderzoek heeft uitgewezen dat een goede werkrelatie tussen groepsbehandelaren en management een positief effect heeft op de behandelresultaten. Dus neem op deze dag je manager, je teamleider mee! Mark van Vugt belicht het thema in zijn lezing ‘Natuurlijk Leiderschap’. Hij stelt dat onze capaciteiten om te leiden en te volgen gedurende miljoenen jaren van evolutie zijn gevormd. Hoe zag leiderschap eruit in onze voorouderlijke omgeving, hoe kozen we onze leiders, en welke macht gaven we hen? Is er in de tussentijd veel veranderd of kunnen we, vanuit een evolutionaire kijk op leiderschap, veel leren over hoe we het beste organisaties, teams, groepen kunnen leiden en bij welk soort leiders we ons het meest op het gemak voelen? Mark van Vugt laat zien hoe leiderschap uit ‘het stenen tijdperk’ ons nog steeds beïnvloedt. Willem de Haas zal daarna onder de titel ‘Goed Groepsleiderschap in de praktijk’ uitleggen welke praktische begrippen en technieken de groepsdynamica met zich meebrengt en hoe de leider daarvan kan profiteren bij het aansturen van het team of de groep. In een keur van bijzondere workshops geleid door ervaren werkers met groepen, waarvan menigeen heeft gepubliceerd, zal het thema verder belicht worden. Na deze dag zullen de deelnemers beter toegerust zijn om leiding te kunnen geven aan groeps- en teamsituaties. Zoals altijd wordt de dag afgesloten met theater. Dit jaar na het enorme succes van drie jaar geleden weer door Joep Onderdelinden bekend van Zaai en nu op tournee met cabaret onder de titel ‘Nat’. Met zijn hilarische verhalen, onnavolgbare motoriek en onweerstaanbare charme neemt hij je moeiteloos mee in zijn absurde en gezellige wereld. Hij zingt, danst, ontroert, typeert raker dan raak en gaat voor de volle lach. Reacties van de pers: “toont zich een topacteur”, “zorgt voor een bulderende lach en een daverende glimlach”, “intens geestige voorstelling”, “op en top bevlogen”, “absurde verhalen en een mimiek om van te smullen” en “als cabaretier een aanwinst van formaat”. Iedere deelnemer ontvangt als cadeau uit de serie Einstein en de kunst van… ‘Managen zonder macht’ (2009). Hoewel geschreven voor managers zeer bruikbaar voor ieder die met groepen werkt. Ik wens u een inspirerende dag toe! Roelof Wolters
Roelof Wolters is klinisch psycholoog/psychotherapeut, deels werkzaam bij het SPON te Nijmegen als hoofdopleider psychotherapie, deels voor de Gelderse Roos op de ‘De Riethorst’ te Ede, deels in eigen bedrijf. Hij heeft jarenlange ervaring op het gebied van groepsdynamica en groepspsychotherapie. Hij is voorzitter van en opleider binnen de NVGP. Daarnaast verzorgt hij in Nederland, België en Duitsland opleidingen en trainingen voor professionals in de GGZ. Nederlandse vereniging voor groepsdynamica en groepspsychotherapie (NVGP) is de vereniging voor iedereen die professioneel werkt met groepen. Voor meer informatie over opleidingen en het lidmaatschap zie www.groepspsychotherapie.nl Om de toekomst van dit congres zeker te stellen wordt deze dag weer in samenwerking met de NVGP georganiseerd.
Programma 09.15 uur
Ontvangst met koffie
09.50 uur
Opening door de dagvoorzitter Roelof Wolters
10.00 uur
Mark van Vugt: ‘Natuurlijk Leiderschap’
10.40 uur 11.10 uur
Willem de Haas: ‘Goed Groepsleiderschap in de praktijk’
11.30 uur
Workshops
12.45 uur
Lunchpauze
13.45 uur
Workshops
15.00 uur
Theepauze
15.30 uur
‘.......een optreden van Joep Onderdelinden’
16.30 uur
Borrel
Koffiepauze
Prof. Mark van Vugt is sociaal en organisatie psycholoog aan de VU Amsterdam en de Universiteit van Oxford. Hij doceert over thema’s als leiderschap, macht, status, coöperatie en conflicthantering vanuit een evolutionair psychologisch perspectief en probeert een brug te slaan in zijn onderzoek en onderwijs naar het bedrijfsleven. Hij is hoofdauteur van het boek ‘De Natuurlijke Leider’ (Bruna). Zijn werk is te volgen op de blog ‘Naturally Selected: Understanding the Human Animal in the Work Place’ op PsychologyToday http://www.psychologytoday. com/blog/naturally-selected/. Willem de Haas is klinisch psycholoog/psychotherapeut, opleider en supervisor groepspsychotherapie en groepswerk NVGP. Voorheen behandelcoördinator Deeltijdbehandeling GGZ Drenthe. Nu werkzaam als vrijgevestigd psychotherapeut en trainer/adviseur in eigen bedrijf ‘de Haas Groepsdynamica’. Publicaties in diverse vakbladen over groepsbehandeling, behandelprogramma’s en teamsamenwerking. In 2008 verscheen zijn boek ‘Groepsbegeleiding en groepsbehandeling in de gezondheidszorg’. Met speciale dank voor zijn ondersteuning bij het tot stand komen van het programma voor deze dag. Cor de Haan is klinisch psycholoog-psychotherapeut, opleidersupervisor NVGP en werkzaam als P-opleider bij GGNet Apeldoorn en in eigen Praktijk voor opleiding en training Groepsdynamica. Met speciale dank voor zijn bereidheid om te dienen als klankbord bij de organisatie van deze dag.
8 april 2011 Amsterdam via A1 Amersfoort Barneveld via S1
Zwolle Apeldoorn Otterlo Lunteren
Het inschrijfgeld is € 165,–, inclusief lunch en consumpties. Voor leden van de NVGP is het inschrijfgeld € 150,–. Kosten
N224
slotlaan
U kunt zich inschrijven door bijgevoegde antwoordkaart in te vullen, op te sturen en gelijktijdig het verschuldigde bedrag over te maken op: rek.nr. 719966 t.n.v. NVGP te Utrecht onder vermelding van: ‘congres 8 april 2011’ N.B.: Inschrijving verplicht tot betaling. Bij verhindering kunt u zich laten vervangen.
molenstraat
Utrecht
Amsterdam Utrecht
Afrit A12 Wageningen Ede Bennekom
Bij schriftelijke annulering vóór 16 maart 2011 wordt het inschrijfgeld, minus € 25,– administratiekosten, gerestitueerd. Na deze datum is restitutie niet meer mogelijk. © cremers grafisch ontwerpers
Roelof Wolters
Station Ede-Wageningen
De Reehorst
jan th.tooroplaan
Annulering
deskundig in groepsprocessen
klinkenbergerweg
NS P+R
U wordt dringend verzocht eerst het inschrijfgeld zelf over te maken en achteraf declareren bij uw werkgever. Een factuur kunt u op de studiedag verkrijgen bij de balie. Definitieve inschrijving geschiedt op volgorde van binnenkomst van de verschuldigde kosten. Bevestiging van inschrijving ontvangt u ongeveer 10 dagen voor het congres per e-mail.
Secretariaat NVGP, Maliebaan 50b, 3581 CS Utrecht. Tel: 030-6701425 of bij voorkeur e-mail:
[email protected]
Arnhem
stadhuis
Inschrijving
Inlichtingen
raadhuisstraat
Congrescentrum De Reehorst, Bennekomseweg 24, 6717 LM Ede Het congrescentrum ligt op 5 minuten lopen van het NS-station Ede-Wageningen. Plaats
A12
Wageningen
bennekomseweg
Datum
Bennekom Wageningen
Arnhem Oberhausen Nijmegen
Workshops
1
Autoriteit, onttroning en gezag door Willem de Haas, spreker. | In elke groep of elk team spelen horizontale – en verticale relationele dynamieken. In deze workshop wordt ingezoomd op de verticale relatie tussen leider en groep of team. Aan de orde komen autoriteit en de onttroning daarvan. Maar ook hoe belangrijk het is om een groep of team te kunnen begrenzen, en tot slot de factoren die een leider gezag geven.
2
Meer sturing door te leren mentaliseren! door Jeroen Bakker, psychotherapeut en Hanneke Derks, psychotherapeut, beiden werkzaam bij het Centrum voor Psychotherapie van de Gelderse Roos te Lunteren. | In de vaardigheidstraining ‘Mentaliseren voor cliënten met persoonlijkheidsstoornissen’ wordt een scala aan verbale en non-verbale oefeningen en speciaal ontwikkelde mentaliseerkaarten speels en creatief aangeboden met als uitgangspunt dat training van expliciete mentalisatie de impliciete mentalisatie bevordert. De deelnemer zal een indruk krijgen van deze training door precies dat geboden te krijgen wat we onze cliënten aanbieden: een combinatie van educatie en ervaringsgericht leren.
3
Sturen met motto’s in de groep door Marja van Aken-van der Meer, klinisch psycholoog/psychotherapeut voorheen hoofd behandeling KKP, Altrecht te Zeist, verzorgt consultatie, coaching, scholing voor professionals en teams in eigen bureau Van Aken consult, www.vanakenconsult.nl. Auteur van ‘Kort en goed genoeg, praktijkboek kortdurende groepspsychotherapie’. | Een motto kan in een behandeling een effectieve manier zijn om het behandeldoel aanschouwelijk te maken. Na een korte inleiding wordt geoefend in het maken van een motto. Hierna wordt gekeken hoe dit motto zijn plaats kan krijgen in een groepsbehandeling. Van de deelnemers wordt een actieve bijdrage verwacht.
4
My space: zoek de leider in je! door Chaja Kaufmann, psychotherapeute en danstherapeute, supervisor en leertherapeut van de Vereniging voor Cliëntgerichte Psychotherapie. Groeps- en systeemtherapeute. Chef de Clinique Centrum voor Onverklaarde Lichamelijke Klachten (COLK) van Yulius te Gorinchem. Tevens eigen praktijk. Chaja is altijd op zoek naar de verbinding tussen beweging/het lichaam en de wisselwerking met je emoties. | Na een korte inleiding over danstherapie zullen we ons vooral richten op lichaamswerk. Vaak zijn we ons weinig bewust hoe wij bewegen en welke gevoelens daaraan ten grondslag liggen. Leiding geven en nemen, eigen ruimte innemen, balans zijn thema’s die langs zullen komen. Danstherapie is een speelse ingang naast ons serieuze en vaak cognitieve werk. We werken met muziek, dans en beweging. Er is geen kennis van dans nodig, wel affiniteit om met je lichaam te willen werken.
5
De groep of het team managen: kan het ook zónder macht?! door Klaas Kunst, directeur BMC Groep te Amersfoort, advies- en managementbureau werkzaam in de publieke sector: overheid, zorg en onderwijs. Auteur van een aantal managementboeken waarin praktijk en theorie elkaar raken. Samen met Anne de Graaf schreef hij ‘Einstein en de kunst van het zeilen’ (9e druk), ‘Managen zonder Macht’ (2009) en ‘Duurzaam leidinggeven’ (2010). | Managers, teamleiders, maar ook groepsleiders kunnen de hun toegekende macht gebruiken om hun doelen te bereiken. En dat doen ze ook, soms maar al te graag. Maar in veel functies, van groepswerker, groepstherapeut, teamleider tot lid Raad van Bestuur, blijkt die macht in de praktijk nogal beperkt. Het denken over macht wordt vooral veroorzaakt door een belief system dat al in onze jeugd is ontwikkeld. We zijn opgegroeid met het idee dat macht er kennelijk bij hoort! Maar… is macht wel zo onvermijdelijk? Wat zijn de negatieve effecten die resultaten in de weg staan? En vooral: kan het ook anders? Maak kennis met uw eigen manier om macht uit te oefenen en ga op zoek naar bruikbare alternatieven.
6
De kunst van spelend veranderen… door dr. Hugo Wolters, gz-psycholoog/psychotherapeut werkzaam bij GGZ Drenthe te Assen en Joost Walraven, klinisch psycholoog/psychotherapeut en teamleider zorg van het team Angst en Depressie van Dimence te Deventer. Beiden zijn docent overige taken en management bij het SPON te Nijmegen. | Wegens alle reorganisaties en bezuinigingen wordt er veel gevraagd van teams, het moet effectiever en efficiënter. Hoe behoud je je creativiteit in deze barre tijden. Er worden tools aangereikt om de creativiteit en het plezier vast te houden en te vergroten. Deze tools zijn zowel bruikbaar voor leidinggevenden als teamleden.
7
Leiding en spiritualiteit! door Ruben van der Scheer, psychomotore therapeut en Rinske Oldenhuis, muziektherapeute, beiden werkzaam met (dag) klinische groepen jong volwassenen met persoonlijkheidsproblematiek bij Eleos, afdeling de Spreng te Bosch en Duin. | Door wie of wat laat jij je leiden? Waar komt de leiding in jouw leven vandaan? Welke rol speelt spiritualiteit daar in? We willen aan de slag met actieve vaktherapeutische oefeningen (pmt/ muziek) om bij deze vragen stil te staan. Enerzijds hoe deze thematiek in je eigen leven en werk een rol speelt, anderzijds kun je ideeën en werkvormen opdoen om leiding en spiritualiteit aan de orde te laten komen in de groepen waarmee je werkt. Spiritualiteit wordt in brede zin benaderd.
8
Multipowerrr!!! Samenhangend behandelen in een dagklinische setting door Suzanne Haeijen, beeldend therapeut en coördinator inhoud/docent bij de HAN-Creatieve Therapie Opleiding, Ireen van Sprang, geregistreerd muziektherapeut en trainer Klinische Psychotherapie voor Professionals, Patrick van Pinxteren, sociotherapeut en Silvia Pol, klinisch psycholoog/psychotherapeut, allen werkzaam bij Scelta, expertisecentrum voor persoonlijkheidsproblematiek te Apeldoorn. | Waar fragmentatie in problematiek centraal staat, dient behandeling gericht te zijn op integratie. In een multidisciplinair behandelteam is gezocht naar een integratief model van samenwerken waarin verschillende werkwijzen elkaar aanvullen en versterken. Een workshop met rollenspel en reflectie.
9
De patiënten de baas!? door Sigrid Spijkers, psychiater en Marion Huits, sociotherapeut, beiden werkzaam op een klinische afdeling van Scelta, expertisecentrum voor persoonlijkheidsproblematiek te Apeldoorn. | Een workshop over bepalen en laten bepalen in een klinische behandelsetting voor cliënten met ernstige emotieregulatieproblemen.
10
WikiLeaks in de groep! door Kim Wijnands, gz-psychologe en groepstherapeute en Henk Weerheijm, SPV, groepstherapeut en systeemtherapeut. Beiden werkzaam bij de psychotherapeutische deeltijdbehandeling, Centrum voor Persoonlijkheidsproblematiek, PsyQ te Den Haag. | Containen van contacten buiten de groep, geheimen binnen de groep en daardoor ontstane conflicten in de groep. Na een korte uitleg over onze groepen (inzichtgevend en steunend-structurerend) en de keuze voor verschillende leiderschapsstijlen wordt middels rollenspel bij voornoemde problemen stil gestaan.
11
Hoe te leiden als bij de groepsbehandeling van seksueel delinquenten parallelprocessen bepalend worden? door Caroline Vons, klinisch psycholoog/psychotherapeut en supervisor NVGP en Kees Zwijnenburg, klinisch psycholoog/psychotherapeut beiden werkzaam bij de forensische polikliniek Kairos, onderdeel van de Pompestichting te Arnhem. | Berichten rond incest, aanranding, misbruik, exhibitionisme, pedoseksualiteit, kinderporno is nieuws. Wat als deze daders door de rechter een behandeltraject opgelegd krijgen? Op onze polikliniek vullen binnen intensieve multi-modulaire behandelingen, groepspsychotherapie, drama en psychomotorische therapie elkaar aan. We staan stil bij de groepsprocessen die zo kenmerkend zijn voor deze doelgroep, en zichtbaar en voelbaar worden binnen de parallelprocessen in het multidisciplinaire behandelteam en tussen andere lagen van de organisatie.
12
Als snijden, slikken, slaan de sturing van het team ondermijnt! door Chris Koopmans, klinisch psycholoog en Elbert Jaap Schipper, psychiater, beiden werkzaam op het Top Referent Trauma Centrum - GGZ Friesland. | Extreem crisisgedrag ontregelt in klinische en deeltijdsettingen gemakkelijk het teamfunctioneren en het esprit de corps. Teamsturing op therapeut-, team-, en groepstegenoverdracht is een lastige maar noodzakelijke activiteit om crisispatiënten, patiëntgroepen en teams te stabiliseren. Tips en trucs worden gegeven om via het onderzoeken en optimaliseren van de werkrelatie(breuken)weer sturing te krijgen over ieders affectontregeling. Casuïstiekinbreng: graag!
13
Het Therapeutisch Klimaat als sturend principe! door Aly Holtland, klinisch psycholoog/psychotherapeut, coördinator deeltijdbehandeling adolescenten, Karakter, kinder- en jeugdpsychiatrie te Enschede. | De effectiviteit van de behandeling in een groepsgerichte setting is voor een groot deel afhankelijk van het therapeutisch klimaat. Hierbij gaat het om veiligheid, betrouwbaarheid en transparantie op alle niveaus. Hoe beter het therapeutisch klimaat, hoe meer vertrouwen, hoe beter de groepsvorming en uitwisseling tussen groepsleden verloopt. Hoe zorg je er voor dat het in de instelling veilig, transparant en betrouwbaar blijft. Wat bevordert, dan wel ondermijnt het klimaat? Aan de orde komen intervisie over het klimaat, parallelprocessen, vertrouwen versus wantrouwen, omgang met regels, dilemma’s, gelijkwaardigheid, opofferen, complementariteit.
14
Ruimte om te spelen, over mentaliseren in psychodrama door Carine Burger, groepspsychotherapeut en psychodramaturg en Natasha Post, klinisch psycholoog/psychotherapeut, beiden werkzaam op De Spiegel afdeling (dag) klinische psychotherapie voor adolescenten van Triversum te Alkmaar. | In het werken met borderline patiënten dreigt continu dat het contact wordt verbroken en emoties hoog oplopen. Hoe leidt de therapeut het psychodrama op een manier dat de afstemming optimaal blijft? Hoe kun je binnen psychodrama het emotionele spanningsniveau zo beïnvloeden dat gevoelens gevoeld worden en mentaliseren mogelijk is en blijft. Men zal in de gelegenheid gesteld worden situaties uit te spelen waarbij interventies toegelicht en geoefend kunnen worden.
15
Sturen door Integrale Procesbegeleiding van Groepen en teams door Wim Goossens, expertdocent aan de Hogeschool Zuyd, Faculteit Sociale Studies te Sittard. Hij ontwerpt opleidingsprogramma’s, trainingen en workshops op het gebied van groepswerk en groepsdynamica voor landelijke koepelorganisaties en opleidingen. Er zijn diverse publicaties van zijn hand verschenen op het gebied van het werken met groepen. | Kern van het model van Integrale Procesbegeleiding van Groepen is dat het uitgaat van een samenhang tussen de fasen van groepsontwikkeling, de (communicatie) niveaus in groepen, de invloed van de leiderschapsstijl, de context van de groep of het team. De deelnemers zullen op interactieve wijze kennis maken met het IPG model om daarna het IPG model te relateren aan voorbeelden uit de eigen beroepspraktijk.
Selexyz Dekker van de Vegt Boekverkopers te Nijmegen zal weer aanwezig zijn met een boekenstand. Accreditatie: Accreditaties zijn aangevraagd bij de FGZP, NVGP, NVvP, VGCt, FVB.
