De Kossels verankerd. plein. 299 publiek. +14 woning -10 woninge

-16 pp lobel +2 pp Hyaci +14 PP eige plein 299 publiek

+14 woning -10 woninge

De Kossels verankerd Oog voor de Buurt, Case Bloemhof / Kossels In opdracht van Atelier Rijksbouwmeester | Rijksgebouwendienst | Ministrie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties DaF-architecten, Rotterdam april 2013

Kossel verankerd - DaF-architecten april 2013

De Kossels verankerd

Oog voor de buurt De ontwerppilots georganiseerd door de Atelier Rijksbouwmeester hebben als intentie bij te dragen aan de fysieke kwaliteitsverbetering van probleemwijken. In het kader hiervan zijn vier ontwerpteams gevraagd om vanuit hun expertise een visie te formuleren op de buurten Kossel I en II in de wijk Bloemhof te Rotterdam Zuid. De bedoeling is om op een innovatieve en integrale wijze invulling te geven aan het Nationaal Programma Kwaliteitssprong Zuid. Het team van DaF-architecten heeft als opgave het straatbeeld en parkeren (probleem) meegekregen. Het slechte straatbeeld is een belangrijke factor voor het gevoel van onveiligheid dat bewoners volgens de veiligheidsindex belet prettig gebruik te maken van de openbare ruimte. Daarnaast wordt door de vier teams gewerkt aan een gezamenlijke aanbeveling. Binnen het pallet van vier bureau’s heeft DaF-architecten ontwerpen vanuit de cultuurhistorische en ruimtelijke kwaliteit als expertise. Dit is dan ook de focus voor onderstaand ontwerponderzoek.

restauratie in 1994 heeft in Kossel I directe impact gehad op het welbevinden, de participatie en het onderhoud van de tuin. In Kossel II is de stadsvernieuwing wat goedkoper uitgevoerd waarbij wat minder werd uitgegaan van deze kwaliteiten. De samenstelling van bewoners is anno 2013 veel diverser dan 90 jaar terug en leefwijzen zijn sterk veranderd. Toch kan ook nu de herkenbare wooncultuur van het tuindorp trots en herkenning aan bewoners bieden.

Terugkijken om vooruit te kijken De lange lijnen zoals de oorspronkelijke intenties en bewoningsgeschiedenis van de Kossels bieden inzicht in de kansen voor de toekomst. Archiefonderzoek en onderzoek naar de transformatie van de Kossels door de jaren heen geven inzicht in de unieke gebiedskwaliteiten. Het aansluitende ontwerpondezoek heeft als doel die kwaliteiten te actualiseren en uit te bouwen. De Kossels kunnen ook in de toekomst een prettige en bruikbare leefomgeving zijn!

Samenhang van de straat De samenhang tussen straat, voortuin en gevel is kenmerkend voor het tuindorp. Investeer samen met bewoners in verbetering van deze samenhang. Per straat krijgen gevels ‘met de kwast’ meer expressie en geleding, en eventueel zelfs een zelf gekozen kleur. Deurlijsten en dakranden vormen verspringende accenten. De voortuinen dragen bij aan de geleding van de gevel door bv. groene pergola’s bij de voordeuren te maken.

Genius loci: Tuindorp in beton De wooncultuur van De Kossels komt voort uit de ‘social engeneering’ van het tuindorp. Begin 20ste eeuw werden kleine huizen met grote tuinen in besloten buurtjes bedacht om nieuwkomers aan de stad te verankeren. Ook in de Kossels (1921-1929) ontstond een sterk straatleven met veel contact tussen buren. Voortuinen, korte straten met hoekwinkels en een hoofdstructuur met plantsoen en poort waren het decor waartegen deze wooncultuur zich afspeelde. 90 jaar woongeschiedenis is gestold in de huizen, voortuinen, straten en de bomen van nu. In de jaren 80 is gevochten voor behoud. De gemeente wou slopen maar bewoners wilden blijven. Het winnen van deze strijd en de zorgvuldige

Het Kossel anker In het hart van Kossel I en II ligt een ankervormige hoofdstructuur van openbare ruimte die het tuindorp in beton verbindt met de omgeving. Centraal daarin liggen de Brink en de poort aan de 2de Balsemienstraat. De Hyacintstraat en de Lobeliastraat maken de verbinding naar de omgeving. Door het vele parkeren, het verdwijnen van de winkels en het afsluiten van de poort is het anker nu niet meer herkenbaar en als verblijfsruimte niet meer bruikbaar. Een opwaardering van het Kossel anker is op diverse manieren mogelijk. Zo wordt het weer de centrale, verbindende en identiteit dragende ruimte waar buurtbewoners divers gebruik van kunnen maken: De Kossels verankerd.

Bruikbare stoepen De stoepen van de Kossels zijn verdwenen tussen parkeren, kliko’s en verspringende voortuinen. Door herstraten kunnen de stoepen in iedere straat los van het (éénzijdig) parkeren op de bezonde zijde geplaatst worden met een minimum breedte van 1,5m. De voortuinen krijgen een heldere rechte beeindiging langs de straat. Daarmee wordt een heldere en bruikbare ruimte gerealiseerd.


DaF: terug kijken om vooruit te kijken


(Zorg om) gebiedsidentiteit speelt al decennia

P.O. Vermeulen, Wethouder Stadsvernieuwing en Volkshuisvesting in inleiding boekje ‘Tuindorp in Beton’ (1989): “De voorgenomen vervanging van een deel van deze complexen door het zoveelste nette, weinig verassende nieuwbouwproject betekent opnieuw een verschraling van de diversiteit van de stad.” “Ik hoop dat deze gebundelde inzet er voor zal zorgen dat ook latere generaties nog kunnen genieten van dit tuindorp in Beton.”


Verankering: Rotterdam Zuid is 100 dorpen


Verankering: tuindorp tussen stadstraten

Stedelijk: De stadsstraten van Rotterdam Zuid vormen het hoofdnetwerk van stedelijke openbare ruimte

Dorps: Tuindorp de Kossel is een besloten binnenwereld die middels ‘het anker’ van openbare routes verbonden is aan de omgeving (Lange Hilleweg, Putsebocht en Bloemhofplein)


Monumentale woonensembles

Patrimonium’s Hof

De Kossels

Kiefhoek

Stuhlemeyer


Woningbouwexperiment: Rationeel tuindorp Tuindorp de Kossels was een innitiatief geweest van wethouder Heykoop (Arie Beton) samen met de directeur van de gemeentelijke woningdienst Plate en de architect van de dienst Oud. Ze hoopten met betonbouw sneller en goedkoper te kunnen bouwen voor de groeiende bevolking in Rotterdam Zuid. Tuindorpen werden gezien als geschikt middel voor ‘social engeneering’: het opnemen van nieuwkomers in de stad. Het tuindorp bood aan de voormalige plattelandsbewoners een eigen tuin en een dorpse omgeving. Tussen 19211929 werden de Kossels gebouwd. De architect die door de firma Kossels & co werd ingeschakeld was F. Hulsbosch die daarvoor bij Jan Wils in Den Haag aan het Papaverhof had getekend. Tussen Kossel I & II versobering en technische verbetering. Kossel I: 388 woningen + 6 winkels. Kossel II: 400 woningen + 8 winkels. Tuindorp: Straatprofiel met ligusterhagen

Kossel I heeft zowel schuine als platte daken. Elk bouwblok is geleed met markering van de voordeuren en schoorstenen. GAR

Kossel II is simpeler en goedkoper gebouwd dan Kossel I. De bouwvolumes hebben minder geleding en er zijn minder expressieve geveldetails. Hyacintstraat in Kossel II, 1925 GAR


Bouwtechnisch experiment: Gestort beton Experiment met gietbouwmethode Duitse firma Kossel & Co kreeg de opdracht om het tuindorp met hun gietbouwsysteem te maken. Dit omvatte een betonfabriek met vuilverbranding op locatie. De slak uit de vuilverbranding werd gebruikt als toeslag in het beton. Electrische kranen op rails brachten het beton ter plekke. Omdat het in een innovatieve bouwmethode was werden er sterkteproeven gedaan. Met name platte daken werden getest op sterkte. De gevels werden met kalkzandstuc afgewerkt.


Tuindorp met strakke architectuur


Siedlungen Duitsland & Betondorp Amsterdam


sel 1 kan er weer tegen terdams Dagblad 8

03-1994

Woongeschiedenis: 90 jaar dorp in de stad 90 jaar woongeschiedenis is gestold in de huizen, voortuinen, straten en de bomen. In de jaren 80 is gevochten voor behoud. De gemeente wou slopen maar bewoners wilden blijven. Het winnen van deze strijd en de zorgvuldige restauratie in 1994 heeft in Kossel I directe impact gehad op het welbevinden, de participatie en het onderhoud van de tuin. De samenstelling van bewoners is anno 2013 veel diverser dan 90 jaar terug en leefwijzen zijn sterk veranderd. Toch kan ook nu de herkenbare wooncultuur van het tuindorp trots en herkenning aan bewoners bieden. Citaten “De Kossel is een dorp in de stad en dat is het wat haar betreft nog steeds. Iedereen kent iedereen. Men groet elkaar hier nog. Ze is aan het wijkje gehecht geraakt, net zoals zoveel Kosselaren. We worden wat ouder, maar zouden hier graag blijven wonen. Straks moeten we verhuizen omdat de buurt zo achteruit gaat.” (Bewoonster Helena de Wit in Rotterdams Dagblad, 2005) “Renoveren? Ik neem niet eens de moeite om het uit te zoeken.” had een ambtenaar in 1988 geroepen (Rotterdams Dagblad 1994)


Verankering: 90 jaar spelen op straat Het spelen op straat is een thema van alle tijden in Bloemhof: Steeds gaat het om een veilige en gevarieerde speelomgeving voor opgroeiende kinderen. De binnenwereld van de tuidorpen is zeker voor kleine kinderen die nog niet van de stedelijke voorzieningen gebruik maken van belang. Goede publieke ruimte in het tuindorp is een noodzaak in deze kinderrijke omgeving. Citaten: Stadsverhalen Rotterdam 4, 2001 ‘Bloemhof: Zeventig jaar spelen op straat’ “Een net Meisje liep niet op de Groene Hilledijk” herinnert mevrouw Kruidenier (80) zich. Bayran en Nurani zijn nu 20. Ze moesten wel op plekken spelen waar ze door hun moeders in de gaten gehouden konden worden. “Je moeder moest je kunnen zien.”


Verankering: Kleinschalige stadsvernieuwing Met de stadsvernieuwing in de periode 1982-1985 is er veel veranderd in Kossel II. Het project bestond uit een intensieve samenwerking tussen bewoners, woningbouwvereniging en projectgroep die voortkwam uit bewonersprotesten. Bewonerskeuze De woningen werden aan de buitenkant geïsoleerd. In nauw overleg met de bewoners werd ook de binnenkant radicaal veranderd. Bewoners konden kiezen meer of minder ingrijpende renovatie met dito aanpassing van de huur. Ook het samenvoegen van woningen was mogelijk al kozen niet veel bewoners uit kosten overwegingen hiervoor.


Verankering: Bewonerskeuzes

Schematische weergave van bewonerskeuzes in Lobeliastraat


Toen en nu: Tuindorp in beton


Toen en nu: Hyacinthstraat


Toen en nu: Winkelpanden op hoeken en bij entree’s


Toen en nu: Lobeliastraat

14 m


Toen en nu: Plantsoen 2de Balsemienstraat


Toen en nu: Poort in 2de Balsemienstraat


Toen en nu: het anker van de Kossels

geen stoepen

2-zijdig parkeren slechte stoepen

Poort is dicht

slechte stoepen winkels weg

Leefbaarheid op straat?


Kossel II: circa 400 woningen 299 parkeerplaatsen met 100 % bezetting pp 299 publiek Veel kliko’s in plaats van liguster

50

Waar is het tuindorp-wonen gebleven?

7

22

42

19

Waar zijn de stoepen gebleven?

7

Waar is de architectuur gebleven?

28 52

Waar is het anker gebleven?

17 16

39


Waar zijn de stoepen gebleven?


Stoepen ingeklemd tussen parkeren en tuinen Stoep ingeklemd tussen verspringende tuinhagen, kliko’s en geparkeerde auto’s.

1,9

Vaak is de stoep minder dan 1,5 meter breed.

1,5 0,5

3,5

1,8

1,4

2

10,7

2,2

sneeuwbal en gouden regen

0,8

1,8

3,5

12,7

2,2

2,1


Maak bruikbare stoep van 1,5 m Stoep aan zuidzijde Parkeerstrook aan noordzijde Geen parkeren langs zuidstoep Geen knikken en knippen in zuidstoep

1,5 1,5

3,2

1,8 0,7

2

10,7

2,5

1,5

3,2 12,7

1,8

0,7

3


Waar is de architectuur gebleven?


Herstel met de kwast: herkenbare straat


Herstel met de kwast: herkenbare straat


grote voortuinen met heggen

Samenhang voortuin en architectuur

pergola’s en bankjes

meanderende pergola


Waar is het anker van de Kossels gebleven?


pp 299 Huidige gebruiksruimte Doorgang afgesloten Plantsoen 2de Balsemienstraat: Omhekte kijkgroen Plein Hyacintstraat: Omhekt KDV & leegstaande school Lobeliastraat: Auto’s


-16 pp Het anker: gebruiksruimte én identiteit

+2 pp H Open doorgang naar Bloemhofplein +14 PP Plantsoen 2de Balsemienstraat: plein Groen & zitplek

299 pub

Plein Hyacintstraat: Kinderspeelplek met school/kiosk/buurtruimte Parkeren

+14 wo Lobeliastraat: -10 won Autoluw

Wandeling, spel, verbinding

Schoolplein -28 PP Lobeliast -14 pp mimosas enParkeerplaatsen: primulastraat +-2842 PP Hycints P Lobeliastraat -14 P Mimosastraat totaal pp 299 pu


+ 42 P Hyacintstraat

Saldo: 0 P

- 12 woningen 28

-12 Woningen

p

School / buurtcentrum 26 p


Plein -28met pp kiosk Lobeliast

+ 13 pp Hyacint totaal pp 284 p Parkeerplaatsen: -kdv -28 P Lobeliastraat +13 P Hyacinstraat Saldo: -15 P -School + Kiosk


Geschakeld plein -16 pp lobeliastr

+2 pp Hyacintst +14 PP eigen te Parkeerplaatsen: plein -16 P Lobeliastraat + 2 P Hyacintstraat + 14 P Plein 299 publiek

Saldo: 0 P

+14-10woningen Woningen - School -10 woningen + 14 Woningen


Nu: Lobeliastraat


Straks: Lobeliastraat


Samenvatting Zet in op waardecreatie op basis van aanwezige kwaliteiten (Tuindorp in beton, 90 jaar gehechtheid) Versterk het imago van wit en groen tuindorp Investeer samen met bewoners in de samenhang van de straat: (Stoep, voortuin, gevel) Maak het Kossel anker tot identiteitsdrager (Centraal, verbindend, divers gebruik)

Delftses 3013 AE Rotterd tel: 010fax: 010-

Delftsestraat 29b 3013 AE Rotterdam Datum: [dd-mm-jjjj] tel: 010-2621706 Betreft: [onderwerp] fax: 010-4624264 Bijlage: [bijlage]

www.dafarchitecten.nl [email protected] btw: 8099.98.506.B01 Aan: bank: 4952858 kvk: 24495038

[Bedrijfsna [Naam gea [Adres] [Postcode

De Kossels verankerd. plein. 299 publiek. +14 woning -10 woninge

Recommend Documents