De Hoef - Alkmaar. Technische onderbouwing van het haalbaarheidsonderzoek. Stg. Building Brains

Technische onderbouwing van het haalbaarheidsonderzoek

De Hoef - Alkmaar

Experiment Energiesprong Kleinschalige Binnenstedelijke Gebieden (EBG) Een programma van De Stuurgroep Experimentele Volkshuisvesting (SEV)

Opgesteld door: Ir. M. Krijnen, DHV Ir. I. v.d. Voort, DHV Ir. C. Ritter, 3D BluePrint Ir. J. Isselt, 3D BluePrint Penvoerder: Stichting Building Brains 15 maart 2011

Stg. Building Brains Postadres Stg. Building Brains Postbus 6000 2600 JA Delft [email protected] www.buildingbrains.eu

Inhoud 1. Introductie ...................................................................................................... 3 2. Achtergrond ..................................................................................................... 4 2.1 Aanleiding................................................................................................... 4 2.2 Probleemstelling .......................................................................................... 4 2.3 Doelstelling ................................................................................................. 4 2.4 Beschikbare informatie ................................................................................. 5 3. Gebiedsselectie ................................................................................................ 6 3.1 Omgeving plangebied ................................................................................... 6 3.2 Plangebied .................................................................................................. 8 3.3 Inventarisatie plangebied ............................................................................ 11 4. Technisch inhoudelijke aanpak.......................................................................... 14 4.1 Forfaitaire waarden, Huidige situatie en ambitie ............................................. 14 4.1.1 Forfaitaire waarden .............................................................................. 14 4.1.2 Huidige situatie (referentie) ................................................................... 16 4.1.3 Ambitie ............................................................................................... 17 4.2 Maatregelen .............................................................................................. 17 4.2.1 Plan van Aanpak .................................................................................. 17 4.2.2 Beschrijving maatregelen ...................................................................... 18 4.2.3 Toegepaste maatregelen ....................................................................... 20 4.3 Resultaten ................................................................................................ 21 4.3.1 Energetische resultaten ......................................................................... 21 4.3.2 Technische haalbaarheid ....................................................................... 23 4.3.3 Economische haalbaarheid..................................................................... 23 4.3.4 Economische haalbaarheid in relatie tot financiering .................................. 25 5. Opschaling..................................................................................................... 27 5.1 Opschalingspotentieel van het project ........................................................... 27 5.2 Factoren voor renovatie .............................................................................. 28 5.3 Opschaling door toepassing restwarmte HVC.................................................. 28 6. Conclusie & aanbevelingen ............................................................................... 30 7. Bronvermelding .............................................................................................. 32 Bijlagen ............................................................................................................ 33 Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

1 2 3 4 5

-

Beschrijving en data woningtypen Specifieke eigenschappen per woonblok CBS statistieken woonwijken Toelichting E-CO2 Value Resultaten E-CO2 Value

Technische Onderbouwing Energiesprong kleinschalige binnenstedelijke gebieden – De Hoef in Alkmaar

2

1. Introductie Het Experiment Energiesprong kleinschalige Binnenstedelijke Gebieden (EKBG) is onderdeel van het programma Energiesprong Gebouwde Omgeving. Dit programma wordt uitgevoerd door de Stuurgroep Experimentele Volkshuisvesting (SEV) in opdracht van BZK/WWI. Tot nog toe is er in bestaand bebouwd gebied niet veel ervaring met deze grootschalige, samenhangende aanpak. Dat is de reden voor de SEV om initiatiefnemers uit te dagen innovatief te werk te gaan. Daarvoor wordt het EKBG uitgezet. Het experiment moet laten zien hoe een grote stap in energiereductie gerealiseerd kan worden door maatregelen op gebouwen wijkniveau te combineren. De kennis en ervaring die daaruit voortkomt zal vanaf de start van het project, tijdens en daarna beschikbaar worden gesteld aan andere initiatiefnemers. Het EKBG biedt financiële ondersteuning voor publiek-private consortia, marktpartij(en), lokale overheid/overheden en eventueel anderen in twee stappen: 1. Het maken van een technische onderbouwing van een gebiedsaanpak, waarbij onderzocht wordt met welke technische invulling aan de gestelde ambities/eisen van de realisatie voldaan kan worden. 1 2. Realisatie van gebiedsprojecten, waarbij een energie gerelateerde CO2 -uitstoot met 45% verminderd wordt. Dit verslag betreft punt 1: de technische onderbouwing (haalbaarheidsstudie). Het gekozen onderzoeksgebied is gelegen in Alkmaar, in de wijk “Hoef III”. De doelstelling van de haalbaarheidsstudie is om te komen tot een technisch en financieel haalbaar concept voor het behalen van een reductie van de CO2-uitstoot van 45% in één deelgebied in Alkmaar. Bij dit concept zijn er twee belangrijke aandachtspunten: x mogelijkheden voor doorontwikkeling naar hogere ambitieniveaus van 60% en 80% CO2-reductie x mogelijkheden opschaling in andere wijken in Alkmaar en omgeving en de rest van Nederland Bij de totstandkoming van dit voorstel zijn de volgende partijen betrokken: x 2 woningcorporaties: o Van Alckmaer o Woonwaard x Gemeente Alkmaar x HVCenergie Alkmaar; energieleverancier x 2 bedrijven uit het consortium Building Brains o Architecten- en ingenieursbureau 3D BluePrint o Advies- en ingenieursbureau DHV Deze combinatie van partijen levert alle benodigde kennis en mogelijkheid om beslissingen te nemen en het experiment uit te voeren. De woningcorporaties voor wat betreft de woningen, de gemeente Alkmaar voor begeleiding en voor het deel publieke ruimte, HVCenergie voor het leveren van energie en de Building Brains bedrijven voor de benodigde deskundigheid en expertise. Doordat twee grote woningcorporaties in Alkmaar, de gemeente Alkmaar en HVCenergie, samen de ambitie hebben om de resultaten van het onderzoek op brede schaal toe te passen in Alkmaar en Noord Holland, wordt voorzien in een grote kans van succesvolle realisatie. Tevens is een succesvolle toepassing te verwachten, vanwege de gekozen aanpak en het werken vanuit ketenintegratie en de ervaring met kennis-innovatie en kennis-delen. Building Brains levert hierin een belangrijke bijdrage door het bundelen van kennis voor energiebesparing en duurzaamheid en door te werken aan baanbrekende innovaties in de bouwketen. 1

Handleiding Experiment Energiesprong binnenstedelijke Gebieden, SEV: 9 dec 2010.


3

2. Achtergrond 2.1 Aanleiding Building Brains – Smart Building and District: Energy Neutral is een ambitieus onderzoeksprogramma naar een energieneutrale gebouwde omgeving. In de eerste fase zijn onder leiding van TNO circa 175 kenniswerkers (totaal 250 manjaren werk) van 29 bedrijven uit de gehele bouwsector en 3 kennisinstellingen actief geweest. Het begrip ‘smart’ duidt op aantoonbaar, meetbaar, energieleverend, innovatief, toekomstgericht en zorgt voor koppeling tussen gebouw, wijk en gebruiker. Building Brains heeft hierin als doel het versterken van de concurrentiepositie van de bouwsector, behoud van kennisdragers en het bundelen van know how voor energiebesparing en duurzaamheid door te werken aan baanbrekende innovaties in de bouwketen. Ketenintegratie is vanaf dag 1 een belangrijke succesfactor geweest in Building Brains. In Alkmaar bestaat de ambitie om energietransformatie in buurten en wijken te stimuleren. Bijeenkomsten rond 'adopteer een wijk' hebben breed commitment van tal van partijen opgeleverd. Voorbeelden zijn lokale en provinciale overheid, opleidingscentra (InHolland, Espeq, Tecnnocentrum), branche organisaties (Bouwend Nederland, AannemersFederatie Nederland), Meer met Minder, Rabobank, lokale/regionale adviesbureaus. Het consortium Building Brains heeft contacten gelegd met een aantal partijen in Alkmaar: de 2 woningcorporaties, de gemeente Alkmaar en de energieleverancier HVC energie. Deze partijen, samen met de betrokken bedrijven vanuit Building Brains (3D BluePrint en DHV), wensen allen een boost te geven aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Samen is onderzocht welke gebieden goede potentie hebben voor het realiseren van een flinke CO2-reductie op korte termijn. 2.2 Probleemstelling Op het gebied van verduurzaming van de gebouwde omgeving en CO2-reductie is veel kennis voor handen. Concepten voor vermindering van het gebruik van energie en opwekking van duurzame energie in de gebouwde omgeving zijn beschikbaar en concreet toepasbaar. Desondanks verloopt de implementatie van CO2-reductie in de gebouwde omgeving niet op hoog tempo. De oorzaak is het gebrek aan ketenintegratie, die van fundamenteel belang is bij de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Daarnaast is het gebrek aan concrete voorbeelden, die technisch, organisatorisch en financieel concreet de haalbaarheid aantoonbaar maken van genoemde concepten een belangrijke factor. 2.3 Doelstelling Een boost geven aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving in het algemeen en de reductie van de CO2-uitstoot vanuit die gebouwde omgeving in het bijzonder is een belangrijk doel voor de betrokken partijen in deze aanvraag. Daarbij zijn er voor de verschillende deelnemende partijen belangrijke secundaire doelen: x De woningcorporaties willen hun woningen verbeteren, zowel wat betreft kwalitatieve aspecten zoals comfort, functionaliteit en bouwkundige staat als wat betreft duurzaamheidsaspecten, zoals CO2-uitstoot. x De gemeente Alkmaar wil hier een belangrijke rol in spelen, o.a. in relatie tot het energiegebruik van de omgeving (verlichting, gemalen, etc.).


4

x x

De energieleverancier HVCenergieheeft als doel een breed netwerk te realiseren voor het leveren van duurzame (rest)warmte aan woningen in de omgeving van de afvalverbrandingcentrale en warmteopwekking. Het consortium Building Brians wil graag de in 2009 en 2010 opgedane kennis toepassen op reële projecten en het bouwbrede ketennetwerk behouden en uitbreiden.

Vanuit bovenstaand is heel concreet het gezamenlijk doel van de deelnemende partijen in deze studie, het realiseren van 45% CO2-reductie binnen een termijn van 3 jaar en het mogelijk maken van het opschalen in stappen naar 60% en 80%. Daarnaast is een belangrijk doel het mogelijk maken van het opschalen van deze aanpak naar een landelijk niveau. Behoud en uitbreiding van kennis en ketenintegratie is daarbij van fundamenteel belang. Deze studie betreft een zogenaamd ‘experiment’, waarin de haalbaarheid op technisch, organisatorisch en financieel vlak concreet aantoonbaar gemaakt is, zodat het als voorbeeld kan dienen voor opschaling op landelijk niveau.

2.4 Beschikbare informatie De woningcorporaties hebben in de afgelopen jaren voor hun woningen een technisch onderzoek laten plegen. Hierin komt naar voren welke ingrepen gedaan kunnen worden voor een levensduurverlenging van 15, 25 en 40 jaar. Ook is een onderzoek gedaan naar de verduurzaming van de woningen, waarbij gestreefd wordt naar een reductie van de CO2. Deze onderzoeken en de door de woningcorporaties beschikbaar gestelde informatie vormt de basis voor het technisch onderzoek voor dit project.


5

3. Gebiedsselectie 3.1 Omgeving plangebied Door de gemeente Alkmaar zijn diverse gebieden aangewezen die in potentie geschikt zijn als locatie in het kader van de energiesprong. De eigendom van de woningen in deze gebieden ligt voornamelijk bij 2 grote woningcorporaties, die hun medewerking in het kader van de energiesprong reeds toegezegd hebben. De kenmerken van deze locaties zijn in kaart gebracht en de gegevens, zoals aantal, bouwjaar, type woningen, aanwezigheid en type bedrijven zijn verzameld. Zo is er een wijk met merendeel flats en een wijk met merendeel eengezinswoningen aangewezen. Op basis van diverse criteria is het meest kansrijke gebied geselecteerd. Dit is het gebied dat tevens het best voldoet aan de toelatingscriteria voor praktijkexperimenten. Het gekozen onderzoeksgebied bevindt zich in Alkmaar-West, en wel in de woonwijk “De Hoef” die op zijn beurt bestaat uit vier kwadranten: De Hoef I, II, III en IV. De Hoef I en II zijn gebouwd in de beginjaren '60, waarna vervolgens eind jaren '60 de woningen in De Hoef III en IV zijn gerealiseerd. De wijk wordt in de vier kwadranten opgedeeld door een brede hoofdontsluiting Aert de Gelderlaan/van Ostadelaan, welke langs de wetering Hoevervaart loopt en de Terborchlaan.


6

Gegevens omgeving plangebied Voor de statistische wijkgegevens worden de hoef III en IV in meeste gevallen gezamenlijk in kaart gebracht en geregistreerd. De volgende kenmerken gelden daarom voor beide deelwijken. In de hoef III en IV staan ongeveer 1.775 woningen. Dit is circa 32% van de totale woningvoorraad van Alkmaar-West en tevens het grootste aandeel woningen in deze wijk. Onderstaande tabel geeft een verdeling weer van het aantal woningen in de Hoef III & IV, onderverdeeld naar koop- en huurwoningen. koopwoningen aantal % 534 30,1

huurwoningen aantal % 1241 69,9

woningen totaal

bruto woningbezetting

1775

2,16

Tabel: woningen naar eigendomsverhouding en bruto woningbezetting per buurt op 1 januari 2007 (bron:statistisch jaaroverzicht gemeente)

Het gehele gebied van de hoef III & IV omvat ongeveer 1.085 appartementen en 682 woningen met een gemiddeld energie label variërend van E tot D, afhankelijk van de verbeteringen die de afgelopen jaren zijn toegepast. % huur

% koop

Totaal absoluut

Totaal %

49,1

50,9

603

34

2 onder 1 kap of vrijstaand

8,9

91,1

79

4,5

Appartement of flatwoning

85,7

14,3

1.093

61,5

Hoef III en IV

69,9

30,1

1.775

100%

Rij- of kopwoning

Tabel: woningtype naar aantal en eigendomsverhouding De Hoef III en IV op 1 januari 2007 (bron:statistisch jaaroverzicht gemeente)

Voor het onderzoek is in de hoef III een rechthoekig gebied geselecteerd, waarbinnen de berekeningen “virtueel” afgebakend worden. In werkelijkheid zullen de voorgestelde maatregelen op het gehele gebied toegepast worden. Een eerste opschaling is dus intrinsiek onderdeel van het project. Het afgebakende gebied voor het onderzoek omvat ten minste het bezit van twee woningcorporaties; Woonwaard en Van Alckmaer. “De woningen in eigendom van Woonwaard, staan op de nominatie om in 2011 groot onderhoud te ondergaan, waarbij momenteel de ambitie gesteld is op verbetering van het energie label met ten minste 1 stap. Bekeken wordt of als gevolg van ketensamenwerking een extra labelsprong gerealiseerd kan worden. De flats hebben na de ingreep een verbeterde uitstraling door het aanpakken van de portieken. Binnen het kader duurzaam bouwen en ontwikkelen van de woningen zijn kansen benut om ervoor te zorgen dat de woonlasten van de (toekomstige) bewoners betaalbaar blijven. “ Citaat Woonwaard


7

3.2 Plangebied De rechthoek die het onderzoeksgebied definieert, is circa 325 bij 200 meter groot. Deze loopt van het spoor, langs de Vincent van Goghlaan, tot aan het water achter de Mesdaglaan en vervolgens langs de Robertsonstraat.

In dit plangebied zijn enkele complexen gesitueerd, zoals deze ook door de woningcorporaties Woonwaard en Van Alckmaer zijn benoemd. Het betreft de complexen 705 en 709 van Woonwaard en de complexen 260 en 261 van van Alckmaer. Plangebied

Afbakening gebied met aanduiding woningcorporaties en complexnummers


8

Gegevens plangebied In het plangebied staan in totaal 382 woningen met een totaal Ag van 30.200m² en een supermarkt en café met een totaal BVO van circa 1300m². Meergezinswoningen In het plangebied komen meergezinswoningen voor in 7 portiekflats van 5 bouwlagen. In totaal zijn dat er 280 appartementen met een totale Ag van 20.820m². De portiekflats staan grotendeels met de woonkamer georiënteerd op het zuidwesten. Afwisselend zijn er parkeerhoven en groene plantsoenen gesitueerd. Dat betekent dat de ene helft van de woonkamers op de groene hoven gericht is, terwijl de andere helft op de parkeerhoven gericht is. De parkeerhoven zijn besloten van karakter, vanwege de beëindiging met garageboxen aan de kop. De groene hoven zijn iets ruimer van maat. De groene hoven vormen de gemeenschappelijk buitenruimten en zijn voorzien van speelvoorzieningen. Eengezinswoningen In het plangebied komen 102 eengezinswoningen voor in de vorm van rijtjeswoningen. De totale Ag is circa 9.340m². De eengezinswoningen zijn in gesloten bouwblokken opgetrokken, en wel in een molenwiekpatroon. Dit zorgt voor korte rijtjes in oost-westrichting en lange rijen in noord–zuidrichting. De lengte van de lange rijen is circa 174 meter. De eengezinswoningen hebben duidelijke privé-buitenruimten in de vorm van voortuinen. Utiliteitsgebouwen In het plangebied zijn drie utiliteitsfuncties gevestigd. Het betreft een Aldi supermarkt, een slagerij en een café. Deze zijn onder één dak gevestigd, waarbij de totale BVO circa 1300m² is. Onderstaand is de blokverdeling weergegeven ten behoeve van dit onderzoek. Daarbij behorend een overzicht waarin per blok is aangegeven welke bouwvorm en woningtypologieën voorkomen en wat de totale gebruiksoppervlakten en het aantal woningen is.


9

woningstichting blok

Bouwvorm

Woningtypologie

Ag (m²)

Aantal woningen

van Alckmaer

1

Appartement

meergezinswoning

5380

72

Woonwaard

2

Appartement

meergezinswoning

4264

56

Woonwaard

3

Appartement

meergezinswoning

2791

40

Woonwaard

4

Appartement

meergezinswoning

1224

16 (niet geheel)

Woonwaard

5

rijtjeswoning

eengezinswoning

3493

38

van Alckmaer

6

rijtjeswoning

eengezinswoning

3493

38

Woonwaard

7

rijtjeswoning

eengezinswoning

2373

26

Woonwaard

8

Appartement

meergezinswoning

2349

32

Woonwaard

9

Appartement

meergezinswoning

2349

32

Woonwaard

10

Appartement

meergezinswoning

2482

32

Aldi, slagerij en café

*

-

-

1300 (BVO)

-

Plangebied en specifieke criteria voor het onderzoek 1. het totaal oppervlak (de som van totaal Aangewezen Gebruiksoppervlak (Ag) in geval van woningen en totaal Bruto Vloer Oppervlak (BVO) excl. aandeel voor parkeerplaatsen in geval van utiliteitsbouw) van de aan te pakken gebouwen (waarvoor maximale CO2-emissieplafonds zullen gelden, vermeld in bijlage 2 van de handleiding experiment energiesprong kleinschalige binnenstedelijke gebieden), binnen het aan te pakken gebied tezamen betreft minimaal 20.000 m² en niet groter dan 40.000m². o Hieraan wordt voldaan. 30.200m² (Ag) + 1.300m² (BVO) = 31.500m² 2. de gebouwdichtheid van het gebied waarbinnen de gebouwen liggen bedraagt minimaal 0,3 m² BVO per m² gebiedsoppervlak. o Hieraan wordt voldaan. Gebiedsoppervlak = 325 x 200m = 65.500m² Minimale BVO + Ag eis=0,3 x 65.500m² = 19.280m²


10

3.3 Inventarisatie plangebied Voor het onderzoek zijn de woningen onderverdeeld in verschillende typen. Tevens is informatie verzameld, zodat de huidige situatie met betrekking tot het energie- en gasverbruik en daaraan gekoppeld de CO2-uitstoot, in kaart kan worden gebracht. Op basis van de inventarisatie van de huidige situatie kan zodoende een gepast advies worden gegeven voor het behalen van de CO2-reductie. Voor de meergezinswoningen is een onderscheid gemaakt tussen vier typen (typen A, B, C en D). Voor de eengezinswoningen is dat er één (type E). In 2009 is reeds onderzoek gedaan naar de bouwkundige staat van de blokken, waardoor enige informatie voorhanden was. Op basis van de gegevens die ontvangen zijn via de woningcorporaties, zijn alle type woningen in een 3D model opgebouwd. Zodoende kunnen gegevens als vloeroppervlak, glas oppervlak, oppervlak van de gesloten gevel, eenvoudig in kaart gebracht worden.

Meergezinswoningen - portiekflat

Eengezinswoningen - rijtjeswoningen Op de volgende pagina’s is een korte omschrijving gegeven van de meergezins- en eengezinswoningen, verdeeld naar de vijf verschillende typen.


11

Meergezinswoningen De meergezinswoningen, die gesitueerd zijn in de portiekflats van 4 verdiepingen, bestaan uit 3, 4, 5 en 6 kamerappartementen. De bergingen bevinden zich op de begane grond en hebben een toegang via het gemeenschappelijke trappenhuis.

Tekening ontvangen van woningcorporatie. Basis voor meergezinswoningen.

De kenmerken van de vier verschillende typen van de meergezinswoningen zijn: Aantal woningen in aantal Type Ag aantal kamers plangebied bouwlagen A 74 121 1 4 B 66 123 1 3 C 110 19 2 6 D 101 17 2 5

Voor een uitgebreide beschrijving van de verschillende woontypes, zie bijlage 1


12

Eengezinswoningen De eengezinswoningen bestaan uit rijtjeswoningen van 2 bouwlagen en een zolder. Elke woning heeft een tuin en een buitenberging.

Type E. tekening ontvangen van woningcorporatie De kenmerken van type E: Aantal woningen in Type Ag plangebied E 93 102

aantal bouwlagen 3

aantal kamers 4

Daktype hellend

Voor een uitgebreide beschrijving van de verschillende woontypes, zie bijlage 1


13

4. Technisch inhoudelijke aanpak 4.1 Forfaitaire waarden, Huidige situatie en ambitie 4.1.1 Forfaitaire waarden Voor de berekeningen in deze haalbaarheidsstudie zijn de uitgangspunten van de Energiesprong, zoals opgegeven door de SEV in de handleiding EKBG 2, aangehouden: Het project moet minimaal een reductie van 45 procent energiegerelateerde CO2-emissie opleveren ten opzichte van de huidige situatie. Daarbij geldt dat het gaat om het totaal van de energievraag, gerelateerd aan: 1. Het energiegebruik van de gebouwen individueel (klimatisering, warm tap water, verlichting, e.d.). Dit is het gebouw gebonden energiegebruik. 2. De gebruikersactiviteiten (b.v. gebruiksapparatuur, zoals witgoed, computers, beeldschermen) binnen de gebouwen. Dit is het gebruiksgebonden energiegebruik 3. Het energiegebruik van de gebouwen op collectief niveau (liften, verlichting van de portieken, etc). Dit is het gebouwafhankelijke gebruikers energiegebruik 4. De omgeving (straatverlichting, bemaling), waarbinnen de gebouwen van het aan te pakken gebied staan. Dit is het gebiedsgebonden energiegebruik. N.B. De huidige toestand van blok1 van Van Alckmaer, is reeds zodanig verbeterd, dat de woningen 20% onder de forfaitaire waarden scoren. Volgens de voorwaarden van de EKBG, zullen deze woningen niet meetellen in de berekeningen voor de CO2-reductie en zijn niet opgenomen in onderstaande tabellen. Deze uitgangspunten zijn verwerkt in een tabel met forfaitaire waarden conform de bijlage 1 van de handleiding EKBG 2. CO2/m2

Ag;BVO

CO2 kg/jaar

24286

1275100

Gebied (m²)

Laagbouw 51 hoogbouw 55 0,5

65000

32500

Winkel (BVO)

68

1300

88400

90586

1396000

Woningen (Ag)

Totalen

Hierna zijn aannames gedaan voor de verdeling van de CO2-waarden in de start toestand en voor de verwachte reductie percentages.

2

Handleiding Experiment Energiesprong kleinschalige Binnenstedelijke Gebieden, SEV: 9 dec 2010.


14

verdeling CO2-start Woningen

reductie [%]

CO2-reductie

CO2-resultaat

1.249.590

48

601.843

647.747

gebouwgebonden

65

828.810

65

538.726

290.083

gebruiksgebonden

33

420.780

15

63.117

357.663

2

25.502

15

3.825

21.677

88.400

21

18.564

69.836

gebouwgebruik winkel gebouwgebonden

60

53.040

25

13.260

39.780

gebruiksgebonden

40

35.360

15

5.304

30.056

0

0

0

0

0

32.500

10

3.250

29.250

60

19.500

10

1.950

17.550

40

13.000

10

1.300

11.700

Totaal 1.395.992 45 627.483 Totaaloverzicht CO2-uistoot De Hoef 3, uitgesplitst naar deelgebruik

768.509

gebouwgebruik gebied straatverlichting riolering en bemaling

Woningen: Aangenomen is dat de verdeling van gebouwgebonden – gebruikgebonden gebouwgebruik 60%-33%-2% is. Winkel: Deelname van de eigenaar en exploitant van de winkels en café is nog niet verzekerd. De CO2-reductie is hier berekend met de forfaitaire waarden en met de aanname dat het resultaat onder het plafond komt zoals gesteld in de handleiding van SEV. Gebied: In de berekening van de forfaitaire waarden gaan we uit van een verdeling tussen straatverlichting en riolering + grondwaterpeil beheer van 60 – 40%.


15

4.1.2 Huidige situatie (referentie) De huidige CO2 uitstoot van het plangebied is bepaald op basis van de bouwkundige en installatietechnische kenmerken, zoals beschreven in bijlage 1. Hiervoor is gebruik gemaakt van het, door DHV ontwikkelde, rekenprogramma E-CO2 Value (zie onderstaande tekst in kader). Dit programma is gebaseerd op de rekenmethodiek van EPA-woningen, zoals omschreven in ISSO publicatie 82.3. Daarnaast is gebruik gemaakt van data van het CBS, te weten Statline: Kerncijfers wijken en buurten 2004-2010. Hier worden voor De Hoef 3 de volgende gemiddelde verbruiken genoemd: Gasgebruik Elektriciteit

1.550 m3 per jaar 2.650 kWh per jaar

R esultaat huidig Energieverbruik huidig Gasverbuik (m3 gas/jaar) Woningverwarming (m3 gas/jaar) Tapwater (m3 gas/jaar) Koken (m3 gas/jaar Hulpenergiegebruik (kWh/jaar) Bijtelling energieverbruik (kWh/jaar totaal) Vastrecht energie en gas / jaar € Energielasten (jaar) € Energielasten (maand) €

2066,75 1730,33 276,42 60,00 241,09 1800,00 417,00 2.069,16 172,43

2

kW h kW h

4834,08 kg

CO uitstoot (kg / jaar) Energiebesparing (jaar) m3 gas kWh

nvt nvt

Maatschappelijk rendement Besparing op energielasten Woonlasten (jaar) Woonlasten (maand) Reductie CO 2 uitstoot

nvt € € nvt

Energieprestatie Energielabel EI (0) WWS punten Comfort punten Sterren Energiepunten Investering

m3 m3 m3

9.869,16 822,43

E 2,38 6 18 1 8 Progressief nvt

E-CO2 Value

E-CO2 Value is een rekenprogramma waarmee het effect van energie-ingrepen in bestaande woningen bepaald kan worden. Het programma is gebaseerd op de rekenkern van EPA-woningen, zoals omschreven in ISSO publicatie 82.3 en op de publicatie voorbeeldwoningen bestaande bouw van AgentschapNL. De tool is door DHV gevalideerd met bestaande woningen, EPC berekeningen en EPA berekeningen. Voor meer informatie, zie bijlage 4. Bovenstaande gemiddelde gas- en elektriciteitsverbruik is het totale energiegebruik van een woning. Dit kan worden onderverdeeld in het gebouwgebonden energiegebruik en het gebruikersgebonden energiegebruik: x Het gebouwgebonden deel is het energiegebruik dat direct gerelateerd is aan de bouwkundige en installatietechnische kwaliteit van de woning. Dit betekent dat dit energiegebruik verminderd kan worden door de kwaliteit van de woning te verbeteren. x Het gebruikersgebonden deel is het energiegebruik dat direct gerelateerd is aan de gebruiker. Denk hierbij aan het energiegebruik van huishoudelijke apparatuur, video en audioapparatuur. Op basis van de berekeningen is bepaald welk deel van het totale energiegebruik toe te wijzen is aan het gebouw en welk deel aan de gebruiker. Dit leidt tot de volgende verdeling:

Aardgas Elektriciteit CO2-uitstoot

Gebouw 1.490 m3 300 kWh 2.800 kg 67 %

Gebruiker 60 m3 2.350 kWh 1.400 kg 33 %

In bijlage 5 van dit rapport zijn de volledige berekeningen opgenomen. De berekeningen zijn uitgevoerd voor de verschillende woningtypen die in de wijk aanwezig zijn. Bij de


16

indeling van de woningen naar typologie is gebruik gemaakt van de referentiewoningen van Agentschap.nl. De gegevens uit de berekeningen komen vrijwel overeen met de forfaitaire waarden zoals vastgesteld door SEV. Daarom is ervoor gekozen om voor de huidige situatie gebruik te maken van de forfaitaire waarden zoals vastgesteld in de handleiding EKBG3 van SEV. 4.1.3 Ambitie Om te komen tot een reductie van CO2-uitstoot van 45%, moeten maatregelen worden getroffen. Niet alle deelposten van het energiegebruik zijn echter even goed te beïnvloeden of te reduceren. Zo is op gebouwgebonden energiegebruik een besparing te behalen groter dan 45%, terwijl op het gebruikersgebonden energiegebruik minder kan worden bespaard. Daarom is ervoor gekozen om een realistische inschatting te maken van de haalbare reducties voor het gebiedsgebonden, gebouwgebruikersgebonden en gebruikersgebonden energiegebruik, om daarmee een taakstellende opgave te formuleren voor het gebouwgebonden energiegebruik.

Huidige CO2 uitstoot

Mogelijke reductie

CO2 uitstoot reductie

Gebied

32.500 kg

10%

3.300 kg

Gebouwgebruik

25.500 kg

15%

3.800 kg

Gebruik

456.000 kg

15%

68.000 kg

Gebouw

882.000 kg

65%

552.000 kg

1.396.000 kg

45%

627.100 kg

4.2 Maatregelen 4.2.1 Plan van Aanpak Op basis van de energiebehoefte van het deelgebied zijn maatregelen vastgesteld die leiden tot energiebesparing. Hierbij is, naast bouwkundige en installatietechnische componenten, ook gekeken naar mogelijkheden met betrekking tot het gebruik van restwarmte van bijvoorbeeld HVC afvalcentrale Alkmaar en andere manieren om duurzame energie toe te passen. Om te komen tot een duurzame energievoorziening, wordt de Trias Energetica aangehouden. Hierbij is het van belang de volgende stappenvolgorde aan te houden bij het vaststellen van maatregelen: 1. Reductie energievraag. Naast isolatie gaat het hierbij ook om het voorkomen van koeling en het optimaal benutten van daglicht. 2. Benutting duurzame energiebronnen. Hierbij wordt gekeken naar duurzame opwekking op gebiedsniveau (gebruik van restwarmte, WKO e.d.). Ook wordt op gebouwniveau aangegeven in hoeverre inzet van duurzame energie mogelijk is. 3. Efficiënt brandstofgebruik. Het resterende energieverbruik wordt zo efficiënt mogelijk opgewekt. 3

Handleiding Energiesprong kleinschalige binnenstedelijke gebieden; bijlage 1


17

De maatregelen worden vastgesteld per deelpost. Daarbij worden de deelposten besproken in de volgorde van de relatieve bijdrage aan het totale energiegebruik in het plangebied, dit betekent: x Gebouwgebonden energiegebruik x Gebruikersgebonden energiegebruik x Gebouwgebruik energiegebruik x Energiegebruik openbare ruimte 4.2.2 Beschrijving maatregelen Er is gekozen voor concrete maatregelen, die zich in de renovatiepraktijk hebben bewezen en waarvan mag worden verwacht dat ze zowel technisch als economisch haalbaar zijn. De maatregelen zijn onderverdeeld naar de deelpost waarop ze betrekking hebben. Het effect van het toepassen van deze maatregelen op het energieverbruik wordt in de hierop volgende paragraven verder uitgewerkt. Gebouwgebonden energiegebruik Na-isolatie van de gevel, dak en begane-grondvloer Door het isoleren van de woning wordt het energieverlies door de buitenschil beperkt en hoeft er minder energie voor de ruimteverwarming (en eventueel ruimtekoeling) te worden gebruikt. In dit project wordt er vanuit gegaan dat de ongeïsoleerde spouwmuur van de woningen wordt na-geïsoleerd tot een Rc-waarde van circa 1,7 m2K/W. Het dak wordt verbeterd tot een Rc-waarde van circa 2,22 m2K/W. De begane-grondvloer wordt verbeterd tot een Rc-waarde van circa 2,15 m2K/W. Vervangen huidige beglazing door HR++-glas Het toepassen van HR++-glas is een isolatiemaatregel. Hierdoor vermindert het energieverlies via de beglazing. In deze studie wordt er vanuit gegaan dat al het glas vervangen wordt door HR++-glas. Toepassen van douchewater warmteterugwinning Een warmteterugwinsysteem gebruikt de warmte van het afgevoerde douchewater om het nieuwe douchewater voor te verwarmen. Hierdoor wordt de benodigde warmte voor warm tapwater sterk verminderd. Toepassen van een zonneboiler in combinatie met combi gasketel Een zonneboiler gebruikt zonnewarmte voor de opwarming van water. Dit water kan gebruikt worden voor warm tapwater en ruimteverwarming. Omdat de beschikbaarheid van zonnewarmte vooral in de zomer hoog is, is de toepassing voor ruimteverwarming minder zinvol. Door het toepassen van een zonneboiler wordt het benodigd energiegebruik om warm tapwater te produceren, met name in de zomer sterk verminderd. Collectief warmtenet (stadswarmte HVC) In plaats van een nieuwe gasketel kunnen de woningen ook aangesloten worden op een collectief warmtenet. Als deze warmte opgewekt wordt met duurzame energie, wordt het energiegebruik van fossiele brandstoffen beperkt. Gebruikersgebonden energiegebruik Toepassen standby-killers Veel apparaten zijn uitgevoerd met een zogenaamde standby-modus. In deze modus is het apparaat eenvoudig opnieuw in te schakelen. Nadeel van deze instelling is, dat het apparaat in deze modus energie verbruikt. Omdat het een soort wachtstand betreft, is Technische Onderbouwing Energiesprong kleinschalige binnenstedelijke gebieden – De Hoef in Alkmaar

18

het energieverbruik dat met deze functie gemoeid is, overbodig. Met vrijwel hetzelfde gemak worden TV en stereo-installatie na gebruik helemaal uitgeschakeld waardoor dit standby-verbruik wordt voorkomen. Een standby-killer is een apparaat dat tussen de stekker en het stopcontact wordt geplaatst, die dit standby-verbruik tegengaat. Energiezuinige apparatuur Het vervangen van aanwezige apparaten door energiezuinigere varianten kan een aanzienlijke besparing tot stand brengen. Voor keukenapparatuur kan een kleine besparing behaald worden op het koffiezetapparaat en de waterkoker. Grote winst is te behalen bij beeldschermen, koelvriesapparatuur, wasmachine, wasdroger en verlichting. Door aanwezige apparaten te vervangen door energiezuinige apparaten, bovenop de stand-by killers, kan het totale elektriciteitsverbruik van de referentiewoning met ongeveer 40% worden teruggedrongen. Toepassen hotfill apparatuur In woningen zijn meerdere apparaten aanwezig die met een elektrisch element water verwarmen, zoals een wasmachine en een vaatwasser. Door het apparaat direct te vullen met warm water, afkomstig uit een HR107 ketel of een zonneboiler, wordt een grote besparing in primaire energie behaal. Dit betekent wel dat er extra warm water tappunten in de woning moeten worden aangebracht. De meeste vaatwassers zijn direct op deze wijze aan te sluiten, voor wasmachines is een voorschakelkastje of specifiek hotfill toestel nodig. Slimme thermostaat Een slimme thermostaat maakt onder andere gebruik van aanwezigheidsdetectie om te zorgen dat de woning niet onnodig verwarmd wordt. De thermostaat biedt veel instelmogelijkheden en leidt tot een energiebesparing voor ruimteverwarming. Educatie en voorlichting Door voorlichting te geven over energiebesparing kunnen bewoners attent gemaakt worden op de mogelijkheden op dat vlak. Een actie in Nederland die bewoners extra aanspoort om energie te besparen is de actie Klimaatstraatfeest. Binnen deze actie kunnen bewoners met hun straat meedoen in een wedstrijd om energie te besparen. Gebouwgebruik energiegebruik Hieronder wordt verstaan de energie die collectief voor het gebouw nodig is om te functioneren, zoals liften, trappenhuis – galerij en buiten verlichting. In het gebied is dit van toepassing op de portiekflats. Deze hebben geen lift, en geen galerij. De reductie moet dus gerealiseerd worden met de verlichting. Mogelijke maatregelen zijn hier spaarlampen en / of LED verlichting, gecombineerd met tijdschakelaar of benaderingsschakeling. Energiegebruik openbare ruimte Verlichting: Voor besparing op verlichting ten opzichte van de forfaitaire waarden kan normaliter met een reductie van 30- tot 40% gerekend worden. Uit nader onderzoek moet blijken of de werkelijke situatie overeenkomt met de forfaitaire waarden. Het is aannemelijk, dat de gemeente Alkmaar al maatregelen genomen heeft, zodanig dat de reductie van 25% niet meer haalbaar is. Mogelijke maatregelen zijn hier het gedeeltelijk toepassen van elektronische en dimbare voorschakelapparaten met dimunit (EVSA), waardoor een reductie van het energieverbruik van 10 - 15% haalbaar is.


19

Riolering en grondwaterpeil beheer Mogelijke maatregelen zijn hier te nemen, door de hemelwater afvoer te ontkoppelen van het riool en middels infiltratie af te voeren. Dit kan aansluiten op het programma “water in de wijk”4 dat in voorbereiding is voor het noordelijk aangrenzende gebied Hoef I en II. Hiermee is een reductie van de CO2-uitstoot ten gevolge van het energieverbruik van 10% haalbaar. 4.2.3 Toegepaste maatregelen Gebouwgebonden maatregelen De woningen worden voorzien van dak-, gevel- en vloerisolatie. Daarnaast wordt al het glas vervangen door HR++-glas. In alle woningen wordt een douchebak warmteterugwinunit geplaatst en een zonneboiler. Uit gesprekken met HVCenergie is gebleken dat het toepassen van restwarmte uit de HVC centrale in Alkmaar de komende 3 jaar nog niet mogelijk zal zijn. Voor een mogelijke opschaling kan deze techniek echter wel kansen bieden. Gebruikersgebonden maatregelen Zoals in de voorgaande paragraaf beschreven zijn er verschillende maatregelen die het gebruikersgebonden energiegebruik kunnen helpen terugdringen. In deze haalbaarheidsstudie zijn de volgende maatregelen en uitgangspunten gehanteerd om de doelstelling van een CO2-reductie van 15% te behalen: Per woning worden 2 standby-killers toegepast. Eén ten behoeve van de audio en video apparatuur en één ten behoeve van keuken en kookapparatuur. Dit leidt tot een gemiddelde besparing van 238 kWh per woning. Na de renovatie zal een deel van de apparatuur vervangen worden. Deels doordat voor een bepaald percentage van de apparatuur het natuurlijke vervangingsmoment is aangebroken. We verwachten dat dit voor 10% van de apparaten geldt. Omdat het nieuwe apparaat over het algemeen energiezuiniger zal zijn, leidt dit tot een energiebesparing van gemiddeld 60 kWh per woning. Daarnaast is de renovatie een stimulans om nieuwe apparatuur te kopen. De keukens worden vervangen en daardoor verwachten wij dat ongeveer 25% van de bewoners direct nieuwe keukenapparatuur zal gaan kopen. Dit betekent aanvullende kosten voor deze bewoners van circa € 1000,-. Gemiddeld betekent dit een investering van € 250,per woning en een besparing van gemiddeld 12 kWh per woning. Door educatie en informatie vanuit de gemeente verwachten wij dat 25% van de bewoners de huidige lampen zal vervangen door spaarlampen. Dit levert per woning circa 94 kWh op. In totaal zal door de energiezuinige apparatuur, energiezuinige verlichting en de standbykillers ruim 400 kWh worden bespaard. Dit kan hoger uitvallen indien door educatie en voorlichting de bewoners bewuster van het energiegebruik worden en hiernaar handelen. Deze besparing is verder niet meegenomen in deze studie. Gebouwgebruik energiegebruik Vervangen van trappenhuis verlichting, van Tl 18W door LED 8W levert een CO2-reductie van 5852 kgCO2/jr

4

www.waterindewijk.nl


20

Energiegebruik openbare ruimte Verlichting: Hier is het rekenmodel openbare verlichting van agenschapNL5 voor een indicatie geraadpleegd. Een EVSA met dimmer aan te brengen kan per plaatsing een energiebesparing van 46% bereiken. Nader onderzoek moet de mogelijkheden hiervoor concreet maken. Riolering en grondwaterpeil beheer Ontkoppelen hemelwater afvoer van het riool en middels infiltratie afvoeren. 4.3 Resultaten 4.3.1 Energetische resultaten De effecten van de maatregelen, zoals omschreven in paragraaf 4.2.3 zijn doorgerekend met behulp van E-CO2 Value. Op deze wijze is het energiegebruik voor het gebouw en de gebruiker berekend. Gebouw- en gebruiksgebonden Voor de woningen wordt door toepassing van deze maatregelen een besparing behaald van gemiddeld 49%6. Hierbij is voor de gebruikersgebonden energie uitgegaan van een besparing van 15%. Toepassing van de maatregelen betekent dat het energielabel van de woningen wordt verbeterd van een label D/E naar label A/B. Dit komt overeen met een toename van 9 punten in het woningwaarderingstelsel. De besparingen per woningtype worden hieronder weergegeven.

5 6

Corporatie

Type

Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Van Alckmaer Van Alckmaer Van Alckmaer

AT AE BT BE CT CE DT DE E E-1 E-2 E E-1 E-2 Totaal

Aantal CO2 uitstoot woningen huidig in project 69 21 74 18 11 3 10 2 48 8 8 30 4 4 310

257.000 78.000 243.000 49.000 60.000 16.000 50.000 10.000 240.000 37.000 37.000 150.000 19.000 19.000 1.265.000

CO2 uitstoot na Besparing maatregelen 116.000 38.000 109.000 29.000 27.000 8.000 22.000 5.000 133.000 22.000 22.000 90.000 12.000 12.000 643.000

55% 51% 55% 41% 55% 50% 56% 50% 45% 41% 41% 40% 37% 37% 49%

Rekenhulp energie efficiënte armaturen v1.2.xls De besparing van 49% is berekend op basis van de CO2 uitstoot ten gevolge van het gebouwgebonden én

gebruikersgebonden energiegebruik. Deze waarde is daarom lager dan de genoemde waarde van 65% op gebouwgebonden energiegebruik. Op deze manier zijn de resultaten echter te vergelijken met de forfaitaire waarden.


21

Door het verbeteren van de thermische schil van de woningen wordt een grote besparing behaald op het energiegebruik voor verwarming. De toepassing van een zonneboiler en douchewater warmteterugwinning heeft met name gevolgen voor het energiegebruik voor warm tapwater. In onderstaande grafiek wordt een beeld geschetst van de CO2-uitstoot per deelpost in de huidige situatie en in de situatie na het toepassen van maatregelen.

4000 3500 3000 2500 Elektra Tapwater Verwarming

2000 1500 1000 500 0

Huidig

Na maatregelen

Gebouwgebruik energiegebruik Vervangen van trappenhuis verlichting, van Tl 18W door LED 8W levert een CO2-reductie van 5852 kg CO2/jr Aantal trappenhuis 35

aantal lampen 175

bestaand TL Watt 18

nieuw reductie LED Watt branduren kWh 8

5500

9625

redcutie CO25852

Energiegebruik openbare ruimte Verlichting: Nader onderzoek moet de mogelijkheden hiervoor concreet maken. Als aanname wordt 10% reductie aangehouden Riolering en grondwaterpeil beheer Het energieverbruik van riolering ligt op circa 30 kWh per inwonerequivalent. Voor de 382 woningen met een i.e. van 2 betekent dit een CO2-uitstoot van 14.000 kgC O2/jr. Als aanname wordt 10% reductie aangehouden. Nader onderzoek moet de mogelijkheden hiervoor concreet maken


22

4.3.2 Technische haalbaarheid Gebouwgebonden Gecontroleerd dient te worden of de geselecteerde maatregelen ook technisch haalbaar zijn. Aan de hand van woningopnames dient het volgende gecontroleerd te worden: x

Toegankelijkheid van de kruipruimte in verband met het aanbrengen van vloerisolatie

x

Geschiktheid van de spouw van de gevels voor het aanbrengen van isolatie: o geen koudebruggen o geen vervuiling aanwezig in de spouw o minimale breedte van 50mm

x

Kozijnen geschikt voor plaatsing HR++-beglazing

4.3.3 Economische haalbaarheid Voor de maatregelen die benoemd zijn in paragraaf 4.2.3 is een berekening gemaakt van de investeringen en de verlaging van energielasten. Hierbij is er vanuit gegaan dat de maatregelen worden uitgevoerd op het vervangmoment en met een projectmatige aanpak (dus geen individuele woningen). Voor deze berekening is gebruik gemaakt van de kostenkentallen voor EPA maatregelen, zoals vrijgegeven door Agentschap NL. Gebouwgebonden investeringen In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de gebouwgebonden investeringskosten per woningtype. Corporatie

Type

Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Van Alckmaer Van Alckmaer Van Alckmaer

AT AE BT BE CT CE DT DE E E-1 E-2 E E-1 E-2

HR++ glas € € € € € € € €

1.270 1.270 1.080 1.080 1.870 1.870 1.680 1.680 € 850 € 720 € 650 € 850 € 720 € 650

Isolatie

€ € € € € € € € € €

€ 370 € 920 € 330 € 880 1.740 2.830 1.700 2.790 4.780 5.700 5.730 4.780 5.700 5.730

Zonneboiler Douche Investering per Totaal alle WTW woning woningen € 4.440 € 1.490 € 7.600 € 524.400 € 4.440 € 1.490 € 8.100 € 170.100 € 4.440 € 1.490 € 7.300 € 540.200 € 4.440 € 1.490 € 7.900 € 142.200 € 4.440 € 1.490 € 9.500 € 104.500 € 4.440 € 1.490 € 10.600 € 31.800 € 4.440 € 1.490 € 9.300 € 93.000 € 4.440 € 1.490 € 10.400 € 20.800 € 4.440 € 1.490 € 11.600 € 556.800 € 4.440 € 1.490 € 12.400 € 99.200 € 4.440 € 1.490 € 12.300 € 98.400 € 4.440 € 1.490 € 11.600 € 348.000 € 4.440 € 1.490 € 12.400 € 49.600 € 4.440 € 1.490 € 12.300 € 49.200 € 2.828.200


23

Om een beter inzicht te geven in de opbouw van de investeringskosten is hieronder een grafiek opgenomen, waarin deze opbouw voor woningtype A en woningtype E is opgenomen.

€ 14.000 € 12.000 € 10.000 Douche WTW Zonneboiler Isolatie HR++ glas

€ 8.000 € 6.000 € 4.000 € 2.000 € 0 A-tussen

A-eind

E-tussen

E-eind

De kosten voor het vervangen van beglazing zijn voor woningtype E iets lager, omdat hier in de huidige situatie minder enkel glas aanwezig is. De kosten voor isolatiewerkzaamheden voor type E woningen vallen echter veel hoger uit dan woningtype A. Dit komt doordat woningtype E verhoudingsgewijs veel meer schiloppervlak heeft. In onderstaande tabel zijn de kosten, energiebesparing en terugverdientijden per woningtype en per eigenaar weergegeven. Corporatie

Type

Van Alckmaer Van Alckmaer Van Alckmaer Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard Woonwaard

E E-1 E-2 AT AE BT BE CT CE DT DE E E-1 E-2

Investering € 11.500 € 12.300 € 12.300 € 7.600 € 8.100 € 7.300 € 7.900 € 9.500 € 10.600 € 9.300 € 10.400 € 11.500 € 12.300 € 12.300

Besparing energielasten € € € € € € € € € € € € € €

692 707 707 550 509 484 448 797 739 731 678 692 707 707

TVT 17 17 17 14 16 15 18 12 14 13 15 17 17 17

Voor de winkel gelden andere kengetallen. Voor een onderbouwing is een bouwkundig onderzoek noodzakelijk.


24

Gebruiksgebonden investeringen In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de investeringen en terugverdientijd van gebruiksgebonden maatregelen. Deze maatregelen zijn een gemiddelde per woning. De investeringen worden hier per woning gegeven. Maatregel

Investering

Standby-killer Energiezuinige apparatuur

Besparing TVT energielasten € 50 € 60 € 210 € 40

1 5

Openbare ruimte: Verlichting. Hier is het rekenmodel openbare verlichting van AgenschapNL7 voor een kosten indicatie geraadpleegd. Een EVSA met dimmer heeft een terugverdientijd van 7,5 jaar. Riolering. De maatregel van het ontkoppelen zal onderdeel moeten worden van het GRP gemeentelijk rioleringsplan8 :dit wordt kostendekkend uitgevoerd uit de opbrengsten van de gemeentelijke heffingen.

4.3.4 Economische haalbaarheid in relatie tot financiering De economische haalbaarheid wordt in belangrijke mate bepaald door de investeringen, benodigde leningen, rentepercentages en opbrengsten. Het komt er op neer dat de investering terugverdiend kan worden doordat de energielasten lager worden. Bij maatregelen op gebouwniveau komt dit principe het meest eenvoudig bij de particuliere woningeigenaren tot uiting, die zelf investeren in hun woning en daarmee direct hun energielasten zien dalen. Bij de woningvoorraad van de corporaties ligt het lastiger. Het is op dit moment wettelijk nog niet mogelijk energie-investeringen door te berekenen in huurprijzen van woningen. Dit betekent dat de investering bij de corporatie ligt en de opbrengsten bij de huurders. Om dit te wijzigen is een wetsvoorstel door het vorige kabinet geïnitieerd. Ondanks onzekerheid of dit wetsvoorstel het gaat redden wordt verwacht dat de wet voor 1 juli 2011 door de Eerste en de Tweede Kamer is aangenomen, waarmee een ingangsdatum vanaf 1 januari 2013 haalbaar is. Het wetsvoorstel laat energiebesparing meewegen bij de huurprijs. De huurder moet wel met de investeringen instemmen of in het geval van een wooncomplex moet 70% van de huurders instemmen. Woonlastenwaarborg Een huidige praktische oplossing, voor de periode tot 1 januari 2013 is het maken van afspraken tussen de huurders en corporatie over hoeveel de huur mag stijgen na het nemen van energiebesparende maatregelen. Belangrijk daarbij is dat de bewoners een garantie krijgt dat hun woonlasten zullen dalen. De huurverhoging voor huurders is namelijk een vaststaand gegeven, terwijl de daling op de energierekening door het nemen van energiebesparende maatregelen nog een onzekere factor is. Om de huurders de garantie te geven dat hun woonlasten zullen dalen, is de Woonlastenwaarborg bedacht. Met de Woonlastenwaarborg kunnen huurders en 7

Rekenhulp energie efficiente armaturen v1.2.xls

8

Gemeentelijk Rioleringsplan Alkmaar 2009-2013


25

verhuurders afspreken hoeveel de huur mag stijgen, terwijl het totaal van de woonlasten - gemiddeld op het niveau van een wooncomplex - lager wordt. Boven de liberalisatiegrens (totaal 140 punten oftewel €645) vervalt de verplichting voor de corporatie om zich aan de huurprijzen in het WWS te houden. Op gebiedsniveau ligt de eigendomssituatie weer anders. Openbare verlichting is in eigendom van de gemeente en zij betalen hiervoor ook de energierekening. De gemeente is daarom de logische partij om de openbare verlichting te verduurzamen. Collectief (duurzame) energiesystemen zijn op verschillende manieren te organiseren waarbij de kosten, opbrengsten en risico’s worden verdeeld. In de situatie van restwarmte van HVCenergie zal naar verwachting HVC het net exploiteren en zullen de bewoners voor de duurzame energie een tarief betalen dat niet meer is dan de situatie met de huidige gasketels.


26

5. Opschaling 5.1 Opschalingspotentieel van het project Het gebied “De Hoef” te Alkmaar is een typische jaren ’60 uitbreiding van sociale woningbouw, bestaande uit een mix van geschakelde eengezinswoningen (rijtjeswoningen) en portiekflats van 4 woonlagen met 1 onderbouw voor bergingen. Voor het haalbaarheidsonderzoek is in de hoef III een rechthoekig gebied geselecteerd, waarbinnen de berekeningen “virtueel” afgebakend zijn. In werkelijkheid worden de voorgestelde maatregelen op het gehele gebied toegepast. Een eerste opschaling is dus intrinsiek onderdeel van het project. Bij de aanvraag voor het haalbaarheidsonderzoek zijn door de gemeente Alkmaar diverse gebieden aangewezen die in potentie geschikt zijn als locatie in het kader van de energiesprong. De eigendom van de woningen in deze gebieden ligt voornamelijk bij de woningcorporaties Van Alckmaer en Woonwaard. In deze gebieden hebben we dus te maken met dezelfde partijen zoals betrokken zijn bij dit haalbaarheidsonderzoek. De kennis die is opgedaan met dit haalbaarheidsonderzoek kan dus direct ingezet worden bij de verduurzaming van deze wijken.

Bovendien komt dit type wijk zo algemeen voor in Nederland, dat dit bijna de helft (ca 46,7%) van de totale woningvoorraad omvat. In totaal bezitten de woningbouwcorporaties vrijwel de helft van deze voorraad. Het ander deel van de woningvoorraad is in particulier bezit, verdeeld over meerdere woningtypen. Het ligt dus voor de hand om dit project zodanig uit te voeren, dat er voor beide soort eigenaren voor deze woningtypes een voorbeeld functie uit volgt.9

9 Bronnen: KWR2000, Senternovem, VROM; afbeeldingen verzameld door BuildingBrains Concepten.


27

In het type rijwoning is absoluut gezien de grootste CO2-emissie aanwezig. Hier is een reductie realiseerbaar van ten minste 55%. Met behulp van de impacttool is dit berekend voor bovenstaand scenario, hieronder is het resultaat weergegeven:

eigendom w-bouw / utiliteitsbouw koop koop sociale huur sociale huur utiliteitsbouw

Bouw-jaar

1960-1969 1960-1969 1960-1969 1960-1969 1960-1969

Bepaling potentiele impact CO2 emissiereductie Bouwemissie CO2-reductievorm gebouwpercentage segment gebouwen eengezins 1,81 45% hoogbouw 0,28 55% eengezins 0,89 45% hoogbouw 0,90 55% Winkels 0,32 25% overall 4,21 46,29%

Potentieel opschaal effect reductie CO2 [Mton CO2/jaar] 0,81 0,16 0,40 0,50 0,08 1,95

5.2 Factoren voor renovatie Renovatie door eigenaar-bewoners. Voor de eigenaar-bewoner is de urgentie van een renovatie zeer belangrijk. Er moet hier bij dan gedacht worden aan problemen met de constructie, gezondheid of schade door achterstallig onderhoud. De eigenaar-bewoner is gevoelig voor de kostenbesparing, maar schrikt terug voor de hoogte van de investeringskosten. Dit wordt versterkt door een gebrek aan kennis over de rendementen en terugverdientijden. Een eigenaar-bewoner gaat graag af op ervaringen van andere eigenaar-bewoners. Wat dus pleit voor een aanpak met pilot-woningen, waar de resultaten met betrekking tot comfort, gezondheid, zorg om het milieu en ander motieven overgedragen kunnen worden op de anderen eigenaar-bewoners. De eigenaar-bewoner zit niet te wachten op al het gedoe rond een renovatie, hij wil graag ontzorgd worden. Hier valt op in te spelen door een renovatie als een totaalpakket aan te bieden van ontwerp tot uitvoering. Hierbij kan tevens rekening gehouden worden met bestaande subsidie programma’s en andere al geplande renovatie projecten. Renovatie door woningbouwcorporaties. Voor de corporaties als professioneel verhuurder en -opdrachtgever. Is de keuze voor een renovatie rationeler. Die keuze is dan ook gebaseerd op de doelstelling van de organisatie en een kosten en baten analyse. De coöperaties willen zo efficiënt mogelijk renoveren, met als doel beperkte overlast voor de huurder. Wat bij coöperaties van belang is dat de woningverbeteringen vaak ook een huurverhoging betekent voor de huurders. Welke deze huurverhoging vaak niet accepteren. Daardoor is de instemming van 70% van de huurders vaak een probleem. Dit vergt dus een goede communicatie met de huurders, zodat de vereiste 70% van de huurders instemt.

5.3 Opschaling door toepassing restwarmte HVC De HVC heeft aangegeven dat ze in de toekomst mogelijk warmte zou willen leveren aan het plangebied. In dat geval wordt een deel van de warmte die vrijkomt bij het verbrandingsproces afgetapt voor levering aan de woonwijk. Doordat er warmte wordt onttrokken aan het proces zal de centrale iets minder elektriciteit opwekken. Daar staat tegenover dat de wijk van verwarming wordt voorzien. Een berekening van de HVC toont aan dat er op primaire energie een besparing van 76% gerealiseerd kan worden voor de warmteopwekking en -distributie ten opzichte van een HR107 ketel. Dit betekent dat op woningniveau 30 tot 35% extra CO2-besparing behaald wordt. Omdat het verbruik op woningniveau ruim 90% van het totale energiegebruik in de wijk vertegenwoordigd wordt Technische Onderbouwing Energiesprong kleinschalige binnenstedelijke gebieden – De Hoef in Alkmaar

28

dus op wijkniveau met het toepassen van restwarmte 25 tot 30% extra CO2reductie behaald. Dit komt voor de Hoef III neer op een totale reductie van 70 tot 75%. Opschaling naar 60% is dus mogelijk bij toepassing van de in paragraaf 4.2 beschreven maatregelen aangevuld met toepassing van restwarmte van HVC. Om de doelstelling van 80% te halen zal nog een flinke stap gezet moeten worden. Gezocht dient te worden naar mogelijkheden voor duurzame opwekking op gebiedsniveau.

Woningtype AT AE E tussen E eind

Gasgebruik voor 520,3 567,78 612,56 582,55

Besparing CO2 CO2 uitstoot voor Besparing [%] [kg] HVC 704 2088 768 2172 829 2769 788 2716


34% 35% 30% 29%

29

6. Conclusie & aanbevelingen Conclusies: De uitgangspunten en berekeningen in deze studie onderbouwen de haalbaarheid van een CO2-reductie van 45%, voor het gehele gebied. Hierbij is uitgegaan van concrete maatregelen, die zich in de renovatiepraktijk hebben bewezen en waarvan mag worden verwacht dat ze zowel technisch als economisch haalbaar zijn. Bij de selectie van de maatregelen is Trias Energetica aangehouden. De geselecteerde maatregelen vallen vrijwel allemaal onder stap 1 “Reductie energievraag”. Dit maakt dat de stappen 2 “Benutting duurzame energiebronnen” en 3 “Efficiënt brandstofgebruik” aanvullend op de in paragraaf 4.2 genoemde maatregelen toegepast kunnen worden om de opschaling naar 60% en 80% te kunnen realiseren. Voor opschaling naar 60% en 80% is aansluiting op het warmtenet van HVC, of wijkgebonden energie opwekking onvermijdelijk. Binnen het haalbaarheidsonderzoek is ook gekeken naar mogelijkheden met betrekking tot het gebruik van restwarmte van HVC afvalcentrale Alkmaar. Gebleken is dat het toepassen van restwarmte uit de HVC centrale in Alkmaar de komende 3 jaar nog niet mogelijk zal zijn. Voor de mogelijke opschaling kan deze techniek echter wel kansen bieden. Het voordeel van de toepassing van concrete toepasbare maatregelen, die zich in de renovatiepraktijk hebben bewezen, maakt opschaling naar andere wijken in Alkmaar en in de rest van Nederland eenvoudiger realiseerbaar. Het aandeel van de woningen in de CO2-balans, is zodanig groot, dat daar het meeste resultaat bereikt wordt met de maatregelen. Maar dit sluit niet uit, dat op de andere onderdelen geen maatregelen genomen moeten worden. De beoogde synergie tussen gebouw en gebied, heeft tot gevolg, dat de doelstelling gehaald wordt. Hoewel de invloed van de winkel en van het openbare gebied gering zijn, zou er zonder deze bijdrage 1,5% extra reductie door de woningen geleverd moeten worden. Naast CO2-reductie zorgen de toegepaste maatregelen ook voor een verhoging van het comfort in de woningen. Dit blijkt niet alleen uit de stijging van het aantal woningwaarderingspunten met 9 punten, maar vooral ook uit de stijging van de comfortpunten, zie bijlage 5. Te zien is dat het aantal comfortsterren voor alle woningen toeneemt van 1 naar 3.


30

Aanbevelingen: Er zijn nog wel enkele aanbevelingen en aandachtspunten: ¾ Ventilatie van de woningen vraagt aandacht, na de maatregelen is er een risico van condens vorming. Bij aanvang van de realisatiefase hier onderzoek naar gedaan te worden. ¾ Voor een sluitende businesscase is de huurwaarde van de woning voor en na de ingreep van belang. ¾ Verdere uitwerking van de maatregelen voor de winkel zijn benodigd, op het moment dat deelname van de eigenaar en exploitant aan de realisatiefase definitief is. ¾ Aangezien alle woningen in de Hoef III eigendom zijn van woningcorporaties, is het van belang om bij het begin van de realisatiefase een plan van aanpak op te stellen voor de communicatie met de bewoners. Dit om de vereiste instemming van 70% van de huurders te verkrijgen en m een soepele uitvoering mogelijk te maken. ¾ Er is aanvullend onderzoek nodig naar de verhouding gebouwgebondengebruiksgebonden- en gebouwgebruik energieverbruik. Berekeningen en publicaties zijn hier niet eenduidig in. ¾ Er is aanvullen onderzoek nodig naar Gebiedsgebonden energieverbruik. Hier zijn gedetailleerde kengetallen nodig om een haalbare ambitie te kunnen opstellen.


31

7. Bronvermelding Rigoureus Renovatieconcepten voor 75% energiebesparing openbaar eindrapport ; DHV, ECN, TNO & TUDelft, februari 2010. Centraal Bureau van Statistiek (CBS) Kerncijfers wijken en buurten 2004-2010 AgentschapNL www.agenstschapnl.nl www.senternovem.nl Forfaitaire waardes voor de bepaling van het energiegebruik in een gebied, Stuurgroep Experimentele Volkshuisvesting (SEV), december 2010 Energie neutrale bouwconcepten | bouwsteen Building Brains Stichting Building Brains, december 2010 BIM systeem & tools (TCO, Materiaal & energie) | bouwsteen Building Brains Stichting Building Brains, december 2010 Toekomstvisie 368 portieketagewoningen De Hoef Bouwhulpgroep, februari 2010 Onderlegger definitief bestuursbesluit haalbaarheid- en definitiefase Woningcorporatie Woonwaard Noord-Kennemerland, november 2010 Kosteneffectieve energiebesparing en klimaatbescherming ECOFYS, Oktober 2005


32

Bijlagen


33

Bijlage 1 - Beschrijving en data woningtypen. TYPE A

Tussenwoning - Midden

Eindwoning - Dak

BLOKKEN

1,2,3,4,8,9 & 10

1,2,3,4,8,9 & 10

GO (= Ag) (m²)

74

74

% verwarmd

85%

85%

Totaal aantal tussenwoningen

97

97

Totaal aantal eindwoningen

24

24

aantal bouwlagen

1

1

aantal kamers

4

4

Daktype

plat

plat

BVO (m²)

84

86

Dakoppervlak (m²)

nvt

86

Voorgevel gesloten (m²)

12

12

Achtergevel gesloten (m²)

7

7

Zijgevel gesloten (m²)

nvt

29

Enkelglas in voorgevel (m²)

13

13

dubbelglas in voorgevel (m²)

3,5

3,5

Enkelglas in achtergevel (m²)

10

10

dubbelglas inachtergevel (m²)

4

4

Enkelglas in zijgevel (m²)

nvt

0

dubbelglas in zijgevel (m²)

nvt

0


34

TYPE B


Eindwoning - Dak

BLOKKEN

1,2,3,4,8,9 & 10

1,2,3,4,8,9 & 10

GO = (Ag) (m²)

65

65

% verwarmd

83%

83%


102

102


21

21

aantal bouwlagen

1

1

aantal kamers

3

3

Daktype

plat

plat

BVO (m²)

73

76

Dakoppervlak (m²)

nvt

76


10

10


7

7


nvt

29


10

10


2

2


10

10


4

4


nvt

0


nvt

0


35

TYPE C

Begane grond

1e verdieping (hoogfdingang)


36


Eindwoning - Dak

BLOKKEN

1,2,3,4,8,9 & 10

1,2,3,4,8,9 & 10

GO (=Ag) (m²)

110

110

% verwarmd

79%

79%


15

15


4

4

aantal bouwlagen

2

2

aantal kamers

6

6

Daktype

plat

plat

BVO - BG (m²)

40

42

BVO - 1e verd (m²)

84

86

Dakoppervlak (m²)

nvt

nvt


17

17


11

11


nvt

58


18

18


5

5


15

15


6

6


nvt

0


nvt

0


37

TYPE D

Begane grond

1e verdieping (hoogfdingang)


38


Eindwoning - Dak

BLOKKEN

1,2,3,4,8,9 & 10

1,2,3,4,8,9 & 10

GO (=Ag) (m²)

101

101

% verwarmd

77%

77%


14

14


3

3

aantal bouwlagen

2

2

aantal kamers

5

5

Daktype

plat

plat

BVO - BG (m²)

40

42

BVO - 1e verd (m²)

73

76


15

15


11

11


nvt

58


15

15


3,5

3,5


15

15


6

6


nvt

0


nvt

0


39

TYPE E

Begane grond

1e verdieping

2e verdieping (zolder)


40

Tussenwoning

Eindwoning

BLOKKEN

5,6 & 7

5,6 & 7

GO (=Ag) (m²)

93

93

% verwarmd

58%

58%


78

78


24

24

aantal bouwlagen

3

3

aantal kamers

4

4

Daktype

hellend

hellend

BVO - BG (m²)

45

47

BVO - 1e verd (m²)

45

47

BVO - 2e verd (m²)

32

33

Dakoppervlak (m²)

58

58


25

25


22

22


nvt

47


3,5

3,5


6

6


7

7


2

2


nvt

0


nvt

1,5


41

Bijlage 2 - Specifieke eigenschappen per woonblok Voor het analyseren van de huidige (energetische)staat van de woningen zijn diverse gegevens verzameld bij d woningcorporaties. Onderstaand is een inventarisatie van deze gegevens. Voor het gas- en energieverbruik is uitgegaan van de statistieken binnen de CBS. woningcorporatie: Blok: Typen:

van Alckmaer

Woonwaard

Woonwaard

Woonwaard

Woonwaard

1

2

3

4

5

A, B, C & D

A, B, C & D

A, B, C & D

A, B, C & D

E

geen

geen

geen

geen

geen

geen

geen

geen

Isolatie Vloer Dak

Gemiddeld

Gevel

Gemiddeld

Kierdichting

PS schuim 50 mm en PE 70 mm PS parels, spouwdikte gemid. 40mm

PS parels, PS parels, spouwdikte spouwdikte gemid. 40mm gemid. 40mm

thermoparels RD=1,76 spouw 6cm

nihil

nihil

nihil

nihil

nihil

Glassoort 1

HR++

enkel

enkel

enkel

enkel (verd)

Glassoort 2

nvt

dubbel

dubbel

dubbel

Dubbel (BG)

Glassoort 3

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

Systeem

Individueel

Individueel

Individueel

Individueel

Individueel

Tapwater

HR combiketel

HR 107

HR 107

HR 107

HR 104 of 107

Woningverwarming

HR combiketel

HR 107

HR 107

HR 107

HR 104 of 107

Ventilatie

natuurlijke ventilatie





PV cellen

geen

geen

geen

geen

geen

Glassoort

Installatie


42

woningcorporatie: van Alckmaer

Woonwaard

Woonwaard

Woonwaard

Woonwaard

blokken:

6

7

8

9

10

Typen:

E

E

A, B, C & D

A, B, C & D

A, B, C & D

Vloer

geen

geen

geen

geen

geen

Dak

geen

geen

geen

geen

geen

Gevel

geen

geen

Kierdichting

nihil

nihil

nihil

nihil

nihil

Glassoort 1

enkel op verd

enkel op verd

enkel

enkel

enkel

Glassoort 2

dubbel op bgg

dubbel op bgg

dubbel

dubbel

dubbel

Glassoort 3

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

Systeem

Individueel

Individueel

Individueel

Individueel

Individueel

Tapwater

HR combiketel

HR 104 of 107

HR 107

HR 107

HR 107

Woningverwarmi ng

HR combiketel

HR 104 of 107

HR 107

HR 107

HR 107

Ventilatie






PV cellen

geen

geen

geen

geen

geen

Isolatie

PS parels, PS parels, PS parels, spouwdikte spouwdikte spouwdikte gemid. 40mm gemid. 40mm gemid. 40mm

Glassoort

Installatie


43

Bijlage 3 - CBS statistieken woonwijken. CBS statistiek voor het gemiddeld gasverbruik voor de regio de hoef III en IV uit de periode 2006. Onderverdeling Totaal Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Aandeel stadsverwarming

Woningtype Totaal Appartement Tussenwoning Hoekwoning Twee-onder-één-kap-woning Vrijstaande woning Woningtype onbekend Aandeel stadsverwarming

Waarde 1550 1300 1700 1900 2950 3250 1450 0

eenheid m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ %

CBS statistiek voor het gemiddeld energieverbruik voor de regio de hoef III en IV uit de periode 2006. Onderverdeling Totaal Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype Verbruik naar woningtype

Woningtype Totaal Appartement Tussenwoning Hoekwoning Twee-onder-één-kap-woning Vrijstaande woning Woningtype onbekend

Waarde 2650 2150 3150 3100 4600 5050 2400

eenheid kWh kWh kWh kWh kWh kWh kWh


44

Bijlage 4 - Toelichting E-CO2 Value E-CO2 Value is een rekenprogramma waarmee het effect van energie-ingrepen in bestaande woningen bepaald kan worden. Het programma is gebaseerd op de rekenkern van EPA-woningen, zoals omschreven in ISSO publicatie 82.3 en op de publicatie voorbeeldwoningen bestaande bouw van AgentschapNL. De tool is door DHV gevalideerd met bestaande woningen, EPC berekeningen en EPA berekeneingen. Input De kenmerken van de woning worden ingevoerd, denk hierbij aan bouwjaar en woningtype, daarnaast bouwkundige kenmerken zoals bouwdeelafmetingen en isolatiegraad en tenslotte installatietechnische kenmerken, zoals CVinstallatie en wijze van ventileren. Op basis van deze gegevens bepaalt E-CO2 Value de huidige energetische situatie. Hierbinnen worden berekend: 1. Gasgebruik, opgesplitst naar ruimteverwarming, tapwater en huishoudelijk gebruik; 2. Elektriciteitsgebruik opgesplitst naar huishoudelijk gebruik en gebouwgebonden.; 3. CO2-uitstoot; 4. Indicatief energielabel; 5. Indicatieve score WWS punten. Op basis van de huidige status wordt bepaald welke maatregelen worden toegepast om de woning energiezuiniger te maken. Het gaat hierbij om bouwkundige maatregelen, zoals na-isolatie en vervangen van beglazing en installatietechnische maatregelen, zoals het vervangen van een ketel, toepassen van een zonneboiler of toepassen van een mechanisch ventilatiesysteem. Gebaseerd op de voorgestelde maatregelen berekent E-CO2 Value de resultaten voor de gewenste situatie.

Resultaat huidig Energieverbruik huidig Gasverbuik (m3 gas/jaar) Woningverwarming (m3 gas/jaar) Tapwater (m3 gas/jaar) Koken (m3 gas/jaar Hulpenergiegebruik (kWh/jaar) Bijtelling energieverbruik (kWh/jaar totaal) Vastrecht energie en gas / jaar € Energielasten (jaar) € Energielasten (maand) €

2066,75 1730,33 276,42 60,00 241,09 1800,00 417,00 2.069,16 172,43

2

m3 m3 m3 kW h kW h

Energiebesparing (jaar) m3 gas kWh

nvt nvt

Maatschappelijk rendement Besparing op energielasten Woonlasten (jaar) Woonlasten (maand) Reductie CO 2 uitstoot

nvt € € nvt


3 9.869,16 822,43

4 E 2,38 6 18 1 8 Progressief

5

nvt

Resultaat gewenst Energieverbruik gewenst Gasverbuik (m3 gas/jaar) Woningverwarming (m3 gas/jaar) Tapwater (m3 gas/jaar) Koken (m3 gas/jaar Hulpenergiegebruik (kWh/jaar) Bijtelling energieverbruik (kWh/jaar totaal) Vastrecht energie en gas / jaar € Energielasten €/jaar € € Energielasten €/maand

933,24 596,82 276,42 60,00 241,09 1800,00 417,00 1.438,51 119,88

m3 m3 m3 m3 kWh kWh

CO2 uitstoot (kg / jaar)

2816,42 kg


1133,51 0,00

Energieprestatie Energielabel EI (0) WWS punten Comfort punten Sterren Energiepunten (label afhankelijk) Investering op vervangingsmoment

2

4834,08 kg

CO uitstoot (kg / jaar)

Maatschappelijk rendement Besparing op energielasten (jaar) Woonlasten gewenst (jaar) Woonlasten gewenst (maand) Reductie CO2 uitstoot (kg / jaar)

1

€ € €

630,65 9.238,51 769,88 2017,66

B 1,15 12 35 3 32 4010,00

Progressief


45

Uitgangspunten E-CO2 Value De isolatiewaarden van geveldelen worden bepaald op basis van de volgende kenmerken: - Woningtype - Bouwjaar - Bekende isolatie Hieronder wordt een voorbeeld gegeven voor de isolatiewaarden voor een woning met bouwjaar 1960 Kwalificatie Vloer Dak Gevel

Geen isolatiedikte Rc 0 cm 0,15 0 cm 0,22 0 cm 0,36

Matig isolatiedikte Rc 3-5 cm 0,9 3-5 cm 0,97 3-5 cm 1,61

Goed Isolatiedikte Rc 8-10 cm 2,15 8-10 cm 2,22 8-10 cm 2,36

Voor installaties van warmteopwekking wordt gerekend met de volgende rendementen: Toestel Individueel VR Combi Individueel HR100 Combi Individueel HR104 Combi Individueel HR107 Combi Elektrische boiler Keukengeiser

Rendement ruimteverwarming 0,8 0,9 0,925 0,95

WWS: De maximale huurprijs van een woning is afhankelijk van de kwaliteit van de woonruimte. De kwaliteit wordt bepaald met het woningwaarderingsstelsel, ook wel puntensysteem genoemd. Hoe hoger de kwaliteit, des te meer punten een woning krijgt. Op basis van deze puntentelling kan de maximale huurprijs berekend worden. Door het treffen van maatregelen aan de woning neemt de kwaliteit van de woning toe. Een en ander is afhankelijk van gekozen maatregelen. In onderstaande tabel is voor de verschillende maatregelen aangegeven wat de bijbehorende punten zijn conform het woningwaarderingsstelsel (WWS). Op basis van de huidige huur, het huidige aantal WWS-punten en de stijging van de WWS-punten als gevolg van de maatregelen kan een inschatting gemaakt worden van de maximaal toegestane huurverhoging.

Rendement tapwater 0,8 0,9 0,9 0,9 0,5 0,77

Puntensysteem voor WWS Punten Kenmerk Individuele ketel 3 Individuele combiketel Indidviduele HR Individuele HR combi Collectief Collectief hr Isolatieglas Spouwisolatie Vloer Dak Gevel

4 5 6 0 1 0.4 1 2 2 6


per m2

46

Investeringskosten: De investeringskosten zijn berekend op basis van kengetallen Agentschap.nl. Hierbij zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: ¾ Toepassen van de maatregelen tijdens vervangingsmoment ¾ Projectmatige aanpassing Energiekosten: Bij de berekening van de energiekosten is gebruik gemaakt van de volgende uitgangspunten: Gasprijs € 0.56

Gem. Prijsstijging gas 6.99%

Electriciteitsprijs € 0.25

Gem. Prijsstijging elektriciteit 7.18%


47

E-CO2 Value Complex Opdrachtgever Projectnummer

invulblad ingrepen

Isolatie huidig Vloer Dak Gevel Kierdichting Glas onverwarmd verwarmd Installatie huidig Systeem Tapwater Woningverwarming

Ventilatie PV Cellen

De Hoef 1 en 2, Woonwaard, woningtype A E SEV BA 3881-101-100 Huidige situatie Keuzemenu

Geen Geen Matig Nee dubbel enkel

HR++ HR++

Isolatie gewenst Vloer Dak Gevel Kierdichting Glas onverwarmd verwarmd

Gewenste situatie Keuzemenu

Installatie gewenst Systeem Tapwater Woningverwarming Bijkomend 1 Bijkomend 2 Bijkomend 3

Individueel HR107Combi HR107

Natuurlijk Nee


GO/PO/SVB

Onder Buiten Huidig Nee

Nee Nee Nee Nee

HR++ HR++

Nee Nee

Individueel Zonneboiler(4m2) HR107 Douche WTW

Nee Nee Nee Nee Nee

Natuurlijk Nee

Nee Nee

E-CO2 Value invulblad resultaten Complex Opdrachtgever Projectnummer

De Hoef 1 en 2, Woonwaard, woningtype A E SEV BA 3881-101-100


1300,00 946,71 293,29 60,00 242,63 1907,37 417,00 1.669,37 139,11


kWh kWh

3530,90 kg


nvt nvt

Maatschappelijk rendement Besparing op energielasten Woonlasten (jaar) Woonlasten (maand) Reductie CO2 uitstoot

nvt € € nvt


m3 m3 m3

401,75 274,50 55,82 60,00 302,63 1621,26 417,00 1.113,97 92,83


1.669,37 139,11

1,61 11 19 1 11 Progressief

Maatschappelijk rendement Besparing op energielasten (jaar) Woonlasten gewenst (jaar) Woonlasten gewenst (maand) Reductie CO2 uitstoot (kg / jaar) Energieprestatie Energielabel EI (0) WWS punten Comfort punten Sterren Energiepunten (label afhankelijk) Investering op vervangingsmoment

m3 m3 m3 m3 kWh kWh

1804,05 kg


D

nvt

Resultaat gewenst Energieverbruik gewenst Gasverbuik (m3 gas/jaar) Woningverwarming (m3 gas/jaar) Tapwater (m3 gas/jaar) Koken (m3 gas/jaar Hulpenergiegebruik (kWh/jaar) Bijtelling energieverbruik (kWh/jaar totaal) Vastrecht energie en gas / jaar € Energielasten €/jaar € Energielasten €/maand €

898,25 226,11

€ € €

555,40 1.113,97 92,83 1726,85

A+ 0,62 17 32 3 32 5085,58

Progressief

E-CO2 Value invulblad ingrepen Complex Opdrachtgever Projectnummer



De Hoef 1 en 2, Van Alckmaer, woningtype E SEV BA 3881-101-100 Huidige situatie Keuzemenu

Geen Goed Geen Nee enkel dubbel

HR++ HR++





Natuurlijk Nee


GO/PO/SVB

Onder Huidig Spouw Nee

Nee Nee Nee Nee

HR++ HR++

Nee Nee


Nee Nee Nee Nee Nee

Natuurlijk Nee

Nee Nee


De Hoef 1 en 2, Van Alckmaer, woningtype E SEV BA 3881-101-100


1700,00 1406,61 233,39 60,00 269,01 2880,99 417,00 2.138,00 178,17


kWh kWh

4808,90 kg


nvt nvt


nvt € € nvt


m3 m3 m3

806,05 692,53 44,42 60,00 329,01 2448,84 417,00 1.549,05 129,09


2.138,00 178,17



m3 m3 m3 m3 kWh kWh

3007,03 kg


D

nvt


893,95 372,15

€ € €

588,95 1.549,05 129,09 1801,87

A 0,97 20 35 3 36 6451,78

Progressief


invulblad ingrepen



De Hoef 1 en 2, Woonwaard, woningtype E SEV BA 3881-101-100 Huidige situatie Keuzemenu

Geen Geen Matig Nee enkel dubbel

HR++ HR++





Natuurlijk Nee


GO/PO/SVB

Onder Buiten Spouw Nee

Nee Nee Nee Nee

HR++ HR++

Nee Nee


Nee Nee Nee Nee Nee

Natuurlijk Nee

Nee Nee


De Hoef 1 en 2, Woonwaard, woningtype E SEV BA 3881-101-100


1700,00 1448,37 191,63 60,00 269,01 2880,99 417,00 2.138,00 178,17


kWh kWh

4808,90 kg


nvt nvt


nvt € € nvt


m3 m3 m3

2.138,00 178,17

E 2,25 12 19 1 8 Progressief nvt


672,56 568,61 36,47 60,00 329,01 2448,84 417,00 1.474,78 122,90

m3 m3 m3 m3 kWh kWh


2769,42 kg


1027,44 372,15


€ € €

663,22 1.474,78 122,90 2039,48

A 0,97 20 35 3 36 8083,23

Progressief

E-CO2 Value invulblad ingrepen Complex Opdrachtgever Projectnummer



De Hoef 1 en 2, Woonwaard, woningtype E-1 SEV BA 3881-101-100 Huidige situatie Keuzemenu

Geen Geen Geen Nee enkel dubbel

HR++ HR++





Natuurlijk Nee


GO/PO/SVB

Onder Binnen Spouw Nee

Nee Nee Nee Nee

HR++ HR++

Nee Nee


Nee Nee Nee Nee Nee

Natuurlijk Nee

Nee Nee


De Hoef 1 en 2, Woonwaard, woningtype E-1 SEV BA 3881-101-100


1900,00 1689,93 150,07 60,00 269,01 2880,99 417,00 2.249,28 187,44


kWh kWh

5164,90 kg


nvt nvt


nvt € € nvt


m3 m3 m3

2.249,28 187,44

F 2,80 9 17 1 4 Progressief nvt


642,55 548,14 28,56 60,00 329,01 2448,84 417,00 1.458,09 121,51

m3 m3 m3 m3 kWh kWh


2716,01 kg


1257,45 372,15


€ € €

791,19 1.458,09 121,51 2448,89

A 1,01 18 35 3 36 9622,64

Progressief


invulblad ingrepen



De Hoef 1 en 2, Woonwaard, woningtype A T SEV BA 3881-101-100 Huidige situatie Keuzemenu

Geen Geen Matig Nee dubbel enkel

HR++ HR++





Natuurlijk Nee


GO/PO/SVB

Onder Buiten Huidig Nee

Nee Nee Nee Nee

HR++ HR++

Nee Nee


Nee Nee Nee Nee Nee

Natuurlijk Nee

Nee Nee


De Hoef 1 en 2, Woonwaard, woningtype A T SEV BA 3881-101-100


1300,00 916,84 323,16 60,00 242,63 1907,37 417,00 1.669,37 139,11


kWh kWh

3530,90 kg


nvt nvt


nvt € € nvt


m3 m3 m3

331,25 197,14 61,51 60,00 302,63 1621,26 417,00 1.074,74 89,56


1.669,37 139,11



m3 m3 m3 m3 kWh kWh

1678,54 kg


D

nvt


968,75 226,11

€ € €

594,63 1.074,74 89,56 1852,36

A+ 0,57 17 32 3 32 5085,52

Progressief

De Hoef - Alkmaar. Technische onderbouwing van het haalbaarheidsonderzoek. Stg. Building Brains

Recommend Documents