De godsbeleving WINTI GODSDIENST

WINTI GODSDIENST

Toen de Afrikanen voet aan wal zetten brachten zij hoog ontwikkelde geloofssystemen en levensbeschouwingen met zich mee. Maar Afrika was een continent met vele culturen en volkeren en hun geloofssystemen verschilden dan ook van elkaar. Zo bijvoorbeeld verschilden de denkbeelden van de Kongolees over de geloofskracht van het leven van die van de Ghanees. Zelfs aan elkaar grenzende volkeren deelden niet noodzakelijk gemeenschappelijke religieuze tradities. Echter werden die elementen in hun geloofssystemen die zij gemeen hadden geaccentueerd in de vreemde nieuwe omgeving, zoals bijvoorbeeld Suriname. Op den duur diende een nieuwe samengestelde religieuze systeem zich aan, onder de naam Winti.

De meerderheid van de Afrikanen die tussen 1650 en 1800 naar Suriname verscheept werd, was afkomstig uit de Akan-Fanti sprekende gebieden (de huidige Ghana) en de Ewe-FonNago sprekende gebieden (Togo, Dahomey, nu Benin genaamd en West Nigeria respectievelijk) die samen deel uitmaakten van de grotere Kwa-talen cultuurzone. Ook was er een belangrijk deel afkomstig uit het gebied rond de monding van de Congorivier, namelijk de Loango (Luango), dat behoorde tot de zogenaamde Noordwestelijk-Centrale Bantu cultuurzone. De rest bestond uit een ratjetoe her en der opgepikt langs de Westkust van Afrika (en soms zelf langs het zuidelijk gedeelte van de oostkust), waarvan toch een groot deel afkomstig was uit de Mande sprekende cultuurzone. Het zijn deze Afrikanen die het kader leverden voor het Afro-Surinaamse religious systeem. Waar het woord winti1 vandaan komt moet nog worden onderzocht, maar naast de algemene betekenis van ‘lucht in beweging’ dat van Germaanse afkomst is, wordt het gebruikt voor alle activiteiten van de Afro-Surinamers die voortvloeien uit, en bepaald worden door hun religieuze ervaringen, die als praktische uitdrukking van deze ervaringen worden beschouwd, aan te geven. Het woord winti wordt ook heel specifiek gebruikt om het idée van een Universele Entiteit of Geest aan te duiden2. De bovengenoemde activiteiten bestaan uit rituelen, geloofsgetuigenissen en praktijken die alle uit een gemeenschappelijk Afrikaans erfgoed getapt worden. Winti betekent beduidend meer dan de rituele activiteiten die in de Kampu3 plaatsvinden; het is een geintegreerd systeem van begrippen over het menselijk gedrag, over verhoudingen van de mens met hen die eerder geleefd hebben en met de natuur en natuurlijke invloeden om hem heen alsook de geestelijke krachten van het universum. Het legt verbanden tussen de 1 Volgens de cultureel antropoloog, en Afrika kenner D. France Olivieira, is het naar alle waarschijnlijkheid een Bantu woord zoals het radicaal –nt– [d.w.z. een wezen en met een /u/ erachter (ntu-) dus een levend wezen] suggereert. Met het voorvoegsel Ki [dat ‘ding van’, ‘eigenschap van’, ‘taal van’ (KiKongo = taal van de Kongolezen) ‘gezegden/zegswijzen/leer van’] ervoor betekent Kint(u) dus de leer van de levende wezens. De klank veranderingen (/k/ werd /w/ en /u/ werd /i/) zijn door het Grimm’s Law in de taalkunde te verklaren. Het religieus/spiritueel begrip winti betekent dus de leer, de filosofie van het (de) levende wezen(s). 2 Het religieus/spiritueel begrip winti betekent o.a. (1) het Afro-Surinaams religieus systeem; (2) de Universele Spirituele Entiteit of De Schepper(-God) of Dé Winti; (3) een spiritueel wezen/geest of elke manifestatie van (2); (4) in trance geraken of door een geest bevangen zijn. We schrijven dus Winti wanneer we naar de religie/het religieus systeem verwijzen, (Dé) Winti voor De Schepper(-God) en winti in alle andere gevallen. 3 Het van een dak voorzien en aan alle kanten open-zijnde optreksel waaronder de meeste ceremonies en dansen plaatsvinden.

Stichting Tata Kwasi Ku Tata Tinsensi – Abrasastraat 9 – Paramaribo – Suriname Telefoon: (00 597) 492-513 – Mobiel: (00 597) 867-6113 – Email: [email protected]

1

WINTI GODSDIENST gestorvenen/de voorouders en zij die nog geboren moeten worden. Het verklaart onvoorspelbare voorvallen door aan te geven dat ze volkomen in overeenstemming zijn met gevestigde principes; kortom Winti is een heuse religie die het onbekende aan het bekende tracht te haken en daardoor orde schept waar eeder wanorde (chaos) heerste. Winti is niet een van bovenaf opgelegd systeem, maar is er een dat van binnenuit opwelt, ontkiemt en zich voedt in de gezinnen, de families, de geslachten, dorpsgemeenschappen, het veld, kortom de maatschappij in haar geheel. Het is gewoonterecht met diepe wortels in een onafgebroken verleden. De geestelijke leiders of de bonuman4 beheersen noch bepalen de gang, de geloofslijn van deze godsdienst. Zij, de bonuman, net als de belijders ‘deinen’ mee en maken gebruik van haar hulpbronnen (resources). De bonuman zijn slechts de dienaren en de vertolkers van Dé Winti. In de Kampu en andere plaatsen waar de eerder genoemde rituele activiteiten plaatsvinden, worden slechts de wintiprincipes in focus gebracht en gedramatiseerd. Winti is democratisch in concept. Elke man of vrouw kan in principe in direct contact treden met de winti of met de voorouders, zonder tussenkomst van de bonuman. En plaats noch tijd valt buiten de winti-invloed of buiten de reikwijdte van Dé Winti. Nochtans speelt de bonuman een belangrijke en wezenlijke rol. Hij vertaalt namelijk de geloofsovertuigingen, die voor anderen vormloos zouden kunnen worden of blijven, naar geformaliseerde acties. Hij is een leraar, een schatkamer van de cultus, wijsheid alsook een vitale katalysator. Hij geeft vorm aan abstracties en praktische betekenissen aan symbolen. Hij is de intellectualiserende agens van een overweldigende emotionele kracht. Door zijn kennis van substantie en vorm van Winti, zijn ervaring met de geestelijke belevingswereld, en zijn mensenkennis is de bonuman een dynamische machtsfactor in de wintigemeenschap.

De godsbeleving Het geloof Winti kent een innerlijke en een uiterlijke geloofsstructuur. De innerlijke structuur heeft te maken met het leven zoals een mens innerlijk geleid wordt en de uiterlijke structuur is al het andere daar omheen; het is de religieuze ervaring, die door de geloofsorde Winti wordt omlijnd. De uiterlijke structuur van het geloof leert de mens op welke wijze hij of zij zich tot het geloof moet richten om zijn geestelijk leven in balans te brengen met zijn leefgewoonte. De innerlijke structuur heeft te maken met de wil om te leven. Dat betekent: de drijfkracht in de mens om te leven en/of dat wat de mens van het leven hebben of maken wil. De wil in de mens is gevestigd door de Kracht Anana5 die de mens zijn eigen wil tot uiting laat brengen. Al zijn doen en laten, zijn streven en al het andere die van binnen naar buiten komt stromen is een uiting van zijn geloofskracht in Anana; deze uiting wordt door de Kracht Anana bepaald via de akara6 (of akra of gewoon kra). De uiterlijke structuur heeft te maken met de uiterlijkheden die de inrichting van de geloofskracht van het leven bepalen. Vragen die hierbij gesteld kunnen worden, zijn o.a.: Wat doe je als mens om het leven voor jou een bepaalde wending te geven? Wat zijn je beweegredenen om voor jezelf het leven te vervolmaken? Wat is de weg die je als mens kiest om in alle rust, gebondenheid, geborgenheid, voldoening en geordendheid dit al te verwezenlijken?

4

Van het Fon bo(ko)no [+ Sranan man ] afgeleid van gbo dat ‘beschermende agens’ betekent. Een Twi (Ashanti) woord dat (ook in het Sranan) schepper, grootouder betekent. 6 Een Twi woord dat geest, ziel, de eigen ik, ego betekent. 5


2

WINTI GODSDIENST Vragen die vanuit de uiterlijke structuur van het geestelijk leven beantwoord worden. De uiterlijke geloofsstructuur van Winti heeft te maken met de wijze waarop de mens probeert zijn leven geestelijk te ordenen. Vanuit deze instelling word je als mens geleid door uitverkorenen, de bonuman, die de innerlijke structuur van het leven kennen en door hun geestelijke begaafdheid weten welke connecties voor de mens zowel individueel als collectief moeten gelden. Deze uitverkorenen, deze uitdragers van de wintigeloofsleer kunnen het leven van de mens door het toepassen van rituele handelingen in samenhang brengen met zijn menselijke verlangens. De uiterlijke structuur is de manier hoe de mens zich in zijn geloof uitdrukt; m.a.w. het is de manier hoe hij aan zijn erediensten en godsdienst vorm geeft. De beïnvloedingskracht van Dé Winti volgt de lijn van de kabra (d.w.z. de geest van de voorouders) in de opvolging van de akara bij het nageslacht. De geloofskracht in Winti zit in: Anana Kedyaman Kedyanpo7, Dé Winti en zijn Geesteskracht, Asayse Nana A Nyamkemponudyima, wordt aangeduidt als Kracht Anana. Dat wordt aangegeven als: A ben de bifo, bifo ben-de ben de, di tron ben-de tide. Wat betekent: wat er was, voordat het er was en vandaag geworden is. De Kracht Anana omvat al het leven, en de leefvormen en leefwijzen worden door delen van deze Kracht innerlijk bestuurd. In Winti wordt geloofd dat de akara, de Kracht Anana vertegenwoordigt in de mens. Daarin zit het elementaire van wat een mens wil, kan, moet en/of mag. Door zich open te stellen voor al het andere dat door de Kracht Anana wordt vertegenwoordigd, wordt de akara verruimd met het diep wezenlijke en dat leidt tot kennis, wijsheid en vertrouwen dat maakt dat het leven van een mens zich laat vervullen en compleet wordt. Op grond hiervan mag een mens zich richten op delen uit de Kracht Anana, die daar het leven geestelijk regelen waar het zich op die bepaalde manier laat regelen. Niets dat leeft of dat zo is, staat los van de Creatie Krachtsuitstraling van Anana. Daarom worden deze delen8, waar de mens zich op mag richten, ook winti genoemd. Ze staan niet los van wat de Kracht Anana is, maar worden onderscheidenlijk wel met hun eigen specifieke benamingen aangeduidt. In Winti wordt uitgaande van het voorgaande de Kracht Anana vanuit vier kernpunten benaderd. Deze filosofie heeft te maken met wat genoemd wordt de fo uku fu noso fo fasi fu a gadu libi, aangevende dat de akara vanuit vier invalshoeken door de Kracht Anana (Levenskracht) wordt omgeven. Vanuit dit centrum verruimt de akara zich met het wezenlijke die uitgaat van de fo fasi fu a gadu libi en verklaart daarbij de wijze waarop het leven de mens omgeeft. Concreet wordt de fo fasi fu a gadu libi in 4 kerngroepen onderverdeeld en aangeduidt als de: 1. Goron Winti 2. Busi Winti 3. Watra Winti en 4. Tapu Winti. Het zijn deze fo fasi (4 kerngroepen) die de invulling van de levensvormen en de levenswijzen belichamen en naar de pragmatiek van de wintileer verder in kleinere eenheden worden onderverdeeld met hun eigen benamingen. Volgens de wintileer is het belangrijk dat de mens zijn directe geestelijke beïnvloeding uit de Kracht Anana kent. Dan weet hij dat hij door die en die delen omgeven is en in die omgeving

7

Van het Twi Anana Keduaman Keduanpon dat ‘De Schepper van het (Grote) Boom des Levens’ betekent, maar in Suriname vertaald wordt als ‘De Schepper van Hemel en Aarde’. 8 Te vergelijken met een huis, waarin mensen wonen. Door gebruik te maken van een kamer, wil niet betekenen dat je het huis verlaten hebt. Je zit nog steeds in dat zelfde huis. Stichting Tata Kwasi Ku Tata Tinsensi – Abrasastraat 9 – Paramaribo – Suriname Telefoon: (00 597) 492-513 – Mobiel: (00 597) 867-6113 – Email: [email protected]

3

WINTI GODSDIENST zijn geestelijke band moet aansterken, moet ordenen om zijn leven zo vruchtbaar mogelijk te aanschouwen. In Winti wordt geloofd dat disharmonie tussen akara met delen uit deze fo fasi, het leven van de mens een verkeerde wending kan geven. Een belijder van de Wintireligie kan bij het zoeken naar geestelijke voldoening zich richten tot dat deel van Dé Winti (delen uit de 4 kerngroepen van het geestelijk leven) om daar de oplossingen voor levensvraagstukken te zoeken. Hiermee wordt niet gezegd dat Winti polytheïstisch is, want dat is zij beslist niet. Winti kent Anana Kedyaman Kedyanpo als de ALOMVATTENDE KRACHT van het leven en al haar bijbehorende creaties. Zijn Kracht, de Kracht Anana, is zo omvangrijk en bestaat uit zovele klassen en geledingen, dat een mens indien de behoefte hem ertoe dwingt of indien hij dat wenst, zich tot die bepaalde groep, klasse of geleding mag richten. Bijvoorbeeld: de Kracht Anana wordt uitgemaakt door bovenstaande kerngroepen waarvan de Goron Winti er één van is. De winti Maysa is onderdeel van de Goron Winti. Richt een mens zich in een begi tot Maysa om in die omgeving naar geestelijke voldoening te zoeken, dan is dat niets anders dan dat de persoon zich tot Anana Kedyaman Kedyanpo, via dat deel Maysa richt. In dat deel van de Kracht Anana vindt de persoon die zoekt genoegdoening, daarin vindt hij het antwoordt op zijn levensvragen en komt hij tot rust. Enkele wijzen om in meditatie te gaan zijn 1. de konfobegi en 2. de begimofo. Via deze meditatievormen kan de belijder de Kracht Anana afsmeken om tot zichzelf te komen. Via de mofo (verschilt met de begimofo) wordt de geloofsleer door de bonuman aan de belijder verkondigd; a bos'kopu fu a yeye libi so fasi a e tyari kon na fesi. In het geloof Winti wordt duidelijke onderscheidt gemaakt tussen goed en kwaad: bonu vertegenwoordigt het goede en wisi het kwade. De bonuman is verkondiger en uitvoerder van het goede en de wisiman van het kwade. In Winti wordt het goede gestimuleerd en het kwade wordt bestreden. Het goede en het kwade bepalen op momenten de gang van het leven zoals het zich openbaart en de mens moet zich op deze gang richten om door ordening en balans harmonie en klaarheid in zijn levenssituatie te brengen.

Het Geloofskarakter van Winti Om het geloof Winti te beschrijven wordt elk mens door delen uit de Kracht Anana omgeven en het is de akara die bepaalt wat voor delen uit deze Kracht een menselijk leven kunnen schouwen. In de Winti wordt daarom het geestelijke opgedeeld in: -

Anana Kedyaman Kedyanpo of Kracht Anana is het ALOMVATTENDE in de geestelijke beheersing van het leven. Zijn werkingskracht wordt aangeduid als Kracht Anana en is Alom. Deze Kracht manifesteert Zichzelf in de mens via de werkingen van de akara en de fo fasifilosofie9 van het geestelijk leven dat alle andere buiten menselijke aspecten van het leven omgeeft en verruimt daardoor het wezen van de akara met zijn levensvisies, harmonie, orde, stabiliteit en bescherming.

Hieronder volgt de indeling van de goddelijke werkingskracht zoals die uitgaat van de Kracht Anana.

9

Zoals eerder omschreven Stichting Tata Kwasi Ku Tata Tinsensi – Abrasastraat 9 – Paramaribo – Suriname Telefoon: (00 597) 492-513 – Mobiel: (00 597) 867-6113 – Email: [email protected]

4

WINTI GODSDIENST A. De Akara is dat deel van de Kracht Anana dat het menselijk leven beheerst. De akara laat het leven zich naar de eigen wijze ervaren. Voor een mens is dat het centrum van de geestelijke beleving en uitstraling. B. De Goron Winti is dat deel van de Kracht Anana die het leven in en op de aardbodem beheerst. Het leven wordt niet alleen door de mens geleefd, maar door al het leven dat leeft. Dan maakt het niet uit of het leven de mens betreft of een wurm tot diep onder de aardbodem. C. De Busi Winti is dat deel van de Kracht Anana dat het leven in en rondom de busi (de vegetatieve kracht) beheerst. D. De Watra Winti is dat deel van de Kracht Anana dat het leven in en rondom het water beheerst. E. De Tapu Winti is dat deel van de Kracht Anana dat het leven in de tapu beheerst. Het leven in de tapu houdt meer verband met de uitwisseling van de leefadem van levensvormen die elkaar in evenwicht houden en in het onderhoud van het leven elkaar voorzien. Ook het sociale onrechtvaardige wordt door deze winti bestreden. F.

De Yorka10, Profen11, of Kabra12 is de weg terug tot dat deel van de Kracht Anana waar het leven voor de mens is begonnen. De yorka, profen of kabra, collectief de bakasey-sama genoemd, is het tegengestelde van de akara. De ‘san yu e suku na dey, yu no feni en na neti…’ en ‘san yu e suku na neti, yu no feni en na dey ô…’-filosofie van het geloof in Winti spitst zich op deze tegenstelling en geeft hiervoor een verklaring. De kabra beheerst de schaduwzijde van het leven; het is de afbeelding van het voorbije leven, terwijl de akara in het lichtschijn daarvan leeft; de akara vertegenwoordigt het leven dat in de ontwikkeling van zichzelf leeft.

G. De Sweri (Eed) en de Obiya13 (Werkingskracht |-energie) maken dat wat werkelijkheid moet worden, werkelijkheid wordt. De obiya werkt van binnen uit naar buiten toe en zorgt dat wat werkelijkheid moet zijn daadwerkelijk werkelijkheid wordt. De obiya is de in vervulling gaan van iemand’s verlangen, de manifestatie van iemand’s verlangde doel. The obiya is de realisatiekracht dat voortvloeit uit de spirituele verhoudingen tussen de akara en de fo fasi van het spiritueel leven zoals die te maken hebben met datgene wat er zijn moet daadwerkelijk manifest wordt voor de mens zoals hij dat wilde.

10

Geesten van pasgestorvenen. Geesten van de voorouders die afkomstig waren uit Afrika 12 Geesten die een bepaald ritueelproces z.a. kabraprey hebben doorlopen. Kabra komt van het Twi woord krapa dat goede ziel|geest, bun winti betekent. 13 Dit woord komt in bijna alle Kwa-talen voor met min of meer de zelfde betekenissen die vaak ook tegenstellende betekenissen weergeven. Ook in het Caraibisch gebied vinden we ditzelfde verschijnsel, Echter zoals het woord hier gebruikt en bedoeld wordt is het in het bijzonder afkomstig van het Ibgo (in Oost-Nigeria) obi a dat deze bepaalde geest, ziel, wil betekent. 11


5

WINTI GODSDIENST De sweri is datgene waartoe jij je verplicht hebt als mens waardoor de obiya gecreëerd wordt. De sweri is alles wat je voor jezelf wenst, jezelf belooft en in de overtuiging daarvan waarmaakt. A sweri de tu fasi: leki wan sroto nanga leki wan winsi. De sweri kan op twee manieren worden benaderd: de sweri die consequenties heeft en de sweri zonder consequenties. Aan de sweri ‘leki wan sroto’ zijn voorwaarden verbonden, die, zonder die voorwaarden op te heffen, niet ophouden te bestaan. Bij de sweri ‘leki wan winsi’ zijn geen voorwaarden aan verbonden; het betreft in dezen meer een soort van motivatie tegenover jezelf om een bepaald doel te verwezenlijken.

De geloofskracht: Dé Winti, is universeel. Ondanks het feit dat het fundament van de wintigeloofsleer uit Afrika afstamt, is volgens het geloof elk mens door Dé Winti omgeven en leeft Zijn Akara in elk mens. Door geloof te hebben in alles wat het leven te bieden en de wil om van het leven te maken wat je voor jezelf wenst, geeft reeds de basis aan van de geloofskracht in Anana. Door dit universeel karakter kan elkeen die zijn leven wil ordenen, die wil geloven, dat via de wintigeloofsleer doen. De innerlijke structuur van het geloofsleven wordt volgens de wintifilosofie door deze Akara bepaald en elk mens is daar deel van. De beleving14 van Winti is niet gebonden aan een bepaalde etnische groep, ras of volk; elkeen die gelooft zal door het geloof gevoed worden. Duidelijk is dat de Afrikaanse nakomelingen behalve geloofsgebonden ook cultuurgebonden is aan de uiting van de geloofskracht van Dé Winti zoals deze wordt uitgezet door de geloofsorde Winti.

De Filosofie in Winti Velen zoeken naar rust en voldoening via de wintireligie. Dat Winti de mens op het ware pad brengt om tot zingeving en bezinning te komen en dat hij hieruit kracht put om zijn leven naar wens en vermogen zinvol in te delen, is één van de basiskenmerken bij de overbrenging van de wintigeloofsleer aan de belijder. Met velen wordt niet alleen bedoeld degenen die van Afrikaanse origine zijn, maar ook degenen van andere etnische groepen die in en buiten Suriname leven en volgens de principes van deze geloofsorde hun geloofsleven trachten te ordenen. Wintibelijders zoeken via de wintireligie naar oplossingen voor de levensvraagstukken. Deze levensvraagstukken variëren naar allerhande aard: 1. vraagstukken die te maken hebben met hoe te leven, hoe het leven in te delen door ordening en harmonie en deze in balans te brengen met het geestelijk krachtenveld rondom. Het betreft hier dus vragen die de levenshouding richting helpen geven. 2. vraagstukken die te maken hebben met verstoring van het geestelijk evenwicht waarbij de persoon zichzelf niet (meer) in de hand heeft. Men zou kunnen stellen a sama kon law of zijn akara is in zichzelf gekeerd, waardoor hij zich afsluit van de buitenwereld. 3. vraagstukken waarbij lichamelijke ziekte, het zich ziek voelen en het langdurig ziek zijn het leven van de persoon (mens) in een wurgende greep vasthoudt. 4. vraagstukken over ziektebeelden en gebeurtenissen die vraagtekens opwerpen. In Winti gaan de levenswijze hoe te leven en het geloof in de Kracht Anana nauw samen. 14

Zie onderdeel: Wintibeleving Stichting Tata Kwasi Ku Tata Tinsensi – Abrasastraat 9 – Paramaribo – Suriname Telefoon: (00 597) 492-513 – Mobiel: (00 597) 867-6113 – Email: [email protected]

6

WINTI GODSDIENST Deze twee uitersten vullen elkaar aan. Wie niet leeft naar het geloof, zal het geloof dan ook niet kennen. In Winti gaan mens en geestelijk leven samen; ze zijn inherent aan elkaar De basis van het geloof is de mens zelf. Het individu moet eerst met zichzelf in het reine komen, met zijn akara, om een weg te vinden uit het moeras van de onwaarheid te geraken. Vertrouwen hebben in wat men kan en hoe men verder moet moet onomstotelijk gegrifd zijn in de mens zijn leefattitude. Via sreka, reinigingsrituelen, wordt het lichaam in balans gebracht met zijn geestelijk milieu. De sreka zijn rituelen die de geestelijke band aanhalen en de losse delen ervan tot een geheel smeden.

De Rol van de Bonuman Een bonuman vervult in het leven van de belijder een dynamische rol. Behalve dat hij (of zij) overbrenger is van de geestelijke leer Winti., is hij ook 1. raadgever in huiselijke omstandigheden 2. heler bij ziekte 3. scheidsrechter bij ruzie tussen partners die hun leefomstandigheid negatief beinvloeden. De rol van de bonuman in het geloof is om de diepgang, de waarden, de normen, kortom de hele ethiek en de daarbij behorende zedelijke waarborgen over te brengen aan belijders die naar geestelijke genoegdoening, rust, houvast en gezondheid zoeken. Belangrijk is dat hij (of zij) bij de uitoefening van het geloofsdenken wordt gebruikgemaakt van elementen (aangrijppunten) die door de natuur worden voortgebracht. Elementen z.a. kruiden van bomen en planten zijn niet weg te denken in de beleving van het geloof: a grun wiwiri de fu tyari yepi gi sama. Als iemand naar een bonuman stapt met een probleem, een levensvraagstuk, gaat deze geestelijk na welke de zaken zijn die het leven van de persoon in kwestie negatief beinvloeden en waar de schoen precies wringt. Wanneer de bonuman het één en het ander heeft vastgesteld, gaat hij (of zij) zich daarover uitspreken en de persoon krijgt te weten wat híj doen moet om een verandering te brengen in benarde of benauwde leefssituatie of hij krijgt te horen wat de oorzaak van zijn ziekte is. Aan de hand van de bevindingen zal de bonuman overgaan tot uitvoering van het geestelijk werk oftewel a wroko. De bonuman zal in eerste instantie de dresi (het middel) inzetten om het ziektebeeld te bestrijden. De wasi-prati, de puru-fyofyo, de bro-mofo zijn daarvoor rituelen bij uitstek. In de tweede instantie zal hij via de sreka de zwakke geestelijke schakels aansterken, zodat de persoon de nodige attitude veranderingen kan opbrengen om zijn leefgedrag te verbeteren, zodat hij niet makkelijk meer in dezelfde problemen kan vervallen. Hoe gaat dat in zijn werk? Deze vraag is zeer belangrijk om de werking van het goede in de wintibribi te kunnen begrijpen. Eerst zal het duidelijk moeten zijn wat de werking is van het goede en/of het kwade in leefssituaties en waar de mens met zijn leven in deze staat. Ziekte en gezondheid zijn namelijk twee belangrijke tegenpolen die het leven in balans helpen houden. De mens kan een bepaalde ziekte als onrecht(vaardig) ervaren, maar ziekte zelf is een niet weg te denken onderdeel van het leven zelf. Ziekte kan de mens tot inkeer brengen hoe niet verder te leven en dwingt hem zijn levenshouding te veranderen, aan te passen of die anders in te richten. Ziekten, ongevallen en andere vormen van menselijk leed zijn allemaal zaken die terugvallen op het menselijke en hebben hun oorzaak in het ongenuanceerd handelen van het menselijk gedrag.


7

WINTI GODSDIENST Verwaarlozing van het intergeestelijk contact tussen bun akara15 en bun winti16 kan maken dat je zaken verkeerd aanpakt en jezelf daardoor schaadt. Dat kan reeds redenen genoeg zijn dat door deze wanverhoudingen in de plaats van gezondheid, kracht, wijsheid en kennis, ziekte de kop opsteekt. Te yu e afrontu yusrefi noso wan bigisama fu yu, dan yu e tyari yusrefi kon poti ini wisiwasi; als je iets doet of hebt gedaan dat verkeerd is en jezelf daarmee schaadt drijf je jezelf in de verdoemenis.

De Singi De vele singi (liederen) die het geloof in Anana verheerlijken stammen af uit Afrika of zijn stand gekomen bij het bezingen van levenssituaties of werden geconserveerd in de slavenperiode. Door het bezingen van de singi wordt een extra dimensie toegevoegd om de geloofskracht van Anana aan te voelen en beleven. De singi kunnen in twee grote categorieën worden onderverdeeld: a. dat deel waar het leven van de Profen, Yorka of de Kabra (kortom: de overledenen) bezongen wordt om de mens zich de rol van het verleden in zijn leven te laten herinneren. De zgn. profen-, yorka- en kabrasingi en b. dat deel van de singi dat de mens in de diepte van zijn geestelijke beleving voert. De singi zijn onlosmakelijk verbonden bij het uitdragen van religieuze diensten zoals de: 1) wintiprey 2) banyaprey en 3) komparsi-neti Ook bij de uitvoering van rituelen zoals de wintisreka, de kra-tafra, de payman en andere ceremoniële aangelegenheden worden de singi als object gebruikt om tot volvoering te komen.

<<<<<>>>>>

15 15

De goede Ik; ego; de positieve sturingskracht van (de) winti.


8

WINTI GODSDIENST Wilt u meer weten wat Winti werkelijk is en niet het karikaturale en stereotype gebrabbeld dat ervoor doorgaat voor? Lees dan de volgende boeken van de heer. Juliën A. Zaalman:

1. August, een Bonoeman: de beleving van Winti – Vertellingen, Paramaribo, 2002. 304 pp. Surinaamse$50,00 (US$20.00; €20.00) ISBN: 99914-890-5-3 2. Gily en Lise: De beleving van het geloof in Winti. Paramaribo, 2005. 776 pp. Surinaamse$100.00 (US$40,00; €30.00) ISBN: 99914-89-4-2 3. Mi Abre Mi Abre Mi Kuminiti-ye: Winti, Kennis van het Leven. Paramaribo, 2006. 274 pp. Surinaamse$65,00 (US$22.00; €20.00) ISBN: 99914-490-00 4. Asayse Nana A Nyamkemponudyima: Hoe Anana Zich aan de Mens Openbaart. Paramaribo, 2007. 192 pp. Surinaamse$60,00 (US$21.00; €20.00) ISBN: 99914-4901-9 Voor bestellingen: [email protected]


9

De godsbeleving WINTI GODSDIENST

Recommend Documents