De federale gerechtelijke politie

De federale gerechtelijke politie

Onze bijdrage in de strijd tegen criminaliteit

Inhoudslijst

1. Missie, visie, waarden en identiteit van de federale gerechtelijke politie (FGP)

2

2. Hoe is de federale gerechtelijke politie georganiseerd ?

4

De gedeconcentreerde directies De centrale directies

3. Het gerechtelijk onderzoek, de kern van onze job Het voeren van gerechtelijke onderzoeken De rechercheurs van de federale gerechtelijke politie De onderzoeken

4. De gespecialiseerde steun aan het onderzoek en de rechercheurs 5. De geïntegreerde aanpak van de prioritaire fenomenen, een permanente zorg ! De strategische cyclus De prioritaire criminele fenomenen De strategische plannen, de programma’s en projecten De aanpak van de criminele organisaties en van de georganiseerde criminaliteit De informatiegestuurde politiezorg (ILP) Een geïntegreerde en integrale aanpak van de prioritaire fenomenen : enkele voorbeelden

4 5

7 7 7 7

8 10 10 10 11 12 13 15

Rondtrekkende dadergroepen Het terrorisme De zware criminaliteit tegen goederen De productie van synthetische drugs Witwassen De mensenhandel en -smokkel

15 17 18 19 20 21

6. De internationale politionele aanpak

22

Bijkomende bronnen

23

Afkortingen

24

Contactgegevens

25

Verantwoordelijke uitgever : Paul Van Thielen Redactiecomité : Ronald Gilson, Dirk Valcke, Stanny De Vlieger, Alain De Proft, Julie De Brauwer, Claudia Friedrich, Dirk Allaerts, Kurt Desoete, Karen De Cock. Met de steun van Astrid Kaisin (Persdienst) en Saskia Van Puyvelde (DSIC) Vertaling : Vertaaldienst van de federale politie Coördinatie : Sandhya Katara Realisatie : Caroline Chaidron, Virginie Smaniotto Fotografie : Jocelyn Balcaen, Lavinia Wouters Drukkerij van de geïntegreerde politie Maart 2009

Via deze brochure kan u kennismaken met de federale gerechtelijke politie. U komt hierin te weten : wie de leden van de federale gerechtelijke politie zijn, wat ze doen en hoe ze werken alsook welke taak ze precies vervullen in de maatschappij. Zeer kort geschetst is onze uitdaging de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit, het terrorisme en bepaalde vormen van criminaliteit die, zoals de complexe fraude, specialisatie vereisen. Als leden van de federale politie engageren wij ons resoluut in een geïntegreerde en integrale aanpak van deze fenomenen. “Integraal” betekent dat we rekening houden met de verschillende aspecten : preventie, repressie en nazorg. “Geïntegreerd" betekent dat we permanent samenwerken met onze vele partners. Een belangrijk deel van ons werk vereist de grootste discretie en dit is zeker het geval met onderzoeken die zich in de fase van het gerechtelijk onderzoek bevinden. Maar dit mag ons niet beletten om u in alle transparantie uit te leggen hoe onze algemene directie werkt en hoe we de ontwikkelde strategie voor gerechtelijke politie uitvoeren. Het lezen van dit document zal u hopelijk zin geven om er nog meer over te weten. Als dit het geval is, aarzel niet om ons te contacteren : onze gegevens staan op de laatste bladzijde van deze brochure. We staan volledig ter uwer beschikking om bijkomende uitleg te geven die u nuttig zou vinden. We zijn fier om ons beroep aan u voor te stellen en wensen u veel leesgenot ! Paul Van Thielen Directeur-generaal

“Dag allemaal ! Ik ben onderzoeker bij de federale gerechtelijke politie. Ons beroep is de samenleving beschermen door de criminaliteit te bestrijden, de daders te arresteren en de criminele organisaties te ontwrichten …het is echt teamwerk ! We moeten ons voortdurend aanpassen aan talrijke ontwikkelingen : nieuwe wetten, nieuwe werkmethoden, nieuwe modi operandi en constant evoluerende technologieën. Bovendien moeten we proberen zo goed mogelijk te beantwoorden aan de verwachtingen van de overheden en de burgers. Net als onze collega’s van de lokale recherchediensten, kunnen we rekenen op de ondersteuning en expertise van verschillende diensten die in deze brochure aan bod komen. We werken dus niet alleen en onze politionele aanpak beperkt zich niet enkel tot onze visie. Het nationaal veiligheidsplan, de gerechtelijke overheden en het politiemanagement stemmen ons werk af op een integrale en geïntegreerde aanpak van de criminaliteit.

Ludo, onderzoeker FGP

–

1–

Federale gerechtelijke politie

In deze brochure komt u meer te weten over ons beroep, onze organisatie en onze partners !”

1

Missie, visie, waarden en identiteit van de federale gerechtelijke politie (FGP)

De federale gerechtelijke politie wil eerst en vooral goed werken en wil een meerwaarde bieden binnen de grotere organisatie waartoe ze behoort : de geïntegreerde politie. Om dit doel te bereiken, steunt de federale gerechtelijke politie op een wettelijk kader dat voor haar de bakens uitzet. De wet op de geïntegreerde politie bepaalt de opdracht, de missie van de federale politie : ‘de federale politie verzekert over het hele grondgebied, met inachtneming van de principes van specialiteit en subsidiariteit, de gespecialiseerde en supralokale opdrachten van bestuurlijke en gerechtelijke politie, evenals ondersteunende opdrachten voor de lokale politiediensten.’ Met andere woorden, als leden van de federale politie dragen we bij tot de veiligheid en levenskwaliteit van de gemeenschap. De opdrachten die de wet vermeldt, voeren we uit op nationaal en internationaal vlak. We werken in synergie met onze partners en specialiseren ons in taken waarvoor veel expertise vereist is. Daarnaast leveren we gespecialiseerde steun aan onze partners van de lokale politie om hen te helpen hun doelstellingen te bereiken.

identificeren en opsporen van de daders, maar nog meer naar de ontmanteling van de criminele organisaties waar ze deel van uitmaken. Het is ook de taak van de federale gerechtelijke politie om gerechtelijke expertise en gespecialiseerde middelen aan te bieden, vooral aan onze collega’s van de lokale politie. Deze gespecialiseerde steun en de bestrijding van georganiseerde criminaliteit zoals hierboven beschreven, kunnen slechts doeltreffend zijn als we hiervoor een specifieke expertise ontwikkelen. Zowel de lokale politie als de federale politie sporen de daders van misdrijven op. Om een goede samenwerking en optimale taakafbakening te verkrijgen wordt een richtlijn van het College van Procureurs-generaal toegepast : de COL 2/2002.

De opdracht van de federale gerechtelijke politie is : “het steeds performanter bedwingen van de omvang en de impact van de georganiseerde criminaliteit en van de maatschappijontwrichtende criminaliteit, van de bovenlokale criminaliteit en de criminaliteit die door haar ingewikkelde aard gespecialiseerde opsporingen en onderzoeken vereist.

Federale gerechtelijke politie

We bestrijden dus voornamelijk de zware en georganiseerde criminaliteit. Dit beperkt zich niet tot het uitvoeren van onderzoeken, maar we willen ook nadenken over preventie, wetgeving, de opvang van slachtoffers enz. Eerst komt het erop aan nieuwe of opkomende criminele fenomenen te ontdekken en zo vlug mogelijk de bevoegde ministers hiervan in te lichten. Verschillende diensten gaan onmiddellijk aan het werk om de schade die door dit nieuwe fenomeen zou kunnen worden veroorzaakt, te beperken. Er gaat ook veel aandacht naar het

–2–

Deze richtlijn verdeelt de taken en verzekert een coördinatie, hoofdzakelijk tussen de federale gerechtelijke politie en de recherchediensten van de lokale politie. De complexiteit van onderzoeken die moeten worden gevoerd, zoals bepaald in de richtlijn, is daarbij de beslissende factor voor de toewijzing en behandeling ervan door het lokale of federale niveau. “De complexiteit van het onderzoek kan afgeleid

1) de aard van het te onderzoeken feit of van de feiten die onderzocht moeten worden ; 2) de aard van de te verrichten onderzoeksdaden ; 3) de geografische spreiding van de gespecialiseerde onderzoeksdaden. Het onderzoek dat aan één van die criteria beantwoordt, wordt in principe door de magistraat aan de federale politie toegewezen. Alle andere onderzoeken worden aan de lokale politie toegewezen.” Ook bij een goede taakverdeling, blijft het gerechtelijk speurwerk teamwerk dat wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met een hele reeks partners binnen en buiten de geïntegreer-

de politie. Performant onderzoeken is inderdaad een zaak van “samenwerken” met tal van diensten en autoriteiten die elkaar aanvullen en versterken met het oog op een leefbare en veilige samenleving.

Onlangs verduidelijkte de geïntegreerde politie deze visie die kan worden samengevat in het begrip “Excellente politiezorg”. Hierin worden drie basisideeën geïntegreerd : de gemeenschapsgerichte politiezorg, de informatiegestuurde politiezorg en de optimale bedrijfsvoering. Van elke politievrouw of –man wordt verwacht dat ze in al hun professionele handelingen rekening houden met deze drie basisprincipes. De federale gerechtelijke politie onderschrijft deze manier van werken volledig. Ze heeft deze basisprincipes nog gepreciseerd en neergeschreven in een “identiteit” met specifieke kenmerken die zich bovendien perfect inschrijven in de overkoepelende visie en identiteit van de federale politie. Het doel van deze identiteit is onder meer de betrokkenheid van haar leden te verhogen doordat zij weten wat van hen wordt

verwacht. De federale gerechtelijke politie wil daarmee ook de overheden en partners informeren over haar engagementen en ambities.

Om al deze wettelijke opdrachten en taken uit te voeren streven we ernaar om al de medewerkers eenzelfde visie en dezelfde waarden mee te geven.

–3–

Federale gerechtelijke politie

worden uit een bepaald aantal criteria, die in drie categorieën worden ondergebracht :

2

Hoe is de federale gerechtelijke politie georganiseerd ?

De federale gerechtelijke politie staat onder de leiding van haar directeur-generaal. Die wordt omringd door een beleidsondersteunende dienst die instaat voor de strategische planning en opvolging, management van mensen en middelen, gerechtelijke informatiehuishouding en internationale samenwerking.

en de geïntegreerde aanpak (met alle partners en overheden) van prioritaire fenomenen in de praktijk worden gebracht. Ze maken het gezamenlijke engagement van alle partners in veiligheid zichtbaar op het terrein.

Verder is ze opgedeeld in 27 gedeconcentreerde directies en 6 centrale directies die hun opdrachten uitvoeren in een constructieve en voortdurende interactie met elkaar.

Directie

De gedeconcentreerde directies In elk van de 27 gerechtelijke arrondissementen van ons land is een gedeconcentreerde directie van de FGP gevestigd. Elke directie wordt geleid door een gerechtelijk directeur. De omvang en de organisatie van de directies kan verschillen, maar overal specialiseren personeelsleden zich in de aanpak van prioritaire criminaliteitsfenomenen zoals drughandel, mensenhandel en –smokkel, ernstige economische en financiële criminaliteit, rondtrekkende dadergroepen, terrorisme, … De belangrijkste taak van deze gedeconcentreerde directies bestaat dan ook uit het voeren van opsporingsonderzoeken, onder leiding van het parket, of van gerechtelijke onderzoeken onder leiding van een onderzoeksrechter. Dit kan gebeuren zowel op een proactieve als op een reactieve wijze. In het eerste geval vertrekt men van beschikbare informatie rond een criminele dadergroep en bewijst het onderzoek de criminele activiteiten ervan. Bij een reactief onderzoek is het vertrekpunt het misdrijf en wordt er getracht de schuld of de onschuld van een verdachte aan te tonen.

Federale gerechtelijke politie

Daarnaast wordt aan partners intern en extern de politie gespecialiseerde steun verleend hoofdzakelijk in de domeinen van de ICT-criminaliteit, de technische en wetenschappelijke politie, het informantenbeheer, de misdrijfanalyse en de bijzondere opsporingsmethoden en -technieken. Binnen deze directies worden ook “projecten” op arrondissementeel niveau ontwikkeld waarbij de integrale (preventie, repressie, nazorg …)

–4–

Beheer

Coordinatie en leiding

Lokale verbindingsambtenaren

Arrondissementeel Informatiekruispunt

Gespecialiseerde diensten

Steun diensten

Drugs

Labo’s van technische en wetenschappelijke politie Regional Computer Crime Unit

Georganiseerde diefstallen

Financiële criminaliteit

...

Sectie criminele informatie

Operationele misdrijfanalyse

...

De zes centrale directies van de federale gerechtelijke politie zijn in Brussel gevestigd. Drie ervan hebben een rechtstreekse taak in de strijd tegen de prioritaire criminele fenomenen : de centrale directies “criminaliteit tegen personen” (DJP), “criminaliteit tegen goederen” (DJB) en “financieel-economische criminaliteit” (DJF). Daarnaast zijn er nog drie centrale directies die een opdracht hebben dwars door de fenomenen heen : de centrale directies van “gerechtelijke operaties” (DJO), van “technische en wetenschappelijke politie” (DJT)”en “georganiseerde criminaliteit” (DJC). Alle zes helpen ze het Federaal Parket bij het coordineren van de 27 gedeconcentreerde directies in concrete dossiers. Doordat ze gestructureerd zijn rond de prioritaire fenomenen of rond gespecialiseerde taken, zijn ze in staat om expertise en

Diensten DJB ■ ■

■ ■ ■ ■ ■

Voertuigcriminaliteit Georganiseerde diefstal en kunst Leefmilieu Diefstal gewapenderhand Wapens Hormonen Fugitive Arrest and Search Team (FAST)

■

■

■ ■

Misdrijfanalyse Opsporingsberichten via de media Nationaal informatiekruispunt Operationele permanentie Bijzondere opsporingsmethodes en technieken

De centrale directies bevatten een aantal diensten die hieronder worden opgesomd.

Diensten DJP ■ ■ ■ ■

Terrorisme en sekten Drugs Agressie en verdwijningen Mensenhandel en mensensmokkel

Diensten DJF ■

■ ■ ■ ■

Diensten DJO ■

steun te leveren aan de gedeconcentreerde directies van de FGP, en aan interne en externe partners. Behalve voor DJF blijft het zelf uitvoeren van gerechtelijke onderzoeken de grote uitzondering, dit is immers de taak van de gedeconcentreerde directies. Om dit alles goed te kunnen blijven doen, is het niet voldoende om de expertise die we bezitten te borgen, maar moet er ook steeds aan nieuwe ontwikkelingen worden gedacht. Ook dit is, samen met de kwaliteitscontrole, een essentiele rol van de centrale directies. Tot slot vormen de centrale diensten een onmisbare schakel in de veiligheidsketen, namelijk door het uitwerken van “programma’s” die een totaalaanpak beogen met bestuurlijke (preventieve) en gerechtelijke maatregelen waarbij vernieuwende werkwijzen worden voorgesteld aan de verschillende betrokken partners.

Diensten DJT ■ ■ ■

■

■

Audio-video Quality assurance en R&D Centrale eenheid en robotfoto’s Gerechtelijke identificatiedienst Gedragswetenschappen

–5–

Georganiseerde economische en financiële delinquentie Corruptie ICT-criminaliteit Valsheden Oplichting

Diensten DJC ■

■

Operationele projecten gericht naar specifieke dadergroepen Getuigenbescherming

Federale gerechtelijke politie

De centrale directies

CG Commissariaat-generaal

DGA

DGJ

DGS

Algemene directie van de bestuurlijke politie

Algemene directie van de gerechtelijke politie

Algemene directie van de ondersteuning en het beheer

27 FGP's

DJB Directie van de criminaliteit tegen goederen

Antwerpen Turnhout

Brugge Gent Veurne

Ieper

Kortrijk

DJP

Hasselt

Mechelen

Dendermonde

Directie van de criminaliteit tegen personen

Leuven Oudenaarde

Brussel

Tongeren

DJF

Nivelles

Tournai Mons

Liège Namur

Huy

Directie van de economische en financiële criminaliteit Verviers

Charleroi Eupen Dinant

Marche-en-Famenne

Neufchâteau

Arlon

DJMM

Federale gerechtelijke politie

Dienst gerechtelijke politie in militair milieu

DJC Directie van de georganiseerde criminaliteit

DJO Directie van de gerechtelijke operaties

DJT Directie van de technische en wetenschappelijke politie

–6–

Het gerechtelijk onderzoek,

3

de kern van onze job Het voeren van gerechtelijke onderzoeken

specifieke diploma’s (boekhouding, informatica, wetenschappen, ...)

De onderzoeksopdrachten worden uitgevoerd onder de leiding van bevoegde overheden : de Federale Procureur of de procureur des Konings (een opsporingsonderzoek) of de onderzoeksrechter (een gerechtelijk onderzoek). Zij leiden de enquête daadwerkelijk, door het bepalen van de richting, de doelstellingen die moeten worden bereikt en de procedures die moeten worden toegepast.

De uitdagingen zijn velerlei. Onze rechercheurs opereren in een omgeving die razendsnel en op vele vlakken evolueert midden een globaliserende wereld. Zij moeten nieuwe, complexe wetten en middelen hanteren en worden volop geconfronteerd met de voortdurende technologische evolutie, vooral in telecommunicatie en informatica, en met criminele organisaties die zich permanent aanpassen aan de vooruitgang.

De procureur des Konings kan beroep doen op de mensen en middelen van de federale gerechtelijke politie die in het arrondissement werkzaam zijn. Het Federaal Parket heeft geen eigen opsporingsdiensten ter beschikking en moet daarom beroep doen op diezelfde gedeconcentreerde directies. Om conflicten te vermijden tussen deze twee opdrachtgevers, werd op voorhand per directie bepaald over hoeveel middelen het Federaal Parket kan beschikken. Men noemt dit de gehypothekeerde capaciteit. Op politioneel niveau wordt er voor elk onderzoek een “dossierbeheerder” aangewezen die, onder de eindverantwoordelijkheid van de gerechtelijk directeur, de operationele leiding neemt van het team van rechercheurs.

De rechercheurs van de federale gerechtelijke politie De rechercheurs van de FGP zijn “gespecialiseerd”. Dit betekent dat zij een specifieke opleiding achter de rug hebben. Bepaalde functies, zoals bij de Regional computer crime unit, misdrijfanalisten en financiële rechercheurs vereisen bovendien nog een meer doorgedreven training. Daarnaast worden onze medewerkers voortdurend bijgeschoold in de diverse opleidingscentra van de politie en bij externe partners. Ten slotte worden voor bepaalde functies kandidaat-rechercheurs aangeworven op basis van

De rechercheurs krijgen regelmatig steun van een aantal niet politiële medewerkers, met name de leden van het Administratief en Logistiek Kader van de politie (CALog) die hen bijstaan in alle taken die niet de hoedanigheid van politieman of -vrouw vereisen.

De onderzoeken Belangrijke en complexe onderzoeken stellen hoge eisen aan iedereen die erbij betrokken is. Daarom moeten magistraten en politiemensen op voorhand en bij elke belangrijke evolutie in het onderzoek overleggen over de gepaste oriëntering die aan het dossier moet worden gegeven. Daarnaast moeten zij alle belangrijke aspecten analyseren zoals de keuze en de verdeling van de middelen, de evaluatie van de duur en de prioriteit van het ene dossier ten opzichte van het andere. De vastberaden strijd tegen georganiseerde misdaad vereist steeds meer dat de politie zelf initiatief neemt en niet afwacht tot bepaalde misdrijven zijn gepleegd. Daarvoor is het essentieel dat we over goede informatie kunnen beschikken en dat de federale politie nauw samenwerkt met de lokale collega’s. Binnen de federale gerechtelijke politie werken de gedeconcentreerde eenheden vaak ook onderling samen en de centrale directies leveren nuttige steun bij deze operaties. Deze samenwerking zet zich vaak buiten de landsgrenzen verder, soms onder de vorm van een internationaal samengesteld onderzoeksteam (joint investigation team, JIT). Andere eenheden van de federale politie leveren eveneens gespecialiseerde steun. Bijvoorbeeld worden de speciale interventie-eenheden (CGSU) ingezet voor het schaduwen van criminelen of ook voor het infiltreren of afluisteren van het crimineel milieu. De hondensteundienst biedt hulp met drugs- of speurhonden, enz … –7–

Federale gerechtelijke politie

Om het onderzoek te kunnen uitvoeren, moeten er mensen en middelen aan worden toegekend. Hierbij wordt rekening gehouden met andere lopende onderzoeken, met de nationale prioriteiten en met de prioriteiten die de procureur des Konings voor zijn arrondissement heeft vastgelegd.

4

De gespecialiseerde steun aan het onderzoek en de rechercheurs De federale gerechtelijke politie biedt ook nog steun op vele andere domeinen. Enkele voorbeelden :

De onderzoeker van de Regional Computer Crime Unit haalt het adressenboekje uit een in beslag genomen gsm.

Het labo van technische en wetenschappelijke politie neemt bruikbare sporen op een verdacht pakket.

Federale gerechtelijke politie

De analyse van de uitgeschreven afgeluisterde telefoongesprekken en de geluidsverbetering, leidt tot de inbeschuldigingstelling van een dader.

De eensluidende resultaten van de leugendetector zullen misschien toelaten een individu vrij te pleiten van betrokkenheid bij een moord.

De Gerechtelijke identificatiedienst vergelijkt vingerafdrukken om een dader te identificeren of om eventuele verbanden tussen feiten vast te stellen.

De Cel vermiste personen vergezelt de onderzoekers in de zoektocht naar een verdwenen persoon.

–8–

Op basis van een robotfoto wordt een nationaal opsporingbericht via meerdere media verspreid (internet, tv, kranten).

De Dienst voertuigcriminaliteit helpt bij de identificatie van chassisnummers van gestolen voertuigen in het raam van het ontmantelen van een zwendel.

De Dienst drugs staat de onderzoekers bij tijdens de ontdekking van een clandestien labo om de productiemethode en de oorsprong van de onderdelen van de installatie te achterhalen.

De diensten van DJC geven steun bij de identificatie van aliassen die gebruikt worden door gekende criminelen.

De Centrale dienst tegen valsheden analyseert identiteitsdocumenten, paspoorten, verblijfsdocumenten, rijbewijzen, … om hun echtheid te verifiëren.

De Dienst wapens achterhaalt de legale of illegale historiek van wapens die hen worden voorgelegd.

De Dienst leefmilieu bereidt de politiemensen voor op een inbeslagname van gevaarlijke exotische dieren.

–9–

Federale gerechtelijke politie

De operationele misdrijfanalist identificeert relaties in een criminele groep als voorbereiding op de huiszoekingen.

De psychologen staan de onderzoekers bij tijdens “delicate” verhoren.

5

De integrale en geïntegreerde aanpak van de prioritaire fenomenen, onze permanente zorg ! De federale gerechtelijke politie is slechts een schakel in de veiligheidsketen. We streven daarom permanent naar afstemming met de andere actoren zowel voor het algemene beleid als voor concrete acties. Ondermeer door het opstellen en uitvoeren van projecten en door een professionele aanpak proberen we de prioriteiten die door de overheid werden bepaald te realiseren.

De strategische cyclus De aanpak van de onveiligheid is een gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid. Veiligheid belangt iedereen aan : politie, overheden, verenigingen, de privé-sector, maar ook de individuele burger. Vanuit die gedachte ontwerpen de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie samen met hun collega’s een kadernota integrale veiligheid. Deze bepaalt de te varen koers en coördineert een gezamenlijke aanpak tussen de verschillende FOD die zich, moeten richten op dezelfde doelstellingen. Op basis van deze kadernota integrale veiligheid maar ook op basis van de algemene visie van de geïntegreerde politie (de excellente politiezorg), het criminaliteitsbeeld, diverse studies en analyses, bevragingen en wensen van de verschillende partners, stelt de federale politie een nationaal veiligheidsplan voor. Dit plan wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de ministers en bepaalt voor de geïntegreerde politie de prioriteiten en doelstellingen voor de volgende 4 jaar.

Federale gerechtelijke politie

Het nationaal veiligheidsplan bepaalt welke criminele fenomenen een prioriteit vormen voor de geïntegreerde politie. Als leden van de politie moeten we elk veiligheidsprobleem op een kwaliteitsvolle manier behandelen. Aangezien er onvoldoende middelen zijn om elk fenomeen met evenveel engagement aan te pakken, worden door de bevoegde autoriteiten sociaal verantwoorde keuzes gemaakt. In die zin bepaalt het nationaal veiligheidsplan de prioritaire criminele fenomenen die de geïntegreerde politie samen met talrijke andere partners moet bestrijden op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Het nationaal veiligheidsplan is een gids voor het werk van alle politiediensten. Het moet

– 10 –

zorgen voor de uitwerking, de toepassing, de opvolging en de grondige evaluatie van maatregelen in de strijd tegen de onveiligheid. Deze maatregelen worden voortdurend gecontroleerd op hun kwaliteit en waar nodig worden de gebruikte middelen, de procedures en desnoods de structuren aangepast. Dit gebeurt in een voortdurende cyclus die gebaseerd is op het breed aanvaard EFQM (European Foundation for Quality Management) managementmodel.

De prioritaire criminele fenomenen Voor de periode 2008-2011 heeft de regering besloten om de volgende veiligheidsfenomenen als prioritair te beschouwen, in het bijzonder wanneer de criminele feiten worden gepleegd in georganiseerd verband : ❚ corruptie ; ❚ ernstige of georganiseerde fraude ; ❚ witwassen ; ❚ ICT-criminaliteit ; ❚ leefmilieucriminaliteit ; ❚ terrorisme ; ❚ productie en handel van drugs ; ❚ illegale immigratie en mensensmokkel ; ❚ mensenhandel – economische exploitatie ; ❚ mensenhandel – seksuele exploitatie ; ❚ ernstige geweldmisdrijven ; ❚ eigendomsdelicten met focus op rondtrekkende dadergroepen.

De strategische plannen, de programma’s en projecten De federale gerechtelijke politie baseert zich op het nationaal veiligheidsplan voor de planning van haar werkzaamheden. Het centraal niveau vertaalt het plan door het opstellen en uitvoeren van programma’s. Op niveau van het arrondissement worden de prioriteiten aangepakt via projecten. Deze werkwijze vereist uiteraard een permanent overleg tussen alle betrokkenen waarbij ze allen werken aan een zelfde einddoel. De programma’s uitgewerkt door de centrale diensten omvatten alle preventieve en repressieve activiteiten voor de aanpak en de opvolging van de veiligheidsfenomenen.

De grondige aanpak van criminele fenomenen vereist langdurige en multidisciplinaire inspanningen. Binnen de programma’s wordt permanent de evolutie en de regionale spreiding van het fenomeen opgevolgd (beeldvorming) en wordt er voortdurend gewerkt aan het verbeteren van de bestrijdingmethodes waarbij de internationale dimensie zeker niet uit het oog mag worden verloren. Elk programma coördineert ook de aanpak van het fenomeen binnen de geïntegreerde politie en zorgt voor een goede ondersteuning van de diensten op het terrein. Belangrijk hierbij is dat goed wordt bepaald hoe de noodzakelijke informatie wordt opgespoord, verwerkt, bewaard en opnieuw verspreid. Ook wordt gedacht aan de communicatie naar een breed publiek, van bijvoorbeeld preventietips, maar ook van successen in de strijd tegen de criminele organisaties. Als het kan worden er ook voorstellen gedaan voor een betere gewestelijke of federale regelgeving. De projecten op arrondissementeel niveau worden ontwikkeld met het oog op de preventie, detectie, beteugeling en terugdringing van de problemen in het arrondissement. Bij de keuze van de fenomenen die op arrondissementeel niveau projectmatig moeten worden aangepakt, houden de gedeconcentreerde gerechtelijke directies rekening met de prioriteiten van het nationaal veiligheidsplan, met het beleid van de procureur des Konings, met de aard van de criminaliteit in het arrondissement en met de doelstellingen opgenomen in de plannen van de lokale politie .

– 11 –

Federale gerechtelijke politie

Er wordt in het nationaal veiligheidsplan ook gewezen op andere belangrijke veiligheidsproblemen zoals moord en doodslag, seksuele misdrijven, ontvoering en gijzeling. Deze fenomenen lenen zich minder voor een integrale aanpak. Elk feit, afzonderlijk bekeken, vereist eerder een (reactieve) kwaliteitsvolle aanpak, want het gaat om ernstige aantastingen van de fysieke integriteit van personen. Voor deze feiten streeft de federale gerechtelijke politie naar een betere kwaliteit van afhandeling van de gerechtelijke procedure, met een bijzondere aandacht voor de slachtoffers. Ze werkt ook mee aan het opstellen van richtlijnen en operationele draaiboeken voor elk van deze materies.

Deze projecten zijn het resultaat van gezamenlijk overleg tussen de gerechtelijk directeur, de bestuurlijke directeur-coördinator, de korpschefs van de politiezones in het arrondissement en de procureur des Konings. Ze optimaliseren en harmoniseren de acties van elk van deze actoren met als doel de omvang van het fenomeen in het arrondissement terug te dringen. In deze projecten is er zowel aandacht voor preventie, de opsporing van misdrijven en de zorg voor de slachtoffers. Elk project mondt uit in actieplannen die een periode bestrijken van één tot vier jaar en die een reeks maatregelen en activiteiten omschrijven die ervoor moeten zorgen dat de doelstellingen worden bereikt. De gespecialiseerde onderzoekers zijn betrokken bij de uitwerking van deze actieplannen, maar zijn ook medeverantwoordelijk voor de uitvoering ervan. Deze plannen worden permanent opgevolgd en geëvalueerd zodanig dat ze tijdig kunnen worden bijgestuurd indien dit nodig blijkt. De lokale politiezones van hun kant ontwerpen elk een zonaal veiligheidsplan (ZVP) dat rekening houdt met de prioriteiten van het nationaal veiligheidsplan, maar ook met de in het arrondissement ontworpen projecten. De politiediensten in een arrondissement hebben verschillende opdrachten en verwachtingen. Ze stemmen hun veiligheidsaanpak af op elkaar, en coördineren de strijd tegen de criminaliteit en bieden elkaar de nodige steun.

Federale gerechtelijke politie

De aanpak van de criminele organisaties en van de georganiseerde criminaliteit De strijd tegen de georganiseerde criminaliteit is hoofdzakelijk gericht op de daders en op de structuren die ze opgericht hebben voor de ontwikkeling van illegale activiteiten, alsook op de middelen die ze gebruiken om het voortbestaan van de criminele organisatie te waarborgen. De individueel gepleegde feiten, soms zeer divers van aard, vormen dus niet ons voornaamste aandachtspunt.

– 12 –

Een degelijke aanpak op strategisch niveau veronderstelt namelijk een goed overzicht van de actieve criminele organisaties. Deze kennis wordt vergaard aan de hand van een specifieke vragenlijst die de gegevens verzamelt over de onderzoeken gevoerd tegen criminele organisaties (tussen 200 en 250 documenten per jaar). Deze bijzondere informatie-inzameling wordt aangevuld met kwalitatieve analyses, met informatie afkomstig van andere Belgische of buitenlandse diensten en bepaalde open bronnen. Om te anticiperen op de mogelijke evoluties van

een fenomeen, zijn er nieuwe multidisciplinaire analyse-instrumenten ontwikkeld zoals de risicoanalyse. Zo wordt het fenomeen bekeken in een veel ruimere context dan alleen die van de politionele gegevens. Op tactisch niveau wordt bepaald welke middelen zullen worden gebruikt om de criminele organisaties te bestrijden. Het betreft zowel de preventieve en bestuurlijke aanpak (bijvoorbeeld samenwerken met de bestuurlijke overheden tijdens controleoperaties in gevoelige sectoren, de commerciële sectoren stimuleren om de mogelijkheden die de criminele organisaties misbruiken te beperken of te elimineren …) als de gerechtelijke of repressieve aanpak via de ontwikkeling van doeltreffende onderzoeksinstrumenten om de geviseerde organisaties te bestrijden (analyse van de geldstromen, infiltraties …). De operationele aanpak is gericht op specifieke dadergroepen die door de gedeconcentreerde directies worden aangepakt.

De informatiegestuurde politiezorg (ILP) Binnen de federale politie vormt de “Intelligence Led Policing” of informatiegestuurde politiezorg één van de pijlers waarop onze visie op politiewerk is gebaseerd. Het concept is eenvoudig : het zijn de inlichtingen die aan de basis liggen van de politieacties en niet omgekeerd. Deze aanpak steunt op het inzamelen en verwerken van gegevens (feiten, daders, criminele groeperingen ...) enerzijds en

boeken …) waardoor ze een nauwkeurig beeld kunnen schetsen van de veiligheidsfenomenen, zowel op lokaal als op nationaal niveau. Het doel van deze analyses bestaat erin de bevoegde overheden te helpen bij de bepaling van de (strategische) prioriteiten op het vlak van veiligheid. Door die uitgebreide analyses van gegevens, draagt de strategische analist bij tot de betere kennis van de fenomenen. Met hetzelfde doel raadpleegt hij of zij verschillende bronnen (al of niet politionele) en worden ze vanuit verschillende invalshoeken geanalyseerd om zo de nieuwe of de mogelijk toekomstige trends in de evolutie van de criminaliteit te zien. Het arrondissementeel informatiekruispunt (AIK) bevindt zich in het hart van de informatie-uitwisseling. De informatiegestuurde politiezorg is geen éénrichtingsverkeer. Ze wordt gekenmerkt door de uitwisseling en het delen van informatie en kennis tussen alle politieambtenaren, ongeacht de dienst of het niveau (lokaal of federaal) waarvan ze lid zijn. Daarom vinden we in elk arrondissement een arrondissementeel informatiekruispunt waar de informatie afkomstig van de verschillende politiediensten wordt verwerkt, geanalyseerd en verspreid.

De eerstelijnspolitie, met directe toegang tot de informatiebronnen, is een sleutelfiguur. Haar kennis wordt benut om de fenomenen zo goed mogelijk te bestrijden. Daarnaast spelen ook vele andere functies een essentiële rol (analisten, gespecialiseerde onderzoekers, het arrondissementeel informatiekruispunt, labo …) De toekomst durven voorspellen, tendensen bepalen : de permanente uitdaging van de strategische analisten. De strategische analisten maken gebruik van verschillende methoden en analysetechnieken (cartografie, statistieken, ontwikkelen van draai-

Dankzij de bevoorrechte positie die het bekleedt op arrondissementeel niveau en dankzij zijn bijzondere expertise, geeft het AIK aan de politionele gegevens een extra waarde via een specifieke opvolging van de fenomenen en de dadergroepen, en stimuleert het de uitwisseling (over de grenzen heen) van de politionele informatie. Het AIK oefent een signaalfunctie uit, voornamelijk ten opzichte van alle politieeenheden. Doel is een specifieke opduikende “misdaadgolf” (bijvoorbeeld woningdiefstallen in een wijk), een nieuwe modus operandi of een nieuwe veiligheidsproblematiek te detecteren zodat maatregelen kunnen worden genomen. De inzameling en de analyse van de gegevens, een beslissende fase in het onderzoek. In het kader van de proactieve of reactieve onderzoeken zoeken de operationele misdrijfanalisten (OMA) verbanden tussen criminele feiten, de daders, de plaatsen die ze bezoeken of waar

– 13 –

Federale gerechtelijke politie

op de meerwaarde geleverd door de ervaring en de vaardigheden van het politiepersoneel anderzijds. De informatie (intelligence) die zo is vergaard, gidst de federale gerechtelijke politie, op legale en legitieme wijze, op het strategisch (strafrechtelijk beleid), tactisch (actieplan) en operationeel (onderzoek) niveau.

ze actief zijn, de modi operandi,… Dankzij hun analyse van deze gegevens stellen ze de onderzoekers in staat hun onderzoek zo goed mogelijk te oriënteren. Andere politiemedewerkers actief op het arrondissement, lid van de secties criminele informatie (SCI), zijn gespecialiseerd in de informatievergaring in het criminele milieu. Ze onderhouden geregeld contacten met informanten afkomstig uit of verwant met dit milieu en kunnen hun collega’s via bepaalde informatie begeleiden bij hun onderzoeken of hen dieper laten ingaan op bepaalde criminele activiteiten. Dit soort delicate maar noodzakelijke contacten geschieden binnen een duidelijk wettelijk kader, dito werkregels en worden grondig gecontroleerd door de gerechtelijke overheid. De federale gerechtelijke politie benut deze informatiebronnen voornamelijk in functie van de prioritaire fenomenen. Naar een geïntegreerde informatieverwerking De optimale werking van de informatiegestuurde politiezorg steunt onder meer op een gecentraliseerd en een goed gestructureerd informatieverwerkingsproces. Deze gecentraliseerde aanpak heeft als doel enerzijds de informatie ter beschikking te stellen van elke politiemedewerker in het land en anderzijds te zorgen voor een maximale coördinatie van het politieoptreden.

Federale gerechtelijke politie

Daartoe heeft de wet op het politieambt aan de politiediensten opgedragen om een algemene nationale gegevensbank, de ANG, op te richten, toegankelijk voor de beide niveaus van de geïntegreerde politie. Deze wet bepaalt dat elke politiemens, zowel lokaal als federaal, alle informatie met een concreet belang voor het werk in deze ANG moet invoeren.

– 14 –

De ANG is meer dan een simpele gegevensbank. Het is tevens een globaal concept dat systemen van informatieverwerking bevat waarvan zowel de lokale als de federale politie gebruik maken. In die zin ondersteunt de ANG een geïntegreerde aanpak van de informatieverwerking. De voeding van de ANG kan, uitgaande van een vaststelling door een lokale politiedienst, bijvoorbeeld worden aangevuld met navolgende informatie afkomstig uit onderzoekswerk van een dienst van de federale gerechtelijke politie. Het werk van beide componenten van de geïntegreerde politie wordt geregeld door eenzelfde referentiekader, beschreven in de vorm van een dwingende ministeriële richtlijn : de MFO-3. Deze richtlijn omvat alle procedures van toepassing op de lokale en federale politiediensten. Ter illustratie : de volledige procedure voor het nemen van vingerafdrukken en foto’s van personen geregistreerd in de ANG of de beschrijving van de documenten die moeten worden opgesteld om de coördinatie van de gerechtelijke onderzoeken te regelen, staan beschreven in de MFO-3. Dit zorgt voor een eenvormige informatieverwerking. Zo kan de verwerking van vingerafdrukken, genomen bij de aanhouding van een verdachte en ingevoerd in het gecentraliseerde vingerafdruksysteem, ertoe leiden dat de persoon wordt geïdentificeerd die op de plaats van een vorig misdrijf een spoor heeft achtergelaten en dat werd opgenomen en bewaard door een labo van de technische en wetenschappelijke politie. Op dezelfde wijze kunnen de foto’s van een verdachte, genomen bij zijn aanhouding en op gecentraliseerde wijze gevat in de digitale fototheek, later leiden tot zijn identificatie door slachtoffers of getuigen van een ander misdrijf.

Hierna volgt een summiere omschrijving van de aanpak van enkele (deel)fenomenen. We geven ze mee als voorbeeld, om aan te geven wat de woorden “geïntegreerd” en “integraal” kunnen betekenen. U zal begrijpen dat we met deze enkele voorbeelden nooit het geheel van onze activiteiten kunnen beschrijven.

Rondtrekkende dadergroepen Als een gedeconcentreerde directie in een arrondissement projectmatig rondtrekkende daders aanpakt, dan brengt zij alle mensen samen die een impact hebben op de problematiek en betrekt zij hen formeel en inhoudelijk bij het hele traject. Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen de primaire partners, die betrokken worden in de volledige projectontwikkeling rond rondtrekkende dadergroepen, en de secundaire partners waarmee enkel voor specifieke onderwerpen bij de projectontwikkeling wordt samengewerkt. De primaire partners in dergelijk project zijn het parket van de procureur des Konings, de lokale politiekorpsen, de federale politiekorpsen actief op het grondgebied van het arrondissement (spoorwegpolitie, autowegenpolitie, de coördinatie en steundirectie, de federale gerechtelijke politie), het AIK en de centrale directie criminaliteit tegen goederen (DGJ/DJB). Het projectteam verwerft, op basis van een analyse, een globaal overzicht van de belangrijkste oorzaken die aan de oorsprong liggen van het fenomeen van rondtrekkende daders in het ar-

rondissement. Op basis hiervan worden in consensus doelstellingen, maatregelen, kritieke succesfactoren, indicatoren en de noodzakelijke middelen bepaald. Deze stappen monden uit in het opstellen van actieplannen, die geëvalueerd en aangepast worden tijdens en na de uitvoering ervan. Aard van de problematiek Elk jaar vinden er 50 à 60 000 woninginbraken plaats. Een groot deel hiervan wordt gepleegd door Oost-Europese bendes. Een correcte bepaling van hun aandeel is moeilijk, maar we gaan ervan uit dat dit zeker één vierde bedraagt. Daarnaast wordt het identificeren van deze rondtrekkende dadergroepen steeds moeilijker. Ze specialiseren zich, verblijven slechts korte periodes in een bepaald land, zijn flexibel, spelen in op de politionele aanpak en gaan steeds omzichtiger te werk. Bijdrage van de verschillende partners De coördinatie en steundirectie (CSD) moet het bindweefsel zijn in de integrale aanpak, in het bijzonder op het vlak van preventie, ontrading en nazorg. De federale gerechtelijke politie vervult een sleutelrol door haar gespecialiseerde en gerechtelijke expertise en gezien het bovenlokaal en internationaal karakter van deze vorm van georganiseerde criminaliteit. Dit geldt zowel voor de onderzoeker als voor alle ondersteunende diensten (LTWP, RCCU, SCI, CTI, OMA, …). In de filosofie van de informatiegestuurde aanpak spelen op arrondissementeel vlak het AIK en op nationaal vlak de directie DGJ/DJB een cruciale rol met het oog op enerzijds het detecteren van verbanden tussen de verschillende feiten en anderzijds, waar mogelijk, van feiten koppelen aan personen en dadergroepen. Een goede informatieverwerking zal toelaten de verbanden te ontdekken tussen de zogenaamde “feitenarrondissementen” (daar waar de diefstallen gebeuren) en “thuisarrondissementen” (daar waar de daders verblijven). De projectmatige aanpak in de strijd tegen de woninginbraken heeft in bepaalde arrondissementen geleid tot een verbetering van de vaststellingen, de sporenbehandeling, de informatiedoorstroming en de exploitatie van informatie

– 15 –

Federale gerechtelijke politie

Een geïntegreerde en integrale aanpak van de prioritaire fenomenen : Enkele voorbeelden

en recherchewaardige door het invoeren van (VIEW), die door elke arrondissement wordt ling van een inbraak.

elementen, onder meer een gedetailleerde fiche interventieploeg in het gebruikt bij de vaststel-

In samenwerking met de magistraten en de centrale directie DJB hebben de eerste minister, de minister van Binnenlandse Zaken en de minister van Justitie in 2007 een regeringsverklaring voorgesteld met de titel “De aanpak van rondtrekkende dadergroepen : een actualisatie”. Deze verklaring stelt voor elke speler in de veiligheidsketen denkpistes voor. Geïntegreerde aanpak van een onderzoek Het onderzoek start bij de lokale politie die elke inbraak vaststelt. Ze verhoort de slachtoffers, registreert zo precies mogelijk wat weg is (de buit), zoekt naar sporen, doet daarbij zo nodig beroep op het labo van technische en wetenschappelijke politie, doet een buurtonderzoek en herneemt alle relevante gegevens die verzameld worden op het AIK en in de ANG. Er worden verbanden gelegd. Feiten worden onderling met elkaar in verband gebracht : enkele inbraken dezelfde nacht in dezelfde buurt, hetzelfde vluchtvoertuig werd opgemerkt, dezelfde modus operandi om het huis binnen te dringen.

Federale gerechtelijke politie

Tijdens het analyseren van alle beschikbare gegevens, ontdekken de onderzoekers dat een gestolen GSM werd geactiveerd, dat een dader onderschept werd tijdens een controleactie of dat een DNA-spoor of een vingerafdruk heeft geleid tot de identificatie van een dader. Dat is vaak het vertrekpunt van een onderzoek dat meestal toevertrouwd wordt aan onderzoekers van de federale gerechtelijke politie onder de leiding van het parket (in de fase van het opsporingsonderzoek) of de onderzoeksrechter (in de fase van het gerechtelijk onderzoek). Dat onderzoek moet, bvb via telefonie-onderzoek (waar en tussen wie werd er getelefoneerd ?), observatie van of info-inwinning rond verdachten, leiden tot een degelijk inzicht in de structuur en de werking van de dadergroep. Tegelijk wordt het verband met een maximaal aantal feiten nagegaan. Als de feiten in verschillende

– 16 –

arrondissementen worden gepleegd, coördineert het Federaal Parket het verdere onderzoek. Tot slot moet op het meest gepaste moment tussenbeide worden gekomen door op alle gekende schuilplaatsen van de dadergroep huiszoekingen te plegen en een maximum aantal verdachten aan te houden. Het vinden van de buit laat ons toe het verband te leggen tussen verschillende inbraken en geeft ons de kans de slachtoffers terug in het bezit te stellen van hun eigendom. Soms stellen we vast dat de buit al versluisd is naar het buitenland. Met de meeste landen hebben we zeer goede afspraken en kunnen we, in samenwerking met de buitenlandse collega’s, het onderzoek voortzetten, tot en met het recupereren van de eigendom of de door de criminelen verkregen opbrengsten (hierover vind je meer informatie in de rubriek “witwassen”). De vingerafdrukken en het DNA van de daders, het verhoren van de verdachten, confrontaties bij tegenstellingen, herkenningen door getuigen, nazicht van de voertuigen en de communicatiemiddelen, stofferen het dossier en leren ons wie wat wanneer gedaan heeft. Het geheel wordt daarop volgens de regels van de strafvordering ter beoordeling voorgelegd aan een rechter. Bij veroordeling rest de strafuitvoering. Het welslagen van een onderzoek is het gevolg van een goede samenwerking in elke fase van het onderzoek. Feedback naar alle eenheden, die bijgedragen hebben aan dit welslagen, is van groot belang en vormt een belangrijke motivator voor de geïntegreerde aanpak van veiligheidsproblemen.

Informatiegestuurde politiezorg en internationale samenwerking hebben een grote invloed op de manier waarop de federale gerechtelijke politie terrorisme aanpakt. Voor de aanpak van terrorisme is het belangrijk zo vroeg mogelijk voldoende informatie te verkrijgen over personen en groeperingen die aanslagen zouden kunnen voorbereiden. Eens er een redelijk vermoeden bestaat dat strafbare feiten zullen worden gepleegd kan de Federale Procureur beslissen een (inter)nationaal onderzoek op te starten. Aard van de problematiek

zijn dikwijls gebaseerd op afspraken gemaakt in internationale fora. Eens deze beslissing genomen, werken de lokale politie, de federale politie en de inlichtingendiensten nauw samen in de vergaring en verwerking van de informatie. Op het gebied van terrorisme is het Federaal Parket bevoegd voor de (nationale en internationale) onderzoeken. De Federale procureur moet ook toezien op de taakverdeling, de samenwerking en de coördinatie in terrorismedossiers. Hij verzamelt alle partijen die betrokken zijn bij het onderzoek zoals gedeconcentreerde directies van de FGP, de Centrale dienst terrorisme en de inlichtingendiensten en geeft ze specifieke opdrachten.

❚ de intensifiëring, d.w.z. de toename van het aantal cellen, netwerken of pogingen tot aanslagen waartegen moet worden opgetreden.

Terwijl de onderzoeken hoofdzakelijk plaatsvinden op het niveau van de gedeconcentreerde directies, ontwikkelt de dienst DJP-Terrorisme een programma met het oog op een geïntegreerde aanpak. Deze dienst scherpt ook voortdurend zijn expertise aan, met name op het gebied van islamterrorisme. In deze bijzonder moeilijke en delicate materie coördineert ze de verschillende gedeconcentreerde directies en zorgt voor de nodige steun. Wat dit laatste aspect betreft, zorgt de centrale dienst voor de uitwisseling van informatie met het Coördinatieorgaan voor de Dreigingsanalyse (OCAD) en controleert ze samen met de Federal computer crime unit (FCCU) verdachte websites.

Bijdrage van de verschillende partners

Resultaten

De politie mag niet zonder meer gelijk welke groepering of eender welke persoon systematisch opvolgen. Het is de regering die beslist om bepaalde extremistische bewegingen nauwlettender in het oog te houden. Deze beslissingen

Resultaten zijn er. De laatste jaren heeft de federale gerechtelijke politie een goede internationale reputatie opgebouwd en verschillende internationale netwerken opgerold voor ze aanslagen konden plegen.

De afgelopen jaren zijn er vijf belangrijke internationale trends en evoluties vastgesteld : ❚ een sterkere radicalisering van de maatschappij ; ❚ een sterkere internationalisering van de netwerken ; ❚ het toenemende belang van het internet ; ❚ verplaatsing van het actiegebied, waarbij ook het “Westen” wordt geviseerd ;

– 17 –

Federale gerechtelijke politie

Het terrorisme

De zware criminaliteit tegen goederen Het project Partnership Het project Partnership is het resultaat van de samenwerking tussen de federale gerechtelijke politie en de voornaamste sectoren die potentiele slachtoffers zijn van gewelddadige diefstallen. Het project staat onder de leiding van het College van Procureurs-generaal. Dit initiatief steunt op de overtuiging dat een gestructureerd overleg tussen de openbare sector en de privésector voordelen oplevert bij de doeltreffende bestrijding van het fenomeen.

tijd worden er preventietips verspreid en worden er procedures en gedragingen becommentarieerd die moeten toegepast worden bij een overval, gijzeling of andere gevaarlijke incidenten. De partners, zowel van de openbare sector als van de privé-sector, worden nauw en actief betrokken bij het project. Het zijn allemaal veldwerkers. Het partnershipproject is beslist een voorbeeld van een dynamische en effectieve publiekprivate samenwerking.

Op federaal niveau is een protocolakkoord ondertekend door de verschillende partners. Het bevat specifiek de doelstellingen van de samenwerking : bijdragen tot een daling van het aantal gewelddadige diefstallen en afpersingen door middel van een betere doorstroming van informatie, afspraken omtrent de reacties en interventies bij incidenten, en een geharmoniseerde aanpak van de veiligheidsmaatregelen en voorschriften om het aantal feiten terug te dringen en de kans op arrestatie van de daders te verhogen. Aard van de problematiek Het partnership-project is gericht op gewapende diefstallen of op andere vormen van geweldmisdrijven. Het nationaal veiligheidsplan besteedt veel aandacht aan feiten zoals “home invasion” (gewapende diefstallen in woningen) en aan de modus operandi “tiger kidnapping” waarbij personeelsleden van financiële instellingen of leden van hun familie worden vastgehouden om zo makkelijker een diefstal te kunnen plegen (meestal banken).

Federale gerechtelijke politie

Bijdrage van de verschillende actoren in de veiligheidsketen Er bestaan verschillende en specifieke maatregelen die kunnen worden getroffen door de politiediensten op het arrondissement om het fenomeen te bedwingen. Zo kan de strategische analist de toestand permanent analyseren en de private partners op de hoogte brengen van mogelijke dreigingen. Op veel plaatsen worden er ook regelmatige vergaderingen georganiseerd waar de verschillende partijen de mogelijkheid krijgen ervaringen en informatie uit te wisselen. Tegelijker-

– 18 –

Realisaties In het kader van het partnershipproject : ❚ worden er regelmatig strategische analyses van het fenomeen gerealiseerd en verspreid ; ❚ is een standaardfiche uitgewerkt, die de slachtoffers van agressie kunnen invullen ; ❚ is een cascadesysteem op punt gesteld : het gaat om een geautomatiseerd, gestandaardiseerd en gestructureerd systeem voor de uitwisseling van voornamelijk operationele informatie tussen partners ; ❚ zijn goede praktijken omtrent het gebruik van bewakingscamera’s bijeen gebracht ; ❚ is een procedure in geval van gijzeling opgesteld ; ❚ is een protocol inzake slachtofferbejegening uitgewerkt ; ❚ komen er samenwerkingsverbanden tot stand met nieuwe partners.

De federale gerechtelijke politie is belast met het ontwikkelen en coördineren van de strijd tegen de productie van synthetische drugs zoals xtc en amfetamines. Een strategische analyse heeft de productie van drugs in kaart gebracht en de aspecten bepaald waartegen moet worden gereageerd om de productie van drugs te voorkomen. Dit kan worden gebruikt om de ontdekking van criminele organisaties te vergemakkelijken en de identificatie van de criminelen te bevorderen. Deze schematisering heeft tegelijkertijd ook de partners geïdentificeerd waarmee de federale gerechtelijke politie kan samenwerken om de bestrijding efficiënter te maken. Aard van de problematiek Met de jaarlijkse ontdekking van vijf tot tien industriële productiesites van amfetamine of xtc, heeft België de twijfelachtige eer om na Nederland de tweede plaats te bekleden in de rangschikking van de ATS (Amphetamine Type Stimulant) -producerende landen. De trafiek die een gevolg is van deze productie tiert welig. Een geïntegreerde aanpak, niet alleen op nationaal niveau, maar ook op internationaal niveau. De politie heeft vijf belangrijke onderzoeksassen geïdentificeerd : de daders, de precursoren (chemische producten), de noodzakelijke materialen voor de fabricatie, de drugs zelf en het afval van de chemische syntheses. Met de medewerking van de cel precursoren van de FOD Volksgezondheid, zijn de eerste inspanningen gericht op de ontwikkeling van een partnership met de privé sector van de legale handel van chemische producten om de handel van bepaalde essentiële chemische producten te reglementeren. Hierbij wordt uiteraard rekening gehouden met de bestaande regelingen. De federale politie onderhoudt bijvoorbeeld contacten met de privé sector wat de handel in de industriële uitrustingen voor de productie van ATS op grote schaal betreft, vb. machines voor het fabriceren van pillen.

Via het partnerschip met de douane en de wegpolitie (WPR) wil de federale politie nog meer en beter verdachte transporten identificeren door middel van controles op de verschillende wegen gebruikt door drugshandelaars. Er wordt ook intensief samengewerkt met de lokale politie omdat zij beter geplaatst zijn om plaatsen waar afval wordt gestort of mogelijke productiesites te detecteren. Een samenwerking met de magistraten en met de wetenschappelijke wereld heeft de ontwikkeling van een gestandaardiseerde analysemethode van amfetamines mogelijk gemaakt. Deze op Europees niveau gestandaardiseerde methode maakt vergelijking van de in beslag genomen drugs, gedaan in verschillende landen van de Europese Unie, mogelijk. Eenzelfde samenwerking met de FOD Wetenschappelijk Onderzoek en de Belgische universiteiten heeft het mogelijk gemaakt analyses van afval van de productie van ATS of xtc tabletten te gebruiken om verbanden te leggen tussen los van elkaar staande onderzoeken. In de drugsproblematiek, die de nationale grenzen overschrijdt, is het noodzakelijk de inspanningen van de federale gerechtelijke politie in te schrijven in een internationaal perspectief. De samenwerking met onze Nederlandse buren is versterkt. De uitwisseling van informatie met Nederland heeft in België bijvoorbeeld geleid tot het creëren van een multidisciplinaire ploeg (politie, Nationaal instituut voor criminalistiek en criminologie, brandweer gespecialiseerd in interventies in een chemische omgeving) voor het ontmantelen en het veilig opnemen van sporen bij clandestiene fabricatiesites. Op internationaal vlak, hebben de Belgische en Nederlandse politiechefs, ondersteund door Europol, de leiding genomen van een project dat een gelijklopende aanpak in de Europese landen beoogt (9 landen zijn er al bij betrokken). Al de geciteerde initiatieven worden dagelijks in de gedeconcentreerde directies gebruikt om grote producenten van en handelaars in drugs op te sporen en voor het gerecht te brengen. Nog steeds worden er jaarlijks tonnen verdovende middelen in beslag genomen en honderden drugskoeriers aangehouden. De bestrijding van dit fenomeen is dan ook voor vele arrondissementen een prioriteit en heel wat arbeidsuren worden hieraan besteed.

– 19 –

Federale gerechtelijke politie

De productie van synthetische drugs

Witwassen

Het project REDSOP

Illegaal verworven geld moet op een bepaald moment worden wit gewassen om het te kunnen gebruiken in het legale circuit. De detectie en de bestrijding van deze witwasprocedures is dan ook zeer belangrijk in de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit. Voor effectief wordt witgewassen bestaat de mogelijkheid om het illegale patrimonium te ontdekken tijdens girale of cash transacties. Ook hier moeten we de nodige aandacht voor hebben.

Binnen de federale gerechtelijke politie bestaat ook een geïntegreerd netwerk, waaraan verschillende diensten in cascade meewerken. Het netwerk beoogt een snelle tussenkomst bij vermeende witwasoperaties die de cel voor financiele informatieverwerking (CFI) meldt aan de parketten. Hierbij spelen de verbindingsofficieren die aan de CFI verbonden zijn een cruciale rol.

Aard van de problematiek

Federale gerechtelijke politie

Verdachte transacties worden in België voornamelijk gemeld door de Cel voor financiële informatieverwerking (CFI). Haar vaststellingen, samen met informatie afkomstig uit de gerechtelijke onderzoeken tonen enerzijds aan dat het systeem werkt en rendabel is en anderzijds dat de criminelen meer en meer interesse krijgen in het fysiek verplaatsen van hun crimineel geld over de grenzen (bvb. naar landen die niet meewerken, risicolanden, offshore, enz.). Meer nog, de invoering van de euro heeft gezorgd voor een solide munt die internationaal gemakkelijk wordt aanvaard en dus aantrekkelijk is voor criminele organisaties.

Dit samenwerkingsverband met de CFI, dat de naam REDSOP (REactie Door Snel OPtreden) draagt, laat de gedeconcentreerde directies van de FGP toe snel op te treden in opdracht en in nauw overleg met de plaatselijke parketten, een optreden dat gericht is op het blokkeren van geldsommen. De geïntegreerde aanpak van witwassen op internationaal niveau De federale gerechtelijke politie neemt deel aan de “Analytical Work File Sustrans”. Dit is een analysebestand bij Europol, dat alle relevante informatie betreffende witwastransacties en -onderzoeken bevat. Op die manier wordt een Europese dynamiek binnen het fenomeen witwassen tot stand gebracht.

Het project Cashwatch

Tastbaar resultaat

Het transport van grote sommen geld van het ene land naar het andere door individuele koeriers kan bijna altijd als verdacht worden bestempeld. Deze individuen worden vaak ontdekt en opgepakt door de grenscontrolediensten of door de douane, bijvoorbeeld aan de buitengrenzen van de Europese unie of bij routine- of grootschalige controleacties (FIPA-acties).

Zoals voor het fenomeen drugs, dienen al de beschreven systemen en projecten om de gedeconcentreerde directies en DJF toe te laten doeltreffend op te treden. Jaarlijks nemen deze

Door hun vaststellingen zijn deze eerstelijnspolitie- en douaneambtenaren zo de ogen en oren van de politie op het terrein, waarna het onderzoek naar de vermoedelijk illegale oorsprong door de federale gerechtelijke politie kan worden voortgezet. Om een kwaliteitsvolle afhandeling van deze gerechtelijke dossiers te bevorderen, werden de eerstelijnsdiensten door de FGP goed geïnformeerd over deze criminaliteitsvorm. Ze weten hoe zij eventueel kunnen bijdragen tot het opsporen van verdachte geld- en waardetransporten door allerlei soorten koeriers.

– 20 –

De mensenhandel en -smokkel Aard van de problematiek Het internet is één van de middelen geworden, die het vaakst worden gebruikt door daders van misdrijven op het gebied van mensenhandel (kinderporno of seksuele uitbuiting van kinderen, seksuele uitbuiting in hotels of privé-woningen, …) maar ook van mensensmokkel (schijnhuwelijken, gebruik van valse uitnodigingen, valse documenten, …). De daders maken steeds vaker gebruik van het internet om slachtoffers te lokaliseren en te ronselen. Ze bieden diensten aan en sturen reclame naar hun potentiële klanten. Dit medium biedt hun niet alleen een zekere anonimiteit en een minimum aan kosten, maar stelt hen ook in staat een groter doelpubliek te bereiken. Het internet bevordert ook aanzienlijk de communicatie tussen misdadigers. Zo vinden criminelen op het web hoe ze tewerk moeten gaan, wie ze moeten contacteren, waar ze hun slachtoffers kunnen vinden of naar toe moeten brengen, enz. Bijdrage van de verschillende actoren in de veiligheidsketen Verschillende gedeconcentreerde directies van de federale gerechtelijke politie hebben projecten ontwikkeld die de strijd aanbinden tegen

seksuele uitbuiting en meer bepaald tegen haar verdoken vormen (massagesalons, escortebureaus, privé-clubs, …). Het centraal gerechtelijk meldpunt “eCops’, een interface ontwikkeld door de Federal computer crime unit (FCCU) en het meldpunt van “Child Focus’, sturen meldingen door in verband met mensenhandel en –smokkel. Deze informatie vormt op haar beurt een basis voor nieuwe onderzoeken. De synergie tussen de bevoegde diensten wordt benadrukt aan de hand van gezamenlijke opleidingen ten voordele van de gedeconcentreerde directies, de organisatie van cursussen voor het Europese politiecollege (CEPOL) en de realisatie van gemeenschappelijke projecten zoals het Child Exploitation Tracking System (CETS). Realisaties van de politie De federale gerechtelijke politie werkt zowel aan reactieve onderzoeken wanneer er inbreuken worden vastgesteld tijdens de “patrouilles” op het internet, als aan proactieve onderzoeken door een gerichte informatievergaring. Deze onderzoeken leiden jaarlijks tot vele aanhoudingen, maar ook tot inbeslagnames van kinderpornografie. Er wordt ook gezocht naar mogelijkheden om bepaalde beelden of teksten van het internet te halen of pedopornografische websites te blokkeren. De politionele waakzaamheid op het internet is zowel gericht op mensenhandel (economische of seksuele uitbuiting, inclusief kinderpornografie, …) als op mensensmokkel.

– 21 –

Federale gerechtelijke politie

directies tientallen miljoenen euro in beslag. Na verbeurdverklaring vloeit dit geld gewoonlijk terug naar de staatskas. Misdaad mag niet lonen en daar draagt de FGP zijn steentje toe bij.

6

De internationale politionele aanpak

In België is het Federaal Parket belast met het faciliteren van de internationale politionele en gerechtelijke samenwerking, maar ook de Belgische politie beschikt over een efficiënt netwerk van verbindingsofficieren (LO) die in het buitenland tewerkgesteld zijn. Zij bieden steun aan de Belgische onderzoekers in het raam van de uitvoering van internationale rechtshulpverzoeken en ondersteunen talrijke vormen van internationale samenwerking. De verbindingsofficieren van buitenlandse politiediensten die in België tewerkgesteld zijn, leveren een gelijkaardige ondersteuning. In de grensregio’s wordt ook intensief samengewerkt in de Centra voor samenwerking van politie en douane (centres de coopération policière et douanière (CCPD)). Er bestaan bilaterale politionele akkoorden met onze buurlanden, andere landen binnen de Europese Unie en derde landen. Deze akkoorden worden vertaald in actieplannen die uitgevoerd worden door de directies van de federale gerechtelijke politie. Het verdrag dat afgesloten werd met Polen met betrekking tot voertuigcriminaliteit is daarvan een mooi voorbeeld. Het organiseert een betere controle aan de Poolse buitengrenzen van de voertuigen die uit ons land afkomstig zijn. Vele in ons land gestolen voertuigen worden zo teruggevonden. Sommige samenwerkingsvormen met Europese en niet-Europese politiediensten verlopen multilateraal, zoals de Benelux samenwerking. De multilaterale initiatieven lopen volgens de Schengenreglementering die een eerste raamwerk vormt voor informatie-uitwisseling en uitvoering van grensoverschrijdende onderzoeken. Het Schengen Informatie Systeem (SIS) geeft politiediensten van de betrokken landen de mogelijkheid om mensen op te sporen en voorwerpen te signaleren. Het meer recente Europees Verdrag van Prüm voorziet in de mogelijkheid om wederzijds, sterk vereenvoudigd en automatisch DNA gegevens, vingerafdrukken en nummerplaten uit te wisselen die zich in de nationale gegevensbanken bevinden.

Federale gerechtelijke politie

Op het niveau van de Europese Unie vormen meerdere agentschappen en instellingen, zoals

– 22 –

de Task Force of Chiefs of Police (TFCP), het Europese Politiecollege (CEPOL), het Agentschap voor de controle aan de buitengrenzen (FRONTEX), Europol, Eurojust en het Europese agentschap voor de strijd tegen de fraude (OLAF) belangrijke steunpunten voor de activiteiten van de federale gerechtelijke politie. Op mondiaal vlak is Interpol de organisatie die zorgt voor de uitvoering van internationale opsporing van personen met het oog op hun aanhouding, uitlevering of andere maatregelen. Interpol beheert ook een aantal gegevensbanken ten voordele van de lidstaten. Het zijn databanken met bijvoorbeeld gegevens over geseinde personen, vervalste documenten, vingerafdrukken, gestolen voertuigen, … Deze activiteiten vergemakkelijken het werk van de FGP, zowel op het niveau van de centrale als de gedeconcentreerde directies. Voor België verlopen de contacten met deze organisatie via het Nationaal Invalspunt, gemeenschappelijk beheerd op het niveau van de federale politie. Tot slot wint de rol van de Verenigde Naties in het kader van de internationale strijd tegen criminaliteit aan belang. Diverse initiatieven zoals het “United Nations Office on Drugs and Organised Crime (UNDOC) leveren een input aan de centrale directies.

Bijkomende bronnen

Internet : Internet site : www.polfed-fedpol.be

Intranet : De intranetsite van de federale gerechtelijke politie is consulteerbaar door alle leden van de geïntegreerde politie via de portal site. Deze intranetsite geeft toegang tot de verschillende entiteiten van de federale gerechtelijke politie. Het diensten- of steunaanbod wordt er voorgesteld, alsook de raadgevingen of hulpmiddelen om de dagtaak beter te kunnen uitvoeren. Deze documenten zijn beschikbaar op papier of consulteerbaar op de internetsite : ❚ ❚ ❚ ❚ ❚

De onthaalbrochure van de geïntegreerde politie De brochure die de federale politie voorstelt De federale gerechtelijke politie : dat zijn wij ! Het nationaal veiligheidsplan Het jaarrapport van de federale politie

Aarzel niet om u onmiddellijk te wenden tot de directies of diensten van de federale gerechtelijke politie.

– 23 –

Federale gerechtelijke politie

Bijkomende exemplaren van deze brochure kan u vragen aan [email protected]. Ze is eveneens beschikbaar in het Frans, Engels en Duits en consulteerbaar op het internet.

Federale gerechtelijke politie

Afkortingen

AIK

Arrondissementeel informatiekruispunt

DJT

Directie van technische en wetenschappelijke politie

ANG

Algemene nationale gegevensbank

EFQM

ATS

Amphetamine Type Stimulant

European Foundation for Quality Management

AWF

Analytical Work File

FCCU

Federal Computer Crime Unit

FGP

Federale gerechtelijke politie

BOM

Bijzondere opsporingsmethodes

FIPA

Full Integrated Police Actions

BTS

Bijzondere technieken

FOD

Federale Overheidsdienst

CALog

Administratief en logistiek kader

GID

Gerechtelijke identificatiedienst

CCPD

Centres de coopération policedouane (centra voor politie- en douanesamenwerking)

ILP

Intelligence Led Policing

JIT

Joint Investigation Team

CGSU

Directie van speciale eenheden

LO

Verbindingsofficier

CSD

Gedeconcentreerde coördinatie- en steundirectie

LTWP

Laboratoria van technische en wetenschappelijke politie

CTIF

Cel voor de behandeling van financiële informatie

MFO-3

DGA

Algemene directie van de administratieve politie

Gemeenschappelijke omzendbrief van de ministers van Justitie en Binnenlandse zaken betreffende het beheer van gerechtelijke en bestuurlijke informatie

DJB

Directie van de criminaliteit tegen de goederen

NVP

Nationaal veiligheidsplan

OCAD

DJC

Directie van de georganiseerde criminaliteit

Orgaan voor de coördinatie voor de analyse van de dreiging

OMA

Operationele misdrijfanalist

DJF

Directie van de economische en financiële criminaliteit

RCCU

Regional Computer Crime Unit

DGJ

Algemene directie van de gerechtelijke politie

RIHS

Recherche op internet naar handel en smokkel

DJO

Directie van gerechtelijke operaties

SCI

Sectie voor criminele informatie

DJP

Directie van de criminaliteit tegen de personen

SIS

Schengen Information System

WPR

Wegpolitie

– 24 –

Contactgegevens

Algemene directie van de gerechtelijke politie (DGJ) Fritz Toussaintstraat, 8 - 1050 Brussel

+32 (0)2 642 78 05

Centrale directies Directie criminaliteit tegen goederen (DJB) Fritz Toussaintstraat, 8 - 1050 Brussel Directie criminaliteit tegen personen (DJP) Fritz Toussaintstraat, 8 - 1050 Brussel Directie economische en financiële criminaliteit (DJF) Notelaarstraat, 211 - 1000 Brussel Directie georganiseerde criminaliteit (DJC) Fritz Toussaintstraat, 8 - 1050 Brussel Directie gerechtelijk opératie (DJO) Fritz Toussaintstraat, 8 - 1050 Brussel Directie technische en wetenschappelijke politie (DJT) Notelaarstraat, 211 - 1000 Brussel Dienst van de gerechtelijke politie in militair milieu (DJMM) Fritz Toussaintstraat, 8 - 1050 Brussel

02 644 82 11 02 644 84 70 02 743 74 14 02 642 76 71 02 642 78 06 02 743 73 57 02 644 81 03

Gedeconcentreerde gerechtelijke directie FGP Antwerpen PJF Arlon FGP Brugge FGP Brussel FGP Brussel/Asse PJF Charleroi FGP Dendermonde PJF Dinant PJF Eupen FGP Gent FGP Hasselt PJF Huy FGP Ieper FGP Kortrijk FGP Leuven PJF Liège PJF Marche-en-Famenne FGP Mechelen PJF Mons PJF Namur PJF Neufchâteau PJF Nivelles FGP Oudenaarde FGP Tongeren PJF Tournai FGP Turnhout PJF Verviers FGP Veurne

Noordersingel, 27 – 2140 Antwerpen 03 670 77 77 Rue de Neufchâteau, 132 – 6700 Arlon 063 670 411 Koopmanstraat, 1 A – 8000 Brugge 050 47 38 00 Square Victoria Regina Plantsoen 1 - 1210 Brussel 02 223 91 11 Nerviërsstraat, 60 - 1730 Asse 02 451 22 11 Avenue Emile Rousseaux 38 - 6001 Marcinelle 071 29 10 11 Leopold II laan, 55 – 9200 Dendermonde 052 26 02 57 Quai Culot, 24 – 5500 Dinant 082 21 17 11 Herbesthalerstrasse, ,12 – 4700 Eupen 087 59 62 22 Groendreef, 181 – 9000 Gent 09 237 12 11 Rijkelstraat, 82 – 3510 Hasselt-Kermt 011 87 01 11 Rue de la Motte, 8 – 4500 Huy 085 27 32 26 De Montstraat, 2 – 8900 Ieper 057 22 82 28 Graaf Boudewijn IX laan – 8500 Kortrijk 056 46 18 11 Philipssite, 4 – 3001 Leuven 016 28 04 11 Rue Saint Léonard, 47 – 4000 Liège 04 228 92 04 Rue Notre-Dame de Grâce, 105 – 6900 Marche 084 34 07 54 Zeutestraat, 2 - 2800 Mechelen 015 45 80 01 Cité administrative de l’état, 6,7,8, Chemin de l’inquiétude - 7000 Mons 065 40 38 38 Rue de l’Arsenal, 14 – 5000 Namur 081 25 62 32 Avenue de la Gare, 20 – 6840 Neufchâteau 061 22 02 14 Parc d’Affaires de Nivelles Nord - Ilot P - Avenue Jean Monnet, 12 - 1400 Nivelles 067 28 24 11 Bergstraat, 32 – 9700 Oudenaarde 055 33 80 27 Vennestraat 461 - 3600 Genk 089 32 92 26 Avenue de Maire, 19 – 7500 Tournai 069 68 23 01 Campus Blairon, 300 – 2300 Turnhout 014 55.95 00 Rue du Tribunal, 2 – 4800 Verviers 087 32 38 38 Zuidburgweg, 10 – 8630 Veurne 058 33 53.18

Permanentie van de persdienst van de federale politie

0473 85 12 24

Nationaal invalspunt DJO voor alle operationele aspecten

+32 (0)2 642 78 10

Directie van de internationale politiesamenwerking (CGI)

+32 (0)2 644 80 10

Federale gerechtelijke politie