De energie van Margreet van Gastel

nummer 1, november 2010

in samenwerking met MARN en MRA

Met nieuwe energie in de regio arnhem Nijmegen v

Pagina 2

De energie van Margreet van Gastel

Impuls voor regionale economie Bedrijven en onderne­ mers die brood zien in groene economie en daarin investeren. >> Lees verder op pag 2

Pagina 3

Uw inbreng Tijdens de start­ bijeenkomst De Groene Kracht op 26 november aanstaande is er alle ruimte voor een actieve inbreng van de deelnemers. >> Lees verder op pag 3

Pagina 4

Concreet Geen ‘voorgekookt’ menu, maar een sug­ gestie om de smaak­ papillen te prikkelen: >> Lees verder op pag 4

Pagina 6

Energiequiz! Hoeveel weet u op het gebied van energie­besparing? >> Doe de quiz op pag 6

“Luchtkwaliteit, energie en klimaat houden niet op bij gemeente­grenzen. Samen met MARN, MRA en stadsregio peilen we daarom de kansen voor een gezamenlijke energie- en klimaatagenda. kunnen we dat beter en goedkoper. Want let wel: nieuwe projecten kunnen ook geld ópleveren. Dit nieuwe programma is dan ook niet in de laatste plaats een kans om de regionale economie een boost te geven.”

Duurzaam transport over het water Een concreet uitvoeringsprogramma waarin de gemeenten hun eigen wensen terugzien. Waar zinvol en mogelijk willen we samenwerken met bedrijfsleven en kennisinstellingen. Stichting kiEMT, de HAN, de RUN zijn voorbeelden van belangrijke partners. Dat geldt ook voor de provincie Gelderland. Zo brengen we kennis, netwerken en middelen bij elkaar.” Impuls voor economie “Als we willen kunnen we veel bereiken. Kansen voor milieu en klimaat líggen er: op het vlak van mobiliteit, woningbouw, groene energievoorziening en energie- en milieutechnologie. Door samen te werken

Kansen grijpen en samen optrekken Margreet van Gastel: “Voorbeelden van kansen? U kunt ze krijgen: één regionaal energieloket instellen, waar bedrijven en inwoners terecht kunnen voor informatie, tips, producten en subsidies voor energiebesparing. Bindende afspraken maken met en tussen overheden en corporaties over energiezuinige nieuwbouw. Een netwerk van oplaadpunten realiseren voor elektrisch personenvervoer. Het maken van schone brandstoffen uit regionaal afval. Doorgaan met het onderzoeken van de mogelijkheden van waterstof als energiedrager. Het organi­ seren van efficiënte vervoersstromen met als doel minder transportbewegingen. En natuurlijk het stimuleren van nieuwe en schone energiebronnen zoals zonne-­energie, windenergie, geothermie, biomassa en slim gebruik van restwarmte.”

Start­bijeenkomst Op 26 november toetsen sleutel­ vertegen­woordigers uit overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen de ambitie voor een gezamenlijke regionale energie en klimaatagenda. Dat gebeurt tijdens de start­ bijeenkomst De Groene Kracht – met nieuwe energie in de regio Arnhem Nijmegen. De bijeenkomst is een initiatief van MARN, MRA en Stadsregio Arnhem Nijmegen. Centraal staat de vraag: wat zijn de kansen voor een gezamenlijke uitvoerings­agenda? Denk daarbij aan de uitvoering van projecten op het gebied van groene energievoor­ ziening, energieneutraal bouwen, energiebesparing in de bestaande woningvoorraad, schone en slimme mobiliteit en aanpassingen aan een veranderend klimaat. De bijeenkomst is belangrijk, omdat mede op basis van de uitkomst ervan het algemene bestuur van de stadsregio al dan niet besluit om energie en klimaat daadwerkelijk samen op te pakken.

Van aardgas over op groen gas

v

1

v

nummer 1, november 2010

Grote opkomst

Workshop Klimaatverandering De actualiteit geeft het belang aan van maatregelen gericht op aanpassing aan toekomstige klimaatverandering. Hoezo toekomstig?

De startbijeenkomst De Groene Kracht vindt plaats op vrijdag 26 november 2011 van 13.00 – 17.00 uur in Meetingpoint DROOM! in Elst. Van de genodigden wordt een actieve inbreng gevraagd. Dat kan tijdens een van de workshops (meer informatie hierover elders in deze krant). Al heel veel belangstellenden hebben zich aangemeld. Mocht u dit nog niet hebben gedaan, en wel wilt deelnemen, dan kunt u zich alsnog aanmelden via www.destadsregio.nl/groenekracht/ of via een mail aan [email protected]. U kunt ook bellen met Yvonne Sinay: 024 – 329 7973. Verslag bijeenkomst Bent u niet in de gelegenheid deel te nemen? Geen nood. Kort na de 26e november verschijnt een krant met daarin een uitgebreide impressie van de bijeenkomst. Daarnaast ontvangen alle genodigden een inhoudelijk verslag van zowel het plenaire deel van de bijeenkomst als van de discussie in de workshops.

Programma startbijeenkomst De Groene Kracht Globaal ziet het programma er op 26 november als volgt uit:

13.00 uur

Drijvende auto’s in Arnhem

Onze zuiderburen dweilen met de kraan open en concluderen dat te veel oppervlakte bestraat en geasfalteerd is. In Limburg zijn de kades gesloten en wordt er hard gewerkt de waterberging te managen. (Dreigende) wateroverlast op nog geen 150 kilometer zuidwaarts. In de regio Arnhem

Nijmegen houden de waterschappen de afzettingen voor de kades gereed. Klimaatadaptatie is dus belangrijk. Graag uw speciale aandacht voor deze workshop (meer info elders in deze uitgave), waar het gaat over hittestress, droogte en wateroverlast!

Impuls voor regionale economie Papierproducent Parenco in Renkum, groencomposteerder Bruins en Kwast op bedrijventerrein Roelofshoeve in Duiven, buurman Topell, producent van ‘green coal’, tuinbouwbedrijf Hydro Huisman in Bergerden, vuilverbrander ARN in Nijmegen, Cornelissen Transport ook uit Nijmegen, openbaar vervoerbedrijf Novio / Connexxion van de aardgasbussen. Zo maar wat voorbeelden van bedrijven en ondernemers die brood zien in groene economie en daarin investeren. Energie en klimaat zijn geen charities maar alleen haalbaar als hieruit bedrijvigheid ontstaat. Waar liggen kansen, hoe kunnen we innovatie

stimuleren en welke randvoorwaarden zijn er dan nodig vanuit de overheid? De startbijeenkomst De

Groene Kracht levert brandstof voor de Groene Motor, aanjager van een regionale groene economie.

Kas Stef Huisman als energiebron

Een initiatief van...

Inloop en broodje

13.30 uur Welkom en start met onder anderen Arjan van den Broek (Electrabel), Pieter Leroy (RUN) en Marcel Thijsen (gemeente Wijchen) 15.00 uur

Workshops

16.00 uur

Koers bepalen

16.45 uur

Wat pakken we morgen aan?

17.00 uur

Afsluiting met borrel

Regionale afspraken over duurzame nieuwbouw

RUN is één van de partners

Energie en klimaat komen niet uit de lucht vallen. Zowel in de regio Arnhem als in de regio Nijmegen werken gemeenten al geruime tijd samen. De MARN (Milieusamenwerking Afvalverwerking Regio Nijmegen) gaat terug tot 1984 en vertegenwoordigt tien gemeenten in het zuidelijke deel van de stadsregio. Tegenwoordig is de MARN actief op het gebied van onder meer afval, bodem, externe veiligheid, handhaving, klimaat en energie. Het bestuur van de MARN

wordt ondersteund door een projectbureau. Het bureau coör­ dineert projecten en is het loket waar informatie, ideeën, vragen en wensen binnenkomen om verder te worden uitgewerkt. De MRA (Milieusamenwerking Regio Arnhem) verenigt elf gemeenten in de regio Arnhem.

De gemeenten wisselen kennis en informatie uit over verschillende beleidsterreinen zoals geluid, lucht, klimaat, afval en handhaving. Zo nu en dan worden gezamenlijk projecten uitgevoerd zoals bijvoorbeeld het opstellen van een bodemkwaliteitskaart, het ontwikkelen van beleid voor externe veiligheid of het aanbesteden van de afvalinzameling. De MRA heeft geen eigen projectbureau; de taken zijn verdeeld over verschillende gemeenten. Schaalvoordelen Voorjaar 2010 hebben MARN en MRA de Stadsregio Arnhem Nijmegen gevraagd om samen een ‘regionale energie en klimaatagenda’ op te stellen en uit te voeren. Bundeling van krachten leidt tot een grotere slagkracht en efficiency. Ambities op het vlak van groene energie, energieneutraal bouwen, EMT en duurzame mobiliteit verstaan zich goed met een (stads)regionale schaalgrootte.

2

v

nummer 1, november 2010

Uw inbreng op 26 november Tijdens de startbijeenkomst De Groene Kracht op 26 november aanstaande is er alle ruimte voor een actieve inbreng van de deelnemers. Zowel tijdens het plenaire programma als tijdens de workshops. Een groot aantal belangstellenden heeft zich aangemeld. Mocht u zich alsnog willen aanmelden dan kan dat via http://www.destadsregio.nl/groenekracht/. U wordt dan gevraagd te kiezen uit een van de volgende workshops:

Workshop 1:

Nieuwe energie: transitie naar energievoorziening in de toekomst

Stadsregio Arnhem Nijmegen en referent Pieter Hameetman, directeur AM Duurzaam. - Landelijke opgave is alle nieuwbouw energieneutraal in 2020. - Aan het einde van de workshop benoemen we de twee grootste kansen om energieneutrale nieuwbouw op de rails te krijgen. - Centrale vragen: hoe krijgen we energieneutraal bouwen in de steigers? Wat zijn de kritische succesfactoren? Benoem drie mogelijke pilots. Wat doen we morgen om dit te realiseren? - Mogelijke ingrediënten: GPR Gebouw, EPC aanscherping, energieneutraal bouwen, passief huis en WKO.

Energieproducerende kassen in Lingewaard - O.l.v. voorzitter Paul Manders, programmamanager Eureka, Stadsregio Arnhem Nijmegen en referent Arjan van den Broek, directeur productie Electrabel Nederland. - Landelijke opgave is 14% groene energie in 2020. Aan het einde van de workshop stellen we vast hoe wij dit als regio kunnen realiseren. - Aan het einde van de workshop benoemen we drie kansrijke ideeën en een eerste stap om morgen een begin te maken. - Centrale vragen: hoe kan de energietransitie in de regio het beste worden vormgegeven? Is het nodig om daarvoor een energievisie op te stellen? En: hoe kunnen we projecten op het gebied van duurzame energie finan­ cieel ondersteunen? Zetten we vooral in op het Rijk of biedt Brussel meer perspectief? - Mogelijke ingrediënten: smart grids, kansenstudie warmtevoorziening, klimaatfonds, A15 energiesnelweg, solar roadmap.

Workshop 2:

Naar energieneutraal bouwen

Workshop 4:

Groene economie: EMT bedrijven als motor van transitie

EMT in de steigers

Workshop 3:

Investeren in verduurzaming van bestaande woningen

Energielabel omhoog - O.l.v. Bart de Bruin, projectadviseur MARN en referent Pieter Leroy, professor Milieu en Beleid aan de Faculteit der Managementwetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. - Opgave is het versnellen van verduurzaming van bestaande woningbouw. - Aan het einde van de workshop stellen we vast met welke strategie we de verduurzaming van woningen actief kunnen versnellen. - Centrale vragen: welke ideeën werken echt? Wat zijn de succesfactoren? Wat doen we morgen om dit te realiseren? - Mogelijke ingrediënten: thermoscan daken, Meer met minder, energie­ labels, klimaatfonds, economische spin off, waardevermeerdering woningen.

- O.l.v. Frank Geerlings, procesregisseur bedrijventerreinen Stadsregio Arnhem Nijmegen en referent Marc de Kroon, senior beleidsadviseur Economische Zaken gemeente Arnhem. - Opgave is het versterken van de regionale bedrijfscluster Energie en Milieu Technologie. - Aan het einde van de workshop is er helderheid over het belang van EMT voor de regio en liggen er drie concrete ideeën voor de in te zetten koers. - Centrale vragen: welke EMT bedrijven hebben we in huis, wat is hun positie? Wat ontbreekt nog; hoe trekken we die bedrijven aan? Wat kunnen overheden en onderwijsinstellingen bijdragen? - Mogelijke ingrediënten: ketenbeheer, innovatie en research & development, MVO, Pieken in de Delta, Grensoverschrijdend Euregio Rijn Waal.

Workshop 5:

Over schone en slimme mobiliteit gesproken!

Met LZV 30% minder kilometers

Zongerichte verkaveling - O.l.v. Ron Josten, kwartiermaker regionale energie en klimaatagenda,

- Opgave is positionering van de stadsregio als een duurzaam logistiek centrum. - Aan het einde van de workshop liggen er drie heldere ideeën waarmee we de regio als duurzaam logistiek centrum kunnen positioneren. - Centrale vragen: waar willen we over tien jaar staan wat betreft schoon vervoer en transport? Welke strategie volgen we en hoe kunnen we de verschillende sporen het beste stimuleren? - Mogelijke ingrediënten: mixed strategy: groen gas, waterstof, elektrisch rijden, wagenparkscans, schonere binnenvaart.

Workshop 6:

Klimaatverandering en hoe we ons kunnen aanpassen

- O.l.v. Martijn Mentink, manager sector Regionale Ontwikkeling, Stadsregio Arnhem Nijmegen en referent Hans van Ammers, project­ leider Future Cities, gemeente Arnhem. - Opgave is om maatregelen te nemen ter aanpassing op toenemende hittestress en wateroverlast in de gebouwde omgeving. - Aan het einde van de workshop stellen we vast of en zo ja hoe de ervaringen van de steden gebruikt kunnen worden voor de overige regiogemeenten. - Centrale vragen: wat verstaan we onder hittestress en wateroverlast in de gebouwde omgeving? Welke maatregelen kunnen we nemen en wat kunnen we morgen al doen? Wat is daarvoor nodig en welke partijen zijn dan aan zet? - Ingrediënten: hittescan en klimaatkaarten, groene daken en gevels, wateroverlast en watermanagement, ontkoppelen regenwaterafvoer.

- O.l.v. Jan Luijten, projectleider Eureka programma Terra, referenten Herman Wagter, procesmanager pilotproject De Groene Hub en Remco Hoogma, adviseur Dwarsverband.

3

v

nummer 1, november 2010

En nou effe concreet! Goed zo’n bijeenkomst waar betrokken partijen met elkaar van gedachten wisselen, maar wat levert het op, aan het einde van de dag? Margreet van Gastel, voorzitter van de MRA en portefeuille­houder Milieu van de Stadsregio Arnhem Nijmegen, hoopt op 26 november aanstaande een aantal vruchtbare ideeën en suggesties voor concrete projecten in ontvangst te nemen. De uitkomsten van de startbijeenkomst worden immers meegenomen in het besluit van het algemeen bestuur van de stadsregio (de stadsregioraad) om energie en klimaat al dan niet gezamenlijk op te pakken.

Groen en rijp Onderstaande projecten, groen en rijp door elkaar, kunnen mogelijk opgenomen worden in een nog op te stellen uitvoeringsagenda voor energie en klimaat. Geen ‘voorgekookt’ menu, maar een suggestie om de smaakpapillen te prikkelen: 1. Regionale energiestrategie

afspraken om op nog nader te bepalen locaties te experimenteren met energieneutrale gebiedsontwikkeling.

5. Energieafspraken met woningcorporaties

en het stimuleren van het bedrijfsleven. Mits inwoners hier over een langere periode gebruik van kunnen maken zal dit tot een aanzienlijke energiebesparing kunnen leiden.

7. Energiebesparing sportverenigingen en kantoren

moment is een regionale Europese aanbesteding voor de verwerking van biomassa in voorbereiding. Deze wordt in 2011 afgerond en kan als opmaat dienen voor de realisatie van regionale verwerkingscapaciteit. 3. Collectieve inkoop groene energie

Duurzame en zekere energie Doel van dit project is om te komen tot een lange termijn visie en strategie, gericht op een vraaggerichte, duurzame en gewaarborgde energielevering in alle gemeenten aangesloten bij de MARN, MRA en Stadsregio Arnhem Nijmegen.

De MARN heeft in 2009 namens de gemeenten in de regio Nijmegen een gezamenlijke aanbesteding uitgevoerd voor de inkoop van groene elektriciteit en gas. Dit leverde grote schaalvoordelen op, zowel qua financiën als duurzaamheid. Een dergelijk traject kan in 2011 ook voor de gemeenten in de regio Arnhem worden doorlopen. En over enkele jaren, na harmonisatie van de contractperioden, voor alle tweeëntwintig gemeenten gezamenlijk.

4. Regionale afspraken duurzame nieuwbouw

2. Groene energie aanboren en exploiteren

Isolatie huurwoningen Meer awareness Daarnaast zijn ook in de bestaande woningvoorraad maatregelen nodig om energiebesparing te realiseren. De woningcorporaties hebben een groot aandeel in de huursector en daarmee in regionale woningvoorraad. De tweeën­ twintig regiogemeenten kunnen hierover met alle woningbouwcorporaties in de regio afspraken maken die in het verlengde liggen van reeds bestaande prestatie­ afspraken.

6. Langdurige maatwerkaanpak energiebesparing eigenaar-bewoners

Aanbesteding verwerking groenafval Doel van dit project is het ‘aanboren’ en exploiteren van bestaande duurzame energiebronnen, met als speerpunten biomassa en/of zonne-energie. Daarnaast gaat het om het verkennen van nieuwe bronnen zoals aardwarmte. Op dit

8. Meerjarige aanpak gemeente­ gebouwen Gemeenten kunnen het goede voorbeeld geven met actieve energiebesparing binnen de gemeentelijke gebouwen. Bijvoorbeeld door samen een energie­ coördinator aan te stellen. Deze levert inhoudelijke ondersteuning en zorgt voor energiebesparing. Daarnaast is het mogelijk om bepaalde besparingsmaat­ regelen samen te realiseren en zo geld te besparen. Met steeds als uitgangspunt dat maatregelen niet alleen geld kosten, maar minstens zo veel geld opleveren.

Bouwen in Zevenaar Groot Holthuizen Het doel is om met alle betrokken partijen afspraken te maken: hoe kunnen we in 2020 komen tot energieneutrale woningbouw? Met onder andere aannemers, projectontwikkelaars en overheden worden afspraken gemaakt over een collectieve set van stimulerende, ambitieuze en duidelijke maatregelen waar alle betrokken partijen elkaar op kunnen aanspreken. Denk bijvoorbeeld aan

Specifieke doelgroepen krijgen een passende set van maatregelen aan­geboden die tot energiebesparing leidt. Bijvoorbeeld ondersteuning voor sportvereni­ gingen bij het nemen van duurzame maat­regelen, met als tegenprestatie het zelf laten betalen van de energie­ rekeningen. Positief neveneffect: een grotere awareness bij de doelgroepen als het gaat om energieverbruik en de kosten daarvan.

Subsidie op zonnepanelen? Gemeenten kunnen gezamenlijk een maatwerkpakket ontwikkelen voor inwoners van de regio. Denk hierbij aan zaken zoals subsidies, duurzaamheids­ leningen, het ontzorgen van bewoners

4

v

nummer 1, november 2010

9. Meerjarige aanpak openbare verlichting

12. Stimuleren elektrisch vervoer

Ook qua openbare verlichting kan de overheid het goede voorbeeld geven. Van­wege afschrijvingstermijnen tot 40 jaar zal de gekozen aanpak gedurende een lange termijn gecontinueerd moeten worden. Door dit in gezamenlijkheid op te pakken kan naar verwachting aanzienlijk bespaard worden, zowel financieel als op milieugebied.

Future Cities. Daarin worden gebieden in beeld gebracht die kwetsbaar zijn bij extreme hitte en wateroverlast (klimaatbestendigheidskaart). Er ligt al een kaart voor Arnhem en Nijmegen; het plan is in 2011 voor de hele regio eenzelfde kaart te ontwikkelen. Daarnaast wordt een praktische toolbox ontwikkeld om deze gebieden klimaatbestendig te maken. Bekende maatregelen zijn groene daken en het afkoppelen van regenwaterafvoer bij woningen.

v

Esther Jacobs

16. Pilots met adaptatiemaatregelen

Elektrisch rijden in Doesburg Om het elektrisch rijden te stimuleren worden diverse elektrische oplaadpunten gerealiseerd voor kleinschalig transport, personenvervoer, scooters en fietsen. Daarnaast wordt de aanschaf van elek­ trische scooters en fietsen gestimuleerd. Dit alles ook in samenwerking met de toeristische sector. Gezamenlijke aanbesteding

10. Energieafspraken MKB

13. Meerjarige communicatie met inwoners Groene gevel in centrum Nijmegen

Het Midden- en Klein Bedrijf (MKB) wordt gefaciliteerd en gestimuleerd om met energiebesparing aan de slag te gaan. Dat kan door energiescans te laten uitvoeren, door convenanten af te sluiten en door hand­ having op basis van de wet Milieubeheer.

11. De Groene Hub

Voorlichting en inwonercommunicatie zijn belangrijke middelen om energie­ besparing te realiseren. Een regionale aanpak kan niet alleen effectief maar ook heel (kosten)efficiënt zijn. Bijvoorbeeld via een regionale website, een daaraan gekoppeld energieloket, de opening van een klimaatwinkel of -bus, een klimaatstraatfeest en een klimaatkaravaan.

14. Uitvoeren educatieve leerlijn basisonderwijs / voortgezet onderwijs Kennis en begrip voor het energie- en klimaatvraagstuk begint op school. Gemeenten en de betrokken centra op het gebied van natuur- en milieueducatie kunnen gezamenlijk een leerlijn laten ontwikkelen of aanschaffen. Door voldoende massa kunnen we ook hier op een effectieve en efficiënte manier bewustwording stimuleren.

15. Klimaatbestendigheidskaart regio Groen gas uit rioolslib Het pilotproject De Groene Hub (waarvoor op 17 november jongstleden 850.000 euro rijkssubsidie is toegekend) is gericht op verduurzaming van goederen- en busvervoer. Lokaal opgewekt groen gas wordt gebruikt voor het openbaar vervoer. Daarnaast gaat het erom goederen vanaf een of meer overslagplaatsen aan de rand van de stad schoon en slim te vervoeren naar hun eindbestemming in Nijmegen. Innovatie en samenwerking met en tussen enthousiaste partijen uit het bedrijfsleven is essentieel. Door de mogelijkheid groen gas straks in de nieuwe OV-concessie 2013-2023 in te zetten voor het lokale en regionale busvervoer kan in één klap een stabiele afzetmarkt voor lokale produ­centen van groen gas gerealiseerd worden. Ook de vuilniswagens en stadsdistributievoertuigen kunnen op groen gas gaan rijden.

Binnen het project Future Cities worden proefprojecten uitgevoerd met concrete toepassingen van groene gevels en daken en water/groen in de openbare ruimte. Mogelijk is daarnaast behoefte aan proefprojecten op het gebied van drijvend bouwen. Voorts kunnen concrete adviezen worden gegeven bij ruimtelijke ontwikkelingen in regiogemeenten.

Esther Jacobs (1970) geeft motivational speeches en workshops over anders denken. Haar uitgangspunt is: ‘If you do what you always did, you will get what you always got’, waarmee ze creatief denken stimuleert. Ze schrijft boeken (‘Wat is jouw excuus?’ en ‘Wat is jouw droom?’) en columns en coacht ondernemers en particulieren die hun dromen willen realiseren. Rondom de euro-invoering bedacht Esther Coins for Care, waarmee ze 16 miljoen euro inzamelde voor goede doelen. Op 26 november is Esther dagvoorzitter van de Klimaatagenda. En dat betekent: creatief denken en samen aan de slag! Met haar energieke persoonlijkheid en frisse blik zal ze alle aanwezigen helpen het maximale uit de bijeenkomst te halen.

kiEMT Najaars­ debat

Hoe kunnen overheden, kennis­ instellingen en bedrijfsleven gezamenlijk zorgen dat energie­ transitie in Oost-Nederland daadwerkelijk gerealiseerd wordt?

Hoog water De stadsregio is samen de gemeenten Arnhem, Nijmegen en Tiel, Alterra Wageningen en Europese partner­ gemeenten betrokken in het EU-project

Welke bijdrage kunnen innovatieve bedrijven uit de energie- en milieutech­ nologiesector daaraan leveren? En wat is uw rol in het geheel? Onder meer daarover gaat het kiEMT-debat onder leiding van Ronald Migo op maandag 29 november vanaf 15.30 tot 21.00 uur in Zutphen. Meld u aan via de website van kiEMT.

5

v

nummer 1, november 2010

Linkse hobby? Mogen energie en klimaat onder het hoofdstuk ‘linkse hobby’s’ worden geschaard? In tegendeel. Maar mogelijk wel onder het hoofdstuk ‘vooruitzien is regeren’. Want Nederland is qua energievoorziening nog steeds grotendeels afhankelijk van fossiele brandstoffen. Toenemende schaarste zal in de toekomst onherroepelijk tot prijsstijgingen leiden. De afhankelijkheid van instabiele olieproducerende regio’s maakt ons kwetsbaar. En productie en

verbranding van fossiele brandstoffen leidt nog altijd tot schadelijke uitstoot, risico’s voor de volksgezondheid en stagnatie van bouwprojecten. Maat­ regelen op het gebied van energie en klimaat maken ons minder kwetsbaar en gevoelig voor risico’s. Dergelijke maatregelen vormen dus wel degelijk garanties voor de toekomst . Fossiele grondstoffen raken op

Waarover spraken zij?

Speel de energiequiz!

Van groene daken tot smart grids, van duurzame openbare verlichting tot aanbesteding van verwerking van gemeentelijke groenstromen.

CO2 uitstoot, aantal Watt, gas- en jaarverbruik: allemaal termen die met energie en energiebesparing van doen hebben. Hoe staat het met uw kennis hierover? Bent u zich bewust van uw footprint of gaat u blanco door het leven? Test hieronder uw kennis en doe de energiequiz. 1. Welk deel van het inkomen geeft een huishouden (modaal inkomen) gemiddeld uit aan energie (exclusief brandstof)? a) 1 - 4 % b) 5 - 14 % c) 15 - 24 % d) 25 - 34 %

3. Als u 5 lampen van 60 watt, die drie uur per dag branden, vervangt door spaarlampen, hoeveel euro scheelt u dat per jaar? a) Circa 75 euro b) Circa 25 euro c) Circa 110 euro d) Circa 55 euro

2. De Spaanse stad Barcelona heeft een enorme vermindering van de CO2-uitstoot per jaar bereikt. Welke maatregel heeft de stad ingevoerd? a) Het bouwen van een energiestation dat alle plantaardige afval uit de stad verwerkt tot methaan. Dat wordt vervolgens gebruikt als energiebron. b) Een aantal windmolens gebouwd dat een kolencentrale vervangt. c) Nieuwe gebouwen zijn zo aangepast dat 60 % van het warme water opgewarmd wordt door zonne-energie.

4. Wat is het gemiddelde gasverbruik per jaar in Nederland voor een gemiddeld huishouden (2,2 personen)? a. 1.600 m3, omgerekend circa 860 euro per jaar b. 1.200 m3, omgerekend circa 650 euro per jaar c. 800 m3, omgerekend circa 430 euro per jaar

5. Welk apparaat heeft het hoogste jaarverbruik? a) Stofzuiger b) Koelkast c) Wasmachine d) Droger e) Magnetron Antwoorden: 1b, 2c, 3d, 4a, 5d

Bent u al goed bezig met energiebesparing? Ontdek uw eigen energie­score met de test van de EnergieBespaarWijzer! www.energiebespaarwijzer.nl

Warmte uit hout voor Zevenaar Oost

Het klimaat en energiedebat op 26 november aanstaande wordt breed gevoerd. Wilde ideeën worden niet geschuwd. Eén waarschuwing dan toch: de startbijeenkomst De Groene Kracht dient een aantal concrete antwoorden op te leveren. Willen we hier in de regio een transitie naar groene energie vormgeven, en zo ja: hoe dan? Hoe kunnen we energie neutraal bouwen een impuls geven? Gaan we energiebesparing realiseren in de bestaande woningvoorraad; hoe pakken we dat het beste aan? Kunnen we een schaalsprong realiseren in de organisatie van schoon, duurzaam en efficiënt vervoer en transport? En waar liggen kansen voor een groene economie; hoe zorgen we ervoor dat dit alles niet alleen geld kost, maar uw onderneming of gemeente ook bedrijvigheid oplevert?

Colofon Deze uitgave is gedrukt op milieuvriendelijk papier. Dit is een uitgave van MARN, MRA en Stadsregio Arnhem Nijmegen November 2010 Advies: Jos IJkhout, Bureau Stroom Tekst: Stadsregio Arnhem Nijmegen Fotografie: Luuk van der Lee, Velp Vormgeving: Mooijekind Ontwerpers, Loenen (Gld.)

6