De 40 snelst groeiende bedrijven
PT Fabulous 40
Industrial Markets ‘Zeven magere jaren en twee gouden weken’, luidt een gezegde over de scheepsbouw. Des te opmerkelijker is het dat wij in de eerste PT Fabulous 40 Industrial Markets niet alleen tien bedrijven uit deze sector aantreffen, maar dat twee van die tien ook nog eens de lijst aanvoeren. Op nummer één staat scheepsbouwer Shipyard De Hoop en op nummer twee Veth Propulsion, fabrikant van onder meer boegschroeven. Tekst Freek Andriesse
▶
Directeur Patrick Janssens van Shipyard De Hoop is aangenaam verrast dat juist zijn bedrijf de allereerste PT Fabulous 40 Industrial Markets-lijst aanvoert. Aan de andere kant komt die sterke omzetgroei allesbehalve als een verrassing. Die is in de eerste plaats te danken aan een aantal strategische beslissingen die door hem en de toenmalige directeureigenaar in 2004 werden genomen. In dat jaar werd Janssens ingehuurd als algemeen directeur van drie werven. Snel werden twee werven verkocht. Met dat geld op zak was de overgebleven scheepswerf De Hoop financieel zelfstandig en kon een eigen koers worden gevaren. In 2007 werd een kleine werf in het Groningse Foxhol gekocht. Een jaar later verwierf Janssens beide werven door een management buy out. Inmiddels is er een driekoppige directie. Shipyard De Hoop (zie ook omslagartikel op pagina 12) vaart een eigenwijze koers. Kern is het in nauwe samenwerking met klanten ontwerpen en vervolgens bouwen van speciale schepen met een hoge toegevoegde waarde. ‘Schepen kun je overal ter wereld bouwen. Daardoor is de prijsconcurrentie enorm. Dat gevecht moet je niet aan willen gaan. Ik ben niet geïnteresseerd in het tegen afbraakprijzen gevuld houden van mijn productie’, vertelt een enthousiaste en snel pratende Janssens. Waar daarentegen wel een goede boterham mee is te verdienen, is met het bouwen van speciale schepen voor specifieke marktsegmenten, die los van elkaar staan, waardoor je het risico spreidt. Denk aan kabelleggers, schepen voor diving support, schepen voor de off shore-sector en luxe passagiersschepen voor de riviervaart. De kracht van Ship yard De Hoop zit in de manier van werken en de mentaliteit van de mensen. Bij one off-schepen ontwikkelt men op basis van een enorme engineeringkennis (het bedrijf bestaat reeds
20
12
december 2011
ruim een eeuw) zo slim en productievriendelijk dat én maximaal wordt voldaan aan de wensen van de klant én ook nog eens veel efficiënter en sneller dan de concurrentie kan worden gebouwd. Dankzij een slim ontwerp in combinatie met een platte, flexibele organisatie kan Shipyard De Hoop soms wel vier keer zo snel als de concurrentie leveren. Dat spreekt de klant aan getuige het feit dat naar schatting zo’n 80 procent van de omzet wordt geboekt bij bestaande klanten. De basisdisciplines goed onder controle hebben is voor elke scheepswerf van groot belang. Voor directeur Janssens van Shipyard De Hoop zijn die disciplines echter een dermate grote kritische succesfactor, dat hij werkzaamheden is gaan insourcen, terwijl werven juist in toenemende mate het voorbewerken, de interieurbouw, het installatiewerk en zelfs de bouw van het complete casco uitbesteden. Toen de recessie zich eind 2008 aankondigde, had Janssens’ businessmodel zich reeds bewezen.
Scheepsbouw en milieu De PT Fabulous 40 Industrial Markets kwam tot stand op basis van onderzoek van BlueMind Corporate Finance (zie kader). Het bureau berekende de gemiddelde jaarlijkse omzetgroei in de periode 2007-2009. In die jaren boekte Shipyard De Hoop een gemiddelde jaarlijkse omzetgroei van 64% en Veth Propulsion zag de omzet met 50% toenemen. Knappe prestaties, gezien het feit dat de westerse wereld in 2008 en 2009 in de diepste recessie belandde sinds die van de jaren dertig van de vorige eeuw. In het overzicht is dat goed terug te zien. De gemiddelde groei van alle bedrijven in de PT Fabulous 40 Industrial Markets is nauwelijks 17%. Negentien van de veertig bedrijven hebben een gemiddelde
PT Fabulous 40
groei die onder de 10% ligt. Acht bedrijven hebben een groei tussen de 10% en 20% en 13 bedrijven kenden in de periode 2007-2009 een gemiddelde omzetgroei van 20% of meer. Van belang is ook in welke sectoren die 40 snel groeiende bedrijven zitten. Naast de scheepsbouw (en toelevering) met tien bedrijven is ook de sector milieutechniek (klimaattechniek, waterbehandeling e.d.) met negen bedrijven sterk vertegenwoordigd. Producenten van (interne) transportmiddelen(4), medische apparatuur(4), machines(4) en staalconstructies(3) zijn minder sterk aanwezig in het overzicht. Itho Daalderop (cv- en warmwaterapparatuur, ventilatiesystemen) is één van de negen bedrijven uit de hoek van de milieutechniek. Over de vraag waardoor het bedrijf juist in een periode van recessie een omzetgroei boekte, hoeft directeur Bart Romeijn niet lang na te denken: ‘Door de voortdurende introductie van compleet nieuwe, dan wel verbeterde producten over de gehele breedte van het assortiment.’ Het geheim van het succes van dit oer-Hollandse bedrijf blijkt echter in meer dan alleen innovatie te zitten. Itho Daalderop concentreert zich scherp op de woningmarkt en biedt voor dat segment een compleet assortiment producten aan dat gericht is op comfortverhoging en energieverlaging. ‘Want de consument wil beide’, benadrukt Romeijn. ‘Juist door het aanbieden van een samenhangend productenpakket kan aan beide wensen worden voldaan.’ Nog zo’n succesfactor is dat het bedrijf niet alleen zelf de engineering doet, maar ook zelf produceert. Daardoor is een nieuw product snel productierijp en kan door een nauwe samenwerking tussen de engineers en productiemensen zelfs in het dure Nederland relatief goedkoop worden geproduceerd. Focus en innovatie zijn dus de twee pijlers onder de groeistrategie van Itho Daalderop. Die strategie kwam volgens Romeijn tot stand op basis van een fundamentele dis-
“Elk jaar opnieuw houden wij onze strategie tegen het licht” Directeur Bart Romeijn van Itho Daalderop
Directeur Patrick Janssens van Shipyard De Hoop
“Ik ben niet geïnteresseerd in het tegen afbraakprijzen gevuld houden van mijn productie” cussie, waarbij uitgangspunt was dat het bedrijf de concurrentie met de prijsvechters niet wilde en niet kon aangaan. ‘Elk jaar opnieuw houden wij onze strategie tegen het licht, om te voorkomen dat wij gaan lijden aan het gekookte kikker syndroom’, zegt Romeijn.
Daling van omzet Zagen bijna alle bedrijven in de PT Fabulous 40 Industrial Markets de omzet in 2008 stijgen vergeleken met 2007, in 2009 was bij 16 van de 40 bedrijven sprake van een daling van de omzet. MPS Meat Processing Systems is één van de bedrijven die de omzet zagen afnemen. De gemiddelde omzetgroei in de periode 2007-2009 kwam daardoor uit op een magere 2,9%. Dat is lager dan de gemiddelde omzetgroei over een langere periode bezien. ‘Onze autonome groei ligt sinds 2002 op zo’n acht procent. Sindsdien hebben wij echter ook twee overnames gedaan’, licht directeur Remko Rosman toe. MPS ontstond toen Stork RMS werd verzelfstandigd. Het bedrijf maakt naast slachtlijnen en snijzalen voor rood vlees ook logistieke installaties en waterzuiveringsinstallaties voor de voedingsmiddelenindustrie. ‘Top line groei staat voor ons op nummer één’, benadrukt Rosman. Die groei wordt op verschillende manieren behaald: door hogere verkopen en serviceverlening aan bestaande klanten, en ook door nieuwe geografische markten op te zoeken. Nieuwe markten voor MPS zijn onder meer Rusland, Afrika en het Midden-Oosten. Actief worden in nieuwe markten is de snelste manier om te groeien weet directeur Rosman, die zegt marktleider te zijn geworden door een combinatie van kwaliteit en innovatie. Jaarlijks besteedt hij een kleine acht procent van de omzet aan innovatie, hetgeen aanzienlijk hoger is dan het gemiddelde in de Nederlandse machinebouw. MPS verkoopt geïntegreerde systemen, in tegenstelling tot
december 2011
12
21
▶
Directeur Remko Rosman van MPS Meat Processing Systems
waardoor het geld voor dergelijke investeringen relatief goedkoop is. Omzetgroei bij bestaande klanten. Wat wil een bedrijf nog meer? Vanderlande Industries is inmiddels te kenschetsen als een middelgrote multinational. Overal ter wereld verkoopt het Brabantse bedrijf haar systemen voor bagageafhandeling, de groei zit vooral in Azië. De omzetgroei in systemen voor distributiecentra, post- en pakjesverwerking vindt vooral buiten Europa plaats.
De toekomst
“Top line groei staat voor ons op nummer één” ▶
losse machines. De innovatie heeft betrekking op specifieke delen van de slachtlijn. Zo was MPS de eerste die geautomatiseerd elektrisch verdoven introduceerde. Inmiddels is daar ook het verdoven met CO2 bijgekomen.
Van bricks naar clicks Een ander bedrijf dat ook geïntegreerde systemen maakt, is Vanderlande Industries. Op menige luchthaven zijn de bagageafhandelingssystemen van het bedrijf uit Veghel te vinden. Daarnaast verkoopt men sorteersystemen voor post en pakjes en automatiseringssystemen voor magazijnen. In de PT Fabulous 40 Industrial Markets is Vanderlande één van de grotere bedrijven. Jan Hulsmann is directielid en verantwoordelijk voor de divisies ‘distribution’ en ‘parcel and postal’. Dat zijn bedrijf juíst tijdens de vorige recessie groeide en naar verwachting ook in de komende periode van laagconjunctuur zal groeien, is volgens Hulsmann te danken aan twee factoren. De eerste is dat bedrijven juist als het economisch gezien minder goed gaat, op zoek zijn naar kostenverlaging. En dé manier om dat te doen is te automatiseren, dus mensen te vervangen door machines. ‘Een ander belangrijk argument voor automatisering is ook het tekort aan geschikte mensen’, zegt Hulsmann. ‘Onze klanten slaan dus twee vliegen in één klap’. Niet alleen de efficiency drive blaast het bedrijf uit Veghel de wind in de zeilen. Dat doen ook de trends. ‘The trends are our friends. Wij zitten midden in een periode van verschuiving van bricks naar clicks’, concludeert Vanderlande’s directeur. Via internet wordt steeds meer verkocht. Meer en meer pakjes dus en die moeten allemaal worden gesorteerd. Zonder geautomatiseerde afhandelingsystemen is dat onmogelijk. Hulsmann zegt steeds meer klanten in de hoek van de on line-verkoop te hebben die zo snel groeien, dat ze elk jaar investeren in uitbreiding van hun afhandelingscapaciteit. En daarbij is het mooi meegenomen dat de rente laag is,
22
12
december 2011
Dankzij een uitgekiend businessmodel boekte Shipyard De Hoop zelfs in de recessie van 2009 een forse omzetgroei. Met de huidige werfterreinen zegt Janssens nu een ‘optimum’ te bereiken, wat betekent dat ook de grenzen van de maximale omzet in zicht komen. Dan maar een werf overnemen? ‘Nee’, is het stellige antwoord van de directeur van Shipyard De Hoop. ‘Als wij groter zouden worden, dan zouden er onvermijdelijk managementlagen bij komen. Dat gaat ten koste van onze efficiency en flexibiliteit. Ik wil kijken of er in de huidige opzet nog meer zit, maar wel met een blijvend scherpe focus op onze persoonlijke aandacht voor het product.’ Voor de scheepsbouwsector als geheel kon 2012 wel eens een lastig jaar worden. Dat heeft niet alleen te maken met de wereldeconomie, maar ook omdat het (gunstige) financieringsregime verandert. Maar pessimistisch is Janssens vooralsnog allerminst: ‘Iedereen is nu heel voorzichtig en juist dan moet je een beetje een cowboy durven zijn. En dat kunnen wij omdat we sterk en financieel onafhankelijk zijn’. Ook directeur Rosman van MPS Meat Processing Systems ziet de toekomst zonnig in. De autonome omzetgroei in nieuwe markten denkt hij nog flink te kunnen aanvullen met groei door acquisities. De enige groeiremmer is voldoende goede mensen.
“Wij zitten midden in de verschuiving van bricks naar clicks” Directielid Jan Hulsmann van Vanderlande Industries
Marleen Vermeer, adviseur bij BlueMind
BlueMind en private equity Het allereerste onderzoek naar de snelst groeiende bedrijven in de Nederlandse maakindustrie is een initiatief van BlueMind. Het werd exclusief voor PT Industrieel Management uitgevoerd. BlueMind helpt bij verkoop en aankoop van bedrijven, management buy outs en de financiering daarvan door banken en investeerders. Dat doet zij wereldwijd. Als maatstaf voor de groei is de zogenoemde compound annual growth rate gebruikt, dat is het gemiddelde groeipercentage van de bedrijfsopbrengsten in een bepaalde periode. Het onderzoek richtte zich op de jaren 20072009. De selectiecriteria staan onder in de lijst genoemd. De informatie in het overzicht is gebaseerd op gegevens van de Kamer van Koophandel, Orbis en Zephyr, websites en interviews. Managing partner Bart Jonkman van BlueMind noemt het ‘opmerkelijk’ dat de sectoren scheepsbouw en klimaattechniek zo sterk vertegenwoordigd zijn in de eerste Fabulous 40 Industrial Markets. Opvallend is ook dat bij 15 van de 40 bedrijven een fusie dan wel overname plaatsvond. Dat hoge aantal verbaast Jonkman niet: ‘er is veel belangstelling in het buitenland voor overnames in Nederland en veel Nederlandse industriële bedrijven zijn al in buitenlandse handen.’ Uit de PT Fabulous 40 Industrial Markets blijkt ook dat bij 16 van de 40 bedrijven private equity betrokken is als investeerder. Volgens adviseur Marleen Vermeer, die nauw betrokken was bij de totstandkoming van de lijst, komt dat door de internationale oriëntatie van zowel de Nederlandse industrie als private equity. Over het algemeen is private equity geïnteresseerd in industriële bedrijven met een sterke internationale focus, in het bijzonder in die bedrijven die hard groeien. Het valt volgens Vermeer te verwachten dat bedrijven mede gezien de conjunctuur op zoek gaan naar een sterke financiële dan wel sterke strategische partij. De industrie is kapitaalsintensief en leunt flink op externe financiering. Die financiering is er niet gemakkelijker op geworden. Door de recessie van 2008/2009 zijn banken een stuk voorzichtiger geworden. Dankzij het aantrekken van de economie is dat nu wat beter, maar nog niet op prerecessieniveau. Jonkman: ‘financierde een bank in 2007 met gemak zes maal de EBITDA, in de recessie was dat met pijn en moeite twee maal en nu ongeveer drie à vier maal EBITDA. Gelukkig heeft private equity nog steeds veel geld.’ Voor Nederlandse bedrijven in de maakindustrie zijn nog volop kansen voor groei. Mits zij zich volgens Vermeer van BlueMind richten op de internationale markt. De maakbedrijven die dat doen, maken ook de meeste kans op financiering door private equity. En kapitaal is een conditio sine qua non voor snelle groei. De kracht van Nederlandse industriële activiteiten blijft niet onopgemerkt in het buitenland. Zo nam Micron Technology in 2010 Numonyx over. Bij ongeveer een derde van alle transacties in de Nederlandse industrie de afgelopen jaren was een buitenlandse koper betrokken. Maar ook Nederland liet zich niet onbetuigd in het buitenland.
Managing partner Bart Jonkman van BlueMind
“Er is veel belangstelling in het buitenland voor overnames in Nederland en veel industriële bedrijven zijn al in buitenlandse handen” Voor Vanderlande Industries is net zoals voor MPS en Shipyard De Hoop de wereld haar markt. In 2011 zal de omzet naar verwachting op een zelfde niveau als 2010 uitkomen. Op basis van het orderboek verwacht directeur Hulsmann dat de omzet in 2012 hoger zal liggen dan in 2011. Omdat de wereldeconomie minder hard zal groeien en vele overheden bezuinigen zal de omzet uit bagageafhandelingssystemen mogelijk dalen. Dat wordt echter meer dan goed gemaakt door de omzetgroei uit de verkoop van meer systemen voor pakketafhandeling. Een impuls voor omzetgroei is ook de toenemende vraag naar service. Hulsmann: ‘Wij zien dat meer en meer van onze klanten zich tot hun kernactiviteiten beperken. Neem een modebedrijf dat via internet verkoopt. Het afhandelen van orderstromen en retourstromen is een vak apart. In toenemende mate nemen wij dat voor onze rekening, tot en met het leveren van de menskracht aan toe’. Wie Vanderlande Industries eens van een afstand bekijkt, ziet een bedrijf dat processen bij haar business to business-klanten efficiënter maakt, waardoor diezelfde klanten goedkoper en/of beter hun werk kunnen doen. En dat is tegelijkertijd ook de gemeenschappelijke deler van de bedrijven in de PT Fabulous 40 Industrial Markets. Zij die dat heel goed doen, staan volgend jaar bovenaan in deze lijst van snelst groeiende bedrijven in de Nederlandse maakindustrie. Daar zal een mogelijke laagconjunctuur weinig aan afdoen. ◁
december 2011
12
23
PT Fabulous 40 Industrial Markets Bedrijf
Sector
Bedrijfsopbrengsten in mln EUR 2009
Bedrijfsopbrengsten in mln EUR 2008
1 Shipyard De Hoop
Scheepsbouw
€ 121,1
€ 86,4
2 Veth Propulsion
Marine components
€ 44,5
€ 31,1
3 VE Group*
Klimaattechniek
€ 47,0
€ 24,2
4 Hillebrand
Staalbouw
€ 16,5
5 Wassenburg Medical Devices
Medical Devices
€ 25,7
6 Logisticon Water Treatment
Water Treatment
7 Heerema Fabrication group 8 Bakker Sliedrecht
Bedrijfsopbrengsten in mln EUR 2007
CAGR (percentage groei)
M&A activiteit
Private equity
€ 44,8
64,35%
✔
€ 19,9
49,60%
€ 21,9
46,61%
€ 13,8
€ 8,6
38,69%
€ 15,8
€ 13,6
37,40%
€ 23,5
€ 13,2
€ 13,5
31,91%
Offshore
€ 327,6
€ 242,6
€ 194,0
29,95%
Electronics
€ 110,7
€ 87,9
€ 71,9
24,11%
9 Remeha / BDR Thermea
Klimaattechniek
€ 851,1
€ 617,9
€ 557,6
23,54%
✔
10 VeKa Group
Scheepsbouw
€ 250,5
€ 240,9
€ 167,7
22,21%
✔
11 NEM
Energy
€ 385,2
€ 438,0
€ 261,8
21,29%
✔
✔
12 Kenz-Figee
Marine/offshore kranen
€ 16,1
€ 11,6
€ 11,0
21,15%
13 IHC Merwede
Scheepsbouw
€ 1.132,0
€ 1.092,1
€ 775,5
20,82%
✔
✔
14 Plasticon
Storage and transport systems
€ 89,7
€ 79,9
€ 62,4
19,86%
✔
✔
15 De Kooiman Groep
Scheepsbouw
€ 54,5
€ 47,7
€ 38,4
19,14%
16 Lely Groep
Agricultural machinery
€ 201,6
€ 245,6
€ 144,0
18,32%
17 Syndus
Staalbouw
€ 53,3
€ 57,5
€ 39,5
16,13%
18 VanDerLande Industries
Handling systems
€ 655,8
€ 610,6
€ 495,5
15,03%
19 Harting-Bank
Medical Devices
€ 110,5
€ 96,5
€ 83,7
14,89%
✔
20 Huisman
Construction equipment
€ 284,8
€ 307,4
€ 230,7
11,11%
✔
21 Interduct
Klimaattechniek
22 TBI Techniek groep
Techniek
23 Agmi Group 24 Intergas 25 All-in liften
Liften
26 Andus Group
Staalbouw
27 Livit
✔ ✔
✔
✔ ✔
€ 43,0
€ 37,9
€ 35,5
10,00%
€ 948,0
€ 1.048,4
€ 801,3
8,77%
✔
Traffic
€ 14,8
€ 13,7
€ 12,5
8,58%
✔
Klimaattechniek
€ 66,1
€ 62,5
€ 56,3
8,40%
✔ ✔ ✔
€ 15,3
€ 15,1
€ 13,1
8,13%
€ 164,8
€ 192,2
€ 142,9
7,41%
✔
Medical devices
€ 48,0
€ 44,5
€ 41,7
7,25%
✔
28 Fontijne Grotnes
Machinery
€ 33,1
€ 29,9
€ 29,0
6,83%
✔
29 Frames
Oil & Gas systems
€ 89,3
€ 83,9
€ 79,1
6,21%
✔
30 Heesen yachts
Scheepsbouw
€ 115,9
€ 121,0
€ 104,1
5,51%
✔
31 Nedcard
Semiconductor
€ 17,7
€ 18,3
€ 16,1
4,74%
✔
32 Petrogas
Oil & Gas systems
€ 32,9
€ 41,1
€ 29,6
5,36%
33 Solid Semecs
Electronics
€ 32,5
€ 34,4
€ 29,3
5,28%
✔
34 Daalderop
Klimaattechniek
€ 38,4
€ 39,2
€ 34,8
5,02%
✔
35 Verhulst
Klimaattechniek
€ 18,2
€ 19,1
€ 16,9
3,95%
36 Medical Measurement Systems
Medical devices
€ 13,3
€ 12,0
€ 12,4
3,33%
37 MPS Meat Processing Systems
F&D machinery
€ 71,9
€ 85,7
€ 68,0
2,87%
38 WEMO
Machinery
€ 20,5
€ 22,8
€ 19,4
2,65%
39 Hommema / Oostendorp
Electronics / klimaattechniek
€ 41,2
€ 43,2
€ 39,3
2,32%
40 SAS
Offshore
€ 38,7
€ 51,5
€ 37,3
Totale Compound Annual Growth Rate:
✔
✔
1,88% 16,93%
(*) Vermeer Eemhaven groeide in de gemeten jaren nog hard, maar is inmiddels failliet.
Selectiecriteria voor het samenstellen van bovenstaande lijst: • Hoofdvestiging in Nederland • Actief in de productie van ‘engineered products’ (hoge mate van design, continue innovatie en een hoge mate van precisie benodigd) • Minimaal € 10 mln bedrijfsopbrengsten (incl. evt. mutatie onderhanden werk) in één van de drie gemeten jaren • Meerderheidsbelang in handen van Nederlandse aandeelhouders dan wel van buitenlandse private equity partijen • Niet beursgenoteerd • Cijfers moeten voor alle 3 jaren bekend zijn en gedeponeerd zijn uiterlijk op 1 juni 2011
24
12
december 2011
De bedrijven in deze lijst zijn actief in de productie van engineered products. De sector omvat producenten van componenten, automatiseerders en producenten van eindproducten. Wat deze bedrijven gemeen hebben, is het business model: het met technologisch hoogwaardige producten en vernieuwende technologie leveren van toegevoegde waarde binnen de keten. Mocht er onduidelijkheid zijn, discussie bestaan over opname in de lijst of suggesties voor verbetering, neem dan contact op met marleen.vermeer@ bluemind.nl of (073) 623 87 74. Deze lijst is opgesteld door BlueMind Corporate Finance.
