dagkrant

met John Appel Marjoleine Boonstra Jakeb Anhvu Holly Hardman Omar Al-Qattan

foto: Bram Belloni

idfa.nl/dagkrant

ned2idfa_dagkrant_do15.pdf

1

10/19/12

4:02 PM

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

THE ART OF CRITICAL CINEMA Independent cinema is essential for a free society. Development organisation Hivos supports independent documentary makers all over the world. IDFA puts film talent in the spotlight and gives artists a powerful voice, even in countries where freedom is not self-evident. Hivos takes pride in collaborating with the IDFA Fund. Support our work, donate to Hivos (133.133.133) or visit us at hivos.org

IDFA SPECIAAL 1: LEVEN & DOOD

De enige zekerheid die je bij je geboorte hebt, is dat je uiteindelijk (sommigen eerder dan anderen) zult sterven. Zonder dood geen leven en vice versa. En zonder dood vooral geen overlevingsdrang. Dat wordt wrang duidelijk in John Appels openingsfi lm Wrong Time Wrong Place, over de aanslagen vorig jaar in Noorwegen. In dit nummer een gesprek tussen Appel en Marjoleine Boonstra, die een installatie maakte over de menselijke veerkracht in tijden van rampspoed op pagina Over rampen gaat het ook in Good People Go to Hell, Saved People Go to Heaven, waarin Holly Hardman registreert hoe fundamentalistische christenen in Louisiana de dood en verderf die is gezaaid door de orkanen Katrina en Rita misbruiken voor evangelische doeleinden. Zoals meneer Tong ‘zijn’ aan abortus ontsnapte weeskinderen, door Jakeb Anhvu geportretteerd in het shockerende Blush of Fruit, zonder scrupules gebruikt ter zelfverrijking en -verheerlijking – soms is het de vraag of overleven wel te verkiezen is boven de dood. Ziekenhuizen zijn bij uitstek plekken op de grens van leven en dood. Waarbij de dood op sommige plekken dichterbij is dan op andere. Als je ziek wordt, kun je dat beter in het Westen doen dan in Afrika, en beter in Wenen dan in Sofia. Als je wilt overleven, tenminste. In de 25 jaar dat IDFA bestaat is veel veranderd. Sommige fi lmmakers en andere festivalgangers zjin inmiddels overleden. Net zoals sommige geportretteerden van bekend gebleven documentaires. Zie Zuid-Afrika, waar regisseur Nick Broomfield decennia terug de extreemrechtse Eugène Terre’Blanche achtervolgde. Toen een angstaanjagende figuur, nu een voetnoot in de geschiedenis, in 2010 op prozaische wijze overleden. Of zie wijlen Johan van der Keuken, een kwart eeuw geleden, breeduit lachend, om met een ouderwetse camera de tijdgeest te vangen . Zijn technieken zijn inmiddels misschien gedateerd, maar zijn werk blijft van alle tijden. Want net als alle fi lmmakers vangt hij het leven. Met op de achtergrond, stil grijnzend, de dood.

6.

11

9

12

15

15

IDFA DAILY ONLINE

De bezuinigingen laten niemand onberoerd. Dit jaar vindt u daarom de papieren Dagkrant niet langer elke dag in de bakken – in plaats daarvan publiceren we om de dag deze IDFA Speciaal. We verschijnen dus minder vaak, maar wel extra dik. En online blijven we net zo dagelijks als altijd, op de Online IDFA Dagkrant, via idfa.nl/dagkrant.

DE DODEN TOT LEVEN GEWEKT INHOUDSOPGAVE

EXTRA SPECIAAL

5

De openingstoespraak van IDFA-directeur Ally Derks, winnaar van de Frans Bannink Cocq Penning. De workshop van Peter en Petra Lataster. De IDFA-Mediafonds Workshop.

6/7 Tweegesprek tussen John Appel, regis-

seur van de openingsfilm Wrong Time Wrong Place, en Marjoleine Boonstra, over overlevenden van het noodlot.

Hoe oud is de cinema? Als begindatum wordt doorgaans de eerste betaalde bioscoopvertoning aangehouden, die de gebroeders Lumière in 1895 organiseerden in Parijs. Maar dat moment kende vele voorgangers. Zoals dat van de Phenakistiscoop. Een apparaat waarvan volgens Wikipedia Euclides het principe reeds zou hebben beschreven, maar waarvan de Belg Joseph Plateau als uitvinder geldt, in 1832. Op deze eerste Extra Speciaal-pagina vindt u een Phenakistiscoop-bouwpakket met beelden uit Man of Aran van Joseph Flaherty uit 1934 – een van de eerste films waarvoor de benaming ‘documentaire’ werd gebruikt. Elke keer als u een draai aan de schijf geeft, brengt u deze eerzame, eenzame en reeds lang overleden Ier weer tot leven. In zijn volledige versie is Man of Aran op IDFA te zien in de Top10 die is samengesteld door Victor Kossakovsky.

INSTRUCTIES Knip de Phenakistiscoop uit met voldoende ruimte rondom de buitenste lijn. Plak het papier op een stuk karton. Knip of snij langs de rand van de cirkel. Kerf de gleuven voorzichtig in, zodat ze ongeveer 3 millimeter breed worden. Maak een gat in het midden en bevestig de cirkel, met behulp van een speld of spijker, aan een houten stok of potlood. Ga voor een spiegel staan, laat de Phenakistiscoop draaien en kijk door de gleuven en via de spiegel naar het bewegende beeld.

MAN OF ARAN

Man of Aran (1934) is een tijdloos meesterwerk van de Amerikaan Robert Flaherty, de eerste grote regisseur van het documentairegenre. De Aran-eilanden bevinden zich vlak voor de Ierse westkust. Het leven dat Flaherty filmde in krachtig zwart-wit is een continue strijd van vissers tegen de elementen. Het is een cultuur die in deze vorm is verdwenen, maar door Flaherty blijvend is vastgelegd.

15

Een bewaarpagina: de eerste vijf van vijfentwintig jaar IDFA. Een interview met Omar Al-Qattan, regisseur van Dreams and Silence, over het destijds opkomende islamisme. En een herwaardering van The Leader, His Driver and The Driver’s Wife, over de inmiddels vermoorde blanke ZuidAfrikaanse racist Terre‘blanche.

Hoe maak je een Phenakistiscoop: http://youtu.be/2rzwdRqsuVM Achtergronden en voorbeelden: http://www.mhsgent.ugent.be/engl-plat5.html

9 Interview met Jakeb Anhyu, regisseur van

Blush of Fruit, over een Vietnamees weeshuis from hell. Plus: cartoonistenduo BAFA onthult wat bij documentaires buiten beeld blijft.

17 Een bouwplaat van een Phenakistiscoop, met een fragment uit Top10-fi lm Man of Aran (1934).

11 Interview met Holly Hardman, regisseur

✁

van Good People Go to Hell, Saved People Go to Heaven, over christelijke fundamentalisten in Amerika. Iets leuks: Kubrick-fundamentalisten en hun interpretaties van The Shining in Room 237. En de mening van twee bezoekers van The Invisible Men.

12/13

Een thema-artikel over ziekenhuizen, van Oostenrijk tot Soedan, aan de hand van documentaires op IDFA.

Man of Aran is door Victor Kossakovsky geselecteerd voor zijn Top10, samen met andere titels, oudere en meer recente, van filmmakers met een herkenbare eigen stijl. Op donderdag 15 november wordt daaruit om 12:45 uur in Tuschinski 6 een verzamelprogramma met kortere titels vertoond. Op vrijdag 16 november geeft Kossakovsky een Masterclass aan de hand van de Top10, om 11.00 uur in Tuschinski 1. Man of Aran wordt nog vertoond op woensdag 21 november om 10.00 uur in Tuschinski 5.

18/19 Foto’s van regisseurs op IDFA uit

het project When in Amsterdam van fotograaf Corinne de Korver.

IDFA  – 17

IDFA  – 3

feliciteert IDFA met het 25-jarig jubileum en wenst alle makers, omroepen en producenten een goed festival Wrong Time Wrong Place John Appel

HUMAN / Cobos Film

Blind Fortune Ramon Gieling

Ikon / Pieter van Huystee Film & TV

The Successor of Kakiemon Suzanne Raes

The Only Son

Simonka de Jong BOS / IDTV

The Unplaceables

NCRV / Recht zo die gaat producties

RTV Rijnmond / Riverpark Films

Bente’s Voice

Keep on Steppin’

Mercedes Stalenhoef

Marjoleine Boonstra

Ikon / Pieter van Huystee Film & TV

HUMAN / Submarine

The Diaries of an Elephant

Anneloek Sollart

NTR / Submarine

Alone in the World Denise Janzée

Karsu

René Hazekamp

Almost 18

Ingeborg Jansen HUMAN / I. E. Film

NCRV / Basalt Film

Kill Your Darling Jaap van Hoewijk NCRV / Zeppers Film & TV

Marijn Frank

Neske Beks

Barbara Visser

C.K.

Taking the Plunge

VPRO / Blazhoffski Productions

NCRV / Zuidenwind Filmproductions

VPRO / De Familie

NCRV / Selfmade Films

Boris Ryzhy

The Damned and the Sacred

Flying Anne

Ford Transit

Aliona van der Horst VPRO / Zeppers Film & TV

Mookie

Janina Pigaht

VPRO / Selfmade Films

Rawer

Jos de Putter

IKON / Zeppers Film & TV

Michiel Brongers

Catherine van Campen

Hany Abu-Assad

NCRV / Zuidenwind Filmproductions

VPRO / Augustus Film Production

The Hunt

In My Father’s House Fatima Jebli Ouazzani

Johan van der Keuken

The Long Holiday

Metal and Melancholy

NTR / Ryninks Films

NTR / MM Filmprodukties

VPRO / Pieter van Huystee Film & TV

VPRO / Ariel Film Production

Position among the Stars

Sounds for Mazin

Niek Koppen

Leonard Retel Helmrich

Ingrid Kamerling

The Sea that Thinks Gert de Graaff

HUMAN / Scarabeefilms

EO / Hollandse Helden

NTR / Theorema Films / Studio Nieuwe Gronden

The Hum of Holland

Mussels in Love

Sol LeWitt

Stella van Voorst van Beest BOS / Volya Films

All of Me

Susan Koenen NCRV / Hollandse Helden

Jan’s Mom

Anneloor van Heemstra

Dream & Deed Annette Apon

Omroep Brabant / SNG Film

Girls

Willemiek Kluijfhout

Chris Teerink

Menna Laura Meijer

Omroep Zeeland / Trueworks

AVRO / Doc.Eye Film

IKON

Delete

Father Wanted: With a Piggy Nose

The Hideout

Janetta Ubbels NTR / Bananaz Film

Annelies Kruk

Little Mo

NCRV / Hollandse Helden

Sjoerd Oostrik VPRO / BALDR Film

NCRV / Hollandse Helden

André Hazes She Believes in Me

Heddy Honigmann

Sarah’s Night Anne Kleisen BOS / Blackframe

If We Knew

Tales of a River

John Appel

Peter Lataster, Petra Lataster-Czisch

Peter Lataster, Petra Lataster-Czisch

NTR / Zeppers Film & TV

HUMAN / Lataster & Films

HUMAN / ZigZag

Astrid Bussink KRO

Procedure 769 The Witnesses to an Execution Jaap van Hoewijk NCRV / Jura Filmprodukties

Deze documentaires zouden niet bestaan zonder het Mediafonds. Voorkom de voorgenomen opheffing, teken de petitie op mediafondsmoetblijven.petities.nl These documentaries would not have been realised without the support of the Dutch Cultural Media Fund. Help to avoid the proposed dissolution, sign the petition on mediafondsmoetblijven.petities.nl Uitreiking

Mediafondsprijs Documentaire 2012 op openingsavond

IDFA Media Talks

Debatten en nagesprekken Masterclass Victor Kossakovsky

donderdag 15 november Pitch deelnemers IDFA-Mediafonds Workshop

zaterdag 17 november Kids & Docs premières i.s.m. Cinekid en IDFA

donderdag 22 november Mediafondsprijs Kids & Docs 2012 - uitreiking

Industry Panel: Found Footage in the YouTube era

donderdag 22 november

zondag 25 november IDFA Junior

Dutch Docs Conquer the World IDFA Jubileum Congres

Lees: 609 cultuur en media #12 - veel aandacht voor documentaire

beste jeugddocumentaire

veel Mediafonds-jeugddocumentaires (8-12 jaar)

www.mediafonds.nl

STAD EERT IDFA-DIRECTEUR Het 25ste IDFA kreeg op een openingsavond die werd gedomineerd door bezuinigingsnieuws toch een feestelijk tintje: festivaldirecteur en -oprichter Ally Derks ontving de Frans Banninck Cocq Penning. Een onderscheiding voor mensen die zich in hun functie bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor Amsterdam. Voorafgaand aan de uitreiking liet Derks minder vrolijke geluiden horen. Ze haalde uit naar de voorgenomen bezuinigingen en merkte op dat het jubileumzilver niet bepaald glanst: ‘Het is het enige dat niet is veranderd in die 25 jaar: toen hadden we geen geld voor documentaires – en nu ook niet.’ Ze noemde de gevolgen van de bezuinigingen ‘zeer, zeer serieus’ en ging ook in op het verdwijnen van het Mediafonds, dat nu 80 procent van de Nederlandse documentaires op IDFA financiert: ‘Waar zal dat toe leiden? Gaan de Nederlandse documentaires op zwart?’ Als de kabinetsplannen doorgaan, zal IDFA minder Nederlandse documentaires gaan tellen – die worden vaak met geld van het Mediafonds gemaakt. En het verliest in het Mediafonds een directe geldschieter: het fonds ondersteunt de IDFA Mediafonds Workshop en Kids & Docs, plus de geldprijzen om de beste filmplannen uit beide workshops te realiseren – in totaal 140.000 euro. Documentairemakers Aliona van der Horst en Robert Oey maken tijdens het festival een film over de internationale waarde van de Nederlandse documentaire, door festivalgasten te interviewen. En na afloop van elke vertoning van een film die door het Mediafonds is ondersteund is een extra credit te zien: ‘deze film was niet gemaakt zonder steun van het Mediafonds’.

RIGHT TIME RIGHT PLACE

Een blije en trotse John Appel voor filmtheater Tuschinski, nipt voor de 25ste editie van IDFA officieel werd geopend met zijn film Wrong Time Wrong Place.

BRONGERS BLIJ MET NOMINATIE MEDIAFONDSPRIJS

‘ZE VOND HET ZELF OOK LEUK’ Michiel Brongers is een van de vier genomineerden voor de nieuwe Mediafondsprijs Kids & Docs à 15.000 euro. Op 22 november hoort hij of hij gewonnen heeft. Een professionele jury nomineerde uit 21 inzendingen Geluiden voor Mazin, Achter de toren, Het Diepe en Als ik in de spiegel kijk. Tijdens het festival bepaalt een kinderjury de winnaar. Drie ervan draaien op IDFA,

foto: Felix Kalkman

onder hun Engelse titel, in het programma Kids & Docs: Sounds for Mazin, The Hideout en Brongers’ Taking the Plunge. In zijn derde jeugddocumentaire laat Brongers het meisje dat hij filmt zelf haar ouders en broertje introduceren. ‘Je wereld wordt op die leeftijd grotendeels bepaald door het gezin waarin je opgroeit’, aldus Brongers. ‘Dus leek het me een goed idee om haar dan ook maar de volledige regie te geven. Dat vond ze zelf ook wel erg leuk.’

MASTERCLASS LATASTERS

GO IDFA! Er is op elk moment van de dag wel ergens iets gratis te bezoeken. En ‘s avonds: Club met Barman. 15 november en 16 november 9.00-1.00 Marie-Stella-Maris IDFA Café Rembrandtplein gratis 10.00-23.00 The One Minutes Mini Cinema Foyer Brakke Grond gratis 10.00-23.00 Tentoonstelling Expanding Cinema Brakke Grond Tuinzaal gratis 12.00-20.00 Focus Forward & Doc Next Mini Cinema’s Rembrandtplein gratis 16.00-16.30 Hi-TEA met Ally & Peter Tuschinski VIP Lounge gratis 23.00-24.00 Late Night Club van Tom Barman, Brakke Grond Rode Zaal €10/€7,50

WIJ ZIJN WINNAAR Tomas Kaan is de winnaar van de IDFA-Mediafonds Workshop 2012. Hij kreeg de onderscheiding, met een bijbehorende realiseringsprijs van € 125.000, voor zijn filmplan Wij zijn 18. Een van de publieke zenders zal de winnende documentaire uitzenden.

foto: Nadine Maas

‘Als filmmaker laat je het grootste deel van de werkelijkheid weg.’ Dat is een van de inzichten die Peter Lataster afgelopen woensdag deelde met het publiek tijdens de masterclass in Tuschinski. Samen met zijn levens- en werkpartner Petra Lataster-Czisch becommentarieerde hij favoriete documentairefragmenten. Zie voor een uitgebreid verslag idfa.nl/dagkrant.

Kaan volgt in Wij zijn 18 (een verwijzing naar Johan van der Keukens fotoboek Wij zijn 17, over zijn zeventienjarige vrienden op het Montessori Lyceum) een groep jongens van 18. Hij registreert de verhalen over de relatie met hun ouders, over vriendschap, drank, drugs, seks en agressie, en een doorleefde nacht die ze met elkaar beleven. Volgens het juryrapport geeft het plan blijk van een grote urgentie. Het lijkt dicht geschreven op de persoonlijke ervaringen van de maker en kent een strakke vormgeving en structuur. De prijs wordt jaarlijks ter beschikking gesteld door het met opheffen bedreigde Mediafonds, die de workshop ook subsidieert en mede organiseert. Dit jaar werd de workshop geleid door filmmaker Menna Laura Meijer. IDFA  – 5

foto: Nadine Maas

Utøya, 22 juli 2011: wrong time, wrong place. Eén man richtte op het Noorse eiland een bloedbad aan tijdens een bijeenkomst van jonge socialisten; John Appel zocht met overlevenden en nabestaanden naar verklaringen voor deze onbegrijpelijke gebeurtenis. Ook Marjoleine Boonstra werkt in Keep on Steppin’ met verhalen van mensen die geconfronteerd werden met de kwetsbaarheid van het bestaan. ‘Dat onderwerp zit in al mijn films’, vertelt Boonstra. ‘Ik kijk graag met mensen terug op dergelijke situaties, omdat ze vaak fantastische manieren hebben om het leven weer op te pakken. In mijn serie zit een verhaal over een jongetje dat voor de ogen van zijn zusje is ontploft, door een rondslingerende granaat uit de Balkanoorlog. Om haar verdriet te verlichten zoekt zij de stilte op, en praat ze iedere dag met een uil. Iedereen zoekt troost, en probeert die om te zetten in handelen. Ik zie dat ook in jouw film, John, als Harald zegt dat hij na het overlijden van zijn zoon veel voorzichtiger werd in het verkeer.’ ‘Maar mijn film laat zien dat het helemaal  6 – IDFA 

niet uitmaakt’, antwoordt Appel. ‘Precies datgene wat je probeert te vermijden, overkomt je alsnog, op een volstrekt onverwachte en toevallige manier. Dat is misschien de ironie van het leven zelf.’

BEGRIJPEN Wrong Time Wrong Place toont hoe overlevenden van de aanslagen in Noorwegen en hun nabestaanden op zoek gaan naar betekenis, naar een manier om dat ongelooflijke toeval te plaatsen. Appel: ‘Het is een natuurlijke reactie om te proberen dingen te begrijpen. De ouders van het Georgische meisje Tama, dat op Utøya werd doodgeschoten, proberen elk op hun eigen manier te verklaren wat er is gebeurd. De moeder zoekt het in religie en spiritualiteit, de vader bekijkt het heel rationeel.’ Keep on Steppin’ van Marjoleine Boonstra is een uit vijf korte, poëtische films bestaande installatie die tijdens IDFA in de Brakke

Grond op iPads te zien is. ‘Het drama zoals dat twintig jaar geleden in documentaires zat, is overgenomen door tv-formats als Hello, Goodbye of Boer zoekt vrouw. Als documentairemakers moeten we een verhaal soms op een andere manier benaderen om een of twee lagen verder te komen dan het emotionele moment. John en ik hebben daar op onze eigen manier naar gezocht. Als vervolg op mijn documentaire De stad en het verlangen, over New Orleans na Katrina, wilde ik opnamen verzamelen die mensen met hun telefoons hadden gemaakt toen ze drie weken opgesloten zaten in de Superdome, waar zich een verschrikkelijk drama afspeelde. We zijn een half jaar op zoek geweest naar die beelden, maar het lukte niet tot een verhaal te komen. Uiteindelijk ben ik samen met schrijfster Céline Linssen aan de slag gegaan met verschillende verhalen die ik tijdens mijn reizen had verzameld en niet uit mijn hoofd kreeg. Op basis daarvan heeft zij fictieverhalen geschreven. Samen met foto- en filmmateriaal dat ik nog had, kwam het tot

dit documentaireproject: een app met korte, krachtige films waarin de taal onderdeel van het beeld is. Je maakt soms enorme omzwervingen om bij je eindproduct te komen.’

NIETIGHEID Ook John Appel had aanvankelijk een andere vorm bedacht voor Wrong Time Wrong Place. ‘Een soort Short Cuts, maar dan als documentaire. Tien verhalen van tien mensen, waarbij je steeds uitkomt bij het moment van de bom of de schietpartij. Tijdens het maken kwam ik erachter dat de realiteit zich niet zo makkelijk in zo’n vorm laat persen. Ik zou de ramp aanvankelijk hebben moeten verhullen, en daar is hij simpelweg te groot voor. Wat ik verder voor ogen had was een combinatie van zware en banale verhalen, bijvoorbeeld van iemand die nét aan de dood ontsnapt omdat, op weg naar de plek waar de bomauto staat, zijn telefoon gaat. Dat was ook niet zo makkelijk. De man die dit

JOHN APPEL & MARJOLEINE BOONSTRA

‘WAT JE PROBEERT

TE VERMIJDEN, OVERKOMT JE’

Ze kennen elkaar nog van de Filmacademie: John Appel, wiens film Wrong Time Wrong Place gisteravond de 25ste editie van IDFA opende en Marjoleine Boonstra, voor filmopnamen in Kirgizië en met haar documentaireproject Keep on Steppin’ in IDFA’s DocLab Competitie. Een skypegesprek over noodlot, toeval en overleven. Sasja Koetsier

overkwam, vond zijn eigen verhaal zo nietig ten opzichte van dat van de slachtoffers, dat hij niet wilde meedoen. Ik legde hem uit dat het mooi is die nietigheid te laten zien, maar de gebeurtenis was nog te beladen. Aan de andere kant kwam ik ook mensen tegen die te getraumatiseerd waren: zó verdrietig dat ik er, heel simpel gezegd, niets mee kon.’ ‘Soms moet je mensen tegen zichzelf beschermen’, vindt ook Boonstra, die net als Appel graag meerdere mensen één verhaal laat vertellen. ‘Het is altijd mooi de verhalen van mensen te stapelen. Als documentairemaker ben je altijd bezig te schaken met verschillende pionnen, om daar te komen waar je graag wilt zijn.’ Appel: ‘Ja, dat is het rare: je bent gewoon aan het casten voor je film. Soms heb je iemand die in alle opzichten heel goed is, maar wil je liever iemand hebben die juist een specifiek deel van een verhaal vertegenwoordigt. Het kan ook betekenen dat iemand die denkt dat hij niets heeft toe te voegen, ontzettend interessant is omdat hij net dat ene ontbrekende schakeltje vormt.’

TROOST ‘Ik had mezelf bijna als een soort wet opgelegd: Breivik mag niet genoemd worden in deze film’, zegt Appel. ‘Ik wilde niet dat de aandacht naar hem zou uitgaan. Uiteindelijk wordt hij één keer getoond, in de rechtszaal, omdat een van de personages hem per se in de ogen wil kijken; het is de enige troost die hij zichzelf kan bieden. Ook daar wordt hij trouwens niet met name genoemd. Ik wil ermee aangeven dat deze film niet over hem gaat, maar over datgene wat je kan overkomen in je leven en hoe je daarmee verdergaat. Je moet als documentairemaker altijd een thema vinden dat boven je onderwerp uitstijgt. Voor mij was dat de zoektocht naar het lot en de rol van het toeval. Dat die ouders van dat Georgische meisje Tamta zoeken naar een verklaring, en daarmee naar troost voor de dood van hun dochter; dat is door mij gestuurd. Ik wilde dat ze daarover nadachten, in plaats van dat ze alleen vertelden hoe het was hun dode

dochter te zien, of te horen dat ze dood was. Zoals jij zegt: je gaat op zoek naar iets wat verder gaat dan de emotie.’ Boonstra: ‘Ik doe dat bij al mijn projecten. Bij Bela Bela vroeg ik voormalige politieke gevangenen niet hoe lang ze opgesloten hadden gezeten of hoe erg ze mishandeld waren. Ik vroeg ze naar de zintuigelijke ervaringen tijdens hun opsluiting, waardoor je heel andere antwoorden krijgt en in andere emotionele lagen komt. Dat is wat wij beiden doen: proberen andere lagen aan te boren en mensen te laten verwoorden wat ze overkomen is. Ze vinden het vaak fijn erover te praten als ze merken dat je een andere benadering hebt dan de journalistieke. Ik zie dat ook in jouw film terug. Als Harald praat, zie je dat hij zich richt tot een vertrouwenspersoon en het prettig vindt zijn verhaal te verwoorden. Dat is het bijzondere aan documentaire maken.’ Appel knikt instemmend: ‘Zeker! Dat geldt ook voor de ouders van Tamta, die tot dan toe alleen maar waren geïnterviewd door

Georgische journalisten. Die vroegen maar één ding: hoeveel jaar gevangenisstraf moet die Breivik krijgen? Waarop die vader steeds één antwoord gaf: de doodstraf. Ik ben aan dat hele onderwerp voorbijgegaan en heb geprobeerd de herinnering aan Tamta tot leven te brengen, en de zoektocht naar een verklaring in beeld te brengen. Ze waren me daar na afloop erg dankbaar voor.’ Boonstra concludeert: ‘Daarom moeten we documentaires blijven maken.’ Wrong Time Wrong Place – John Appel. Wo 14, 22.00 uur, Munt 11; do 15, 12.45 uur, Tu2; za 17, 21.00 uur Munt 9; zo 18, 10.00 uur Munt 11; do 22, 17.30 uur, Eye 1; za 24, 10.00 uur, Tu1 en Tu2; za 21, 14.15 uur, BG Expozaal. Keep on Steppin’ – Marjoleine Boonstra. Za 17, 21.00 uur, eenmalige vertoning in DocLab Live, BG Rode Zaal. Verder doorlopend te zien in de Brakke Grond.

IDFA  – 7

MAKE IT HAPPEN BECOME A  FILMMAKER

Buffet van Odette

Eten voor IDFA bezoekers

Prinsengracht 598 tel. 020 423 60 34 [email protected]

BR

filmmaking digitaljournalism audioproduction interactiveanimation gamedesign webdesign CEN TRA 3Dgraphics AL P

OU

WE

RS

T

AT TRA

NS

AT RSTRA

WESTE

AKE EXT INT

013 APRIL 2 W!

HT NSG RAC

BAA LIJN

AD

E

RA DSG

N

ELA

AT THE HEART OF THE IDFA SPACIOUS / LIGHT CAFÉ RESTAURANT

HERENGRACHT

KEIZERSGRACHT

AT

CHT

HT

RAC

TRA

NIXS

MAR

ELG

SING

PRINSENGRACHT

RA

COFFEE | DRINKS | LUNCH | DINNER

2

Café de Jaren kin Ro

van Jaap van Hoewijk

r. nst ele Do e uw Nie

Staalstraat

IDFA

Muntplein

Flowermarket

en

AT

4

Noord-Korea belicht in Camp 14: Total Control Zone

AN

S

T VIJSEL

CH

ICT IS ÓÓK EEN KUNST

HATIS

SARP

11

Beleef de revolutie in Jemen in The Reluctant Revolutionary

VAN BAE

STADHOUDERSK ADE SECTOR DÉ ICT PARTNER VOOR DE CULTURELE

STR

RLE

IDFA, Stadsschouwburg Amsterdam, Stadsschouwburg Utrecht, Luxor Theater Rotterdam, Paradiso, ArchitectuurTLokaal, Holland Festival, DeLaMar, Orkater, Herengracht 209 +31 20 4233288 www.vbvb.nl Vrede van Utrecht, Scheltema voor actuele kunst, Dans Theater e.v.a. Herengracht 209 T +31 4233288 www.vbvb.nl Herengracht Herengracht Herengracht 209209 209 T Nederlands +31 T20 +31 T20 +31 20 4233288 20 4233288 4233288 www.vbvb.nl www.vbvb.nl www.vbvb.nl

OUS

AAT

W VAN

ZONDAG 18 NOVEMBER / VANAF 12 UUR / TUSCHINSKI 2

SPI

8

GS

1016 BE Amsterdam F +31 20 F4233286 [email protected] 1016 BE Amsterdam +31 4233286 [email protected] 1016 1016 BE 1016 BE Amsterdam BE Amsterdam Amsterdam F +31 F20 F 20 4233286 20 4233286 4233286 [email protected] [email protected] [email protected] T+31 A20 A+31 R T S P Y T +31 20 4233288 U RT C ICT BV ICT ICT BV ICT BVBV www.vbvb.nl ALBE

AT

TRA

ICT BV

A2

EL

Op zondag 18 november presenteert Movies that Matter in Pathé Tuschinski drie fascinerende documentaires, gevolgd door nagesprekken met internationale gasten.

RIN

T NAMS BINNE

TE

TRAAT

A5

MOVIESTHATMATTER@IDFA Inonesische mijnwerkers in de hoofdrol in Where Heaven Meets Hell

EGE

LEIDSEPLEIN

WWW.CAFEDEJAREN.NL 6 HTSES

A9

WE

5

NIEUWE DOELENSTRAAT 20 | 020 625 57 71 LST RA

A4

OPEN FROM 9.30 TO 1 AM / 2 AM UTREC

www.idfa.nl

Rembrandtplein

A

R ST

E

IDS

LE

AT

STRAA

Flying Anne

Voor meer informatie: www.moviesthatmatter.nl

N

RAADHUISSTRAAT

Procedure 769, The Witnesses to an Execution

Reserveer kaarten via: www.idfa.nl

TIO

HT

CHT

ENG

van Catherine van Campen

KK

STA

GRAC

Reserveer: 020-4236034 of sms naar 06-15693338

Geselecteerd voor het programma 25 Years Highlights of the Lowlands

RI

het IJ

TEL: 020-6228790 TEL: 010-4117951 mor e info: w w w.sae.edu

 NO

SIGN UP M BLOE

ROZ

HE

ND

N

ADE AUK NAS S

Prijs geldt op vertoon van IDFA pas.

HT

RI

Dagelijks wisselend lunch- en 3-gangen avondmenu, inclusief een glas Cava. Lunch € 17,50 Avond € 25,00

AC

GRACH

LINDEN

MAR NIXS

www.buffet-amsterdam.nl

GR

Sarphatipark

Herengracht 209209209209 T +31 4233288 www.vbvbbs.nl Herengracht Herengracht Herengracht T +31 T20 +31 T20 +31 20 4233288 20 4233288 4233288 www.vbvbbs.nl www.vbvbbs.nl www.vbvbbs.nl 1016 BE Amsterdam F +31 4233286 [email protected] 1016 1016 BE 1016 BE Amsterdam BE Amsterdam Amsterdam F +31 F20 +31 F20 +31 20 4233286 20 4233286 4233286 [email protected] [email protected] [email protected]

DIRECTOR’S CUT

JAKEB ANHVU OVER BLUSH OF FRUIT

DIT IS GEEN DISNEYLAND

‘“Wat ben je toch dóm!”, snauwde Tong Phuoc Phuc me regelmatig toe’, vertelt filmmaker Jakeb Anhvu. ‘Meneer Tong begreep niet waarom ik maanden nodig had om te zien wat andere journalisten binnen een dag zagen: dat hij een religieus man was met een nette liefdadigheidsinstelling. Eén journalist schreef zelfs dat het leek op Disneyland, met al die kindergeluiden.’ Schamper: ‘Well… it’s not.’ De Vietnamese, in Australië wonende Anhvu kreeg een voet tussen de deur via een bevriende priester. ‘Van Tong mocht ik langer blijven filmen, als ik af en toe wat geld doneerde.’ Maandenlang vertoefde Anhvu, met zijn kleine camera op statief, in kamers vol peuters en hun verzorgers: zwangere, ongetrouwde meisjes die vanuit het hele land naar Tongs opvang kwamen om de schande van een ongewenst moederschap thuis te ontlopen. Ongelukkige, gefrustreerde meisjes die de kleintjes negeerden, treiterden, sloegen en opsloten in traliebedden. Ook Tong maakte zich aan mishandeling schuldig en verkocht bovendien het gedoneerde speelgoed door aan de hoogste bieder. Tijdens de eerste vier maanden bleven de kinderen contact met me maken – dat materiaal kon ik niet gebruiken. Pas na lange tijd raakten ze gewend aan de situatie. Iedereen vergat me. Soms liet ik de camera gewoon draaien terwijl ik zelf de kamer uitliep.’ In het begin greep Anhvu steevast in als meneer

KORT

foto: Felix Kalkman Buiten beeld – Procedure 769 - The Witnesses to an Execution

Jakeb Anhvu’s plan voor een film over weeshuizen in Vietnam strandde in meneer Tongs particuliere opvanghuis voor ongewild zwangere moeders en ouderloze dreumesen. Hij maakte een schokkende documentaire over deze peuterhel. ‘Tong nam me geen moment serieus.’ Tong, diens vrouw of de verzorgers de kleintjes sloegen. ‘Maar het gebeurde zo vaak dat ik besloot het te filmen. Vooral ook om te bewijzen wat de buren allang vermoedden: dat de kinderen mishandeld werden.’ Hij liet uiteindelijk massa’s schokkende scènes uit zijn film: ‘Het moest geen montage worden van geslagen kinderen.’ Meneer Tong, door zijn fans ook wel ‘vadertje Vietnam’ genoemd, maakte overigens geen geheim van zijn werkwijze. ‘Hij sprak openlijk over zijn praktijken, want hij nam me geen moment serieus. Daarom denk ik dat ik zo uitgebreid heb kunnen filmen. Hij zei ook rustig tegen me: “Ik heb honger, haal wat te eten!” Dat deed ik dan beleefd. Zelf had hij steeds geen tijd voor de opnames, maar toen ik hem eindelijk mocht filmen, had ik de rest van mijn materiaal al binnen.’ De complete film heeft meneer Tong nog niet gezien. De trailer wel. Hij ontkent alles. ‘Maar hopelijk zien mensen zelf wat daar gebeurt, wordt erover geschreven en stopt men met doneren. Dan kunnen de kinderen naar gewone weeshuizen, waar ze niet geslagen worden. Wat mezelf betreft: ik denk niet dat het verstandig is om daar ooit nog naartoe te gaan.’ (MN) Blush of Fruit – Jakeb Anhvu. Do 15 21:15 uur Tuschinski 3; di 20 16:00 uur Munt 12; vr 23 11:15 uur Tuschinski 2.

AFBRAAK BRENGT GEEN HOOP

De commentaarstem behoort aan een vrouw die terugkijkt op een afschuwelijke periode in haar leven, toen ze in een woontoren van een grauwe buitenwijk van Dublin samenleefde met een verslaafde man. Geënsceneerde zwart-witbeelden illustreren de Ierse zelfkant, vol dreiging en ellende. De afbraak van de beruchte flatgebouwen, die een nieuw begin zou moeten markeren, maakt bij de vrouw geen hoopvolle verwachtingen los. (PvdG) Remember Me, My Ghost – Ross McDonnell. Do 15 17:15 Tuschinski 4; ma 19 11:15 Munt 10; do 22 22:00 Munt 11; vr 23 17:30 Munt 10.

IDFA  – 9

Muziek Film Kunst Theater Design

Jouw gids voor kunst en cultuur. volkskrant.nl/events VK-ADV-Parade-2012-245x172,5.indd 1

9/26/2012 11:10:39 AM

Tijdens IDFA worden video’s van The One Minutes als voorfilm vertoond in meerdere filmzalen. De één minuut durende video’s hebben het thema ‘25’ en zijn gemaakt door kunstenaars uit verschillende landen wereldwijd. Beeld en Geluid en BMW werken samen om de collectie videokunst The One Minutes, ruim 10.000 video’s uit meer dan 100 landen, veilig te stellen voor toekomstige generaties. De samenwerking heeft inmiddels geleid tot een nominatie voor de SponsorRing 2012.

HOLLY HARDMAN OVER GOOD PEOPLE GO TO HELL, SAVED PEOPLE GO TO HEAVEN

DIT SPROOKJE IS GEVAARLIJK Met Good People Go to Hell, Saved People Go to Heaven wilde Holly Hardman de omvangrijke groep fundamentalistische christenen in het zuiden van de VS beter leren begrijpen – en een gezicht geven.

foto: Bram Belloni

MUNT 11, WOENSDAG 14 NOVEMBER, 12:53 UUR

THE INVISIBLE MEN Frans Lelie (48) editor Maurice Crul (50) professor Onderwijs & Diversiteit

‘Hartverscheurend’, vindt Frans Lelie deze film over drie Palestijnse homoseksuelen die illegaal in Israël verblijven. ‘Ze vallen volledig tussen wal en schip, en zitten ook nog eens vlakbij hun geboortegrond. Maar in Palestina worden ze opgepakt en gemarteld, of anders aangevallen door hun eigen familie.’ ‘Een van de hoofdpersonen is zelfs door zijn vader aangegeven’, vult Maurice Crul aan. Of homoseksualiteit in Palestina verboden is weten ze niet. ‘Maar het is blijkbaar een reden om ze te vernederen en intimideren.’ Maurice was van tevoren nieuwsgierig hoe het zou uitpakken dat de Palestijnse autoriteit als ‘dader’ wordt neergezet.

De orkanen Katrina en Rita verwoestten in 2005 het huis van Mitsi in Louisiana. Volgens de leden van de streng evangelische gemeenschap waartoe zij behoort was de ramp een straf van god. Maar niet omdat Mitsi en haar gezin zelf te weinig hebben gebeden: nee, om de zonden van hun ongelovige landgenoten weg te spoelen. In die periode las filmmaker Holly Hardman dat deze fundamentele stroming, met zo’n 17 miljoen aanhangers, de toenmalige president Bush voor de tweede keer in het zadel had geholpen. ‘Ik las over the rapture: dat betekent volgens het woordenboek euforie, vervoering. Maar voor evangelisten verwijst het naar het einde der tijden: de dag dat de hemel openbreekt om gelovigen op te nemen – met achterlating van de gedoemde ongelovigen. Ik besefte ineens dat een groot deel van mijn landgenoten dagelijks met die overtuiging leeft.’ Daarom filmde Hardman vijf jaar lang in Louisiana. ‘Ik wil Amerika een spiegel voorhouden en tegelijk tonen dat deze met haat vervulde mensen een groot deel van de bevolking vertegenwoordigen. Iedereen heeft recht op zijn eigen sprookje, maar dit sprookje is gevaarlijk.’ Zo denken de evangelisten

dat de orkaan New Orleans trof, omdat de homobeweging daar zo groot is. Ook vervuiling van drinkwater en klimaatverandering worden aan een groter plan geweten. Binnen de gemeenschap worden harde uitspraken gedaan over ongelovigen en homo’s. ‘De liefde van god strekt zich kennelijk niet uit tot die medemensen’, zegt Hardman verontwaardigd. De combinatie rampgebied en kwetsbare mensen zorgt dat evangelisatie in de getroffen regio eenvoudig voet aan de grond krijgt: ‘Zonder kwade bedoelingen, heb ik gemerkt: ze denken écht dat ze gelijk hebben en een uitweg bieden.’ De enige in de film die twijfelt is een marinier, een zoon van Mitsi: hij heeft de rauwe werkelijkheid in Irak gezien. Zijn familie houdt gretig vast aan het geloof, een veilige consensus die hen beschermt tegen de boze buitenwereld. Hardman: ‘Ik heb wel empathie voor ze gekregen. Hun geloof is gebaseerd op angst en ik zou willen dat ik die kon wegnemen.’ (OvD) Good People Go to Hell, Saved People Go to Heaven – Holly Hardman. Do 15 12:30 Munt 11; vr 16 21:45 Munt 10; di 20 11:15 Munt 12; vr 23 20:00 Tuschinski 6.

H a rt r e n d verscheu

Kafkaësk

‘Verrassend genoeg doet de Israëlische samenleving ook niets voor ze. Het blijven Palestijnen, die niet in Israël thuis horen. Ze hadden ze ook kunnen opnemen. De absurditeit van het conflict gaat dus ook daar door.’ Frans: ‘Terwijl Israël zich altijd als westers profileert; ze doen zelfs mee aan het Songfestival.’ Beiden beginnen te schaterlachen. ‘De film is dus verre van een verheerlijking van Israël’, vervolgt Maurice. ‘Want al heeft een van de jongens een brief van de VN op zak voor asiel, hij wordt toch uitgezet. Dus moet hij eerst weer illegaal terug naar Israël. Het is een absurdistische, Kafkaëske film.’ (WK)

foto: Nadine Maas

DRAAIT ER NOG WAT LEUKS?

BIJL MET SUBLIMINALE BOODSCHAP The Shining, ja hoor, die kennen we allemaal. Die film van Kubrick, waarin Jack Nicholson in een spookachtig hotel zijn vrouw en zoontje met een bijl achternazit. Toch? Het is misschien vervelend om te horen, maar je bent hopeloos naïef. En het is wel duidelijk dat je nog nooit hebt geprobeerd de film tegelijk voor- en achteruit te bekijken. Of beeldje voor beeldje af te spelen op zoek naar subliminale boodschappen. En je hebt ook nooit echt goed uitgekeken naar driehoeken, nummersymboliek, tapijtpatronen of blikjes bakpoeder. Want dan zou je wel beter weten! Voor Kubrick-vorsers bestaat er in het werk van de Meester niet zoiets als een simpele continuity error. En is The Shining allesbehalve ‘zomaar’ de verfilming

van een Stephen King-thriller. Dat laatste kun je trouwens gevoeglijk aannemen: het is bekend dat King niet gecharmeerd was van de manier waarop Kubrick met zijn boek aan de haal ging. Het leuke van Room 237 is dat interessante theorieën, die je op een nieuwe manier naar een overbekende film laten kijken, traploos overgaan in de meest vergezochte hypothesen van bewonderaars, van wie je vreest dat ze in hun eigen labyrintische geest het spoor bijster zijn geraakt. Waar de grens precies ligt, mag iedereen helemaal voor zichzelf bepalen. (SK) Room 237 – Rodney Ascher. Do 15 17:15 Tuschinski 5; za 17 23:15 Munt 11; vr 23 22:00 EYE Cinema 1; za 24 12:00 Brakke Grond Expozaal.

IDFA  – 11

THEMA LEVEN EN DOOD

ZORGEN OM ZORG

WERELDEN VAN VERSCHIL IN DE MEDISCHE PRAKTIJK

Als je ergens in de Europese Unie een ongeluk krijgt, mag je hopen dat het in Wenen is en niet in Sofia. Want al liggen de steden slechts dik een uur vliegen van elkaar, de medische mogelijkheden liggen mijlenver uiteen. Dat lijkt tenminste de logische gevolgtrekking na het zien van Donauspital – SMZ Ost en Sofia’s Last Ambulance. Beide uit statische shots opgebouwde films onthouden zich van commentaar en laten de kijkers hun eigen conclusies trekken.

GEOLIEDE MACHINE

In Donauspital – SMZ Ost komen alle radartjes die het immense Weense ziekenhuis tot een

 12 – IDFA 

geoliede machine maken aan bod. Het wemelt van de onbemande transportkarretjes, personeel beweegt zich per fiets door het gangenstelsel. Niets wordt aan het toeval overgelaten; een kaarsje opsteken op Allerzielen mag niet wegens brandgevaar. In de operatiekamers heerst een weldadige rust en zelfs het keukenpersoneel heeft een lopende band-achtige work flow. Alles boezemt vertrouwen in; uw leven is veilig in onze handen. Niet alleen medische handelingen worden onomwonden gefi lmd, ook het handwerk op de afdeling pathologie wordt pontificaal in beeld gebracht. Op een snijplank, die rust op de benen van een overledene, wordt een

Solidariteit in de zorg heeft grenzen, wordt in Nederland al jaren geroepen. Enkele films over de internationale medische praktijk maken pijnlijk duidelijk hoe begrensd die solidariteit is. De kwaliteit van de zorg verschilt enorm van land tot land, en daarmee de kansen op overleving. En uiteindelijk draait het allemaal om geld. Wendy Koops

kluwen ingewanden onderzocht, terwijl even later de hersenen uit de doorgezaagde schedel van een andere ongelukkige worden gelicht. Wie al fl auw valt bij een druppeltje bloed kan deze en de meeste andere ziekenhuisfi lms beter overslaan.

ONBEGONNEN WERK

In Sofi a’s Last Ambulance komt geen patiënt of operatietafel in beeld en ook het onbegrijpelijke jargon uit de andere fi lms wordt hier niet gebezigd. In dit aangrijpende portret draait alles om een arts, verpleegster en chauffeur die ondanks de abominabele

omstandigheden blijven proberen mensenlevens te redden. Uit gesprekken met collega’s blijkt dat een groot deel van het ambulancepersoneel vroeger of later de handdoek in de ring te gooit. Begrijpelijk, want het alarmnummer is soms tijdenlang buiten werking, ook voor de hulpverleners zelf. Ondertussen loopt het aantal noodgevallen op. In Nederland streeft ambulancepersoneel ernaar binnen tien minuten aanwezig te zijn, maar hier is dat onbegonnen werk. De wegen in sommige buitenwijken zijn één grote gatenkaas; de routeplanner bestaat uit een ouderwetse papieren plattegrond. Sofi a telt 1,3 miljoen inwoners en slechts dertien am-

THEMA LEVEN EN DOOD

Hier komen volledig volgroeide, eigenlijk helemaal gave kindjes dood uit hun moeders buik bulances. Het besef dat zo veel mensen van één ambulance afhankelijk zijn, verhoogt de werkdruk nog eens extra. En inderdaad gaat het soms mis. Waarom het drietal het toch volhoudt? Omdat voor hen blijkbaar ieder mensenleven telt.

ONNODIG

Dat geldt ook voor de artsen in Open Heart, die zich weigeren neer te leggen bij het feit dat dertien miljoen Afrikaanse kinderen en tieners aan reumatische hartziekte lijden. Onnodig: de ziekte was in Amerika honderd jaar geleden nog de belangrijkste oorzaak van kindersterfte, maar komt daar inmiddels nog zelden voor. De fi lm volgt een groepje ernstig zieke Rwandeese kinderen dat in Soedan word geopereerd in het Salam Center, de enige plek in Afrika waar gratis openhartoperaties worden gedaan. Vervoer voor de ouders is te duur, dus die nemen afscheid zonder te weten of ze hun kind ooit nog terugzien. Een vader geeft toe niet eens te weten waar Soedan ligt. Dankzij de vrijgevigheid van particulieren (goed voor driekwart van het budget) hebben deze kinderen weer overlevingskansen.

Het Italiaanse hoofd van het Salam Centrum ziet medische zorg als een universeel recht. Voor hem is het onbestaanbaar dat Europeanen uitgebreide diagnoses en behandelingen krijgen terwijl er voor Afrikanen nauwelijks voldoende penicilline beschikbaar is. Veelzeggend is dat de president van Soedan, die overweegt zijn bijdrage aan het centrum fl ink te verminderen, de reumatische hartziekte een ‘poor men’s disease’ noemt. De Afrikaanse situatie vormt een enorm contrast met die in het Texas Heart Institute, waar twee cardiologen een falend hart vervangen door twee pompen. Voor het eerst functioneert een mens zonder hartslag of bloeddruk, vertelt Heart Stop Beating, onderdeel van de kortefi lm-reeks Focus Forward. Zo zie je maar. De wetenschap staat voor niets; het toegankelijk maken ervan is het probleem.

HERVERDELING

Iedereen kan goede medische zorg krijgen, betoogt een arts in Welcome to the World. Het is een kwestie van willen, vindt hij. De middelen moeten gewoon worden herverdeeld. De film is onderdeel van het Why Poverty?-project en ver-

gelijkt de overlevingskansen van pasgeborenen in Sierra Leone, Cambodja en de Verenigde Staten. Dat de levensverwachtingen (respectievelijk 49, 65 en 87) verschillen accepteren we min of meer als een gegeven, maar dat ze zo uiteenlopen is vreemd als je het tot je laat doordringen. Of dat 82 van de duizend Afrikaanse kinderen hun eerste verjaardag niet halen – tegen zes in Europa. Wie Welcome to the World vergelijkt met het bijzonder integere If We Knew ziet hoe wrang het is dat je geboorteplaats je lot bepaalt. We zien hoe in een primitieve praktijk in Sierra Leone sommige keizersnedes helaas te laat komen. Met betere zorg was dit niet gebeurd, mompelt de chirurg. Hier komen volledig volgroeide, eigenlijk helemaal gave kindjes dood uit hun moeders buik, terwijl in Groningen een heel team aan medici keihard vecht voor de levens van enorm kwetsbaar ogende, veel te vroeg geboren kleintjes. Zij staan voortdurend voor lastige ethische vragen. Soms zijn er wel behandelingsmogelijkheden, maar is het onzeker of die resulteren in een menswaardig bestaan. Dus moeten de artsen beslissen over leven en dood. Kon ieder mens maar rekenen op de vergaande mogelijkheden in Heart Stop Beating en de

zorgvuldige, liefdevolle begeleiding van zorgverleners als in If We Knew. Aan de mensen op de werkvloer lijkt het in ieder geval niet te liggen. Donauspital – SMZ Ost – Nikolaus Geyrhalter. Ma 19 15:30 uur Brakke Grond Rode Zaal; di 20 11:15 uur Tuschinski 3; do 22 13:00 uur Munt 10; za 24 20:45 uur Tuschinski 2. Heart Stop Beating – Jeremiah Zagar. Vr 16 21:45 uur Munt 13; za 17 15:45 uur Tuschinski 5; zo 18 10:00 uur Munt 09. If We Knew – Peter Lataster & Petra Lataster-Czisch. Do 15 12:30 uur Munt 10; zo 25 16:15 uur Munt 12. Open Heart – Kief Davidson. Zo 18 13:15 uur Tuschinski 6; ma 19 20:30 uur Brakke Grond Expozaal; do 22 11:00 Tuschinski 3; zo 25 16:45 Munt 10. Sofia’s Last Ambulance – Ilian Metev. Do 15 18:00 uur Tuschinski 2; ma 19 22:15 uur Tuschinski 1; za 24 17:00 uur Tuschinski 3; zo 25 16:45 Tuschinski 4. Welcome to the World – Brian Hill. Wo 21 21:15 uur Munt 11; do 22 10:00 uur Brakke Grond Expozaal; vr 23 13:45 Tuschinski 3.

IDFA  – 13

Cultuur maakt je rijker De BankGiro Loterij is de cultuurloterij van Nederland en partner van IDFA. Dankzij haar deelnemers heeft de BankGiro Loterij in 2012 tientallen musea, monumenten en molens gesteund met ruim € 64 miljoen. Speelt u ook mee voor cultuur? Ga naar www.bankgiroloterij.nl

03 Corporate adv IDFA 245x172,5.indd 1

heerlijke noodle- en rijstgerechten salades | vers geperste sappen wijn | sake | (japans) bier

29-10-12 16:48

feliciteert Saskia Gubbels met de jeugddocumentaire

Door de oren van Ellen/Through Ellens Ears Doof meisje moet kiezen voor doven- of horende wereld

en Annelies de Wit met de jeugddocumentaire

Oma Lien/My Granny Lien amstelstraat 8 (hoek rembrandtplein) | amsterdam zon-don : 12.00-22.00 | vrij-zat : 12.00-23.00

Kleindochter bezoekt haar dementerende lievelingsoma

www.idfa.nl

wagamama.nl

feliciteert Anneloek Sollart met de wereldpremière

Rauwer/Rawer Onthutsende film over 15 jarige Tom die alleen rauw voedsel eet © 2012 - wagamama is a registered trademark of wagamama ltd

www.idfa.nl

25 JAAR IDFA DEEL 1: 1988-1992

BEWEGEND KOPER

Wellicht kwam hier zijn inspiratie vandaan voor zijn in 1993 gemaakte film Bewogen Koper. Johan van der Keuken filmt in elk geval met zichtbaar plezier de verrichtingen van een zigeunerorkestje tijdens een van de eerste edities van IDFA. Het groepje lijkt te spelen in de lobby van een hotel. En de in 2001 overleden Van der Keuken is aan het registreren. Waar zijn die beelden gebleven? Waar zijn de muzikanten gebleven? En de tijd. Waar is die gebleven?

REWRITING HISTORY

DOOD VAN EEN LEIDER Zuid-Afrika, 1991: Nelson Mandela is een jaar daarvoor vrijgelaten en de Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB) maakt zich op voor de gewapende strijd. De Britse documentairemaker Nick Broomfield reist af naar Zuid-Afrika om Eugène Terre‘Blanche, de voorman van de extreemrechtse beweging, te interviewen. De Leider zelf ziet weinig in dat plan. Waar The Leader, His Driver and the Driver’s Wife dus vooral over gaat, is het kat-en-muisspel tussen de megalomane en in permanente staat van verongelijktheid verkerende Terre‘Blanche en de niet erg doortastend opererende Broomfield. ‘We waren maar... eh, vijf minuten te laat’, sputtert hij tegen wanneer Terre‘Blanche hem uitgebreid de mantel uitveegt over het feit dat hij op een eerdere afspraak niet op tijd kwam opdagen. Een welkom excuus natuurlijk om geen antwoord te hoeven geven op de vragen die Broomfield hem wil stellen. Maar je vraagt je tegelijk af of de filmmaker dat zelf eigenlijk wel durft. Dat het de AWB ernst was, werd in de jaren ‘90 onderstreept met diverse dodelijke bomaanslagen. Toch is twintig jaar na dato overduidelijk dat we kijken naar groep mensen die wanhopig probeert vast te houden aan een wereld die defi nitief voorbij is. Terre‘Blanche werd twee jaar geleden vermoord door twee van zijn zwarte werknemers, die hij niet zou hebben betaald voor hun arbeid. Racistische motieven speelden volgens de rechter geen rol. (SK) The Leader, His Driver and the Driver’s Wife – Nick Broomfield. Wo 14, 19:45, Tuschinski 4; zo 25, 10:15, Tuschinski 4.

OMAR AL-QATTAN OVER DREAMS AND SILENCE (1991)

‘HET IS VAN KWAAD TOT ERGER GEGAAN’ De Palestijns-Koeweits-Britse filmmaker Omar AlQattan won in 1991 op IDFA de Joris Ivens Award voor beste lange documentaire met Dreams and Silence. Daarin worden de dagelijkse zorgen van een Palestijnse vrouw in Jordanië afgezet tegen de bespiegelingen van politiek-religieuze moslims.

Tijdens de eerste IDFA-jaren viel het IJzeren Gordijn (zie Losses to be Expected, 1992) en trad het apartheidsregime in Zuid-Afrika terug (zie The Leader, His Driver and the Driver’s Wife, 1991). Maar de onrust in het Midden-Oosten, met de Eerste Golfoorlog als voornaamste wapenfeit, is sindsdien niet verminderd.

Uw film heeft opvallend veel actualiteitswaarde. Omar Al-Qattan: ‘Dat is mij ook opgevallen. Het communisme en de apartheid behoren inmiddels tot de geschiedenis – wat de films daarover, als authentiek tijdsdocument, overigens niet minder interessant hoeft te maken. Maar Dreams and Silence zit nog dicht op de actualiteit. Ik was destijds 26, dit was mijn eerste lange film en ik pakte de zaken fris en intuïtief aan. Dat het onderwerp nu niet minder urgent is dan toen, is toeval.’

Is de film speciaal voor de jubileumeditie van IDFA onder het stof vandaan gehaald? ‘Vorige week was ik op de Universiteit van Oxford, waar Dreams and Silence werd vertoond als een van de eerste fi lms

over de politieke islam. Omdat het niet de kortetermijnopzet van een televisiereportage heeft, heeft de fi lm een zekere tijdloosheid. Het laat zien welk effect een politieke beweging, die wordt gevoed door een abstracte ideologie, op het alledaagse bestaan van gewone mensen heeft. Van de reikwijdte van die ideeën had ik toen geen idee. Voor vrouwen was slechts een ondergeschikte rol weggelegd. Het waren een soort gijzelaars, zonder rechten of vrije wil. De beweging is sindsdien gegroeid, van kwaad tot erger.’

Zal de film over vijfentwintig jaar nog even actueel zijn? ‘Dat verwacht ik niet. Overal in de Arabische wereld komen de islamisten nu concreet aan de macht. Dat is het begin van het einde. De tijd van beloftes is voorbij. Zodra iedereen de verrichtingen van een islamistisch bewind aan den lijve ondervindt, zal de wind vermoedelijk snel keren. Niet zonder geweldsuitbarstingen, vrees ik. De regio is momenteel zwanger van confl ict. Maar ik ben niet pessimistisch. Allerlei ontwikkelingen stemmen hoopvol: de vrouwelijke geletterdheid stijgt, vrouwen participeren meer op de arbeidsmarkt en het geboortecijfer daalt. De conservatieve krachten verliezen geruisloos hun grip.’ (PvdG) Dreams and Silence/Rêves et silences – Omar Al-Qattan. Do 15, 20:00 uur, Tuschinski 6; za 24, 12:30 uur, Tuschinski 6. Alle genoemde titels worden vertoond in het jubileumprogramma RE: Constructing History.

IDFA  – 15

Doc Next Mini Cinema Stills from the video: This is the type of birds by Małgorzata Goliszewska from Poland

Doc Next @ IDFA brings you fresh short documentaries by young European D-I-Y media-makers. Doc Next films are little stories with a great effect: about neighbourhood gangs and old granddads, from local heroes to critical video remixes about media and politics.

Doc Next Mini Cinema: visit for free! Doc Next films are screened daily during IDFA 2012 in the Mini Cinema on the Rembrandtplein. Come in for alternative images of Europe. www.docnextnetwork.org

EXTRA SPECIAAL

DE DODEN TOT LEVEN GEWEKT Hoe oud is de cinema? Als begindatum wordt doorgaans de eerste betaalde bioscoopvertoning aangehouden, die de gebroeders Lumière in 1895 organiseerden in Parijs. Maar dat moment kende vele voorgangers. Zoals dat van de Phenakistiscoop. Een apparaat waarvan volgens Wikipedia Euclides het principe reeds zou hebben beschreven, maar waarvan de Belg Joseph Plateau als uitvinder geldt, in 1832. Op deze eerste Extra Speciaal-pagina vindt u een Phenakistiscoop-bouwpakket met beelden uit Man of Aran van Joseph Flaherty uit 1934 – een van de eerste fi lms waarvoor de benaming ‘documentaire’ werd gebruikt. Elke keer als u een draai aan de schijf geeft, brengt u deze eerzame, eenzame en reeds lang overleden Ier weer tot leven. In zijn volledige versie is Man of Aran op IDFA te zien in de Top10 die is samengesteld door Victor Kossakovsky.

INSTRUCTIES Knip de Phenakistiscoop uit met voldoende ruimte rondom de buitenste lijn. Plak het papier op een stuk karton. Knip of snij langs de rand van de cirkel. Kerf de gleuven voorzichtig in, zodat ze ongeveer 3 millimeter breed worden. Maak een gat in het midden en bevestig de cirkel, met behulp van een speld of spijker, aan een houten stok of potlood. Ga voor een spiegel staan, laat de Phenakistiscoop draaien en kijk door de gleuven en via de spiegel naar het bewegende beeld.

MAN OF ARAN

Man of Aran (1934) is een tijdloos meesterwerk van de Amerikaan Robert Flaherty, de eerste grote regisseur van het documentairegenre. De Aran-eilanden bevinden zich vlak voor de Ierse westkust. Het leven dat Flaherty fi lmde in krachtig zwart-wit is een continue strijd van vissers tegen de elementen. Het is een cultuur die in deze vorm is verdwenen, maar door Flaherty blijvend is vastgelegd. Man of Aran is door Victor Kossakovsky geselecteerd voor zijn Top10, samen met andere titels, oudere en meer recente, van filmmakers met een herkenbare eigen stijl. Op donderdag 15 november wordt daaruit om 12:45 uur in Tuschinski 6 een verzamelprogramma met kortere titels vertoond. Op vrijdag 16 november geeft Kossakovsky een Masterclass aan de hand van de Top10, om 11.00 uur in Tuschinski 1. Man of Aran wordt nog vertoond op woensdag 21 november om 10.00 uur in Tuschinski 5. Hoe maak je een Phenakistiscoop: http://youtu.be/2rzwdRqsuVM Achtergronden en voorbeelden: http://www.mhsgent.ugent.be/engl-plat5.html

✁ IDFA  – 17

WHEN IN AMSTERDAM

WHEN IN AMSTERDAM In 2006 en 2007 heeft fotograaf Corinne de Korver een Eregalerij gemaakt van bekende documentaireregisseurs, vastgelegd in geënsceneerde situaties. Het uitgangspunt was dat zij zich thuis voelden in Amsterdam, alsof ze er al jaren woonden. Op deze selectie staan, vanaf linksboven met de klok mee, op pagina 1: Maziar Bahari (in 2007), Hubert Sauper (2007), Leonard Retel Helmrich (2010) en Frederick Wiseman (2009), en op pagina 2: Michael Apted in 2006 met kaassoufflé (‘The most digusting food for a long time’), Alan Berliner (2006), Victor Kossakovsky (2006) en Phie Ambo (2007). Van deze filmmakers zijn Bahari, Sauper, Retel Helmrich, Berliner, Kossakvosky en Ambo ook dit jaar op IDFA te vinden. De Eregalerij is tijdens het festival te zien in het Marie-Stella-Maris IDFA Café op het Rembrandtplein. www.corinnedekorver.com

 18 – IDFA 

WHEN IN AMSTERDAM

IDFA  – 19