2 m a g a z i n e va n S ta b i p l a n – o n t w e r p s o f t wa r e v o o r d e i n s ta l l at i e b r a n c h e
Croon Elektrotechniek groeit in BIM stabibase spil in beheer
daarom STABICAD 8 for revit 3d design contest: doe mee!
BEZOE
D
NZE STAN KO
4.B.074 K
OP DE VS
Lees dit magazine online www.stabiplan.nl/scratch
Bezoek onze jobsite:
Wij zoeken talent!
STAPINDE WERELDVAN 3D.NL enter
SCRATCH
Rev It!
Leuke associatie: BIM – relaties. Maar niet alleen leuk. Ook gewoon keihard nodig. Omdat samenwerken uiteindelijk staat of valt met relaties. Omdat faalkosten uiteindelijk veroorzaakt worden door het ontbreken van goede relaties.
In de taal van websitebouwers beschrijft rev een relatie tussen twee objecten. En ook al heeft de naam Revit weinig
Laten we afspreken dat wanneer u de volgende keer Revit
met die betekenis te maken – BIM gaat wel over relaties.
hoort (en dat is al op de volgende pagina’s), u er een spatie
Relaties tussen architect en constructeur. Tussen adviseur
tussen zet. Rev It. Relaties. Software heeft niet het laatste
en installateur. Kortom, tussen bouwpartijen. Het gaat
woord. En dat is maar goed ook: de menselijke factor blijft
over de manier van samenwerken, over communiceren,
de factor waar het om draait. Daarom presenteren we u dit
over bouwen.
relatiemagazine.
Veel leesplezier!
Klanten aan het woord
Van Dorp installaties van
11 StabiCAD 8 for Revit
6 redenen om
tekenaar naar engineer
18
aan de slag te gaan
16 3D Design Contest
Win een iPad 3
Croon Elektrotechniek beter rendement door BIM 4 Stabiplan evenementen 2012 8 De opmars van Revit MEP 9 Testweek column 10 Wetenschap in bedrijf 14 Kort nieuws 22 Trijselaar Vermeer markt vraagt om 3D 24 Autodesk Authorized Training Center 27 Een weekje support 28 Sectorvisie 2010-2020 30 Colofon Stabiplan BV | Sloep 1 | Postbus 128 | 2410 AC Bodegraven | www.stabiplan.nl |
[email protected] | 0172 65 02 65 Cover tekening | Croon Elektrotechniek B.V. | gebouw Beagle Zerkine | JHK Architecten
3
SCRATCH
KLANT aan het woord
4
BIM is luisteren naar elkaar en samenwerken vanuit een gezamelijk belang.
SCRATCH
Zie je het als een 3D computersysteem, dan doe je het te kort Croon Elektrotechniek groeit iedere dag in BIM
5
“BIM staat of valt met de kennis van mensen. We hebben binnen Croon (onderdeel van TBI Holdings) daarom een aantal mensen vrijgemaakt om zich in het onderwerp te specialiseren. Daarnaast is het belangrijk je te beperken, anders zou je het overzicht wel eens kunnen verliezen.” Joop Mensink, techniek manager bij Croon Elektrotechniek is realistisch. “Binnen TBI weten we dat het een leertraject is.”
Croon werkt voor hun BIM-traject nauw samen met
aangeleverde model het vertrekpunt was. Joop: “Zie
Stabiplan. Joop vertelt: “Je moet gewoon beginnen,
je BIM als een 3D-computersysteem, dan doe je
bijvoorbeeld met clash detectie, dan kun je gedurende
het te kort. Het gaat over een andere manier van
het proces verder verfijnen. Die kennis kun je dan weer
samenwerken. Werd de installateur in het verleden
gebruiken in een volgend project.”
behandeld als een onderaannemer, tegenwoordig zijn de samenwerkende partijen volwaardige
StabiCAD 8 for Revit
bouwpartners.” Daarom wordt binnen Croon de
Enkele BIM-projecten zijn gemodelleerd in
opgedane kennis niet alleen uitgewisseld in een BIM
StabiCAD for Revit, waarbij het door de architect
werkgroep - er is ook kennisdeling.
Lees verder
SCRATCH
KLANT aan het woord
Redeneren vanuit de logica “Als bouwkunde, elektrotechniek en werktuigbouw de gelederen sluiten, dan werkt het. Daarbij redeneren we vanuit de logica: wie komt het eerste en wie volgt? Zo ontstaat op de bouw een serene rust.” Joop noemt als recent voorbeeld de bouw van een ziekenhuis. “Dat was ons beste BIM-project. Waarom? Omdat we daar met elkaar, als bouwpartners, een beter rendement behaalden, wat resulteerde in een tevreden
...beter rendement en een tevreden opdrachtgever...
opdrachtgever. Geen vertragingen en geen meerwerk. We hebben aan dit project zeer effectief gewerkt.”
Luisteren naar elkaar Een definitie van BIM is lastig. Maar verschillende aspecten die Joop noemt, komen samen in één brandpunt: “BIM is
6
luisteren naar elkaar, waar nodig de werkvolgorde veranderen en met elkaar samenwerken vanuit een gezamenlijk belang. Het is het mooiste wanneer de opdrachtgever de geloofsbrieven van zo’n project ook tekent. Hij gaat dan zelf meedenken tijdens het project. Het is onze ervaring dat hij dan bereid is het oorspronkelijke eisenpakket bij te stellen wanneer dat het eindresultaat ten goede komt.”
Omslag naar databasewereld BIM vraagt andere kennis van mensen. “Bij Croon worden hiervoor soms juist jonge mensen ingezet omdat zij nieuwe technologie makkelijker oppakken. Maar we zoeken ook naar manieren om oudere collega’s de omslag naar de databasewereld te laten meemaken, bijvoorbeeld door interne klasjes te vormen.” Joop is ervan overtuigd: “De perceptie waarom BIM niet zou kunnen werken, wordt hierdoor bij hen vaak bijgesteld”.
www.croon.nl
SCRATCH
7
Biopartner Incubator Bij de realisatie van dit project in Leiden (gebouwd door Dura Vermeer, architect JHK) maakte Croon gebruik van de (toen nog) betaversie van StabiCAD 8 for Revit. Hierdoor kon Stabiplan de software net zo dicht aan laten sluiten bij de praktijk van de gebruiker als StabiCAD 8 for AutoCAD. Jan de Pree, projectengineer bij Croon: “Het tekenen van kabelgoten gaat praktisch op dezelfde manier als in StabiCAD 8 for AutoCAD. Een voordeel is dat je met Revit op elke plaats in de tekening een doorsnede kan maken van een bepaalde situatie en tevens een 3D-voorstelling.” Een aantal in de betaversie ontbrekende componenten heeft Croon zelf gemaakt. Deze zijn inmiddels opgenomen in StabiCAD 8 for Revit.
SCRATCH
NIEUW IN DE STABIC
EVENTS
Alex van Bochove, knowledge manager
Revit MEP: vraag naar faalkosten BIM seminar Voorjaar 2012, Bodegraven 8
De stelligheid van deze zin doet vermoeden dat enkel een softwareproduct de oplossing is voor deze hot items in de branche.
Een paar keer per jaar organiseert Stabiplan een BIM seminar. Kom ook en krijg een
Dat lijkt me teveel eer, maar in
heldere kijk op BIM en maak kennis met StabiCAD 8 for Revit en StabiCAD 8 for AutoCAD.
het afgelopen jaar is ook binnen de installatietechniek duidelijk geworden dat de samenwerking in de branche kan veranderen onder
StabiCAD Users Meeting November 2012 De SUM is een groots evenement voor alle StabiCAD gebruikers. Inhoud:
invloed van BIM en de daarbij gebruikte ontwerpsoftware.
Bouw & ICT beurs 21 en 22 maart 2012, Jaarbeurs Utrecht
StabiCAD 8 demo’s, handige tips en trucs,
Dit betekent dat bij de adviseur Revit MEP al niet meer is weg te denken uit het ontwerpproces. En ook installateurs krijgen steeds meer te maken met 3D modelleren en het aanleveren van tekeningen voor
en vooral ook bijpraten met vakgenoten.
Stabiplan presenteert samen met
coördinatie in een BIM-proces. Om
We presenteren het nieuwste van het
Autodesk de mogelijkheden van BIM
zowel de adviseur als de installateur
nieuwste en zijn altijd weer benieuwd
voor de Nederlandse installatie-
op ieder moment in het proces het
naar de reacties van de dagelijkse
branche: StabiCAD 8 for AutoCAD
juiste advies en bruikbare tools in
gebruikers van onze software. Op deze
en StabiCAD 8 for Revit.
handen te geven hebben we het
dag wordt ook de winnaar van de
afgelopen jaar StabiCAD 8 for Revit
3D Design Contest bekend gemaakt!
ontwikkeld.
www.stabiplan.nl/events
SCRATCH
CAD FAMILY
het antwoord op de ketenintegratie en reductie. Dat doen we vanuit het
We hebben ervoor gezorgd dat
uitgangspunt: ontwerpen en tekenen
StabiCAD 8 beschikbaar is op het
is informatie toevoegen aan een
Revit-platform. En dat toekomstige
project. Of je dat nu doet in CAD
nieuwe functionaliteit voor
of in Revit. Daarom maken we
beide platforms beschikbaar
het Amerikaanse Revit niet alleen
komt. Een recent voorbeeld
geschikt voor de Nederlandse markt
daarvan is de Dialux koppeling
met fabrikantdatabases en normen,
voor lichtberekening. Doordat
maar voorzien we het van een
elementselectie, product line
StabiCAD 8 schil. We ontwikkelen
importer en het genereren van
dus geen compleet nieuwe software,
materiaallijsten al bekend zijn
maar zorgen ervoor dat de tekenaar
uit StabiCAD kan uw organisatie
of modeler handige StabiCAD
een vliegende start maken met
functionaliteit in beide platforms
StabiCAD 8 for Revit.
beschikbaar heeft. En dat informatie uit Revit kan worden gebruikt
Bent u nog niet zover?
in het CAD-platform om de nog
Kennismaken met Revit kan altijd
steeds nodige 2D informatie zoals
tijdens onze seminars:
installatieschema’s uit het model
www.stabiplan.nl/bimseminar
te halen. En in de beheeromgeving van StabiBASE zijn Revit-modellen
Heeft u een mening of idee
en CAD-tekeningen van een project
over StabiCAD 8 for Revit - mail
direct beschikbaar.
[email protected]
9
Column
Een Testweek! Door prof. dr. Arie van Deursen hoogleraar software engineering Technische Universiteit Delft
In november was ik bij Stabiplan om een
bedenkt, kan direct een aantal testgevallen
openingscollege te verzorgen voor de jaarlijkse
formuleren die het gebruik van de nieuwe
‘DevWeek’. Dit jaar stond deze bijeenkomst
feature illustreren - en die later als (acceptatie)
voor de ontwikkelteams geheel in het teken
test meegenomen kunnen worden.
van softwaretesten. Daarnaast kijken testers kritisch naar het
10
Testen is in principe heel eenvoudig: als ik op de
soort fouten dat waarschijnlijk is. Voor elk
knop klik waarmee een tekening van enkellijns
soort fouten bestaan specifieke teststrategieën,
naar dubbellijns omgezet moet worden, dan
gericht op bijvoorbeeld lokalisaties, of op
moeten de lijntjes inderdaad verdubbelen. Elk
bepaalde eigenschappen van tekeningen.
voorbeeld van het gebruik van een systeem is
Hiermee is het mogelijk om grote test suites
een mogelijk testgeval.
geautomatiseerd toe te passen bij elke kleine wijziging die het product ondergaat, om te
Testen wordt moeilijk wanneer we moeten
verifiëren dat de bestaande functionaliteit
bedenken welke testgevallen we moeten kiezen.
correct blijft werken.
Alles testen kan niet (het aantal mogelijkheden is oneindig), teveel testen is te duur en bij te
Een hele week gewijd aan testen is een
weinig testgevallen is de eindgebruiker de klos.
fantastische gelegenheid om na te denken over
Om goede testgevallen te kiezen is het van
teststrategieën, testautomatisering en de beste
belang gebruikers vanaf het begin bij het
manier om eindgebruikers bij het testproces
testen te betrekken. Wie een nieuwe feature
te betrekken. Maar een week is niet genoeg: daarom zijn Stabiplan en de TU Delft op dit moment plannen aan het uitwerken om een langdurige samenwerking op het gebied van software testing vorm te geven.
SCRATCH
KLANT aan het woord
VDi bedrijfsbreed naar StabiCAD 8 van tekenaar naar engineer Lees verder
11
Van Dorp installaties, familiebedrijf, totaalinstallateur, landelijk 15 vestigingen. Het bedrijf met de gele bedrijfswagens, maakt al lang gebruik van StabiCAD. Eén voor één gaan alle vestigingen over op StabiCAD 8.
SCRATCH
KLANT aan het woord
Henk Willem van Dorp, algemeen directeur en eigenaar,
Engineers
ontdekte Stabiplan in 1995 bij de INKA. Martin de Vries,
Martin: “Slimme en snelle tekenfuncties in StabiCAD 8
bedrijfsleider ICT, was nauw betrokken bij het onderzoek
maken het mogelijk om goed te engineeren. Dit zorgt
naar de toegevoegde waarde van de StabiCAD software aan
voor kwaliteitsverbetering en drukt de faalkosten, want
de projecten van VDi en zet de argumenten op een rij.
tekeningen zijn dan nagekeken op fouten en zo eerder op orde.”
“Uniformering van de werkwijze van de vestigingen is een belangrijke reden om bedrijfsbreed over te stappen naar StabiCAD 8. Steeds meer projecten overstijgen de vestigingen. Niet alleen om capaciteitsredenen, maar ook omdat diverse disciplines een bijdrage leveren aan één project. Samenwerken tussen disciplines binnen één project
Training is van cruciaal belang...
moet dan ook goed verlopen. Dat betekent dat tekeningen tussen vestigingen makkelijk uitwisselbaar moeten zijn. Een uniforme werkmethodiek is dan belangrijk. Daarnaast hebben we ervaren dat de technische en functionele ondersteuning
12
van Stabiplan aansluit bij Van Dorp installaties als bedrijf. Wij herkennen elkaar in een rustige en weloverwogen strategie.”
“De vestigingen Amersfoort en Deventer zijn zonder migratietraject overgestapt op StabiCAD 8. De tekenaars hebben het volledige trainingstraject gevolgd. Onze tekenaars vinden het een groot pluspunt dat de docenten van Stabiplan een koppeling naar de praktijk kunnen maken. Training is van cruciaal belang, want zo leren de tekenaars niet alleen hoe StabiCAD in elkaar zit, maar kunnen ze de verbinding naar de praktijk leggen. Veel efficiencyvoordelen zijn te behalen met de kennis en kunde van de tekenaar. Een tekenaar is ook geen tekenaar meer zoals vroeger. Tegenwoordig wordt zoveel binnen deze functie gevraagd, dat ze eerder engineers zijn.”
Centralisatie “Het overstaptraject van de andere vestigingen is in voorbereiding. We laten de vestigingen gefaseerd overgaan, omdat deze operatie een flinke investering in tijd en geld is. Installatie op locatie en training van de tekenaars wordt per vestiging afgestemd met Stabiplan.
Tegelijkertijd hebben we onze AutoCAD licenties gestroomlijnd naar een netwerkmodel en daarmee het
SCRATCH
aantal licenties en kosten gereduceerd. Van StabiCAD hebben we nu in totaal 28 licenties in een netwerkpool.”
De grote vestigingen van VDi beschikken over glasvezel bekabeling en maken onderdeel uit van een groter integratietraject. Martin: “Het is een enorme klus om alles te centraliseren. Vandaar dat we nu nog één licentiemanager van StabiCAD 8 per vestiging hebben.”
Henk Willem van Dorp ziet het belang van centralisatie ook voor een toekomst met BIM: “Zonder software zoals van Stabiplan en Syntess (voor onze administratie) kunnen wij als bedrijf niet meer bestaan. Maar dan moeten we het wel goed inrichten en efficiënt gebruiken. Voor een bedrijf met meer vestigingen betekent dat focussen op uniformiteit en daarbij helpt de techniek van centrale databases. Bovendien is dat een goede basis als we met BIM aan
Syntess Software
de slag gaan.”
Van Dorp installaties voert 26 administraties met Syntess en is daarmee een ‘grootverbruiker’. Martin de Vries: “In
BIM
2005 zijn we met 4 vestigingen overgestapt op Syntess
Martin is volop bezig met BIM in een interne werkgroep.
Atrium. Sindsdien is door acquisitie van bedrijven het aantal
“Wij zien daarbij een grote verschuiving in de functie
administraties flink uitgebreid. Nieuwe vestigingen werken
van tekenaar. Is een tekenaar nu nog veel betrokken
vanaf het eerste begin met Syntess. We gebruiken Syntess
bij de werkvoorbereiding in een BIM-proces, in de
Atrium als kernapplicatie voor ERP: dit omvat voor alle
toekomst zien we meer de combinatie van tekenen en
vestigingen de financiële en projectadministratie.”
engineeren. Omdat onze tekenaars nu nog veel met de uitvoering van de werkvoorbereiding bezig zijn, hebben
Ron Hessing, sales manager bij Syntess: “Met Van Dorp
we nog weinig tijd voor BIM. Met de werkgroep bepalen
installaties hebben we een hecht partnership dat op diverse
we waar we nu staan en wat er nodig is om een stap
vlakken een win-win situatie oplevert. Een klant als VDi
verder te komen. We staan midden in het onderzoek en
gebruikt de software intensief en geeft ons ook deskundige
geven de directie advies. Het past binnen onze strategie
en praktische feedback. Dat helpt ons Syntess Atrium naar
om een pilot BIM traject uit te voeren bij een vestiging.
een hoger niveau te tillen en het gebruik ervan intuïtiever
De ontwikkeling van StabiCAD 8 for Revit zou daar
te maken.”
wellicht goed bij aansluiten.“ Met de Syntess-koppeling in StabiCAD kan een gebruiker een www.vdi.nl
materiaallijst eenvoudig exporteren voor gebruik in Syntess. Bel voor meer informatie naar 088 - 40 80 410 of mail naar
[email protected].
13
SCRATCH
Wetenschap in bedrijf
Bij Stabiplan komen theorie en praktijk samen Door GIJS WILLEM SLOOF managing director
Om een paar recente voorbeelden uit onze praktijk te noemen. Wij Universiteiten zijn kennisbedrijven. En wat is er
zitten in de technische ICT-hoek en daarom hebben we al jaren relaties
nu mooier dan wanneer die kennis toegepast en
hebben met de TU Delft en het ICT onderzoek van de UU (Universiteit
getoetst wordt in de ‘echte economie’. Ook MKB-ers
Utrecht). Via de universiteit in Delft zijn we betrokken bij de SERG[1]
leveren een bijdrage aan de opleiding van kennis-
(Software Engineering Research Group) die onderzoek doet naar
en onderzoekerstalent. Die connectie is belangrijk,
(automatisch) testen van software. Recent gaf de betrokken professor
maar je moet er wel passie voor hebben. Het
de aftrap van onze DevWeek – zie pagina 10.
is immers een investering in tijd en geld. Mijn
Met de UU werken we al jaren samen in het onderzoekprogramma
ervaring is dat het een win-win relatie is als je het
Jacquard[2] naar het gebruiksklaar uitleveren van productsoftware. Dit
van beide kanten goed oppakt.
programma heeft als doel de kennispositie op het onderzoeksterrein van software engineering en software services in Nederland te
14
versterken. Door deze samenwerking krijgen de projecten aan de UU tegelijk een academisch en toegepast karakter.
Als vervolg hierop heeft Stabiplan promotieonderzoek laten doen op het gebied van SOK[3] (Software Operation Knowledge), onderzoek naar de rol en inzet van softwarefunctioneringskennis binnen softwarebedrijven. Denk aan kennis over de kwaliteit, het gebruik en de waardering van software in de praktijk. Wij hebben de onderzoeker Henk van der Schuur ‘gesponsord’ met een fulltime dienstverband. Recent was ik als paranimf bij de verdediging van zijn proefschrift, leuke ervaring! We hebben bovendien zaken uit het onderzoek direct in de praktijk gebracht, zoals directe ‘customer feedback’ op StabiCAD.
De doelstellingen van deze onderzoeken sluiten aan bij de visie van Stabiplan om flexibel te zijn en in korte tijd te kunnen reageren op markt-, klant- en technologische ontwikkelingen. Dit is voor mij één van de succesfactoren van Stabiplan. Die succesfactoren zijn recent nog onderzocht door Roderick van Cann - zie kader hiernaast.
Zo helpen we elkaar stevige stappen vooruit. Wij blijven op de hoogte van actuele ontwikkelingen en de onderzoekers zien wat er in de praktijk speelt. We maken samen van 1 + 1 veel meer dan 2! [1] [2] [3]
Meer over SERG via http://swerl.tudelft.nl/ Een video van het Jacquard ‘Deliver-project’ is eenvoudig te vinden via www.stapindewereldvan3d.nl Meer over SOK en het proefschrift van Henk via http://hwschuur.nl
SCRATCH
Onderzoek: beslissingen van ondernemers die hebben bijgedragen aan het succes van hun bedrijf Masteropleiding Business Informatics - UU roderick van cann product manager content
1. Shaping the company - belangrijke bron van consistente
Reden
beslissingen
Eerder onderzoek toont aan dat slechts één op de vijf nieuwe
2. Product development – vooral in begin en aan eind
softwarebedrijven het langer dan vijf jaar volhoudt. Hulp bij
het succesvol maken van deze ondernemingen is dus gewenst.
3. Establishing the market - geen foutieve beslissingen
Bovendien heeft de Nederlandse software industrie net zoveel
4. Going international - risicovolle strategie met relatief veel
impact op de economie als de landbouw of voedselindustrie. Zelfs
van start-up fase
foutieve beslissingen
een kleine verbetering in het percentage van succesvolle ondernemers kan dus een grote invloed hebben.
Het ‘Early-life decision model for software entrepreneurs’ visualiseert deze beslissingscategorieën en –types en is bedoeld
Onderzoek
als referentiemodel dat beginnende ondernemers informeert over
Interviews bij 16 succesvolle Nederlandse softwarebedrijven,
de cruciale beslissingsgebieden
waaronder Stabiplan, met als hoofdvraag: Welke beslissingen uit
tijdens de start-up fase van
de beginfase hebben bijgedragen aan het uiteindelijke succes van
hun softwarebedrijf.
het bedrijf?
Resultaat Een totaal van 144 verschillende beslissingen (21 met een negatieve invloed op succes) samengevat in 17 beslissingstypes die terug te brengen zijn tot vier categorieën:
s • Business focu • Vision owth • Company gr e company • Managing th le • Peop uct company • Being a prod m te • Ecosys Shaping strategy
n t introductio • New produc oduct • Technical pr t developmen lopment • Product deve n tio iza m sto • Cu
y
the compan
g Establishin the market
• Marketing s • Market focu nsion • Market expa
Product t ev d elopmen
Going al internation l expansion • Internationa ific issues • Country spec n l collaboratio • Internationa
15
of één va andere p n de rijzen*
EEN iPAD 3
WIN
6
SCRATCH
redenen om aan de slag te gaan met StabiCAD 8 for revit
1. Gebruiksvriendelijk StabiCAD 8 vereenvoudigt werken met Revit. De functies
18
en families in StabiCAD 8 for Revit zijn snel toegankelijk via de ribbon interface. Alle families zijn overzichtelijk per discipline gegroepeerd. Met de slimme en uit StabiCAD 8 for AutoCAD bekende plaatsingsfuncties zet u de juiste installatiecomponent in het model. U selecteert eerst in de E- of W-ribbon het soort element (pomp, klep, radiator, luchtrooster, brandklep, armatuur, wcd) StabiCAD toont de opties - u kiest fabrikant en maat. Tenslotte zet u het gekozen element met één muisklik in het model.
FOR REVIT
SCRATCH
2. Gelokaliseerde content StabiCAD 8 for Revit heeft dezelfde artikeldatabases met Nederlandse fabrikantgegevens als StabiCAD 8 for AutoCAD. Deze zijn onderverdeeld in fabrikant onafhankelijke families voor de ontwerpfase en veelgebruikte fabrikant specifieke componenten voor de verdere uitdetaillering. Of u nu kiest voor onbepaald of specifiek, u werkt altijd met families en componenten conform de Nederlandse normen.
tie lla ta
insta llate ur
eur vis ad
iedere fase in het BIM-proces de best passende
definitief ontwerp
CAD uto it A r r Rev fo
met andere disciplines, dan kan dat met
werktekening uitvoering
StabiCAD 8 for Revit. Wilt u StabiCAD 8 for AutoCAD
ager man ility fac
voorlopig ontwerp
Door de multiplatformstrategie is StabiCAD 8 voor
oplossing. Wilt u in een Revit-model samenwerken
StabiC A Stabi D fo CA D
in s
3. BIM proof
revisietekening beheer
gebruiken voor engineering (bijvoorbeeld elektro installatieschema’s) en prefab (bijvoorbeeld leidingsystemen en riolering), dan exporteert u alle elementen uit het Revit-model. Bijvoorbeeld alles van elektro om daarmee automatisch het installatieschema in StabiCAD 8 for AutoCAD te genereren. Voor coördinatie en clash detectie gebruikt u Navisworks of Solibri.
4. Uniform beheer Revit-projecten en -modellen beheert u vanuit StabiBASE. Zo kunnen Revit-modellen en CAD-tekeningen van hetzelfde project bij elkaar staan en vanuit StabiBASE geopend worden. StabiCAD 8 start automatisch het juiste platform. Ook andere functionaliteit en content wordt via StabiBASE hergebruikt. Zo zijn productgegevens vanuit dezelfde database te gebruiken. U gebruikt dezelfde schermen voor het toevoegen van leveranciersprogramma’s – de bekende product line importer (voor het importeren en bijwerken van fabrikantgegevens) laat u eenvoudig de vertaalslag maken tussen CAD-symbolen en Revit-families.
Lees verder
19
SCRATCH
5. Altijd up-to-date Met StabiCAD 8 for Revit groeit u mee met BIM. Vanuit onze ervaring met softwareontwikkeling voor en kennis van de installatiebranche kunnen we snel inspelen op de vraag naar nieuwe content en functionaliteit. Veel nieuwe StabiCAD 8 functionaliteit komt vanaf nu op zowel het CAD- als het Revit-platform beschikbaar. De beschikbare artikelbestanden blijven up-to-date dankzij een goede relatie met fabrikanten en leveranciers.
6. Berekenen vanuit het model Krijgt u een bouwkundig Revit- of IFC-model aangeleverd? Gebruik dan Revit voor bouwfysische berekeningen zoals transmissie en koellast. Revit bevat functionaliteit voor het berekenen van luchtkanalen en gasen waterleidingen volgens de internationale formules en normen, zoals Ashrae. In StabiCAD 8 for Revit is de Dialux koppeling aanwezig voor de berekening van het aantal armaturen in een ruimte en de verdeling
20
ervan over die ruimte.
m o r a Da 8 D A StabiC it! v e R r fo
SCRATCH
Autodesk Revit MEP 2012 Autodesk Revit MEP software voor Building Information Modeling (BIM) ondersteunt werktuigbouwkundige, elektrotechnische en sanitairtechnische (MEP) ingenieurs met geïntegreerde ontwerp-, analyse- en documentatietools voor bouwontwerp. www.stabiplan.nl/autodesk
21
KORT NIEUWS
SCRATCH
22
StabiCAD 8 for Revit heeft de toekomst Van Losser is in het bezit van 22 StabiCAD 8 licenties, zowel E als W. Ronald Boers, tekenaar: “Als alle partijen in Revit tekenen voorkomen we veel fouten en dat is uiteindelijk goedkoper dan de installaties achteraf of tijdens de bouw aan passen. Dus onze stelling is: StabiCAD 8 for Revit heeft de toekomst.”
Beheerderstraining StabiCAD Totaalinstallateur Hellebrekers Technieken is in het bezit van veertien StabiCAD 8 licenties. Frank Hupse, projectengineer WTB, heeft de beheerderstraining gevolgd: “Ik heb geleerd de technische informatiestroom van de verschillende disciplines, op zowel StabiCAD en AutoCAD gebied, nog beter en efficiënter te beheersen. Hierdoor optimaliseren we de integratie tussen de verschillende disciplines.”
Inzicht in user experience We organiseren regelmatig PRO gebruikersdagen. Intensieve sessies met een paar StabiCAD 8 PRO tekenaars. Naast eigen bestek neemt iedere deelnemer een lijstje met vragen, bugs en wensen mee. Door naast de tekenaar te gaan zitten in StabiCAD 8. De tekenaars gaan naar huis met tips en trucs van de product managers.
RIVM stapt over naar StabiCAD 8 Stabiplan support engineers hebben het complete tekeningenbestand overgezet en de inrichting van StabiCAD 8 afgestemd op de werkwijze van het RIVM. Met de StabiBASE WEB Server beheert het RIVM de tekeningen van alle gebouwen op het terrein, zodat meer mensen in de organisatie inzicht hebben in de tekeningen.
SCRATCH
BIM consultancy bij Wolter & Dros Wolter & Dros heeft Stabiplan ingeschakeld voor ondersteuning bij het opzetten van een Revit project. Verschillende vestigingen zijn nu serieus bezig met BIM en inmiddels hebben drie tekenaars een compleet trainingstraject gevolgd van vijf dagen.
StabiCAD Certified Engineers Daniël den Uijl, tekenaar bij HulstFlier Installateurs heeft als eerste tekenaar het StabiCAD 8 examen gehaald. “Het is niet
International Stabiplan Sales Summit In verband met de internationale groei van Stabiplan is op
alleen een test voor jezelf, je onderscheidt je van de rest.”
interclima+elec
3 oktober 2011 de eerste International Sales Summit geweest.
In februari 2012 zijn we aanwezig op de tweejaarlijkse
Collega’s uit België, Frankrijk en Roemenië bezochten Bodegraven
interclima+elec beurs in Parijs. Natuurlijk kan Stabiplan op deze
om kennis uit te wisselen en zagen de presentatie van StabiCAD 8
internationale vakbeurs voor het Franstalige gebied niet gemist
op de beurs Elektrotechniek.
worden. Onze zes Franse collega’s gaan er een succes van maken.
Kansen in Roemenië Omdat het tekenen van gasleidingen in Roemenië strikt wordt gecontroleerd, moet het tekenwerk van deze installaties exact volgens de norm getekend worden. En dat kan mooi met StabiCAD 8. Onze Roemeense collega’s hebben hiervoor een marketingcampagne opgezet en zijn trots op het resultaat!
23
SCRATCH
KLANT aan het woord
Trijselaar Vermeer: markt vraagt om 3D In Zoetermeer verrijst het centrumplan voor de woonwijk Oosterheem, een combinatie van twee in elkaar grijpende werken. Door ANDRÉ WEIGAND, redacteur Installatie XL, uitgave van Installatie Journaal / Gawalo
24
SCRATCH
Loodgieter op beide werken is installatiebedrijf Trijselaar
In dit project gebruiken we PE-rioleringen. StabiCAD berekent
Vermeer uit Numansdorp, een sanitair installatiebedrijf
alle zaagmaten voor het maken van de prefabsets. Vervolgens
met ruim 200 medewerkers, waarvan 120 loodgieters in de
draai ik de materiaallijsten uit inclusief artikelnummers van
buitendienst. Tekenaar en werkvoorbereider Erik Wolters
de leverancier. Dat is de basis om de benodigde materialen
deed het tekenwerk samen met collega Nada Subasic – in
te bestellen en de werkplaats aan te sturen voor het samen
StabiCAD.
bouwen van de sets.”
Prefab “Omdat het zo’n groot werk is, begin je bovenin met engineeren – je ontwerpt van boven naar beneden”, vertelt hij. “Zo werk je naar steeds grotere leidingdiameters. Onze start is de berekening van gas- en waterleidingen met StabiCAD 8.
Beheer “StabiBASE is voor ons een belangrijke spil in het beheer. Je tekeningen moeten natuurlijk op orde zijn en het spreekt vanzelf dat overal ook echt dezelfde tekeningen beschikbaar zijn, in de werkplaats, op de bouw, bij de opdrachtgever,
Vervolgens kan ik meteen materiaal en fabrikanten kiezen en
bij de aannemer… Bij grotere wijzigingen moeten ook de
de hele installatie ontwerpen, inclusief de juiste hulpstukken.
tekeningen worden aangepast. Dan kan ik met één druk op
Dat maakt het voor ons mogelijk alle leidingen al zo veel
de knop een complete tekeningenlijst uitdraaien met alle
mogelijk te prefabriceren. De prefabdelen gaan in zo groot
wijzigingsdata. Zo werken we altijd met de laatste versies.”
mogelijke stukken naar de bouw. Daar hoef je dan alleen nog een paar koppelingen te maken.
Lees verder
25
SCRATCH
problematische obstakels worden automatisch gesignaleerd.
StabiBASE is voor ons een belangrijke spil in het beheer.
Daardoor verloopt de bouw zelf soepeler en sneller. We zitten elkaar letterlijk minder in de weg.
In feite heb je het bij BIM dus niet alleen over een stap verder in de techniek – 3D bijvoorbeeld – maar ook in de samenwerking. Dat is natuurlijk winst, en daarmee wordt het intensievere voortraject goedgemaakt.”
www.trijselaarvermeer.nl
BIM “Tegenwoordig gaan we in dit soort complexe projecten steeds meer met BIM aan de slag en stappen we vaak over naar ontwerpen in 3D. Een goed BIM-project start met een overleg hoe de samenwerking gaat verlopen. In het voortraject komen alle disciplines bij elkaar om daarover na te denken en goede afspraken te maken. Als iedereen zomaar begint te tekenen, is
26
het eind zoek. Zo weten alle installateurs van tevoren waar zij hun leidingen moeten plannen. En pas dan wordt er getekend, in 3D. Het is een uitstekende manier om problemen in de uitvoering van tevoren te kunnen kortsluiten, wat uiteindelijk vertragingen in het bouwproces voorkomt.
In Revit en Navisworks laten we de 3D modellen van alle partijen samenkomen en coördineren we met behulp van clash detection. Onmogelijke kruisingen van leidingen en
Het project CentrumCampus Aannemer Ballast Nedam / ERA Contour ● ● ● ●
124 seniorenappartementen 55 zorgappartementen 30 stadswoningen 53 vrije sector appartementen
● o nderbouw
met o.a. gezondheidscentrum,
bibliotheek, zwembad
Winkelcentrum en een woonzorgcentrum Aannemer Van Omme & De Groot ●
12.000 m2 winkels in de plint
●
340 woningen
●
galerijwoningen en drie torens
●
twee van achttien en één van dertien verdiepingen
●
parkeergarage van 620 vakken
Trijselaar Vermeer: installateur gas, water, hwa, riolering en nutsvoorzieningen.
SCRATCH
AUTODESK AUTHORIZED TRAINING CENTER Edward Breedveld, CAD/Revit trainer & BIM consultant
Is BIM het nieuwe CAD? Voor een CAD-trainer lijkt het daar soms wel op. Je kunt het je bijna niet meer voorstellen maar tien jaar geleden kregen wij regelmatig de vraag wat de afkorting CAD betekent. Nu vragen cursisten zich af wat BIM precies inhoudt. Als docent aan een ATC geef ik daar natuurlijk graag antwoord op.
ATC, nog zo’n afkorting, staat voor Autodesk Authorized Training Center. Het betekent dat de trainingsfaciliteiten bij Stabiplan aan de Autodesk standaard voldoen. Een belangrijk onderdeel is de kwaliteit van trainers en trainingsmateriaal. Dat betekent voor een trainer naast examens doen vooral ook continu bijgepraat worden door collega’s en klanten over de dagelijkse tekenpraktijk. En het installatietechnische vakgebied. Dit gebruik ik dan weer in mijn trainingen en bij het maken van trainingsmateriaal.
Zo heb ik meegeholpen aan de ontwikkeling van Nederlandstalige materiaal voor het Revit trainingstraject. De inspiratie voor de tekenpraktijk haal ik uit de BIMprojecten die ik op locatie bij klanten begeleid. Nog even over BIM. Ik vraag me af of we, net als met CAD, over een paar jaar alleen nog de afkorting kennen en precies weten wat we dan bedoelen. Tot die tijd leggen wij het graag aan u uit. Ook tijdens de trainingen.
Tot ziens bij uw volgende training in ons ATC! www.stabiplan.nl/training
27
SCRATCH
Een weekje support Maandag Installatie en training Om 9:00 sta ik op de stoep bij Scholengemeenstap ISW in Naaldwijk om StabiCAD 8 te installeren. Gelukkig samen met de systeembeheerder, hij heeft namelijk de rechten op het grote netwerk. Als ik de custom map en de stempels heb aan- gemaakt, doet hij de uitrol op de leerling systemen verder zelf. Terug in Bodegraven op kantoor hebben we supportoverleg. Daarna nog een korte training-on-the-job voor de docent
Voor de volgende klantmailing mag ik de FAQ’s aanleveren
hoe hij het stempel en de tekeninstellingen per project kan
aan de collega’s van marketing. Daarna een kennisssessie door
aanpassen. En hoe hij met het rechtensysteem kan zorgen dat
development-collega Sanjay over .NET-framework in combinatie
leerlingen alleen eigen tekeningen kunnen openen.
met Windows 7. Lastige materie en ook nog in het Engels!
28
Donderdag Updaten in Maastricht Om 6:30 op pad – de hele A2 af naar Maastricht – update
bij E-installateur. Ik vraag me
StabiCAD V naar StabiCAD 8 en AutoCAD 2012 installeren
af waarom ik in een Caddy zit: het StabiCAD 8 dvd-tje met licentieoverzicht dat de administratie voor me heeft klaar gelegd, is alles wat ik nodig heb ;-)
Na een lekker bakje koffie eerst het werk van de klant veiligstellen door een back-up te draaien van de database. Systeembeheerder heeft het nodige voorwerk al gedaan om de update op de server te installeren. Gaat lekker snel, met een half uur ben ik klaar. Dan acht systemen langs om de client installatie te runnen. Tenslotte de bestaande StabiCAD V tekeningen converteren naar StabiCAD 8.
SCRATCH
Jan Harmen Wolterink is support engineer bij Stabiplan. Op deze pagina’s doet hij verslag van een doorsnee werkweek. Kijk met hem mee op de afdeling support & helpdesk.
Dinsdag
Woensdag
1e lijns helpdesk De hele dag 1e lijns helpdesk. Laat de telefoontjes en mails maar komen, ben er klaar voor. Leuk om in korte tijd een klant
De diepte in Vandaag 2e lijns helpdesk: de vijf 1e lijners ondersteunen en de lijst met ‘grotere’ meldingen oppakken. Meestal vragen waar
verder te helpen. En als de oplossing wat meer tijd vraagt,
wij wat dieper in moeten duiken. Daar zitten altijd wel een paar
hebben we de 2 lijns achter de hand.
lastige tussen en dan komen er ook nog spoedjes van de 1e lijns
e
tussendoor. Je weet nooit wat er komt. De telefoon gaat: een zzp-er uit IJsselstein met een bouwkundige tekening die niet vooruit te branden is. En de opzet van de installatie moet eind
Voorbeeldje: mail van een klant dat StabiCAD geen verbinding maakt met licentieserver. Even bellen en meekijken op het systeem
van de dag nog naar de opdrachtgever. Hij stuurt ons de mail, wij
van de klant. Snel gevonden waar het aan ligt: de firewall houdt
schonen die op in AutoCAD, de tekening is ‘stukken lichter’ en de
de verbinding tegen. Oplossing is eenvoudig: StabiCAD een uit-
klant kan weer verder.
zonderingspositie geven en de klant kan weer bij zijn projecten.
29
Vrijdag Collega inwerken Een echte vrijdag – zo’n dag met van alles wat. Coert, een nieuwe collega, loopt vandaag mee op de 1e lijns. Onderdeel van zijn inwerktraject. Hij volgt mijn helpdesk gesprekken via een extra gekoppeld telefoontoestel. Na een paar telefoontjes draaien we de rollen om. Hij neemt de support call aan en ik geef aanwijzingen waar nodig. Leuk om je ervaring over te dragen.
O ja, tussendoor nog in het zonnetje gezet. Voor het oog van alle collega’s mijn StabiCAD professional certificaat gekregen. Samen met andere supporters examen gedaan en geslaagd. Met leren ben je nooit klaar.
Volgende week weer verder… Nu eerst weekend!
SCRATCH
Visie op de installatiebranche
Innovaties over sectorgrenzen 2010-2020 Innoveren wordt steeds complexer, sectoren zijn daarbij ook meer afhankelijk van elkaar. Als de sectoren Bouw, Industrie, Techniek en Zorg bij de aanpak van innovaties de handen ineenslaan, kan dit hen tijd en geld besparen. Sterker nog: als
30
men nieuwe markten wil ontwikkelen is een krachtenbundeling op termijn noodzakelijk. Toch kijken sectoren vooral intern naar oplossingen. Dit blijkt uit een recent onderzoek, uitgevoerd door MarktMonitor in opdracht van OTIB.
Door WILLEM HOOIJKAAS Directeur MarktMonitor BV
Integrale samenwerking Integrale samenwerking is een must. Dat is de hoofdconclusie na het bestuderen van het rapport. Er zal meer integraal moeten worden samengewerkt, maar de kennis en kunde van technici laat op dat vlak nog te wensen over. Het onderzoek brengt elf concepten in beeld van gemeenschappelijke ontwikkelingen waar de branches iets mee kunnen. De vraag daarbij is alleen, wie trekt de kar bij eventuele samenwerking en wat zijn de mogelijke gevolgen?
De gezondheidszorg geldt als een van de sectoren waar op dit moment veel verandering plaatsvindt. En het beleid in de zorg richt zich vooral op preventie. Daarbij gaat het niet alleen om het voorkomen van ziekten maar zeker ook om het voorkomen van zwaardere zorg en een er doelgericht streven om mensen zo lang mogelijk in hun eigen omgeving te laten wonen.
SCRATCH
Het onderzoek brengt een aantal mogelijkheden voor
mogelijke diensten bij de gebouwde omgeving aangeboden
intersectorale aanpak in beeld waaruit voor de Techniek-,
en worden gebruikers ontzorgt. Dit met als resultaat: een
Zorg-, Bouw- en Industriesector, en zeker ook voor de
verhoogd comfort. Het concept kan worden toegepast bij
technische installatiesector, een duidelijke meerwaarde
woningen, kantoren en verzorgingstehuizen. Maar ook een
valt te halen. Zo gelden concepten als de ontwikkeling
zorghotel behoort tot de mogelijkheden.
van ‘complexen voor wonen en zorg’ en ‘specialisatie van ziekenhuizen’ als concepten waar intersectorale
Uit het onderzoek komen een vijftiental relevante
samenwerking van belang is.
ontwikkelingen naar voren die voor de bedrijven binnen de industriële sector momenteel actueel zijn. Hierbij moet
Prefab, positive footprint gebouwde omgeving, all inclusive
worden gedacht aan ontwikkelingen die te maken hebben met
gebouw, drie concepten die volgens de visionairs in de Bouw
zaken als keteninnovatie, Cradle to Cradle (C2C) klantgericht
tussen nu en 2020 een belangrijke rol gaan spelen en samen
produceren en duurzaamheid als integrale toegevoegde
met partijen uit andere sectoren kunnen worden ingevuld.
waarde. Een goed voorbeeld is CO2, een afvalproduct dat voor
Zo worden in het all inclusive gebouw van de toekomst alle
andere industrieën weer als grondstof kan worden ingezet. Zo brengt het onderzoek meer ontwikkelingen in beeld waaruit duidelijk wordt dat er niet allen voor de industrie maar ook voor andere sectoren kansen liggen die door intersectorale
Elf concepten
samenwerking versterkt en gestimuleerd kunnen worden.
Het onderzoek resulteerde in een elftal aandachtsgebieden of ontwikkelingsconcepten die kunnen worden gezien als
In het onderzoeksrapport worden aanbevelingen gedaan
ontwikkelingsrichtingen voor de komende tien jaar.
waar sectoren mee aan de slag kunnen. Zoals kennisdeling in netwerken, marketing, betere afstemming van het aanbod op
• Preventie & mens centraal • Complexen wonen & zorg • Specialisatie/ Decentralisatie
• All Electric • Remote monitoring en besturing • Ennergiebesparing / energiemediator
de klantvraag. Maar ook aandacht voor de ontwikkeling van niet technische vaardigheden en samenwerken met andere bedrijven en sectoren, komen naar voren als belangrijke ontwikkelpunten.
Techniek
Techniek
Zorg Zorg
Industrie Industrie
Bouw bouw
• Build on demand
• Prefab renovatie
• Afvalproduct als grondstof (C2C)
• Positive footprint • All inclusive gebouw
Download het complete rapport via www.otib.nl of www.marktmonitor.com
31
www.stabiplan.nl/bim
