8
Cyberspace avant la lettre “Vertalen is de meest diepgaande vorm van lezen” (Gabriel Garcia Marquez)
Het is niet iedereen gegeven de pijnpunten van zijn beroep bloot te leggen en er tevens een oplossing voor te bedenken. Koen De Smet kan dat wel... Op het moment dat de meesten van ons nog worstelden met het nieuwe online - medium, was hij overtuigd dat ‘computerondersteund vertalen’ (niet te verwarren met machinevertalingen) de toekomst had. Hij bleek ruimschoots gelijk te hebben
Gesprek met Koen De Smet, zaakvoerder van vertaalbureau Oneliner (klant van Alaska Waasland)
Tekst: Gerda Baeyens
9
In maart 2003 bezorgde ‘Oneliner’ ons land een primeur. Het SintNiklase vertaalbureau slaagde er als eerste in om zijn complete workflow te automatiseren. Een tot dan toe ongekende interactie tussen klant en vertaler(s) was het resultaat. Het brein achter deze baanbrekende aanpak was Koen De Smet, beëdigd vertaler met een enorme passie voor IT.
LERAAR OF VERTALER? ‘Toen ik als licentiaat romaanse filologie afstudeerde, kwam ik zoals het gros van mijn studiegenoten in het onderwijs terecht. Mijn leerlingen waren de laatstejaars van het middelbaar onderwijs. Vanaf 1985 vertaalde ik ook in bijberoep. Maar wat aanvankelijk als nevenactiviteit was bedoeld, ging al snel steeds meer van mijn tijd opslorpen. Ik werd geregeld ingezet
‘Ik bijt me graag in iets vast’
als beëdigd vertaler (onder meer in het proces over de ontvoeringszaak van Anthony De Clerck) en op een gegeven moment overstegen de inkomsten van het vertalen die van mijn hoofdberoep. Hoe graag ik ook lesgaf – de interactie met bijna-volwassenen vond ik zeer intens en boeiend – ik begon in te zien dat het tijd werd om het lesgeven af te bouwen en resoluut te kiezen voor een carrière als zelfstandig vertaler. Bovendien zag ik maar al te vaak hoe collega’s in het onderwijs zich naar het einde van hun carrière sleepten. Dát wilde ik absoluut niet meemaken, daarvoor ben ik te competitief, ik bijt mij graag in iets vast. Een vlakke carrière was niet aan mij besteed. Dus besloot ik mijn eigen vertaalbureau op te richten en in 2000 was het zover: ‘Oneliner’ zag het licht.’
INTERACTIE MET KLANTEN EN VERTALERS Moet je een visionair zijn om reeds in 1985 te weten dat ‘virtueel vertalen’ het perspectief was? ‘Visie is belangrijk. Als je vernieuwend wilt zijn, moet je bovendien open
‘Je moet open kunnen denken’
kunnen denken en geen grenzen zien. Ik ben gepassioneerd door IT en wist waar ik naartoe wilde’ vertelt Koen. ‘Met mijn vertaalbureau wilde ik klanten een betere prijs-kwaliteitverhouding bieden naast een kortere levertijd, meer flexibiliteit en 365/7/24-beschikbaarheid. De vertaalkwaliteit staat uiteraard altijd voorop - die is onaantastbaar - maar de prijs kon volgens mij omlaag door efficiënter te werken. En je wint aan efficiëntie door de administratieve workflow te automatiseren, daarvan was ik stellig overtuigd. Ik wil wel benadrukken dat automatisering enkel op de workflow slaat en niet op het vertaalwerk zelf; dat blijft vanzelfsprekend mensenwerk. De kwaliteit van automatische vertalingen laat immers nog steeds te wensen over en postediting is nog steeds tijdrovender dan het van nul af aan vertalen. Wat niet wegneemt dat we ons voorbereiden op het moment dat de kwaliteit van automatische vertalingen in combinatie met vertaalgeheugen wél voor tijdwinst kan zorgen. Men moet de toekomst immers niet vrezen maar ze omarmen.’
10
Om zijn doel te bereiken begon Koen met het ontwikkelen van software die interactie met zowel klanten als vertalers mogelijk maakt. Het houdt in dat klanten de mogelijkheid hebben om zelf de prijs van een vertaling te berekenen, opdrachten of prijsaanvragen in te voeren, de status van hun vertaling op te volgen, facturen te raadplegen (en desgewenst online te betalen). Zij kunnen zelfs hun eigen terminologielijsten beheren. Wat vertalers betreft, zij kunnen dankzij online toepassingen samenwerken aan een vertaling en toch dezelfde terminologie gebruiken.
CROWDSOURCING & TERMINOBEHEER Met name dat laatste is iets waar Koen erg veel aandacht aan besteedt. ‘Elk bedrijf hanteert een eigen, bedrijfsgerelateerde terminologie. Bij het vertalen is het belangrijk om consequent dezelfde, corresponderende termen te gebruiken. Dat geldt zeker voor technische vertalingen. Die consequentie bereik je door middel van ‘terminologiebeheer’. Met onze - voor België unieke - online toepassing worden termen als het ware opgeslagen in een soort ‘collectief geheugen’ waaruit onze vertalers kunnen putten. Wanneer een te vertalen zin een term uit de terminolijst bevat, krijgt de vertaler automatisch de juiste doelterm aangereikt. Het lijkt de logica zelve maar gedurende lange tijd was dit technisch gezien niet mogelijk door o.a. verbuigingen en vervoegingen. Onze toepassing maakt het mogelijk om bv. “violen” te herkennen als het meervoud van “viool” en deze linguïstische kennis (zeg maar artificiële intelligentie) is niet evident voor een computer. Het laat ons
‘Zij kunnen putten uit een collectief geheugen’
11
toe om diverse vertalers – waar zij zich ook bevinden – op een gecontroleerde manier gelijktijdig aan een en dezelfde vertaling te laten werken. Bovendien zijn wij door deze vorm van bescheiden ‘crowdsourcing’ verzekerd van een uniform en congruent taalgebruik.’ Koen blijft trouwens denken aan nieuwe tools om het vertalen sneller en gemakkelijker te laten verlopen. ‘Op dit ogenblik werken wij met het Centrum voor Computerlinguïstiek van de KU Leuven aan een specifieke, op Google geënte vertaalzoekmachine en aan een online contextwoordenboek dat automatisch de juiste vertaling voor een specifieke context voorstelt. Het euvel van online woordenboeken is immers dat je zelf moet kiezen tussen de verschillende betekenissen van een woord. Neem bijvoorbeeld het woord ‘bank’; het kan verwijzen naar zowel een zitmeubel als een financiële instelling. Met de beoogde software wordt bij een Franse vertaling in de financiële sfeer automatisch de term ‘banque’ (en niet ‘banc’) voorgesteld, legt Koen uit. Ook daaraan is flink wat fundamenteel onderzoek voorafgegaan.’
12
ONELINER De naam van het vertaalbureau illustreert perfect de finesse van het bureau. ‘Een oneliner is een vaak grappige of contemplatieve uitspraak die uit één enkele zin bestaat. Maar daarnaast is het ook een subtiele verwijzing naar ‘one line’, één regel: de basis van de prijsberekening bij een vertaling. Ook ‘online’, de kracht en toegevoegde waarde van het vertaalbureau zit in de naam verweven,’ zegt Koen. Onze fotograaf voegt er spontaan nog een vierde connotatie aan toe. Volgens hem omvat de naam ook dat ene punt waar alle vertalers virtueel samenkomen, namelijk Koen zelf.
ALASKA Een visionaire klant heeft een visionaire accountant nodig en die vond Koen in Alaska Waasland, meer bepaald in de persoon van Johan Lemmens. ‘Ik leerde Johan kennen tijdens het fitnessen en het klikte meteen. Mijn ontmoeting met hem viel ongeveer samen met het moment waarop ik besloot
‘Je ziét hem denken’
naar een andere accountant uit te kijken. Mijn toenmalige boekhouder kon mij namelijk niet de toegevoegde waarde bieden waarnaar ik op zoek was. Alaska kon dat wél. Inmiddels zijn wij ruim vijf jaar klant bij Alaska en tot onze volle tevredenheid. Johan is immers iemand die niet alleen met zijn klanten meedenkt maar ook vooruitdenkt. als je met hem om de tafel zit, ziè je hem denken,’ lacht Koen. ‘Dankzij zijn vorming als jurist én economist weet hij trouwens perfect wat op beide terreinen speelt. Hij is ook innovatief en niet bang om te pionieren. Ik had behoefte aan een accountant die proactief en consultatief is en die heb ik in Johan meer dan gevonden,’ besluit Koen De Smet.
Wilt u graag meer weten over Oneliner en de werkwijze van het vertaalbureau? Ga dan naar www.oneliner.be of stuur een mailtje naar
[email protected] We geven u alvast een paar ‘business facts’ m.b.t. ‘Oneliner’: + is opgericht in 2000; + telt 3 vennoten, 5 projectmanagers en revisoren en 2 IT’ers; + bestrijkt alle talen; + 95% van de clientèle komt door mond-tot-mondreclame; + realiseert een jaaromzet van ca. 1.5 mio + is een van de grootste zelfstandige vertaalbureaus in ons land.
