Croeso i Cymru (Welkom in Wales) Er is een land, hier niet ver vandaan, met woeste bergen, een wildromantische kust, kruimelige kastelen en 1001 bijzondere plekken voor de nacht. Langs vijf van deze quirky places maakt REIZ& Magazine een zomerse autoroute. Tekst: Kees Lucassen | Fotografie:Paul Tolenaar
78 |
‘Oh dear yes, de pier van Llandudno is véél ouder dan wij zijn.’
Welkom in Wales
1. Edward & Duffy Afstand: Manchester – Caernarfon, 181 km Wat doen wij? We stappen in onze huurauto op het vliegveld van Manchester en al een uur later rollen fotograaf Paul en ik Wales binnen, tussen Liverpool Bay en de kathedraal van St. Asaph (13de eeuw) door naar Llandudno, een elegante badplaats. Daar knalt de zon op de boulevard. Hotels op leeftijd in Victoriaanse gebouwen, geschilderd in pasteltinten, omzomen de brede promenade. De pier, van verweerd hout en krullend gietijzer, delen we met krijsende meeuwen en witbleke Britten. Zilte lucht maakt hongerig en na een lunch met bacon en blackpudding (bloedworst, maar dan eetbaar), zetten we koers voor Conwy Castle. Werelderfgoed. Om de weerstand der Welshmen in Noord-Wales te breken, besloot de Engelse koning Edward I in de 13de eeuw tot de bouw van de Ring of Iron, een ketting van kastelen, waarvan die van Conwy nog immer indrukwekkend is. Je kunt er over de muren wandelen en de torens beklimmen – er zijn er acht – voor een uitzicht over zee, bergen en het middeleeuwse Conwy zelf. Of in de watching chamber gaan zitten, een privévertrek (met eigen poepgat) van waaruit Edward de mis in de kapel kon volgen. Vervolgens schampen we Bangor, waar zangeres Duffy – ‘You got me begging you for mercy, mercy’ – is geboren, en rijden we naar Caernarfon. Wederom een klein, stokoud plaatsje dat door een pompeus middeleeuws fort wordt gedomineerd. In 1284 werd Edwards zoon hier geboren, als eerste Engelse Prince of Wales. En bijna 700 jaar later (1969) ontving Charles hier zijn titel Prince of Wales.
Y Goeden Eirin
Conwy Suspension Bridge
Quirky Place: net buiten Caernarfon staat Y Goeden Eirin, een grijsgranieten B&B met zicht op zowel zee als het Snowdonia National Park. ‘Ooit was dit een koeienstal, nu is het ons huis’, zeggen Eluned en John Rowlands, beide gepensioneerd. Zij als lerares (aardrijkskunde), hij als professor (Welshe taal & literatuur). Drie kamers, meer zijn er niet. Plus een eetkamer, met een zwartgelakte Bechststein-vleugel. Desgewenst gaat John daar achter zitten en dan muziek uit Wales of Debussy spelen, wat je maar wilt, maar de twee kunnen je ook al het mogelijke over Wales vertellen. En lekker koken, achter een groot rood fornuis. Puper coch yn null Piedmont, gyda brwyniaid garlleg, tomato, ffetys en berwr Caersalem (rode peper uit Piemonte met ansjovis, knoflook, tomaat, feta en kool) is alleen nog maar het voorgerecht. Buiten zingen nachtegalen. Binnen blader ik door het gastenboek. Gasten uit Canada, Trinidad en Albanië hebben deze ex-koeienstal gevonden. En ze schreven: ‘A delightful stay’ en ‘I will return’.
waar zijn we?
In Wales, maar is dat nu een land of een streek? Wales (of Cymru) is een voormalig vorstendom dat met Engeland, Schotland en Noord-Ierland één staat vormt: het Verenigd Koninkrijk. En Groot-Brittannië dan? Dat is enkel het grootste eiland, dus zonder Noord-Ierland. Maar met, in het westen, Wales, dat een eigen taal, een eigen vlag en een eigen bestuur heeft.
Llandudno
Conwy Castle
Record off the Day: ‘I Keep A Close Watch’ (John Cale, 1999)
2. Het dak van Wales Afstand: Cearnarfon – Llanidloes, 149 km Wat doen wij? Wij rijden naar Llanberis, in het hart van Snowdonia National Park. Genoemd naar Mount Snowdon, met 1085 meter de hoogste berg van Wales én Engeland. Voor vele Britten is een wandeling naar de top (2,5 uur) een soort van bedevaart. Maar al sinds 1896 kun je ook per trein omhoog. Een ‘masterpiece of Victorian engineering’, destijds een hype voor de upper class maar vandaag staat eenieder in de rij voor
80 |
Het fornuis van Eluned & John
| 81
Welkom in Wales
Snowdon Mountain Railway (zie ook pagina 78)
over deze reiz& route
Wie in ons land, Duitsland of Frankrijk van bezienswaardigheid naar bezienswaardigheid reist, ziet vaak ook industrieterreinen en verre van boeiende nieuwbouw. In Wales zie je dat niet of nauwelijks. Daar zie je vooral heuvels en bergen met bossen, weiden, schapen en dorpen met namen als Cwmdeuddwr en Bwlchtocyn.
Llanidloes
Bergen met bossen, weiden en schapen
Roy & Tom voor Lloyds Hotel
Portmeirion
Op Mount Snowdon, het dak van Wales
een kaartje. Reserveren is dan ook aanbevolen. Vanuit Llanberis trekt het treintje zich aan een tandradspoor omhoog. Door bos, kaal moorland en langs de Rocky Valley, tot voor het station onder de top, een oostblokkerig ogend maar toch modern gebouw. Naar de absolute top is het hierna nog slechts enkele meters te voet. En jawel: the view is spectacular! ‘Het kan hier ook vreselijk spoken’, horen we van Jack, de machinist (en ex-marinier). ‘De wind heeft me al eens bijna in het ravijn gedonderd.’ Terug in de auto doorkruisen we Snowdonia’s vergezichten, om zo, via de Pyn-y Pass, in Portmeirion aan zee uit te komen. Een fantasiedorp, ontsproten aan het brein van Sir Clough William Ellis. Zijn naam mag u vergeten, het dorp niet. Een stukje Italië in Wales. Een tolpoort, kerk, hotel, tempel, spa, winkeltjes en huizen, allemaal vrolijk gekleurd en verbonden met trappen, stegen, terrasjes en zoetgeurende tuinen. ‘Care for some tea?’, informeert Paul. Na de thee rollen we over een pittoreske bergweg naar Llanidloes, een klein marktstadje in het midden van niets. En juist daarom bijzonder. Er is een schitterende markthal uit 1600 en een eveneens hoogbejaard stadhuis, maar wat Llanidloes zo aantrekkelijk maakt, is dat er nogal wat mensen die het beste met de wereld voor hebben, zoals kunstenaars en liefhebbers van biologisch eten, zich hier tussen de barber en de butcher hebben genesteld. Tip: The Great Oak Bookshop, volgestouwd met boeken, nieuwe en tweedehands. Quirky Place: Lloyds in Llanidloes, in een rood bakstenen hoekpand. Met 7 knusse kamers en in elk daarvan staat een vers geplukt veldboeket. Hier slapen en ontbijten al 130 jaar gasten. Maar er is sinds 1992, toen Roy Hayter en Tom Lines het hotel overnamen, wel wat veranderd. Roy: ‘We hadden nul sterren, dat zijn er nu vier. We zijn uitgeroepen tot Great Little Place. En we worden bejubeld in zowel The Rough Guide als de Good Hotel Guide, leuk toch?.’ Hier enkel dineren, dat kan ook. Maar ook dan dien je vooraf te reserveren en dan nog krijg je wat de pot schaft. Elke avond wordt er namelijk tussen 8 tot 11 uur enkel een suprise-menu van vijf gangen geserveerd. ‘Zo biologisch mogelijk, met producten uit het dorp’, zegt Tom. Hoe dit dan smaakt? Wat mij betreft is deze maaltijd alleen al de reis naar Wales waard. ‘Lam met peterselie, salie, rozemarijn en tijm én meloen én...’ Record off the Day: ‘Mercy’ (Duffy, 2008)
3. Bengalen in Brecon Afstand: Llanidloes – Brecon, 99 km Wat doen wij? Grijsgrauwe fabrieken vol magere arbeiders die absurd lange dagen maken, daar denk ik aan bij het horen van de term Industriële Revolutie. In Groot-Brittannië nog eerder dan bij ons. Maar tegelijk werd het land aan het einde van de 19de eeuw steenrijk en werden er toen grootse dingen verwezenlijkt. Om Birmingham, een booming industriestad in Engeland, van water te kunnen voorzien, werden ruim 100 kilometer verderop, in de Elan Valley in Wales, grote dammen gebouwd en dito stuwmeren aangelegd. Dit gebeurde tussen 1892 en 1903, de tijd van stoom en gietijzer, en al die dammen en meren zijn er nu nog. Historic Landscape, zo heet het nu. Reuzenmuren in een lieflijk landschap, met heldere beken en grillig geboomte vol maretakken en baardmos, waarin dan ook nog eens van alles tjilpt, piept en ritselt, van rode wouw tot bonte vliegenvanger. Kortom, de Elan Valley is geknipt voor een wandeling of fietstocht. Na in het bezoekerscentrum de folder ‘Elan, Four Walks’ te hebben gescoord, gaan wij voor een wandeling.
| 83
Telecommunicatie in Brecon
Welkom in Wales
En na de lunch in Rhayader, een stadje op een kruispunt van wegen in het hart van Midden-Wales, rijden we over de kleinst mogelijke bergweggetjes naar Brecon, aan de rand van de Brecon Beacons, ons tweede National Park. Omdat Marc en Tony, de gastheren van onze B&B, vandaag niet koken, kuieren we door het kneuterstadje naar Rajpoot, een Indiaas restaurant. Tenminste, dat denken we, al was het alleen al vanwege de Bollywood-klanken. Maar de ober, op het oog een figurant uit Slumdog Millionaire, legt uit dat vrijwel alle Indiase restaurants in Groot-Brittannië, en dat zijn er heel veel, worden gerund door Bengalen, en die komen uit Bangladesh. De Tandoori Chicken smaakt er niet minder om. Quirky Place: The Coach House. Op tripadvisor.com vind je 87 beoordelingen. Alle 87 (zeer) positief. Ik lees: ‘Geweldig Welsh breakfast’, ‘Erg gastvrij’ en ‘Onberispelijk’. Al negen jaar is de bolgebuikte Tony, samen met Marc en drie katten, de baas van deze B&B. Tony: ‘Marc was een leraar en ik was een brouwer. Maar ik kreeg een hekel aan dronkaards en hij aan kinderen. Ons huis is al meer dan tweehonderd jaar oud. Aan deze weg lagen 26 pubs, en dit was er daar eentje van. Boeren en kooplui die voor de markt naar Brecon kwamen, sliepen hier.’ Record off the Day: ‘Delilah’ (Tom Jones, 1968)
4. Sgwyd Clun-Gwyn Afstand: Brecon – Druidstone, 172 km Wat doen wij? Wij willen meer van de Brecon Beacons zien. Op advies van Marc van The Coach House rijden we daarom naar een parkeerplekje in het hart van het park, pal onder het dorp Ystradfellte. Hier begint een wandelroute van een uur, door een kloof en langs duizend blauwe klokjes en vier watervallen met namen als Swyd yr Eira en Sgwyd Clun-Gwyn. Vervolgens rijden we het park uit, via een eenzame menhir voor een 631 meter hoge berg, de Fan Llia. Het zijn echter niet de bergen die indruk maken, maar de weidse dalen, gemazeld met honderden schapen. Via Llandello en Aberglasney, een charming stadje en een mysterieuze siertuin, reizen we westwaarts, helemaal tot aan Druidstone aan de Pembrokeshire Coast, ons derde en laatste nationale park, goed voor 240 vierkante mijl kust. Om je vingers bij af te likken: strandjes en kliffen overwoekerd met het wit-roze-paars-geel van de wilde margriet, zilverwortel en kogelboterbloem. Als we naast de kustweg – 1 auto breed – een menhir spotten, lijkend op een versteende man, weten we dat The Druidstone Hotel niet ver weg kan zijn. ’s Avonds vraag ik daar, op het terras met baaizicht, aan John, een grijsaard met een witte baard en stembanden van schuurpapier, of die menhir wellicht een verstrooide druïde was, versteend door een foutief geprevelde toverspreuk. Met grote, bloeddoorlopen ogen kijkt John mij twee lange seconden zwijgend aan. Dan fluistert hij hees: ‘Luister, ton, dat betekent plek. En in het jaar 1160 heeft zich hier, op deze plek dus, een ridder gevestigd. Zijn naam was... Drew.’ Wederom zwijgt John twee seconden. Om daarna zijn verhaal te besluiten met: ‘Vandaar: Drew’s-ton. Jij nog een pint?’ En toch, beste lezer, is dit een magische plek. Quirky Place: The Druidstone, het hotel van de familie Bell, ligt prachtig op de kliffenkust aan de St. Brides Day. In de Good Hotel Guide lezen we: ‘Meer shabby chic dan high end luxe, en dat is een goed ding‘ en ‘karakter boven perfectie’.
84 |
bore da!
Welsh is allesbehalve Engels. Het is Keltisch, maar toch anders dan Iers of Schots. Er zijn geleerden die een verband leggen met het Noors, het Baskisch en de oude taal van Asturië. Oordeel zelf: ‘Bore da’ betekent goedemorgen, ‘gwesty’ hotel en ‘tafarn’ pub. ‘Selsig gan gigydd lleol’ zijn worstjes van de lokale slager en ‘sudd oren fress’ is versgeperste jus. Overigens, elke Welshman verstaat Engels.
Te voet onder de Sgwyd Clun-Gwyn
Pen-Y-Garegg-dam in Elan Valley
‘See, I’m not pink!’
Wandelvriendelijk Wales
Drukte voor Cardiff Castle
Welkom in Wales
Treed binnen en je bent verkocht. Kunst spat van de muren, de houten vloeren kraken en de serveersters zijn goedlachse nimfen. Twaalf kamers slechts (en een vijftal cottages), met een eigen strandje en uitzicht op in te lijsten. ‘Van onze vijf quirky places is dit mijn favoriet’, verzucht Paul. En voor wie niet wil blijven slapen: alleen eten of drinken kan ook. ‘John, die gekke-koeien-ziekte, is die hier nu helemaal voorbij?’, wil een ietwat tipsy toeriste uit Australië weten. ‘Ik dacht van wel,’ raspt John beleefd. ‘Maar dat was voor ik u ontmoette.’ Record off the day: ‘It’s a Heartache’ (Bonny Tyler, 1977) A room with a view in The Druidestone Hotel
Wild daisies (margrieten) langs het Pembrokeshire Coast Path
Het (bijna) voltallige personeel van The Druidstone Hotel, tweede van links is John
Raul Speek in Solva
5. Stunning buildings Afstand: Druidstone – Cardiff, 191 km Wat doen wij? Na een duizelingwekkende wandeling over een stukje van het Pembrokeshire kustpad, rijden via Solva in de richting van St. Davids, het kleinste stadje van Wales. Maar ho, de oude kapel van Solva trekt de aandacht. De bontgebloemde theetuin rond het kleine godshuis staat vol met kleurige kunstwerken. En midden op het tuinpad staat een bruine man met dreadlocks. ‘Come in guys, I’m Raul, pleased to meet you.’ De kapel blijkt het atelier van de Cubaan Raul Speek (schilder en muzikant) en zijn vrouw Heather Bennett (fotograaf). Een atelier bonter dan de kerktuin. Raul en Paul vinden elkaar in een gesprek over Alberto Korda, de man die de iconische kiek van Che Guevara maakte. ‘Moeten we niet eens verder, naar St. David?’, opper ik voorzichtig, als de fles met rum op tafel dreigt te komen. En daar vergapen we ons aan iets van een heel andere orde: een kolossale kathedraal uit de 12de eeuw, met een waanzinnig beschilderd plafond. Terug in de buitenlucht laten we onze nekspieren tot rust komen, zittend op het gazon, tussen schots en scheef staande grafstenen uit diverse eeuwen. ‘En nu?’, vraag ik aan Paul. ‘Nu rijden we naar de havenwijk van Cardiff, de kosmopolitische hoofdstad van Wales. Hier, ooit de grootste kolenhavenstad ter wereld, woonde de Tweede Markies van Bute, qua geld de Bill Gates van zijn tijd. Vlakbij de haven is zangeres Shirley Bassey geboren, boven een bordeel in het toen schurftige Tiger Bay. Maar nu vind je hier enkele stunning buildings. Hypermodern, totaal anders dan het kasteel en de Victoriaanse galerijen in het centrum, maar niet minder verbluffend.’ Zo gezegd, zo gedaan. Precies als wij in de stad arriveren, bereikt echter ook de Olympische toorts de stad. Party! Met parade en popconcert. Ondanks alle drukte zien we veel. Meer dan zich in twee alinea’s laat proppen. En daarom beloven we dit: REIZ& komt uitgebreid terug op Cardiff. Quirky Place: Jolyon’s at No. 10 in Cathedral Road, een centraal gelegen boetiekhotel, aan de rand van Coach Park. De Taft-rivier, het kasteel en het Millennium-stadion liggen op een steenworp. Maar om die echt te zien moet je jezelf wel eerst losrukken uit Cwtch Mawr, de pub op de begane vloer, ook al weer voorzien van zo’n zonovergoten terras. Uitbater James Thomas is zo gek als een deur, maar dan wel een verdomd sympathieke deur.
St. Davids Cathedral
Record off the Day: ‘Never, Never, Never’ (Shirley Bassey, 1971)
famous welshmen
Elke hier genoemde Record of the Day wordt door een famous Welshmen gezongen. Al dan niet een kind van drankzuchtige mijnwerker of geboren in een bordeel in Tiger Bay. Maar: allemaal goed terechtgekomen En zo zijn er meer: Tommy Cooper, Roald Dahl, Anthony Hopkins, Catherine Zeta-Jones, Ryan Giggs enzovoort. Niet slecht voor een landje met amper 3 miljoen inwoners.
Vragen of opmerkingen?
[email protected]
| 87
