Conjunctuurenquête Methodologische wijzigingen en resultaten 1e kwartaal 2014
ICB.DOC.035 STL/LS/STL/14.11/035 22/04/2014
Conjunctuurenquête STL/--/STL/eco.000/2014.00/123
April 2014 ICB – Instituut voor de autoCar en de autoBus v.z.w. “Dobbelenberg” Metrologielaan 8 – 1130 Brussel 02/245 90 53 02/245 91 29
[email protected] www.icb-institute.be
Het ICB streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie en stelt haar brochures samen met de grootste zorg. Niettemin neemt het ICB geen verantwoordelijkheid voor de actualiteit, de juistheid, de volledigheid en de kwaliteit van de inhoud. Deze brochure is een bron van algemene informatie en betreft op geen enkele manier de particuliere situatie van een natuurlijke of rechtspersoon en dient derhalve niet als een vervanging van een professioneel advies. Niets uit deze publicatie mag worden gereproduceerd, opgeslagen of overgedragen in welke vorm of op welke wijze dan ook, electronisch, mechanisch of door middel van fotokopieën, zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van het ICB.
Conjunctuurenquête |2
Een conjunctuurenquête organiseren is geen gemakkelijke klus, net zoals dat het geval is voor andere enquêtes. De grootste uitdaging bestaat er meestal in om mensen te overtuigen deel te nemen en vooral om te blijven deelnemen. De hoofdbedoeling van de enquête bestaat er immers in om een trend weer te geven. Wanneer de samenstelling van de groep participerende bedrijven sterk wijzigt over de tijd zijn we niet zeker of de trend veroorzaakt werd door reële economische factoren, dan wel door wijzigingen in de samenstelling van de steekproef. Bij het herlanceren van de enquête hebben we daarom geprobeerd om maximaal aandacht te spenderen aan het verhogen van het aantal respondenten en het blijven vasthouden van die respondenten. Om dat doel te bereiken wilden we de vragenlijst zo kort, eenvoudig en aangenaam mogelijk maken, hebben we een uitgebreid contactplan opgesteld en gaan we de bedrijven die antwoorden belonen met een gepersonaliseerde analyse. Wat dat allemaal concreet betekent leggen we in de rest van dit document verder uit. We starten met wat meer uitleg over de vragenlijst waarna we het systeem van contactname uitleggen. We sluiten het document af met een analyse van de resultaten van de eerste vragengolf.
1. DE VRAGENLIJST 1.1 Selectie van de vragen Om de vragen zoveel mogelijk te beperken werden een aantal beslissingen genomen. 1. Er worden geen vragen meer gesteld omtrent de identificatie van de onderneming. Door gebruik te maken van het limeservice-platvorm zullen we echter in staat blijven om de link tussen antwoorden en de onderneming te blijven leggen (cf. infra). 2. De inhoudelijke vragen worden beperkt tot de kern van het conjunctuurconcept, namelijk rond de activiteit van de onderneming, de tewerkstelling en investeringen. Daarom blijven we peilen naar de uitgevoerde ritten, de bezettingsgraad van de autocars, het aantal tewerkgestelde chauffeurs en de geplande investeringen. We gaan daarentegen niet langer in op de kostprijs, de verkoopprijs en de marge. We hebben daarvoor verschillende argumenten: a. Het bevragen van deze aspecten leidt volgens ons tot een te lange en dus te lastige enquête. b. Het bevragen van de kostprijs leek ons niet prioritair omdat we die al opvolgen via het berekenen van de kostprijsindices. c. Marge wordt in principe via de economische analyse opgevolgd. d. Marge bevragen op een kwartaalbasis is niet evident. Niet iedere ondernemer is voldoende bezig met de boekhouding om een goed zicht te hebben op hoe groot zijn marge is, laat staan op hoe ze evolueert van kwartaal tot kwartaal. e. We volgen in deze het voorbeeld van de nationale bank die elke maand een internationaal sterk gewaardeerde conjunctuurbarometer publiceert. We zijn trouwens Conjunctuurenquête |3
van plan om tijdens de analyse van de resultaten die barometer ook telkens naast onze eigen sectorale barometer te plaatsen. 3. We maken een onderscheid tussen de 3 types ritten (dagtoerisme, kort meerdaags toerisme (4 overnachtingen of minder) en lang meerdaags toerisme (5 overnachtingen of meer). 4. We maken een onderscheid tussen de evaluatie van het vorige semester en de vooruitzichten voor het volgende semester. Het is bekend dat het aggregaat van verwachtingen van ondernemers (en consumenten) een zeer goede voorspeller is voor de economische activiteit. Dat zorgt er dus voor dat onze barometer een voorspellend karakter kan krijgen waardoor de resultaten extra belang krijgen. 5. Er worden geen feitelijke vragen gesteld (aantal chauffeurs, aantal gebruiksdagen, …). Er wordt wel gevraagd naar algemene verwachtingen en impressies.
1.2 Limeservice als online platvorm Limeservice is de combinatie van software die dient om enquêtes te ontwerpen en af te nemen en een dienst die voor de hosting van de survey zorgt. De software kan als stand-alone tool gratis gedownload worden, maar moet dan wel op de server geïnstalleerd worden. Dit kan eventueel later overwogen worden. Gebruik maken van het platvorm biedt heel wat voordelen: 1. Het is goedkoop. De software is open source en dus gratis. De kostprijs van de hosting hangt af van het aantal antwoorden dat men op de enquête wil krijgen. Afhankelijk van het aantal credits dat men koopt kost een antwoord tussen de € 0.04 en € 0.07. Ervan uit gaand dat we 80 antwoorden krijgen per semester en 500 credits per keer kopen zou ons dat €22,4 per jaar kosten. 2. Het platvorm stelt ons in staat om respondenten te identificeren zonder expliciet naar hun identiteit te vragen. Concreet gebeurt dit door het creëren van gepersonaliseerde url’s die naar de verschillende bedrijven gemaild worden. Via het introduceren van een unieke code in die url kunnen we alle gegevens die we hebben over het bedrijf linken aan hun antwoord. 3. Het is mogelijk om via ons eigen e-mail adres uitnodigingsmails en herinneringsmails te verzenden. Op die manier kunnen we maximaal voorkomen dat we in spam-filters terecht komen en wekken we ook meer vertrouwen op bij de ondernemers. 4. Via wat programmeerwerk kan een professioneel ogende enquête ontworpen worden die toch ons eigen logo en zelfgekozen illustraties bevat. Dat maakt het invullen aangenamer en eenvoudiger. Door gebruik te maken van ons logo en de afbeelding van een autocar maken we ook visueel een link met de activiteit van het bedrijf waardoor we hopen de ondernemers van het belang van de enquête te kunnen overtuigen. 5. De flexibiliteit van het platvorm stelt ons bovendien in staat om met relatief gemak vragen toe te voegen, te verwijderen en te wijzigen. Het platvorm kan bovendien ook gebruikt worden voor andere projecten waar het ICB aan deelneemt (zoals bvb werkbaar werk).
Conjunctuurenquête |4
6. Het is zeer makkelijk om een enquête in verschillende talen te maken zonder dat daarvoor meerdere enquêtes gemaakt moeten worden. Dat zorgt ervoor dat ook het analysewerk later makkelijker wordt.
1.3 De vragenlijst zelf Op onderstaande bladzijden staat de vragenlijst afgebeeld. Belangrijk is misschien ook dat we het woord enquête niet willen gebruiken in de communicatie met bedrijven. Het woord heeft namelijk een zeer negatieve lading en schrikt dan ook mensen af. In plaats van over een enquête zullen we het over een economische barometer hebben.
Conjunctuurenquête |5
Conjunctuurenquête |6
2. CONTACTNAME
Conjunctuurenquête |7
2.1 Steekproef Omdat er in het geregeld en bijzonder geregeld vervoer geen echte conjunctuurbewegingen zijn concentreert de enquête zich op de ondernemingen die minstens 1 autocar hebben. Die gegevens werden uit de databank van de federatie gehaald. Omdat we te maken hebben met een heel klein universum aan ondernemingen heeft het statistisch weinig zin om een steekproef te trekken. Om een foutenmarge van 2 procentpunten te hebben moet je al meer dan 300 respondenten hebben. Daarom werden alle leden bevraagd.
2.2 Contactplan 1. Eerste uitnodigingsmail Mails zouden in principe vanuit het eigen e-mailadres verzonden moeten worden. Dit lukt voorlopig nog niet, maar er wordt aan gewerkt. Als noodoplossing werden de mails nu vanuit mijn persoonlijk e-mailadres verzonden. De tekst van de uitnodigingsmail staat hieronder afgebeeld. 2. Berichtje in Nieuws in ’t kort Een tekstje in het wekelijks informatieblad van de FBAA kondigde het heropstarten van de conjunctuurstudie aan en probeerde de ondernemers te overtuigen van deelname. 3. Herinneringsmail na 1 week De mail moet een volledig andere tekst hebben. De tekst staat hieronder. 4. Bedankingsmail Deze mail is een bedanking voor de deelname. Ze bevat een rapport van de bevindingen van het onderzoek in het algemeen en een persoonlijke analyse van de positie van het bedrijf t.o.v. het geheel van de sector. Om de arbeidslast hiervan te beperken werd een tool in Excel ontwikkeld die voor iedere respondent quasi automatisch zo’n rapportje genereert. 5. Contactname met de ‘refusals’ Nadat we enkele keren de barometer opgemaakt hebben zullen we een mail zenden naar niet-participanten met een voorbeeld van de resultaten en een gepersonaliseerde analyse. We hopen op die manier een nog grotere groep te kunnen overtuigen van deelname.
Conjunctuurenquête |8
Geachte {LASTNAME}, De laatste jaren werden onze bedrijven geconfronteerd met economisch moeilijke tijden. Om in die context de ondernemers zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen wil het Instituut voor de AutoCar en de AutoBus (ICB) de algemene economische toestand van onze sector in kaart brengen. Daarvoor hebben we echter uw hulp nodig. We hadden u graag enkele vragen gesteld over de toestand van uw onderneming in de laatste drie maanden en de vooruitzichten voor de komende drie maanden. Het beantwoorden van de twee vragen duurt letterlijk slechts een halve minuut. Als bedanking voor uw tijd zullen wij u de resultaten van onze peiling opsturen, samen met een analyse van de situatie van uw eigen onderneming. De vragen vindt u op de volgende link: {SURVEYURL}. We wensen u alvast heel hard te bedanken voor uw medewerking. Indien u nog vragen zou hebben mag u altijd met ons contact opnemen. Met vriendelijke groeten, Steven Lannoo Economisch Adviseur - Adviseur Economique vzw ICB asbl Dobbelenberg Metrologielaan 8 Avenue de la Métrologie Brussel 1130 Bruxelles Tel 02/240 16 62 Fax 02/245 90 53
[email protected] Visit our website www.icb-institute.be
Conjunctuurenquête |9
Geachte {LASTNAME}, Vorige week nodigden we u uit om deel te nemen aan onze studie naar de economische toestand van de bedrijven in de autocar sector. Uw deelname is vanzelfsprekend niet verplicht. Om een goed zicht te krijgen op de situatie van de bedrijven in onze sector, is het echter wel erg belangrijk dat we ook van u een antwoord ontvangen. Het beantwoorden van de twee vragen duurt slechts een halve minuut en kan door op volgende link te klikken: {SURVEYURL}. Als blijk van dank voor uw medewerking zullen wij u de resultaten van onze studie toesturen, samen met een individuele analyse van de positie van uw bedrijf. Indien u nog vragen hebt, aarzel dan niet om ons te contacteren. Met vriendelijke groeten, Steven Lannoo Economisch Adviseur - Conseiller Economique vzw ICB asbl Dobbelenberg Metrologielaan 8 Avenue de la Métrologie Brussel 1130 Bruxelles Tel 02/240 16 62 Fax 02/245 90 53
[email protected] Visit our website www.icb-institute.be
Conjunctuurenquête |10
3. RESULTATEN 1e KWARTAAL 2014 Op 10 april 2014 werden de uitnodigingen voor deelname gezonden naar alle leden van de FBAA waarvan bekend is dat ze minstens één autocar hebben. In totaal werden 278 uitnodigingen gezonden. In 7 gevallen was het mailadres niet correct, was het bedrijf verdwenen, of bleek het geen caractiviteiten meer uit te voeren. 90 bedrijven antwoordden op de enquête, waarvan het overgrote deel ook alle vragen invulde. In het totaal kregen we dus een respons van 33 % van de leden. Die vertegenwoordigden echter slechts 29% van het aantal cars. Deze cijfers kunnen als bevredigend worden ervaren. Het zal nu zaak zijn om de bedrijven te blijven overtuigen om op de enquête te antwoorden. In de toekomst zal geprobeerd worden om nog meer deelnemers te overtuigen. In wat volgt bespreken we de eerste resultaten van de economische barometer. Ter nuancering dienen we eerst te vertellen dat conjunctuurbarometers over het algemeen de neiging hebben om een negatief cijfer te vertonen, tenzij de conjunctuur echt extreem goed is. Dat wil zeggen, over het algemeen zijn er meer ondernemers die van mening zijn dat het slecht gaat of slechter zal gaan dan er ondernemers zijn die positief zijn. Die houding is blijkbaar des mensen en vinden we in alle conjunctuurstudies terug. Bij het bespreken van de resultaten presenteren we zowel gewogen als niet gewogen resultaten. Bij de niet gewogen resultaten wordt met het antwoord van iedere respondent even veel rekening gehouden. Bij de gewogen resultaten is de mate waarin rekening gehouden wordt met een antwoord afhankelijk van het aantal C-voertuigen dat een onderneming bezit. Concreet wordt eerst berekend hoeveel cars de participerende bedrijven vertegenwoordigen. Dan wordt het aandeel van iedere onderneming in het totaal berekend. Daarna delen we het aandeel van het bedrijf door het gemiddelde aandeel van een bedrijf. Op die manier bekomen we een gewicht waarvan het gemiddelde over de participerende bedrijven gelijk is aan 1. De formule voor het berekenen van het gewicht is dus de volgende:
Daarbij staat voor het gewicht van bedrijf , staat voor het aantal cars dat bedrijf in bezit heeft, voor het totaal aantal cars in de steekproef en voor het totaal aantal bedrijven in de steekproef. Bij het berekenen van de gewogen resultaten worden de antwoorden dan eerst vermenigvuldigd met het gewicht. De weging van resultaten heeft als doel een betere afspiegeling te geven van de markt in zijn totaliteit. Stel dat we ons in een situatie bevinden waarin de volledige markt groeit, maar dat enkel de grote spelers daarvan profiteren. Dan gaan we misschien een negatief resultaat krijgen omdat we vooral rekening houden met de ervaring van vele kleine ondernemers die het moeilijk hebben, terwijl de totale markt het eigenlijk goed doet. De gewogen cijfers zullen daarentegen wel (terecht) een positief resultaat laten opteken.
Conjunctuurenquête |11
Het is bij de interpretatie van een economische barometer echter belangrijk om er rekening mee te houden dat de resultaten zowel door economische als psychologische elementen worden beïnvloed. Bijvoorbeeld omdat bepaalde mensen van nature negatiever ingesteld zijn, en andere dan weer positiever. Bij het opmaken van een barometer gaan we ervan uit dat dergelijke psychologische invloeden elkaar opheffen wanneer alle antwoorden worden samen gegooid. Echter, door het geven van een groter gewicht aan de antwoorden van bepaalde individuele bedrijven, geven we ook extra gewicht aan de antwoorden van bepaalde individuen. Wanneer die individuen dan bepaalde specifieke persoonlijkheidskenmerken blijken te hebben kan door de weging ons resultaat vertekend worden. We zijn er daarom van overtuigd dat het het meest aangewezen is om naast de gewogen cijfers ook de niet gewogen cijfers te analyseren.
3.1 Retrospectief – evaluatie van het vorige kwartaal Zoals we van grafiek met de niet gewogen resultaten kunnen aflezen, is ongeveer de helft van respondenten van mening dat de activiteiten in het dagtoerisme en het kort en lang meerdaags toerisme zijn gelijk gebleven. Afhankelijk van het reistype, is tussen de 33% en de 42% van mening dat de activiteiten gedaald zijn in vergelijking met vorig jaar. Slechts 10% à 17% gaat uit van een stijging. De markt van het dagtoerisme blijkt het minst te zijn achteruitgegaan.
Visie over het vorig kwartaal - ongewogen
80%
73%
70% 60%
55% 49% 50% 48%
50%
47% 40% 42%
40%
33%
33%
30% 20%
17% 10% 10%
10%
24%
21%
20%
18%
9%
0% % gestegen Dagtoerisme
Kort Meerdaags
% gelijk Lang Meerdaags
% gedaald Gebruiksdagen
Personeel
Investeringen
Conjunctuurenquête |12
Het aantal gebruiksdagen van de autocars lijkt wel gestegen, al kan dat ook iets te maken hebben met de stijgende mate waarin C-voertuigen worden ingezet voor het uitvoeren van bijzonder geregeld voervoer. Over het algemeen zijn de ondernemers dus niet zo positief over de evolutie van hun activiteiten. Wat personeel betreft was er tijdens het afgelopen kwartaal weinig evolutie. Slechts 9% geeft een stijging weer, 18% maakt gewag van een daling. Over de investeringen is men doorgaans wat positiever. Toch geven meer ondernemers aan dat er een daling is geweest dan dat er een stijging is geweest. Als we naar de gewogen resultaten kijken krijgen we een vergelijkbaar beeld. Het meest opvallende verschil situeert zich bij de investeringen. Daarbij blijkt een groter deel van de markt dit semester meer investeringen gedaan te hebben dan in dezelfde periode vorig jaar. 80%
Visie over het vorig kwartaal - gewogen 67%
70% 60%
56%
56%
53%
50%
51% 44%
43%
40% 30% 20%
31% 29%
26% 17%
19% 14% 13%
29%
16%
16%
18%
10% 0% % gestegen Dagtoerisme
Kort Meerdaags
% gelijk Lang Meerdaags
% gedaald Gebruiksdagen
Personeel
Investeringen
3.2 Prospectief – de visie over het volgende kwartaal Kijken we naar de verwachtingen voor het volgende kwartaal, dan zien we dat de ondernemers enigszins positiever ingesteld zijn. In het dagtoerisme verwachten meer ondernemers een stijging dan een daling Wat het aantal gebruiksdagen en het personeelsbestand betreft houden de stijgers en dalers elkaar in evenwicht. Voor de investeringen verwacht men een achteruitgang.
Conjunctuurenquête |13
Visie over het volgend kwartaal - ongewogen 80%
80% 70%
63%
59% 61%
60%
55% 49%
50%
38%
40% 30% 20%
24%
25%
23% 17%
14% 13%
13%
11%
10%
10%
24%
22%
0% % stijgen Dagtoerisme
% gelijk
Kort Meerdaags
Lang Meerdaags
% dalen Gebruiksdagen
Personeel
Investeringen
Visie over het volgend kwartaal - gewogen 80%
73%
70%
61% 58%
60% 50%
63% 56%
42%
38%
40% 30% 20%
28% 26% 20%20% 20% 19%
21%
18%
16%
13%
7%
10% 0% % stijgen
Dagtoerisme
Kort Meerdaags
% gelijk
Lang Meerdaags
% dalen
Gebruiksdagen
Personeel
Investeringen
Conjunctuurenquête |14
Als we dan naar de gewogen cijfers kijken zien we opnieuw dat de ondernemers een stuk positiever zijn. Voor de meerdaagse reizen nog steeds een achteruitgang verwacht, maar voor het dagtoerimse en het aantal gebruiksdagen zijn de optimisten toch in de meerderheid. Ook voor personeel en investeringen zien we nu meer stijgers dan dalers.
3.3 De ICB-barometer vergeleken met andere barometers Tot nu toe hebben we de ruwe antwoorden van de respondenten weergegeven. Het is echter de bedoeling dat we die antwoorden bundelen in een conjunctuurbarometer. Voor de constructie van dat gebundelde cijfer volgen we de strategie die eerder door het ICB werd gevolgd en die ook door de meeste andere barometers wordt toegepast. We berekenen daarbij het verschil tussen het percentage positieve antwoorden en het percentage negatieve antwoorden. De barometer heeft daarom een maximumwaarde van 100 (wanneer alle ondernemers zouden uitgaan van een stijging) en een minimumwaarde van -100 (wanneer alle ondernemers uitgaan van een daling). In het geval het aantal stijgers en het aantal dalers elkaar in evenwicht houdt of wanneer iedere ondernemer verwacht dat de activiteiten gelijk zullen blijven neemt de barometer de waarde 0 aan. We berekenen een apart cijfer voor de evaluatie van het voorbije kwartaal (=retrospectief) en het volgende kwartaal (=prospectief). In onderstaande grafiek vergelijken we onze eigen ICB-barometer met 3 andere barometers. De eerste is die van de Nationale Bank van België. De NBB peilt maandelijks naar de evolutie in de conjunctuur. Wij berekenen het gemiddelde over de drie relevante maanden. Unizo en UCM publiceren ook een barometer die maandelijks peilt naar de conjunctuur bij de kleine en middelgrote ondernemingen. De barometers van Unizo en UCM hebben een referentiewaarde van 100. Voor het gemak van de vergelijking worden ze omgezet door van de gecommuniceerde waarde 100 af te trekken.
Algemene conjunctuurbarometers en de ICB-barometer 25 Unizo
20 15
UCM
10 5
NBB
0 -5
ICB retrospectief
-10 -15
ICB prospectief
-20 -25 Q4 2013
Q1 2014
Conjunctuurenquête |15
De waarde van de vergelijking die we hier maken is voorlopig beperkt. Het is in de toekomst vooral de bedoeling om de evolutie van onze eigen barometer te vergelijken met die van de andere barometers, maar daarvoor moeten we de peiling nog een aantal keren herhalen. We zien voorlopig dat het retrospectief cijfer laag is terwijl het prospectief cijfer hoog is. Aangezien de meeste barometers een combinatie vormen van beide lijkt ons cijfer zich dus ongeveer op gelijke hoogte te bevinden van de andere barometers.
3.4 Conclusies Over het algemeen kunnen we stellen dat de ondernemers vrij negatief waren over het afgelopen kwartaal. De activiteiten blijken gedaald in alle types reizen. Als we rekening houden met de omvang van de bedrijven zien we een status-quo in de personeelsbezetting en een vooruitgang in de investeringen. Mogelijk anticiperen de bedrijven op betere tijden. Hun perspectieven voor het toekomstige kwartaal zijn immers in het algemeen positiever. Zeker wanneer we rekening houden met de omvang van de bedrijven zien we dat de markt een stijging verwacht van het dagtoerisme en de gebruiksdagen in het algemeen. Er wordt wel een achteruitgang verwacht in het meerdaags toerisme. Met verwacht ook een groei van het personeelsbestand maar een gelijk blijven van de investeringen. Hopelijk zal deze verwachting in de komende maanden bewaarheid worden.
Conjunctuurenquête |16
