Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het

Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

CTO

EUROPESE COMMISSIE

CARIBBEAN REGIONAL SUSTAINABLE TOURISM DEVELOPMENT PROGRAMME (Programma voor de Ontwikkeling van Duurzaam Toerisme binnen de Caribische Regio)

FOTO’S 3 Rivers - DOMINICA Walkerswood - JAMAICA SLHTP - Anse la Raye - ST LUCIA La Ruta del Café Ucodep - DOMINICAANSE REPUBLIEK

ii


Het ‘Caribbean Regional Sustainable Tourism Development Programme’ (Programma voor de Ontwikkeling van Duurzaam Toerisme binnen de Caribische Regio) Deze handleiding is het resultaat van het Caribbean Regional Sustainable Tourism Development Programme (CRSTDP), dat een programma van vijf jaren (2003-2008) omvat en ingevolge het 8th European Development Fund (EDF) gefinancierd wordt door de Europese Unie. De algemene doelstelling van het Programma is een bijdrage te leveren aan de economische groei en het bestrijden van armoede in the 15 lidlanden van het Caribische Forum van Afrikaanse, Caribische en Pacific (ACP) landen (CARIFORUM) middels een verhoogd concurrentievermogen en grotere duurzaamheid van de Caribische toeristensector. CARIFORUM omvat Antigua en Barbuda, de Bahamas, Barbados, Belize, Dominica, de Dominicaanse Republiek, Jamaica, Grenada, Guyana, Haïti, St. Kitts en Nevis, St. Lucia, St. Vincent en de Grenadines, Suriname, en Trinidad en Tobago.

De Caribbean Tourism Organization (Caribische Toeristenorganisatie) De Caribbean Tourism Organization (CTO), met haar hoofdkwartier op Barbados en met marketingactiviteiten in New York, Londen en Toronto, is het agentschap voor toeristenontwikkeling binnen het Caribisch Gebied waarvan 32 overheden lid zijn alsook een groot aantal particuliere organisaties en bedrijven. De missie van de CTO is te zorgen voor diensten en informatie aan en via haar leden, die benodigd zijn voor de ontwikkeling van een duurzaam toerisme dat economische en sociale voordelen oplevert voor de bevolking in het Caribisch Gebied. De organisatie verschaft gespecialiseerde ondersteuning en technische assistentie aan lidlanden op het gebied van marketing, de ontwikkeling van het menselijk potentieel, onderzoek, informatiemanagement en duurzame ontwikkeling. Indien u exemplaren van deze handleiding wenst te bestellen, maak dan a.u.b. contact met: The Caribbean Tourism Organization. One Financial Place, Lower Collymore Rock, St. Michael, Barbados. Tel: (246) 427 5242 Fax: (246) 429 3065 Email: [email protected] www.onecaribbean.org


iii

Inhoudsopgave

iv

iii

Het ‘Caribbean Regional Sustainable Tourism Development Programme’ (Programma voor de Ontwikkeling van Duurzaam Toerisme binnen de Caribische Regio)

iii

De Caribbean Tourism Organization (Caribische Toeristenorganisatie)

v

Acroniemen

vii

Dankbetuiging

viii

Voorwoord

1

I. Inleiding

2

II. Doelstellingen en Methodologie

4

III. Het definieren van ‘het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ oftewel ‘het gemeenschapstoerisme’

9

IV. Ontwikkelingen binnen het gemeenschapstoerisme

14

V. Cruciale factoren, lering die getrokken is en goede werkmethoden

15

Overzicht van cruciale factoren, lering die getrokken is en goede werkmethoden op internationaal vlak en in het Caribisch Gebied

25

VI. Casestudies van Goede Werkmethoden

26

Index van casestudies van goede werkmethoden

28

Portsmouth Indian River Tour Guides Association (PIRTGA), Dominica

31

Giraudel/Eggleston Flower Group Inc., Dominica

35

Levenspakket van de gemeenschap 3 Rivers in Grand Fond Village, Dominica

40

La Ruta del Café, Dominicaanse Republiek

45

St Helena Women's Group (SHWG), Jamaica

49

Walkerswood Jerk Country Tour, Jamaica

53

Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF), Saint Lucia

58

Plas Kassav, Saint Lucia

61

De Republiek Trinidad en Tobago

62

Roxborough Estate Visitor Services Cooperative, de Republiek Trinidad en Tobago

70

VII. Slotopmerkingen

71

Additionele Informatie

72

Voorbeelden van Criteria inzake de selectie van CBT-projecten

74

Aanbevelingen voor de financiering van CBT-ontwikkeling in het Caribisch Gebied

76

Bruikbare referenties

79

Relevante Organisaties

82

Aanverwante prijzen (awards) op het gebied van Toerisme en Milieu


Acroniemen ACP

African, Caribbean and Pacific

ACTUAR

Asociación Costarricense de Turismo Rural Comunitario y Conservacionista

ALRSF

Anse La Raye Seafood Friday, St. Lucia

APEIS-RISPO

Asia Pacific Environmental Innovative Strategies – Research on Innovative and Strategic Policy Options

BWA

Bureau of Women’s Affairs, Jamaica

CANARI

Caribbean Natural Resources Institute

CARIFORUM

Caribbean Forum of ACP states

CBT

Community-Based Tourism (Toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt oftewel Gemeenschapstoerisme)

CPP

Community/Private Partnership (Partnerschap tussen de Lokale Gemeenschap en de Particuliere Sector)

CPR

Common Property Resources (Hulpbronnen die Gemeenschappelijk Bezit zijn)

CRSTDP

Caribbean Regional Sustainable Tourism Development Programme

CTF

Community Tourism Foundation, Barbados

CTO

Caribbean Tourism Organization

DFID

Department for International Development, UK (Departement voor Internationale Ontwikkeling, Verenigd Koninkrijk)

EDF

European Development Fund (Europees Ontwikkelingsfonds)

EU

European Union (Europese Unie)

ETDP

Eco-Tourism Development Programme, Dominica

FTTSA

Fair Trade in Tourism South Africa

GEF-SGP

Global Environment Facility - Small Grants Programme

GPI

Good Practice Inventory (Inventarisatie van Goede Werkmethoden)

HERITAS

Heritage Tourism Association of St. Lucia

HTU

Heritage Trails Uganda

IICA

Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture

IIED

International Institute for Environment and Development

IIPT

International Institute for Peace through Tourism

JIDC

Jamaica Industrial Development Corporation

MDG

Millennium Development Goal (Millennium Ontwikkelingsdoel)

M&E

Monitoring and Evaluation (Monitoring en Evaluatie)

MTPNP

Morne Trois Pitons National Park, Dominica


v

vi

NACOBTA

Namibian Community-Based Tourism Association

NDC

National Development Corporation, Dominica

NS

Nature Seekers, Trinidad

PCV

Peace Corps Volunteers

PIRTGA

Portsmouth Indian River Tour Guides Association, Dominica

PPT

Pro-Poor Tourism

REACT

Rural Enterprise Agricultural Community Tourism

REST

Responsible Ecological Social Tours, Thailand

SAD

Stakeholders Against Destruction, Trinidad

SCF

Sustainable Communities Foundation, Jamaica

SHWG

St. Helena’s Women’s Group, Jamaica

SLHTP

St. Lucia Heritage Tourism Programme

SNV

Netherlands Development Organisation (Nederlandse Ontwikkelingsorganisatie)

SOS

Save Our Sea turtles, Tobago

SWOT

Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats (Sterke Punten, Zwakke Punten, Mogelijkheden en Bedreigingen)

TEA

Toledo Ecotourism Association, Belize

TIDE

Toledo Institute for Development and Environment, Belize

UCOTA

Uganda Community Tourism Association

UNDP

United Nations Development Programme

UNESCO

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

UNWTO

United Nations World Tourism Organization

USAID

United States Agency for International Development

UWI-SEDU

University of the West Indies - Sustainable Economic Development Unit (Unit voor de Ontwikkeling van Duurzaam Toerisme)

WIDECAST

Wider Caribbean Turtle Conservation Network

WWF

World Wildlife Fund International

Youth PATH

Youth Poverty Alleviation through Heritage Tourism


Dankbetuiging Deze studie werd ondersteund door veel personeelsleden van de Caribbean Tourism Organization (CTO) en consultants van het Caribbean Regional Sustainable Tourism Development Programme (CRSTDP) bij de CTO en wij zijn erkentelijk voor hun gastvrijheid en ondersteuning. Een speciaal woord van dank gaat uit naar Mareba Scott (Sustainable Tourism Product Specialist), Luis Chaves (ex-CRSTDP Sustainable Tourism Development Advisor), Bonita Morgan (Human Resource Director), Yvonne Armour-Shillingford (CRSTDP Human Resource Development Advisor), Arley Sobers (Director of Research and Development), McHale Andrew (CRSTDP Research and Development Advisor), Luther Miller (Director of Finance) en Vincent Vanderpool-Wallace (Secretary General en Chief Executive Officer) voor hun begeleiding. Ik ben ook Rochelle Gooding dankbaar voor zijn administratieve ondersteuning en Sophia Lashley voor haar hulp m.b.t. het literatuuronderzoek. We zijn veel dank verschuldigd aan degenen die het veldonderzoek faciliteerden: Sobers Esprit van het Eco-Tourism Development Programme (ETDP) in Dominica, Nigel Mitchell van het St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP), Sharon Stanley van het Ministerie van Toerisme en Sylvester Clauzel van het Caribbean Natural Resources Institute (CANARI) in Trinidad, Daniel Nicholson van het Department of Tourism and the Travel Foundation in Tobago, Carrole Guntley van het Ministerie van Toerisme in Jamaica en Sharon Banfield van het Ministerie van Toerisme in Barbados. Ik ben ook Dennis Pantin van de Sustainable Economic Development Unit (UWI-SEDU) van de University of the West Indies, St. Augustine Campus in Trinidad, dankbaar, alsook Yves Renard in St. Lucia voor het delen van hun inzichten. De kern van deze publicatie wordt gevormd door de praktijkervaringen die zijn opgedaan bij het uitvoeren van de projecten voor het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (oftewel gemeenschapstoerisme). De casestudies zijn het resultaat van creativiteit, hard werk en doorzettingsvermogen onder vaak minder ideale omstandigheden. Gemeenschapsorganisaties, donoren, niet-gouvernementele organisaties, toeristenbedrijven en overheidsinstituten hebben veel van hun tijd beschikbaar gesteld om te reageren op verzoeken om informatie, om vragen te beantwoorden, beeldmateriaal te verschaffen en casestudies voor de publicatie te beoordelen. Zonder hun hulp was deze handleiding niet mogelijk geweest.

Louise M. Dixey Community-Based Tourism Consultant Carl Bro a/s, Granskoven 8, DK-2600 Glostrup, Denmark www.carlbro.com


vii

Voorwoord ‘Toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ (‘communitybased tourism’) is geen nieuw begrip. Hoewel er in verschillende bestemmingen in Afrika, Latijns Amerika en Azië internationale ervaring is vastgelegd, is het ‘toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ niet erg bekend in het Caribisch Gebied. Steeds meer mensen uit de samenleving proberen middels het uitwisselen van ervaringen, vast te stellen (te definiëren) wat het begrip ‘toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ of kortweg ‘gemeenschapstoerisme’ voor deze uiteenlopende regio inhoudt. Deze mensen winnen steeds meer terrein binnen de samenleving. Er is een groeiend besef dat internationale definities te eng zijn, niet aangepast aan kleine (eiland) ontwikkelingslanden en dat de interpretatie van ‘gemeenschapstoerisme’ in het Caribisch Gebied breder geformuleerd moet worden. Deze dient economische banden te omvatten, zoals landbouwers die hotels in bijv. St. Kitts bevoorraden en de oogsters van zeewier in St. Lucia, alsook een coöperatie van touroperators in Tobago, verkopers van gebakken vis in Barbados, wevers in Jamaica en organisatoren van dorpsexcursies in de Dominicaanse Republiek. Ik ben ervan overtuigd dat de gehele toeristensector in het Caribisch Gebied moet vallen onder (de definitie van) ‘toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’, oftewel ‘gemeenschapstoerisme’. Toerisme dient te zijn van, door, voor en met de volledige instemming en volledige aanvaarding van de gemeenschap. Het op welke andere wijze dan ook definiëren van dit begrip marginaliseert de inspanning die de kern van onze duurzame ontwikkeling zou moeten zijn. Gemeenschappen zijn de dragers van onze cultuur en onze reddingsboten naar de toekomst. Deze handleiding introduceert ontwikkelingen op het gebied van het gemeenschapstoerisme in het Caribisch Gebied en in de internationale arena. Zij legt de nadruk op cruciale factoren en hulpmiddelen, de belangrijkste lering die getrokken is en geeft een dwarsdoorsnede van goede werkmethoden. De tien casestudies geven praktische voorbeelden van hoe gemeenschappen op succesvolle wijze toerisme hebben toegepast als hulpmiddel voor duurzame ontwikkeling en hoe zij marktvoordeel hebben verkregen door dit te doen. Deze publicatie is niet uitputtend, doch is erop gericht om u te begeleiden en te stimuleren om betere werkmethoden toe te passen. Ik moedig vakmensen en beleidsmakers aan, om gebruik te maken van dit hulpmiddel om de lokale bevolking weer in beeld te brengen en een duidelijke vooruitgang binnen de regio te boeken.

Vincent Vanderpool-Wallace Secretary General and Chief Executive Officer Caribbean Tourism Organization

viii


I. Inleiding Het Caribisch Gebied is meer dan welke andere regio in de wereld afhankelijk van het toerisme om in zijn levensonderhoud te voorzien. De globalisatie heeft de meeste van de kleine eilandnaties van het Caribisch Gebied met beperkte alternatieve economische mogelijkheden gelaten. Toerisme is in de meeste Caribische landen de voornaamste verdiener van vreemde valuta en heeft ongeveer een derde van de arbeidskrachten van de regio in dienst. De lidlanden van de CTO hebben slechts 1 procent van de wereldbevolking, maar trekken 3 procent aan van alle toeristen en uitgaven door toeristen ter wereld. Volgens de World Tourism Organization (UNWTO), faciliteerde het Caribisch Gebied 22,5 miljoen personen die bleven logeren, 19,8 miljoen bezoeken van cruisepassagiers en ongeveer US $ 21,5 miljard aan uitgaven in 2005. Ondanks de karakteristieke afhankelijkheid van de regio van de toeristensector, dringt het besef steeds meer door dat het meer de overheid en de bedrijven zijn die de meeste voordelen uit deze sector halen, terwijl de leden van de gemeenschappen marginale verdiensten ontvangen. Met het oog op de hoge aanloop van bezoekers aan bestemmingen in de Caribische regio, is het gemeenschapstoerisme, relatief onontwikkeld in het Caribisch Gebied. Het doel van gemeenschapstoerisme is om de actieve deelname van de lokale bevolking aan de mogelijkheden die het toerisme biedt, te vergroten. Er zijn de afgelopen tijd in het Caribisch Gebied verschillende goede werkmethoden binnen het gemeenschapstoerisme op gang gekomen, in het bijzonder in de minder ontwikkelde toeristenbestemmingen en de markten die een andere positie innamen. Documentatie van de ervaringen die in de regio zijn opgedaan, is tot vandaag de dag beperkt, maar het streven is erop gericht dat overheden, donoren en progressieve toeristenbedrijven een steeds grotere ruimte inbouwen in hun streven naar duurzame ontwikkelingsmodellen. De CTO heeft mandaat om het duurzaam toerisme in het Caribisch Gebied te bevorderen en daartoe geschikte werkmethoden onder haar leden te verspreiden. Het doel van deze handleiding is daarom om casestudies inzake gemeenschapstoerisme in de regio die de lokale bevolking in staat hebben gesteld om in de mogelijkheden die het toerisme biedt, te participeren, onder uw aandacht te brengen, alsook de voordelen die zij hebben gebracht voor een bredere groep binnen de gemeenschap. De handleiding dient lidlanden en andere belangengroepen te ondersteunen bij het aannemen en aanpassen van strategieën om gemeenschapstoerisme alsook de duurzaamheid van de toeristenindustrie in de regio, te bevorderen.


1

II. Doelstellingen en Methodologie De voornaamste doelstellingen van de opdrachten waren om: (1) te assisteren bij het verkrijgen van een duidelijker inzicht in de begrippen ‘toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ en/of ‘gemeenschapstoerisme’ en het presenteren van (een) acceptabele werkbare definitie(s). (2) geschikte werkmethoden binnen het gemeenschapstoerisme te identificeren en te verzamelen middels een evaluatie van regionale en internationale casestudies. (3) een handleiding van het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (gemeenschapstoerisme) in het Caribisch Gebied te ontwikkelen, die de nadruk legt op goede werkmethoden in cruciale gebieden, richtlijnen verschaft voor initiatieven en de breedst mogelijke vertegenwoordiging van casestudies van CTO-lidlanden omvat. De opdracht diende in drie man-maanden afgerond te zijn en het onderzoek werd verricht tussen juni en oktober 2006. De methodologie omvatte het volgende:

1. Literatuuronderzoek Relevante gepubliceerde en niet-gepubliceerde documenten werden bestudeerd om (een) acceptabele, werkbare definitie(s) te ontwikkelen, cruciale factoren te identificeren, de lering die getrokken was en bruikbare werkmethoden te verzamelen.

2. Roep om suggesties in te dienen Er werd een lijst van punten voor het identificeren van casestudies van bruikbare werkmethoden binnen het gemeenschapstoerisme samengesteld. Deze lijst werd in het Spaans en in het Frans vertaald en in juli 2006 via e-mail, per fax en per post verstuurd naar CTOlidlanden. De reacties werden in overleg met de CTO en middels follow-up (e-mail, telefoon) beoordeeld en er werd een lijst opgesteld met bestemmingen en projecten die zouden worden onderworpen aan veldbezoeken.

3. Veldbezoeken en interviews met stakeholders Er werden drie weken besteed aan verificatiebezoeken in de regio en dit was noodzakelijk om na te gaan of de situatie in het veld (ter plekke) overeenkomt met de informatie die verstrekt was. Uit ervaring is gebleken dat de informatie over initiatieven inzake gemeenschapstoerisme in de meeste gevallen verificatie vereist, aangezien de situatie ter plekke in een korte tijd ingrijpend kan veranderen. Alle casestudies werden onderworpen aan veldbezoeken, met uitzondering van een initiatief in de Dominicaanse Republiek waar er lokale verificatie werd verschaft. Er werden veldbezoeken afgelegd in St. Lucia, Dominica, Trinidad en Tobago, Jamaica en Barbados. Er werden gegevens verzameld op gemeenschapsniveau met gebruikmaking van interviews met de belangrijkste informanten en middels observaties ter plekke. Waar praktisch haalbaar participeerde de consultant in de toeristenactiviteit, bijvoorbeeld door de nacht door te brengen in een accommodatie of door deel te nemen aan een tour met een gids. Er werden digitale foto’s gemaakt om de casestudies te illustreren. De bezoeken op de locaties werden aangevuld met interviews met de belangrijkste stakeholders waaronder vertegenwoordigers van overheidsinstellingen, niet-gouvernementele organisaties en toeristenbedrijven. 2


4. Selectie van Casestudies op grond van bruikbare werkmethoden Zo werden er op basis van objectieve criteria succesvolle casestudies voor de handleiding geselecteerd. De initiatieven werden geselecteerd indien zij voldeden aan het volgende: a) Actieve participatie van de lokale bevolking in de planning, implementatie, het management en/of eigenaarschap van de toeristenonderneming. b) Het in zich hebben van innovaties en/of demonstratiewaarde. c) Positieve en tastbare resultaten op sociaal-cultureel, economisch en op milieugebied. d) Toegang tot de toeristenmarkt. e) Commerciële levensvatbaarheid. f) Ondersteuning van welke relevante beleidsraamwerken dan ook inzake gemeenschapstoerisme. g) Adequate aanpak van implementatievraagstukken (bijv. hiaten in vaardigheden) en waar nodig introductie van maatregelen om de negatieve effecten van het toerisme te verminderen. h) Voldoende documentatie om een dwarsdoorsnede van de casestudie te geven. Er waren verschillende belangrijke beperkingen inzake het onderzoek, waaronder: •

Beperkingen inzake de beschikbare tijd en middelen voor de veldbezoeken.

•

Weinig respons van CTO-lidlanden (9 van de 32) op de roep om suggesties in te dienen.

•

Een gebrek aan documentatie en/of verspreiding van ervaringen op het gebied van gemeenschapstoerisme in het Caribisch Gebied.


3

III. Het definieren van ‘het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ oftewel ‘het gemeenschapstoerisme’ ‘Toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ (community-based tourism) en ‘gemeenschapstoerisme’ (community tourism) zijn begrippen die over het algemeen door elkaar worden gebruikt door zowel internationale als regionale stakeholders, om hetzelfde verschijnsel te beschrijven. ‘Gemeenschapstoerisme’ (‘community tourism’) wordt vaak gebruikt als een afkorting van ‘toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ (community-based tourism). In deze handleiding zal de afkorting CBT (community-based tourism) worden gehanteerd ter verwijzing naar bovengenoemde begrippen. Er bestaat een overvloed aan definities van CBT en velen menen aanspraak te moeten maken op de rechtmatigheid van hun model en hun definitie. De interpretaties zijn vaak een weerspiegeling van de gerichtheid van de stakeholder, zoals op het natuurbehoud of op rechten gebaseerde ontwikkeling en er treden verschuivingen op in de paradigma’s oftewel basismodellen hieromtrent. Het doorslaggevende verschil tussen het CBT en andere benaderingen is zijn nadruk op deelname van de gemeenschappen binnen de mogelijkheden die de toeristensector biedt. Het CBT dat tastbare voordelen op sociaaleconomische en/of op milieugebied oplevert, wordt beschouwd als een vorm van toerisme dat valt onder de overkoepeling van de heersende paradigma’s voor het toerisme dat de minder draagkrachtigen verantwoordelijk en duurzaam ten goede komt, oftewel het Pro-poor Tourism (PPT). Verschillende stakeholders in het Caribisch Gebied zijn van mening dat de internationale definities van het CBT beperkend zijn, aangezien deze meer gericht waren op het ontwikkelen van CBT-attracties, m.a.w. op toeristenproducten en –diensten die rechtstreeks door de gemeenschapsleden aan de toeristen worden verschaft en niet de levering van goederen en diensten omvatte, oftewel de inputs zoals landbouwproducten aan deze bedrijfstak. Dit is vooral belangrijk voor kleine (eiland) ontwikkelingslanden waar de gehele bevolking als één gemeenschap kan worden beschouwd. Nevis, bijvoorbeeld, heeft een bevolking van 10.000 zielen en dit staat in schril contrast met de demografie van andere bestemmingen waar CBTinitiatieven zijn ontwikkeld, zoals Costa Rica (4 miljoen inwoners), Oeganda (25 miljoen) en Thailand (63 miljoen). Het Saint Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP), de Sustainable Economic Development Unit van de University of the West Indies (UWI-SEDU), het Caribbean Natural Resources Institute (CANARI) en het Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA) beschouwen de band tussen de landbouw en de toeristensector een onderdeel van het CBT. Deze organisaties zijn het eens met het Pro-Poor Tourism (PPT) Partnership dat geïsoleerde ‘alternatieve’ en kleinschalige CBT-initiatieven belangrijk zijn, maar dat het niet waarschijnlijk is dat deze

4


duurzame ontwikkelingen zullen opleveren. Veranderingen in de wijze waarop het toerisme in grote lijnen (‘mainstream’-toerisme) is gestructureerd en functioneert, zal eerder de effecten hebben op de marktschakels die nodig zijn om de schaal van tastbare voordelen aan gemeenschappen te brengen die hun duurzame ontwikkeling zouden kunnen bevorderen. Er zijn verschillende initiatieven geweest om ondernemingen te ontwikkelen en om lokale producenten op te nemen in de leveringsketen binnen de toeristensector in het Caribisch Gebied. Toch zou er nog veel meer gedaan kunnen worden om ervoor te zorgen dat de toeristenindustrie een bijdrage levert aan het bestrijden van armoede middels het ontwikkelen van banden tussen de landbouw- en de toeristenindustrie, en de mogelijkheden voor de informele sector (Meyer 2006). Er zijn richtlijnen beschikbaar inzake goede werkmethoden om de toeristenbedrijven in het Caribisch Gebied te stimuleren om een grotere bijdrage te leveren aan de lokale economie. (zie Ashley, Goodwin, McNab, Scott en Chaves 2006). Teneinde duplicatie te voorkomen, zijn de agro-toeristische initiatieven niet vertegenwoordigd in de casestudies die in deze handleiding behandeld worden.

5

Een selectie van Internationale definities van ‘het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt’ oftewel ‘het gemeenschapstoerisme’ (CBT) “Het gemeenschapstoerisme bestaat uit toeristeninitiatieven die in handen zijn van (een of meer) gemeenschappen, of die als joint venture partnerschappen tussen gemeenschappen en de particuliere sector functioneren. Voorts is het CBT op vier principes gebaseerd, namelijk: • • • •

Economisch verantwoord; Ecologisch duurzaam; Institutioneel vastgelegd; en Met een rechtvaardige verdeling van kosten en voordelen onder de participanten.”

SNV (geen datum) Achtergrondinformatie over Duurzaam Toerisme.

“Het doel van initiatieven op het vlak van het gemeenschapstoerisme is om de betrokkenheid van de lokale bevolking in de toeristensector te vergroten. Het gaat in dezen voornamelijk om kleinschalige initiatieven (kampeerterreinen, guesthouses, markten voor handenarbeidproducten, excursies in de omgeving) doch zij kunnen ook partnerschappen met de particuliere sector inhouden.” Dilys Roe (geen datum), International Institute for Environment and Development (IIED).

“Met het gemeenschapstoerisme worden die activiteiten bedoeld, waar de lokale gemeenschap een wezenlijke controle heeft over en betrokken is bij haar ontwikkeling en management, en waarbij het grootste deel van de voordelen binnen de gemeenschap blijft.” WWF (2001).

“Het gemeenschapstoerisme is een interactie tussen de bezoeker en de gastheer/gastvrouw, waarbij beiden op inhoudvolle wijze participeren, en dat economische voordelen alsook voordelen inzake het behoud oplevert voor de lokale gemeenschappen en het omringende milieu.” Mountain Institute (2000).

“Gemeenschapstoerisme is toerisme dat een lokale gemeenschap raadpleegt, betrekt en voordelen biedt, vooral binnen de context van plattelandsdorpen in ontwikkelingslanden en Inheemse volkeren.” Mann (2001).

6


“Gemeenschapstoerisme is toerisme dat rekening houdt met duurzaamheid op sociaalcultureel en op milieugebied. Het wordt beheerd door, is het eigendom van, en is voor de gemeenschap, met als doel bezoekers in staat te stellen hun kennis te vergroten en hen te leren over de gemeenschap en de lokale manieren van leven.” REST (2006).

“Gemeenschapstoerisme wordt gedefinieerd door zijn doelstellingen om lokale economische ontwikkeling van de grond te brengen, bepaalde vormen van participatie te bereiken, ervaringen aan bezoekers te verschaffen die op het sociale vlak en op het gebied van het milieu verantwoordelijk zijn, en een positief effect teweeg brengen bij het behoud van natuurlijke en/of culturele hulpbronnen in nationale parken.” APEIS-RISPO (2006).

“Gemeenschapstoerisme is zowel een geïntegreerde benadering als een gezamenlijk hulpmiddel voor de socio-economische versterking van gemeenschappen middels het beoordelen, ontwikkelen en het op de markt brengen van natuurlijke en culturele hulpbronnen van die gemeenschap, die trachten waarde toe te voegen aan de ervaringen van lokale en buitenlandse bezoekers en tegelijkertijd de kwaliteit van het leven van de desbetreffende gemeenschappen te verbeteren.” Jamaica Community Tourism Manual (2004), geciteerd in Pantin, D. and Francis, J. (2005).


7

De voorgestelde werkbare definitie van de CTO van duurzaam toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt, oftewel duurzaam gemeenschapstoerisme is: “Een gezamenlijke benadering inzake de toeristensector waarbij de gemeenschapsleden controle uitoefenen middels een actieve participatie in de beoordeling, ontwikkeling, het management en/of eigenaarschap (geheel of gedeeltelijk) van ondernemingen, die tastbare sociaal-economische voordelen oplevert aan leden van die gemeenschap, de natuurlijke en culturele hulpbronnen beschermt en waarde toevoegt aan de ervaringen van lokale en buitenlandse bezoekers. Dit omvat zowel toeristenactiviteiten in een gemeenschap als goederen en diensten die geleverd worden aan de toeristenindustrie door een of meer gemeenschapsleden.” Op productenniveau kan het CBT toeristenactiviteiten omvatten die ook kunnen worden beschreven als ‘eco-’, ‘cultureel’, ‘inheems’, ‘agro-’, ‘aan huis-’, ‘plattelands-’ of ‘erfgoed’toerisme en het is in dezen van belang dat de producten niet noodzakelijkerwijs de volgende hoeven te zijn: •

Kleinschalig Las Terrazas Complejo Turistico in Cuba is een ressortbestemming die het eigendom is van en beheerd wordt door de overheid en de lokale gemeenschap en die een hotel omvat van 26 kamers op een terrein van 26 hectaren herbeplant bos.

•

Plattelands De Oistins Fish Fry in de gemeente van Christ Church is heel populair onder de toeristen in Barbados.

•

Een gezamenlijke inspanning Hiernaar kan verwezen worden als het ‘klassieke CBT’ en de meer recente focus is op partnerschappen tussen de gemeenschappen en de particuliere sector, microondernemers en de leveringsketen aan de bredere toeristeneconomie.

•

Een product geleverd in gemeenschapsverband en/of geconcentreerd op de interactie tussen gast en gastheer Toeristen brengen geen bezoek aan de St. Helena Women’s Group in Jamaica, maar kopen wel ‘calabaskets’ (kalebasmanden) in gift shops in de ‘all-inclusive’ hotels.

Verder leert internationale ervaring ons dat indien cruciale vraagstukken niet op adequate wijze worden aangepakt, de zwakke punten in het ontwikkelingsproces zullen betekenen dat de CBT-producten misschien niet: •

‘Milieu-vriendelijk’, ‘cultuur-gevoelig’ of ‘rechtvaardig’ zijn’

Er kunnen bijvoorbeeld vraagstukken de kop opsteken m.b.t. gebrekkige afvalverwerking, een gebrek aan authenticiteit en/of een zwak organisatorisch bestuur waarbij de voordelen niet op de juiste wijze worden verdeeld. •

Winstgevend zijn Recentelijk onderzoek heeft aangetoond dat weinig internationale projecten voldoende voordelen generen om incentives oftewel aansporingen voor behoud te verschaffen of een bijdrage te leveren aan het terugdringen van de lokale armoede.

•

Duurzaam zijn Het faalcijfer is hoog en de onderontwikkeling van arme gemeenschappen kan blijven voortbestaan.

8


IV. Ontwikkelingen binnen het gemeenschapstoerisme De CBT-benadering en zijn grondgedachten kwamen in de mid-jaren negentig op, middels een combinatie van progressieve acties door overheden, donoren, niet-gouvernementele organisaties, toeristenbedrijven en gemeenschappen zelf. Initiatieven in dezen zijn niet overal hetzelfde en het niveau van CBT-ontwikkelingen blijkt betrekking op het volgende te hebben:

-

Het bestaan van een ondersteunend nationaal beleidsraamwerk dat effectief wordt geïmplementeerd.

-

Het plaatsen en herplaatsen van een bestemming en het steeds blijven certificeren van toeristenbedrijven als milieu- en sociaal verantwoordelijk.

-

De beschikbaarheid van technische en financiële assistentie voor CBT-ontwikkeling.

-

Het niveau van lokaal ondernemerschap en/of leiderschap in de lokale gemeenschappen.

Sommige overheden hebben het CBT gestimuleerd als onderdeel van hun nationale ontwikkelingsplannen voor armoedebestrijding. In Zuid-Afrika is de ontwikkeling van het CBT op aanzienlijke wijze gefaciliteerd door het door staten overdragen van rechten over in het wild levende dieren, land of andere natuurlijke hulpbronnen, aan plattelandsgemeenschappen. In het Caribisch Gebied sproot Dit leidde tot het ontstaan van partnerschappen het Saint Lucia Heritage Tourism tussen gemeenschappen en de particuliere sector Programme (SLHTP) voort uit op het gebied van toerisme (Ashley and Jones bezorgdheid over de duurzaamheid 2001). In het Caribisch Gebied sproot het Saint en rechtvaardigheid van de Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) voort ontwikkeling binnen de uit bezorgdheid over de duurzaamheid en toeristensector en het SLHTP is rechtvaardigheid van de ontwikkeling binnen de totnogtoe een van de progressievere toeristensector en het SLHTP is totnogtoe een van CBT-interventies van de overheid de progressievere CBT-interventies van de geweest binnen de regio. overheid geweest binnen de regio. Belangrijke donoren hebben op het gebied van de organisatie en de programma-ontwikkeling hun hulp verleend aan het CBT-product. Deze donoren zijn o.a. de Europese Unie (EU), de United Kingdom Department of International Development (DFID), Netherlands Development Organisation (SNV), United States Agency for International Development (USAID), Canada International Development Agency (CIDA), Ford Foundation, World Wildlife Fund International (WWF), United Nations Development Programme Global Environment Facility - Small Grants Programme (UNDP GEF-SGP) en de United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). Vrijwilligersorganisaties zoals Voluntary Service Overseas (VSO), Peace Corps Volunteers (PCV) en de Japanese International Cooperation Agency (JICA) hebben op lokaal niveau voorzien in technische adviseurs. Er zijn gedurende de afgelopen decennia verschillende niet-gouvernementele organisaties ontwikkeld die capaciteitsopbouw, productontwikkeling, marketing en bepleiting inzake het CBT ondersteunen. In Zuid-Afrika, werd in 1995 de Namibian Community-Based Tourism Association (NACOBTA) opgericht, hetzelfde jaar waarin Responsible Ecological Social Tours (REST) begon met de ondersteuning van het CBT in Thailand. In Oost-Afrika werd in 1998 de Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

9

Uganda Community Tourism Association (UCOTA) opgericht en in 2001 werd er in Costa Rica een plattelandsorganisatie voor gemeenschapstoerisme (ACTUAR) opgezet. Het merendeel van de CBT-ontwikkelingen in de Caribische regio heeft plaatsgevonden in Belize, St. Lucia, Dominica, Jamaica, Trinidad en Tobago en Guyana. De Europese Unie (EU) heeft deze ontwikkelingen bevorderd middels het verschaffen van financiële en technische assistentie voor overheidprogramma’s voor de ontwikkeling van de toeristensector, die het CBT hebben geholpen om de armoede te bestrijden. Het SLHTP ging in 1998 van start als een programma dat door de EU en de overheid van St. Lucia werd gefinancierd en dit programma trachtte niet gewoon alleen CBT-producten te ontwikkelen, maar ook om een duurzamer fundament te geven aan de toeristensector in haar geheel. Het programma opereert van micro- tot macroniveaus en heeft initiatieven ontwikkeld op het gebied van beleidshervorming, capaciteitsversterking, productontwikkeling, marketing en bewustwording van het publiek (‘public awareness’). De doelstellingen van dit programma zijn een bredere verdeling van voordelen van bestaande mogelijkheden binnen de toeristensector (passagiers van cruiseschepen en “Het Youth PATH bezoekers die blijven overnachten) te bewerkstelligen, Programme (Poverty een aanvullende sub-sector van erfgoedtoerisme t.b.v. de Alleviation through gemeenschap te ontwikkelen en de schakels tussen de Heritage Tourism) van de toeristenindustrie en andere lokale economische UNESCO begon in 2002 met sectoren te versterken.

als doel een bijdrage te leveren aan de armoedebestrijding in het Caribisch Gebied.”

Het Eco-Tourism Development Programme (ETDP) in Dominica had een belangrijke CBT-component. Het programma ontwikkelde een Beleid voor Gemeenschapstoerisme dat onderdeel vormt van het Nationaal Toerismebeleid tot 2010, het zette een Ontwikkelingsfonds op voor Gemeenschapstoerisme dat subsidies verschafte aan 20 gemeenschapsorganisaties voor de ontwikkeling van de infrastructuur en verschafte ook vaardigheidstraining en technische assistentie in het ontwikkelen van bedrijven. Een toeristenproject om in St. Vincent en de Grenadines (SVG) de National Parks Authority (NPA) te versterken en 20 toeristische locaties te ontwikkelen, identificeert lokale gemeenschappen als de hoofdbegunstigden. Het project wordt door de EU en de overheid van SVG gezamenlijk gefinancierd en zal naar verwachting in 2007 van start gaan. Het Youth PATH Programme (Poverty Alleviation through Heritage Tourism) van de UNESCO begon in 2002 met als doel een bijdrage te leveren aan de armoedebestrijding in het Caribisch Gebied. Het doel is om jongeren in de leeftijdsgroep van 15 tot 25 jaar vaardigheden bij te brengen voor werkgelegenheid in de CBT-sector en voor het behoud van natuurlijke en culturele erfgoedlocaties. Het Programma bestond uit drie fasen: Fase I (2002-2003) werd in 5 Caribische landen uitgevoerd (Barbados, Bahamas, Jamaica, St. Lucia en St. Vincent en de Grenadines); in Fase II (2004-2005), werd het Programma uitgebreid naar Belize, Dominica en Suriname en tijdens Fase III (2006-2007) werden Grenada alsook St. Kitts en Nevis erbij betrokken. De Canada International Development Agency (CIDA), middels haar Caribbean Regional Human Resource Development Program for Economic Competitiveness (CPEC), financierde het Community Tourism Project van Jamaica dat in 1996 van start ging. Het Project ondersteunde de training van trainers en de ontwikkeling van vaardigheden binnen het

10


gemeenschapstoerisme, de ontwikkeling van een website en een handleiding voor gemeenschapstoerisme en de 1e IIPT Caribbean Community Tourism Conference in 2003. De Sustainable Economic Development Unit van de University of the West Indies (UWI-SEDU) in Trinidad verrichtte van 2004 tot 2005 een praktisch gericht onderzoeksproject, ondersteund door de DFID. Het project was gericht op het bereiken van duurzame middelen van bestaan onder de achtergestelde gemeenschappen langs de Caribische kust. Het legde de nadruk op de mogelijkheden van de toeristensector in St. Lucia, Belize and Grenada in termen van het verschaffen van producten van toeleveringsbedrijven en rechtstreekse diensten tussen gemeenschapsproducenten en het ‘mainstream’-toerisme te bevorderen. Het Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA) vestigde een Agro-tourism Linkages Centre in Barbados dat werd gehuisvest in faciliteiten die door de overheid werden verschaft. De missie van het Centrum is om de schakels tussen de landbouw en de toeristensector te maximaliseren door de handel in inheems vers en verwerkt voedsel en nietagro-industriële producten met de hotels, gift shops, de restauranten cateringsector te faciliteren, alsook om de ontwikkeling van het agro-toerisme en het eco-toerisme te bevorderen. Het initiatief is de eerste in zijn soort in het Caribisch Gebied en dient als een model voor andere landen. Verschillende projecten hebben op succesvolle wijze lokale producentgroepen gekoppeld aan international hotelketens. Ook verschillende niet-gouvernementele organisaties hebben de ontwikkeling van het CBT in het Caribisch Gebied ondersteund. De Toledo Ecotourism Association (TEA) in Belize werd in 1990 opgericht. Zij vertegenwoordigt verschillende dorpsverenigingen die logeergelegenheid bieden alsook andere toeristische activiteiten. Het Toledo Institute for Development and Environment (TIDE) in Belize is ook op succesvolle wijze betrokken geweest bij het CBT en zowel TEA als TIDE hebben internationale prijzen gewonnen als blijk van erkenning voor hun bijdrage aan een sociaal en milieuverantwoordelijke ontwikkeling van de toeristensector.

“Sommige toeristenbedrijven hebben ook geholpen om het CBT te vestigen en te ondersteunen in reactie op de veranderende trends op de markt die sociaal verantwoordelijke toeristenpakketten vereisen.”

De Community Tourism Foundation (CTF) in Barbados werd in 2000 opgezet met een missie om “Veiligere en stabielere gemeenschappen op te bouwen in samenwerking met de toeristensector”. De CTF mobiliseert hulpmiddelen, geeft kleine subsidies en technisch advies aan sociale ontwikkelingsprogramma’s in gemeenschappen met lage inkomens en stimuleert de toeristensector om in gemeenschapsontwikkeling te investeren. In Jamaica, heeft Diana McIntyre-Pike pionierswerk verricht m.b.t. gemeenschapstoerisme en dit bevorderd. Mej. McIntyre-Pike heeft geholpen bij het opzetten van de Sustainable Communities Foundation through Tourism (SCF) dat werkt in samenwerking met het Countrystyle Community Tourism Network en het International Institute for Peace through Tourism (IIPT). De visie van SCF en het netwerk is dat gemeenschappen binnen centraal en zuidwest Jamaica actief participeren in de economische, milieu, sociale en politieke processen, hetgeen resulteert in duurzame ontwikkeling die leidt tot een verbeterde kwaliteit van het leven voor henzelf en de toekomstige generaties.


11

In 2004 vestigde de Travel Foundation (Verenigd Koninkrijk) een kantoor in Tobago dat verschillende duurzame toeristeninitiatieven m.b.t. het CBT uitvoert, waaronder het faciliteren van boeren om hotels te bevoorraden en het begeleiden van kleine renouvellerende leningen aan micro-ondernemers binnen de toeristensector. Sommige toeristenbedrijven hebben ook geholpen om het CBT te vestigen en te ondersteunen in reactie op de veranderende trends op de markt die sociaal verantwoordelijke toeristenpakketten vereisen. Er is ook een steeds groter wordende erkenning dat het in de lijn van hun lange-termijn strategische belangen is om hun committering aan de lokale ontwikkeling te tonen. Regionale voorbeelden in dezen zijn 3 Rivers en Jungle Bay Resort and Spa in Dominica, all-inclusive Sandals resorts in St. Lucia en Jamaica, Ocean Terrace Inn in St. Kitts, Four Seasons Resort in Nevis, Curtain Bluff Hotel in Antigua en Casuarina Beach Club in Barbados. Brede discussies onder stakeholders en vastlegging van ervaringen zijn nog steeds beperkt, maar zijn groeiende. De eerste regionale CBT-workshop werd in 1999 gehouden door CANARI en het SLHTP in St. Lucia. In 2001 werd er in Jamaica een IIPT-conferentie georganiseerd, die zich richtte op het gemeenschapstoerisme. Belangstelling voor deze benadering is veld aan het winnen en er werden in 2006 in Grenada, St. Vincent en de Grenadines, Dominica, alsook in Trinidad en Tobago training-workshops gehouden. Er zijn momenteel voor vakmensen en beleidsmakers bruikbare publicaties over het CBT beschikbaar. Online zijn er gratis verschillende “hoe te doen” CBT-handleidingen en beleidsrichtlijnen beschikbaar. (Ashley, Goodwin, McNab, Scott en Chaves 2006; Geoghegan 1997; InWent 2002; Mountain Institute 2000; Mycoo 2005; SNV 2000, WWF 2001). Er is een CBThandleiding samengesteld op basis van ervaringen opgedaan in Thailand (REST 2006) alsook een handleiding over de ontwikkeling van toeristenondernemingen middels partnerschappen tussen gemeenschappen en de particuliere sector op basis van kennis opgedaan in Zuid-Afrika (Wild Coast SDI Development Support Programme 2005a). In 2006 werd er een Good Practice Inventory (GPI) van het CBT door de Asia Pacific Environmental Innovative Strategies – Research on Innovative and Strategic Policy Options (APEIS-RISPO 2006) in beschermde gebieden gelanceerd. De World Tourism Organization (UNWTO) en de United Nations Development Programme (UNDP) en Equator Initiative (GEFSGP 2006) hebben ook bruikbare werkmethoden vastgelegd die gehanteerd zijn door gemeenschapsorganisaties bij de armoedebestrijding en het bevorderen van natuurbehoud middels het toerisme. Gedurende de afgelopen jaren zijn er in snel tempo marketing-initiatieven t.b.v. het CBT ontwikkeld. Er zijn door Tourism Concern in het Verenigd Koninkrijk handleidingen voor consumenten geproduceerd die gemeenschaps- en ethische vakanties stimuleren (Mann 2000; Pattullo en Minelli 2006). Promotieprogramma’s waarbij gebruik van het Internet wordt gemaakt, nemen ook steeds meer toe in aantal. UNWTO, de Regional Tourism Organisation for Southern Africa (RETOSA) en SNV zijn bezig een op het Internet gebaseerd informatiesysteem te ontwikkelen, om de markttoegang tot het CBT in Zuidelijk Afrika te verbeteren. Het reisagentschap in het Verenigd Koninkrijk, Responsibletravel.com, heeft in 2006 in samenwerking met Conservation International, een Internet-databestand gelanceerd om de marketing van 100 CBT-ondernemingen te stimuleren.

12


Er is ook een stijging te constateren in het aantal internationale prijzen op het gebied van toerisme en milieu waarvoor de CBT-projecten in aanmerking komen. Deze prijzen zijn o.a. de UNDP Equator Prize, de TO DO! Award (prijs) voor Sociaal Verantwoordelijk Toerisme en de First Choice Responsible Tourism Awards. In 2002 werd er een handelsmerk van de Fair Trade in Tourism South Africa (FTTSA) gelanceerd; het was de eerste keer in de geschiedenis van de handelsbeurs1-beweging dat er een handelsmerk voor de toeristensector was gecreëerd. Tegen 2006 werden 21 toeristenondernemingen in Zuid-Afrika erkend, waaronder verschillende CBTondernemingen. Deze ontwikkelingen tonen aan dat het belang van het CBT gedurende de afgelopen twee decennia is gegroeid. Succesvolle CBT-ondernemingen blijven echter een aparte groep vormen, aangezien de aanpak enig begrip vereist en omdat uitdagingen m.b.t. de implementatie op internationaal vlak hebben geleid tot een laag niveau van duurzaamheid De effecten van het CBT op de armoedebestrijding en het verschaffen van stimulansen voor natuurbehoud worden thans grondiger bekeken (Goodwin 2006) en het is daarom belangrijk om cruciale factoren en de voornaamste lering die getrokken is, te bestuderen, aangezien deze een juiste werkmethode begeleiden.

De Handelsbeursbeweging stak in de zestiger jaren de kop op in Europa, met als doel producenten in ontwikkelingslanden te helpen om een billijk deel te krijgen van de voordelen van de verkoop van hun producten. 1


13

V. Cruciale factoren, lering die getrokken is en goede werkmethoden Een belangrijke analyse van ervaringen op CBT-gebied in Zuid-Afrika, Namibië, Nepal, Oeganda, Ecuador en St. Lucia door de PPT Partnership in 2001, legde vier cruciale factoren bloot die de voortgang van CBT-projecten belemmeren of faciliteren, die moeten worden aangepakt (Ashley, Roe and Goodwin 2001). Deze zijn: 1. Toegang tot de markt: fysieke ligging, economische elite (machtsgroepen) en sociale belemmeringen inzake lokale producenten. 2. Commercieel verantwoordelijke productkwaliteit en -prijs, marketing, de kracht van een bredere bestemming en financieringsmechanismen. 3. Beleidsraamwerk: Traditioneel grondgebruik, regelgevende context, planningsproces, attitude en capaciteit van de overheid. 4. Uitdagingen m.b.t. de Implementatie binnen de lokale context: het vullen van hiaten in vaardigheden, het beheren van de kosten en het in goede banen leiden van de verwachtingen en het maximaliseren van de samenwerking tussen stakeholders. Het overzicht dat op de volgende pagina’s in tabellenvorm is gepresenteerd, draagt de kern van een ontwikkeling in zich en bevat internationale en regionale documentatie en analyses over ervaringen op CBT-gebied. Belangrijke bronnen in dezen waren het Overseas Development Institute (Ashley, Roe en Goodwin 2001); Pro-Poor Tourism Partnership (PPT Partnership 2005); Netherlands Development Organisation (SNV 2000); CANARI (Cooper 2004a); SLHTP (Renard 2004); Sylvester Clauzel (Clauzel 2005, 2006); de Asia Pacific Environmental Innovative Strategies - Research on Innovative and Strategic Policy Options Good Practice Inventory (APEIS-RISPO 2006); alsook publicaties over partnerschappen tussen lokale gemeenschappen en de particuliere sector (Ashley en Jones 2001; Wild Coast SDI Development Support Programme 2005; Mitchell en Harrison 2006). Inzichten en casestudies van deze publicaties werden aangevuld met informatie die bekend was bij de schrijver dezes en met de regionale casestudies waarvan er een dwarsdoorsnede werd gegeven.

14



15

2. Commerciële levensvatbaarheid

1. Toegang tot de markt

Belangrijkste lering die getrokken is -- Overheidsinterventie, marketingschakels en intensieve communicatie.

Goede werkmethode(n)

levensvatbaarheid is een eerste vereiste. - Een goede en grondige kennis van de bedrijfstak heeft bewezen van onschatbare waarde te zijn. - Het creëren van een uniek productconcept betekent niet dat het basisconcept niet kan zijn overgenomen. - Politieke belangen kunnen de selectie van projecten in de weg staan. - Een gebied kan aantrekkelijker voor het toerisme gemaakt worden door niet zichtbare ‘verhalen’ in het landschap naar voren te halen. - De toeristische activiteiten hoeven niet op een plaats geconcentreerd te zijn.

2.1 Kwaliteit en - Onaantrekkelijke producten verkopen niet zo aantrekkelijk-heid goed. van het product - het garanderen van commerciële

de levensvatbaarheid van het project. - De effecten op de middelen van bestaan kunnen groter zijn in afgelegen gebieden, ondanks de uitoefening van het toerisme op beperkte schaal.

- Ontwikkeling van objectieve criteria om CBT-projecten te selecteren om de uitvoerbaarheid en onpartijdige planning te garanderen. - Marktonderzoek samen met de particuliere sector m.b.t. het ontwikkelen van het product om zo de levensvatbaarheid te garanderen. - Innovatie met authentieke kunstnijverheids- en landbouwproducten en culturele evenementen. Het ontwikkelen van lokale en regionale markten om de bezoekersaantallen tijdens het laagseizoen te handhaven. - Het creëren van een mechanisme voor voortdurende beoordeling van de kwaliteit van het product. - De ontwikkeling van standaarden.

1.2 Ligging van de - De ligging is belangrijk. - Investering in de infrastructuur, in het gemeenschap en - CBT is het meest succesvol waar de bredere bijzonder in wegen, havens en de mate van bestemming het goed doet. communicatiemiddelen, alsook ontwikkeling van - CBT-producten zijn vaak in gebieden met een verkopersmarkten en sanitaire de infrastructuur gebrekkige infrastructuur en dit ondermijnt faciliteiten.

1.1 Sterke punten - Op de markt doorbreken is niet van de gemakkelijk. economische elite

Cruciale factor(en)

- De Heritage Trails Project in Oeganda ontwikkelde criteria voor de selectie van locaties en verrichte met touroperators een marktonderzoek naar de groepen waarop men zich moest richten. - Kawaza Village en Robin Pope Safaris Ltd. hebben gezamenlijk een succesvolle dorpstour en traditionele accommodatie in Zambia ontwikkeld. - De Associacion Costarricense de Turismo Rural Comunitario y Conservacionista (ACTUAR) is bezig met het ontwikkelen van standaarden inzake CBT-producten in Costa Rica.

- De Lao National Tourism Administration (LNTA) heeft met financiering van de Asia Development Bank (ADB) toerismegerelateerde infrastructuur voor het Mekong Tourism Development Project ontworpen en geconstrueerd. - Ecolift Ltd. in Zambia bouwde een spoorweg rivieroversteek voor toeristen waarbij men per pont over de Zambenirivier vaart waardoor de Mukuni Development Trust meer voordeel kon halen uit van de toeristensector.

Internationa(a)l(e) voorbeeld(en)

-- SLHTP ontwikkelde criteria voor strategische projectselectie. - Productkwaliteit van Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF) in St. Lucia wordt op regelmatige basis geëvalueerd - Grand Fond Village Council en 3 Rivers ontwikkelde een ‘Community Life Package’ oftewel een Levenspakket voor de gemeenschap in Dominica. - St. Helena’s Women’s Group creëerde een Calabasket voor Appleton Rum Estate in Jamaica.

- De Cubaanse overheid investeerde in Hotel Moka in Las Terrazas. - De Barbadiaanse overheid investeerde in de ontwikkeling van infrastructuur t.b.v. de Oistins Fish Fry. - Het Eco-Tourism Development Programme (ETDP) in Dominica legde een stuwdam aan en een nieuwe pier in de Indianrivier. - Walkerswood Caribbean Foods Ltd. stelde zijn rolstoel van de fabriek beschikbaar voor toeristen in Jamaica.

-- St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP).

Caribisch(e) voorbeeld(en)

Overzicht van cruciale factoren, lering die getrokken is en goede werkmethoden op internationaal vlak en in het Caribisch Gebied

16


Voornaamste lering die getrokken is)

2.3 Marketing

- Marketing is van cruciaal belang voor het concurrentievermogen van CBT. - Het is belangrijk om uw product en uw markt te kennen. - De ontwikkeling van nieuwe producten, voornamelijk gebaseerd op de lokale cultuur, dient te worden geïntegreerd in het grotere toeristische gebeuren om markten te kunnen vinden. - Kleine CBT-projecten hebben de meeste kans van slagen wanneer zij worden ‘gesteund’ door commerciële bedrijven. - De toeristensector is een uitermate seizoengebonden en kwetsbare industrie. - Nationale en internationale prijzen kunnen CBT-initiatieven meer bekendheid geven. - Sommige markten zijn ontvankelijker voor CBT dan andere. ‘Verantwoordelijke’ of ‘Bonafide Handelsmerken’ zullen sommige deelmarkten aanspreken, maar andere weer niet.

een barrière vormen voor het CBT, en vele blijven buiten het bereik van de bevoegde instanties. - Toeristenbedrijven zouden misschien niet in staat zijn om legaal zaken te doen met een CBT-onderneming die niet geregistreerd staat, en de toeristenraad mag deze situatie niet bevorderen.

2. Commerciële 2.2 Gezondheid - De vereisten inzake samengestelde levensvatbaarheid en veiligheid vergunningen en algemene (vervolg) aansprakelijkheidsverzeke-ring kunnen

Cruciale factor(en)


- Ondersteuning van de overheid en - The World Tourism Organization (UNWTO), Regional Tourism toeristenbedrijven om effectieve Organisation for Southern Africa economische banden en (RETOSA) en de Netherlands marketingstrategieën te ontwikkelen. Development Organisation (SNV) zijn - Het op creatieve wijze deponeren van bezig met de ontwikkeling van een op een handelsmerk en niet-conventionele het Internet gebaseerd marketing om nichemarkten aan te informatiesysteem om de marktoegang boren. tot CBT in Zuidelijk Afrika te verbeteren. - De promotie van het product/de producten het hele jaar door op lokale - Het reisagentschap in het Verenigd Koninkrijk, Responsibletravel.com, heeft en regionale markten. in samenwerking met Conservation - De ontwikkeling van toerisme op International, in 2006 een Internet-CBTnationaal niveau en regionale prijzen databestand gelanceerd. (awards) die het CBT erkennen - De Fair Trade in Tourism South Africa - Het verzamelen van gegevens hoe (FTTSA) Trademark heeft marktvoordeel toeristen over de CBT-projecten horen en gegeven aan verschillende CBTop welke wijze zij deze bezoeken. initiatieven. Het certificeert acceptabele lonen, werkomstandigheden; inkoopmethoden; respect voor mensenrechten, cultuur en milieu; en voordelen voor de gemeenschap.

- Het instellen van een machtigingsraamwerk voor het CBT om geregistreerd te staan en te voldoen aan de standaarden.

Goede Werkmethode(n)

- SLHTP ontwikkelde een collectief merk voor ‘Heritage Tours’ alsook marketing. - De Grenada Tourism Board brengt Gouvane Fish Friday op de markt. - Exotica Hotel en Whitchurch Travel Agency brengen een Flower Group van vrouwen in Dominica op de markt. - de Toledo Ecotourism Association (TEA) in Belize won in 1996 de TO DO! Prijs (award). - Het Toledo Institute for Development and Environment (TIDE) in Belize won in 2002 de Equator Prize. - Islands Magazine en de CTO loven jaarlijks een Prijs uit voor Duurzaam Toerisme.

- Wijziging van vereisten waaraan voldaan moet worden bij het aanvragen (of het verlenen) van vergunningen voor het verlenen van onderdak in woonhuizen of boerderijen in verschillende bestemmingen t.b.v. de ICC Cricket World Cup in 2007, waaronder een collectief mechanisme om een algemene aansprakelijkheidsverzeke-ring te verkrijgen. - Een NGO genaamd BREDS (afkorting van ‘Brethren’ oftewel ‘Broeders’) helpt een groepje bootjesverhuurders te Treasure Beach om een algemene aansprakelijkheids-verzekering te verkrijgen in Jamaica.



17

2.5 Financiering en toegang tot kredietverlening

2.4 Boekingen en 2. Commerciële levensvatbaarheid communicatie (vervolg)

Cruciale factor(en)



- De kosten kunnen de capaciteit van een bedrijf, gemeenschap of overheidsdepartement overschrijden, waardoor externe financiering een belangrijke factor wordt. - Externe financiering kan worden aangewend om de transactiekosten voor het aangaan van partnerschappen, het ontwikkelen van vaardigheden, het aanleggen van infrastructuur en het herzien van gedragslijnen, te dekken, maar niet voor directe subsidies aan ondernemingen. - Een gebrek aan zakelijke inzichten kan een grote uitdaging vormen voor gemeenschappen. - Indien organisaties in eerste instantie geen fondsen verschaffen aan gemeenschappen, zullen die leden die het meest geïnteresseerd zijn overblijven. - Bijdragen vanuit de gemeenschap in natura en financiële bijdragen, creëren een groter gevoel van lokaal eigen bezit en verhogen de kansen op steun middels externe financiering. - Donorfinanciering is vaak korter dan de levenscyclus van het project. - De rentevoet van de banken kan onbetaalbaar zijn voor kleine ondernemers. - Karakter kan een betere referentie zijn dan zakelijk onderpand indien de omzet van contanten hoog is.

- Het verschaffen van technische assistentie - Het United Nations Development bij het opstellen van bedrijfsplannen voor Programme (UNDP) is een het CBT. katalysator geweest voor CBT- Het verschaffen van opstartfondsen voor ontwikkeling op internationaal het CBT middels micro- financiering die vlak middels het Global relatief gemakkelijk toegankelijk is Environmental Facility Small - Zachte terugbetalingsvoorwaarden voor Grants Programme (GEF-SGP). leningen die flexibel zijn en rekening houden met de seizoengebondenheid van de toeristensector. - Workshops om de financiële sector ontvankelijk te maken voor de mogelijkheden van het CBT-product. - Investering van eigen kapitaal van de gemeenschap in een project. - Het op creatieve wijze financieren vanuit de gemeenschap, commerciële bedrijven en middels speciale gelegenheden. - Vereisten voor duurzame financieringsmechanismen t.b.v. CBTorganisaties en producentverenigingen.

- Communicatiemiddelen kunnen in - Ondersteuning van de overheid en/of van - De Tanzanian Tourism Board in Arusha doet reserveringen voor plattelandsgebieden een uitdaging vormen. de particuliere sector aan CBT om het op de gemeenschap gebaseerd - Een door een donor gefinancierd project communicatiemiddelen, reserveringen Cultureel Toeristenprogramma. dat fungeert als een intermediair is geen en/of betalingen te faciliteren. lange-termijnoplossing.

Voornaamste lering die getrokken is

- De Europese Unie (EU) en de overheid van St. Lucia hebben de SLHTP gezamenlijk gefinancierd. - Het uitvoeren van het ‘Calabash Festival’, een fundraising evenement, van de vrouwenvereniging van Treasure Beach in Jamaica. - De door de EU gefinancierde ETDP in Dominica zette een Fonds voor de Ontwikkeling van Gemeenschapstoerisme op. - De Vrouwenvereniging van St. Helena in Jamaica, houdt 10 procent van de verkoopprijs van hun product in voor hun verenigingsfonds. - UWI-SEDU hield handelsbeurzen voor micro-financieringen t.b.v. het CBT binnen gemeenschappen in St. Lucia, Grenada en Belize. - Microfin heeft een succesvolle cyclus van korte-termijnleningen om bestaande en nieuwe bedrijven van verkopers van Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF) in St. Lucia uit te breiden. Dit werkte middels op karakter-gebaseerde leningen, regelmatig contact met cliënten en strakke inningsmethoden. - Jungle Bay Resort and Spa lanceerde in 2006 een Southeast Entrepreneur Loan Fund (SELF) voor lokale bedrijfsactiviteiten in zuidoost Dominica.

- De Heritage Tourism Association van St. Lucia (HERITAS) doet de reserveringen. - 3 Rivers faciliteert communicatiemiddelen en doet de reserveringen in Dominica.


18


Voornaamste lering die getrokken is)

2. Commerciële 2.6 Contractuele - Het kan moeilijk zijn voor levensvatbaarheid partnerschap-pen plattelandsgemeenschap-pen om (vervolg) tussen de lokale toeristenondernemingen te ontwikkelen gemeen-schap en vanwege het gebrek aan toegang tot de particuliere kapitaal, aan ervaring op zakelijk gebied en sector van vaardigheden op het gebied van de marketing. - Joint ventures Partnerschappen tussen gemeenschappen en - Toevoerketen de particuliere sector kunnen een ‘win-win’ situatie opleveren voor bedrijven en lokale gemeenschappen. - Gemeenschappen kunnen een groter voordeel trekken uit partnerschappen op toeristisch gebied die hen koppelen aan de activiteiten van commerciële bedrijven dan uit donaties of ontwikkelingsprojecten. - Partnerschappen zijn vaak moeilijk, kosten veel tijd m.b.t. het management en houden risico’s in. - Er is veel tijd en ondersteuning nodig om te slagen en de transactiekosten kunnen fiks oplopen. - Een duidelijke rolverdeling voor de gemeenschap, de particuliere sector en de overheid is cruciaal. - Gemeenschappen maken misschien geen goede keuze wat hun partner betreft of kunnen door andere stakeholders worden “opgezadeld” met een ongeschikte partner. - De partner uit de particuliere sector heeft misschien een gebrek aan ethiek, aan committering aan gemeenschapsontwikkeling en aan technische en exploitatieervaring om het bedrijf en/of de toevoerlijn goed te laten functioneren.

Cruciale factor(en)



- Afspraak met een legitieme bonafide - De overheid van Botswana heeft - THet Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA) makelaar om advies te verlenen over officiële richtlijnen ontwikkeld voor Agro-tourism Linkages Centre te transacties en deze te faciliteren. het vestigen van joint ventures voor Barbados bevordert - Effectieve programma’s voor de overheidsinstanties die partnerschappen tussen grote allontwikkeling van gemeenschapsondernegemeenschappen helpen bij de inclusive en conventionele hotels mingen met vaardigheidsontwikkeling en onderhandelingen met de particuliere and lokale verenigingen van het scheppen van werkgelegenheid. sector en bij het evalueren van een landbouwproducenten in de regio. - Een voorkeur voor de partner uit de inschrijvingsbod. - Het ‘Nevis Model’ is een agroparticuliere sector om contracten aan te - De tweede fase van de Wild Coast toeristenpartnerschap tussen het gaan en om werk voor lokale kleine Spatial Development Initiative (SDI) Four Seasons Resort en de Nevis ondernemingen te verschaffen. Pilot Programme in Zuid-Afrika heeft Growers Association met technische - Een transparant aanbestedingsproces voor op succesvolle wijze partnerschappen assistentie van het Ministerie van inschrijvingen van joint ventures met tussen gemeenschappen en de Landbouw. duidelijke regels, criteria, standaarden en particuliere sector (CPP) gefaciliteerd. Peace Corps Volunteers (PCV) in een duidelijke gedragscode voor de Het stelde inkomsten garant, alsook Jamaica heeft de St. Helena samenwerkingsvorm die men op het oog billijkheid, preferentiële Women’s Group (SHWG) geholpen heeft en een sterk concurrentie-element. werkgelegenheid, lonen, aanverwante bij het veilig stellen van - Een billijke concessievergoeding of huur ontwikkelingsmogelijkheden voor bestellingen van commerciële voor de gemeenschapsgronden of activa kleine ondernemingen, bedrijven en om te voldoen aan de gebruikt in een joint venture en een capaciteitsversterking en training en contractuele vereisten voor hun huurovereenkomst die de partner uit de concessie-overeenkomsten voor ‘Calabasket’ handenarbeid. particuliere sector voldoende tijd geeft om plattelandsgemeenschap-pen bij een rendement uit zijn belegging te Mtentu, Node 2 Camps, Ocean View verkrijgen. Hotel, Coffee Shack Backpackers en - Financierings-mechanismen om KwaTshezi Lodge. Het maakte gebruik gemeenschappelijke billijkheid in een van een mechanisme van een Fonds toeristenbedrijf te verkrijgen die geschikt voor Gemeenschapsprojecten om het en wederzijds voordelig is. eigenaarschap van fysieke vermogensbestanddelen en toeristenondernemingen te herstructureren om de lokale gemeenschappen belangrijke partners/eigenaren te maken. Het Ministerie van Milieuaangelegenheden (DEAT) en de EU ondersteunden dit programma.



19

3. Beleidsraamwerk


Internationa(a)l(e) voorbeeld(en) Caribisch(e) voorbeeld(en)

- Beleidshervorming en actie om het gebruik en het management van CPR te begeleiden ter ondersteuning van de ontwikkeling van de toeristensector die: • socio-economische voordelen voor de lokale bevolking optimaliseert; • een bijdrage levert aan het behoud van de natuurlijke en culturele hulpbronnen; • de rechten van gemeenschappen respecteert en bevordert en hun actieve betrokkenheid in het management stimuleert. - Het creëren van een ondersteunend nationaal beleid, het formuleren van specifieke sectorale gedragslijnen, het ontwerpen en het gebruik van de juiste benaderingen en instrumenten voor de planning en het management, en het vestigen van passende institutionele regelingen.

- Namibië heeft de sterkste wetgeving in Zuid-Afrika die de bevoegdheden inzake in het wild levende dieren en het toerisme overdraagt aan instellingen binnen de dorpsgemeenschappen. - Het Ifotaka Community Forest Project in Zuid Madagascar is de eerste toeristenhulpbron van het land dat het eigendom is van de lokale gemeenschap. - De samenwerking en de duidelijk beleidsrichting van het Doi Inthanon National Park stelt de dorpsbewoners van de Ban Mae Klang Luang Tourism Alliance in staat om toeristische activiteiten in het beschermde gebied van Thailand te ondernemen. - Bezoekerscentra in Rinjani National Park in Indonesië worden beheerd door commissies die bestaan uit vertegenwoordigers van de overheid, toeristenbedrijven en lokale gemeenschappen.

- De Roxborough Estate Visitor Services Cooperative heeft een huurovereenkomst voor toeristenontwikkeling te Argyle Waterfall van de Tobago House of Assembly verkregen. - Nature Seekers (NS) beheert toeristenactiviteiten op het beschermde Matura Beach in Matura National Park in Trinidad. - De Portsmouth Indian River Tour Guides Association (PIRTGA) beheert het begeleiden van tours op de Indianrivier in Dominica. - Het Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF) evenement wordt in een stedelijk kustdorpje in St. Lucia op particulier en overheidsgrond gehouden.

- De overheid kan een drijvende kracht zijn - CBT geïncorporeerd in overheids- en - De doelstelling van het beleid inzake - De Nederlandse beleidsstrategieën inzake of een obstakel vormen. de toeristensector van Grenada Ontwikkelingsorganisatie SNV werkt toeristenontwikkeling en bredere - Beleid is heel belangrijk, maar vaak is er omvat een rechtvaardige spreiding samen met de Vietnam National beleidsraamwerken en initiatieven buiten een verschil tussen de bedoeling en de van voordelen alsook de Administration of Tourism (VNAT) om de toeristensector, zoals het traditioneel uitvoering. ontwikkeling van schakels tussen de nieuwe wetgeving inzake de grondgebruik; het gebruik, de - Een pro-actieve aanpak binnen de bevoegde toeristensector en andere sectoren. toeristensector op te stellen die ontwikkeling en het management van toeristeninstanties is aan te bevelen, maar - Het beleid van Dominica inzake overeenkomt met de Millennium gemeenschappelijke hulpbronnen; de andere stakeholders met bredere mandaten Gemeenschapstoerisme vormt een Ontwikkelingsdoelen (MDGs). Deze ontwikkeling van kleine ondernemingen zijn cruciaal. onderdeel van het National Tourism wetgeving moet een raamwerk en de vertegenwoordiger van de 2010 Policy. verschaffen voor de ontwikkeling van de overheid. - De strategie inzake de toeristensector toeristensector waarin de participatie en het Actieplan (2005) van St. Lucia van de gemeenschap duidelijk stimuleren bedrijfsadviesdiensten en geformuleerd is, lokaal management economische koppelingen van het en werkgelegenheid ondersteunt en CBT. participatie van de armere mensen faciliteert.


3.2 Traditioneel - Het gebruik en het management van CPR landgebruik en voor CBT kan het behoud van natuurlijke het gebruik, de hulpbronnen verbeteren, het nationaal ontwikkeling en toeristenproduct diversifiëren en verbeteren het management en nieuwe inkomsten-genererende van gemeenschapactiviteiten creëren. pelijke - De weerbaarheid van gemeenschappen kan hulpbronnen (CPR) worden vergroot en zij kunnen zoals watervallen, bevoegdheden op zich nemen m.b.t. het rivieren, bossen, management van hulpbronnen zonder de ertsaders, in het “wettelijke” eigenaren te worden van de wild levende desbetreffende hulpbron. dieren, paden, - Sterke institutionele capaciteiten op erfgoedlocaties wettelijk en gemeenschapsniveau zijn en dorpen vereist. - Toegangsrechten vereisen een weloverwogen overweging bij het opstellen van CBT-projecten en dienen vóór de implementatie te worden aangepakt.

3.1 Attitude en capaciteit van de overheid

Cruciale factor(en)

20


3. Policy framework (continued)

3.5 Lokale participatie

3.4 Economische banden

3.3 Aansporingen (incentives)

Cruciale factor(en) Goede Werkmethode(n)

Internationa(a)l(e) voorbeeld(en) - Belastingvoordelen voor ontwikkelaars van gastverblijven in gastlanden van de ICC Cricket World Cup van 2007.


- Participatie door de lokale bevolking in de toeristenplanning is normaliter erg beperkt.

- Participatieplanning in de toeristensector als onderdeel van een ontwikkelingsvisie die besluitvormingsprocessen waarin er sprake is van overleg en betrokkenheid van de lokale bevolking, stimuleert, alsook delegatie van bevoegdheden door middel van autorisatie.

- Het plannen van een proces door - Stakeholders Against Destruction meerdere stakeholders t.b.v. CBT(SAD) heeft de ontwikkeling van ontwikkeling in Corbett National Park een commerciële haven in noorden Binsar Wildlife Sanctuary in India. oost Trinidad doen stoppen ten gunste van CBT-ontwikkeling. - Er werd gebruik gemaakt van een uitgebreide participatieplanning voor het ontwikkelen van Las Terrazas Complejo Turistico in Cuba. Maatschappelijk werkers hebben alle lokale bewoners geïnterviewd om hun standpunten m.b.t. de ontwikkeling van het toerisme te weten te komen.

- Het Inter-American Institute for - Er bestaat behoefte om te kijken naar de - Preferentiële lokale inkoop van - PIn Zuidelijk Afrika werden er van Cooperation on Agriculture (IICA) hele toevoerketen en niet alleen naar de landbouwproducten en andere 2002-2005 pilotprojecten uitgevoerd Agro-tourism Linkages Centre in toeristensector. importvervangende maatregelen door door Pro-Poor Tourism (PPT) door Barbados. - Het is vaak moeilijk voor kleine ondernemers overheids- en toeristenbedrijven. Mboza Tourism en het Overseas - Het Toco Foundation Agro-Tourism om te onderhandelen over bestellings- en - Verbeterde inkooppraktijken, bijv. hotels Development Institute (ODI). Deze Centre heeft een boerderij die betalingsvoorwaarden. Kleinhandelaren dienen de betalingstermijn te verkorten pilotprojecten stimuleerden landbouwproducten levert aan zijn kunnen de prijzen omlaag drijven en onwillig aangezien kleine bedrijven bij levering strategieën die toeristenbedrijven guesthouse in Trinidad. zijn om transportkosten voor bestellingen te of binnen 15 dagen moeten worden kunnen gebruiken om de betalen. Hotelbetalingen worden vaak niet betaald. ontwikkelingseffecten van hun bedrijf - De Travel Foundation in Tobago bepleit betere prijzen voor boeren bij de levering gedaan en dit vormt een - Economische maatregelen om zowel te verhogen en er waren 5 bedrijven die hotels op het eiland uitdaging voor de kleine producenten reguliere werkgelegenheid als tijdelijke hierbij betrokken. bevoorraden. aangezien zij een gebrek hebben aan verdienmogelijkheden uit te breiden, - Gambia is Good (GiG) is een werkkapitaal. terwijl zowel de vraag (bijv. markten) als tuinbouwbedrijf op basis van gelijke - Late betalingen door grote bedrijven aan de het aanbod (bijv. inheemse producten) (wederkerige) rechten dat verse kleine bedrijven vormen een probleem. worden aangepakt. groente aan de toeristenindustrie in Gambia levert.

- Fiscale aansporingen zijn in het algemeen - De ontwikkeling van fiscale aansporingen - Preferentiële concessies voor ten voordele van grootschalige om de ontwikkeling van het CBT-product partnerschappen tussen de toeristenprojecten en niet van micro en kleine te ontwikkelen. gemeenschap en de particuliere sector ondernemingen. - Preferentiële concessies in Zuid- Afrika. - Buitensporige bureaucratie kan maken dat - Gestroomlijnde oftewel minder het de moeite niet waard is om incentives omslachtige bureaucratische vereisten oftewel aansporingen aan te vragen (bijv. voor micro en kleine ontheffing van invoerrechten). toeristenondernemingen



21

4. Implementatie

3. Beleidsraamwerk (vervolg)

- In het geval van Xai-/Xai in Botswana, is er succes op kleine schaal bereikt met de ontwikkeling van de toeristensector op basis van bestaande traditionele vaardigheden en attracties.

4.1 Voorbereiding - Bewoners van de lokale gemeenschap zijn - Een ‘houd het eenvoudig’ benadering misschien niet bekend met het begrip geeft de gemeenschap tijd om het project toerisme en wat toeristen willen. aan te passen aan hun omstandigheden - Het niveau en het soort van betrokkenheid en om vaardigheden te ontwikkelen om van de gemeenschappen in de de prestaties te verbeteren en het bedrijf toeristensector dient door de uit te breiden. gemeenschapsleden te worden gedefinieerd, - Voorbereidende studies over de maar het is belangrijk te garanderen dat uitwisselingsbezoeken tussen de deze past binnen het vermogen van de gemeenschappen analyses van de Sterke begunstigden. Punten, de Zwakke Punten, de - Collectief gemeenschaps-management en/of Mogelijkheden en de Bedreigingen (SWOT eigenaarschap dient geen dogma te worden. analyse), discussies over de positieve en negatieve aspecten van het toerisme, de voorgenomen participatieplanning en identificatie van stakeholders zijn nuttige hulpmiddelen.

- 3 Rivers in Dominica ontwikkelde het CBT op basis van traditionele activiteiten binnen de gemeenschap. - Jungle Bay Resort and Spa ontwikkelt excursies met lokale vissersboten in Dominica. - Het door de EU gefinancierd EcoTourism Development Programme (ETDP) in Dominica bracht in 2005 een studiebezoek aan Costa Rica. - Toeristen die een bezoek brengen aan de Toco Foundation in Trinidad worden aangespoord om te worden geïnterviewd over ‘Radio Toco 106.7FM’, die een award oftewel een prijs gewonnen heeft.

- St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP). - De Heritage Tourism Association of St. Lucia (HERITAS) brengt CBTproducten op de markt en is winstgevend. - Grenada is bezig om binnen het Ministerie van Toerisme een afdeling voor gemeenschapstoerisme op te zetten. - Toledo Ecotourism Association (TEA), Belize. - Sustainable Communities Foundation through Tourism (SCF) in Jamaica. - Community Tourism Foundation (CTF) in Barbados.

- Uganda Community Tourism Association (UCOTA). - Namibian Community-Based Tourism Association (NACOBTA). - Associacion Costarricense de Turismo Rural Comunitario y Conservacionista (ACTUAR), Costa Rica. - Krung Chin Tambon Administrative Organisation (TAO) in Thailand treedt op als een hele belangrijke lokale organisatie in CBT-management en de regering van Thailand reserveert investeringsfondsen voor de verbetering van de toeristensector middels de TAO.

- CBT-groepen zullen eerder slagen waar - Ontwikkeling van ondersteunende institutionele structuren de noodzakelijke institutionele structuren en overheden. gedragslijnen, koppelingen tussen - Ontwikkeling van duurzame organisaties, vaardigheden of het vermogen financieringsmechanismen voor om technische assistentie en ondersteuning overkoepelende instituten van CBT. aan gemeenschapsgroepen te creëren, in het - Decentralisatie door centrale overheid om leven te roepen. administratieve en managementmiddelen - Verenigingen van nationale producenten toe te wijzen aan lokale organisaties die kunnen een belangrijke rol spelen, maar er CBT ondersteunen. is ervaring op het juridische en het zakelijke vlak nodig, alsook een plan voor financiële duurzaamheid op de lange termijn. - NGO en/of bedrijfsregistratievereisten kunnen verwarrend en/of onduidelijk zijn voor gemeenschapsorganisaties.

3.6 Opbouw van instituten





Cruciale factor(en)

22


4. Implementatie (vervolg)

4.4 Het voldoen aan verwachtingen

4.3 Communicatie met en samenwerking tussen stakeholders

4.2 Hiaten in vaardigheden en capaciteit

Cruciale factor(en)

- Ontwikkeling van korte-termijnvoordelen, terwijl lange-termijnplanning zich ontwikkelt.

- Het ontwikkelen van een toeristensector waarin gemeenschappen betrokken zijn, is een lange-termijninvestering en de verwachtingen moeten worden gemanaged aangezien verkeerde verwachtingen initiatieven kapot kunnen maken. - Het is belangrijk ervoor te zorgen dat gemeenschappen begrijpen dat het ontwikkelen van de toeristensector verschillende jaren in beslag kan nemen.

- Het Heritage Trails Project in Oeganda ontwikkelde bedrijfjes voor handenarbeid om inkomsten te generen, terwijl de rechten op het grondgebruik en de infrastructuur voor het toerisme ter plekke werden ontwikkeld.

- Planningsproces van multistakeholders voor CBT-ontwikkeling in het Corbett National Park en het Binsar Wildlife Sanctuary in India.

- Investeringen in communicatie en stimulering van een brede participatie van stakeholders (waaronder de particuliere sector) in een vroege fase. - Mechanismen voor conflicthantering.

- CBT is het effectiefst wanneer stakeholders samenwerken. - Het stimuleren van bijdragen van alle stakeholders draagt bij aan het gevoel van eigenaarschap en verantwoordelijkheid.


- Traininginterventies die gebaseerd zijn op - Capaciteitsversterking in het Rinjani de behoeften. National Park was gebaseerd op een - De ontwikkeling van 3 niveaus van beoordeling van de behoeften van de management: capaciteit voor gemeenschap in Indonesië. projectadministratie, middelenbeheer en - Het Nepal Conservation Research and productontwikkeling en Training Centre (NCRTC) in Chitwan - marketing. organiseerde trainingscursussen voor - Trainingsmateriaal in de lokale taal. verschillende gebruikersgroepen. - Trainingsmateriaal dat interessant, Modules omvatten het management kleurrijk en toegankelijk is voor de lokale van in het wild levende dieren, bevolking. gemeenschapsbosbouw, voorlichting inzake natuurbescherming, het beheer van de gastverblijven, gemeenschapsparticipatie en het begrijpen van de natuur.


- Het is duidelijk dat capaciteitsversterking een belangrijk onderdeel zal vormen van elk CBT-initiatief. - Alle partners zouden eventueel capaciteitsversterking kunnen gebruiken - Het verzuim om de verschillende niveaus van behoeften inzake managementcapaciteit aan te vullen, kan leiden tot het mislukken van het project. - Training dient de kennis, de vaardigheden en de motivatie van de participanten te ontwikkelen. - Training in tourbegeleiding dient overeen te komen met daadwerkelijke mogelijkheden om aan werk te komen.


- Jungle Bay Resort and Spa in Dominica begon met het opzetten van een NGO, de South East Tourism Development Committee (SETDC) dat de lokale bevolking betrok in de ontwikkeling van de toeristensector.

- TDe Caribbean Tourism Human Resource Council (CTHRC) ontwikkelt en bevordert trainingsmateriaal voor de ontwikkeling van het menselijk potentieel, welk materiaal in de gehele regio wordt gebruikt. - Het door de EU gefinancierd Integrated Tourism Development Programme ontwikkelde in Suriname een handleiding in de lokale Nederlandse taal inzake trainingsvaardigheden en bewustwording.



23


4.5 Spreiding van voordelen

Cruciale factor(en)

Goede Werkmethode(n) - Een duidelijke focus op specifieke doelgroepen en begunstigden. - Duurzame mechanismen voor een betere of rechtvaardigere spreiding van de voordelen. - Gender-gevoelige planning. - Mechanismen voor conflicthantering. - De ontwikkeling van transparante en verantwoordelijke gemeenschapsinstituten.

Voornaamste lering die getrokken is - CBT zou alleen ten goede kunnen komen van de elite in een gemeenschap. - Particulier ondernemerschap hoeft niet noodzakelijkerwijs te worden vertaald in doelen van gemeenschapsontwikkeling, hoewel de winsten kunnen worden geherinvesteerd in de gemeenschap middels informele sociaal-economische koppelingen. - Directe betrokkenheid van de armste groepen zal in sommige gevallen een obstakel vormen voor de effectiviteit van toeristenprogramma’s. In die gevallen kan indirecte betrokkenheid juist voordelig zijn voor de minder draagkrachtigen, bijvoorbeeld de levering van landbouwproducten. - De spreiding van voordelen kan wrijving veroorzaken binnen en tussen gemeenschappen onderling. - Positieve lokale sociaal-economische effecten van toerisme kunnen politieke verschillen in een gemeenschap afzwakken.

Caribisch(e) voorbeeld(en) - Hotel Moka in Las Terrazas Complejo Turistico in Cuba is het eigendom van en wordt beheerd door de overheid en de lokale gemeenschap, en de inkomsten uit de toeristensector worden gedeeld. De inkomsten worden verdeeld tussen/ het instandhouden van het bedrijf en de gemeenschap. Twee gekozen gemeenschapsleden beslissen hoe het deel van de gemeenschap – ongeveer een-derde van het nettoinkomen van het hotel – wordt bestemd. - Er wordt in La Ruta del Café in de Dominicaanse Republiek een vergoeding voor gemeenschapsontwikkeling in rekening gebracht. - Inkomsten verworven in een jaarlijkse bloemenshow door de Giraudel Eggleston Flower Group, worden gebruikt voor projecten t.b.v. gemeenschapsontwikkeling in Dominica. - De employees van Jungle Bay Resort and Spa in Dominica geven uit eigen beweging 10 procent van de collectieve tips aan hun Community Grant Programme.

Internationa(a)l(e) voorbeeld(en) - Het Sa Pa Tourism Programme in Vietnam heeft een vergoedingssysteem voor toekomstige ontwikkelingen en implementeert overheidsgedragslijnen om een rechtvaardige spreiding van winsten uit de toeristensector te ondersteunen. - Het Cultural Tourism Programme van Tanzania, ontwikkeld door SNV en de Tanzania Tourism Board, omvatte een vergoeding voor gemeenschapsontwikkeling in rekening gebracht door alle CBTprojecten. - De Kibale Association for Rural and Environmental Development (KAFRED) heeft een school voor secundair onderwijs gebouwd en betaalt de leerkrachten met inkomsten verkregen uit de Bigodi Wetland Sanctuary in west Oeganda. - Een verschaffer van accommodatie t.b.v. het CBT in Lalibela, Ethiopië, houdt 40 procent van de betalingen door toeristen voor herinvesteringen, afschrijving en een collectief gemeenschapsfonds voor ontwikkelingsactiviteiten (bijvoorbeeld de aankoop van een slijpmachine).

24



4.7 Monitoring en evaluatie (M&E)

4.6 Vermindering van de negatieve effecten, het opbouwen van een bewustwordingsproces en voorlichting

Critical Factor(s)

- Er wordt internationaal onvoldoende M&E in CBT ondernomen. - M&E is belangrijk voor het nagaan wat de reikwijdte van een initiatief is geweest, bij het creëren van het eigenaarschap van de gemeenschap van een project, bij donorrapportage en bij het doorspelen van ervaringen.

- CBT-producten kunnen negatieve effecten hebben op het milieu, op de economie en op sociaal-cultureel gebied. - Onbehoorlijk gedrag door gastheren/gastvrouwen en/of gasten kan problemen veroorzaken. - Richtlijnen (bijv. Wat wel mag en wat niet mag) voor toeristen dienen op een positieve wijze gepresenteerd te worden. - Milieu-gerelateerde vraagstukken kunnen het best worden aangepakt in CBT-projecten die nauwe banden ontwikkelen met autoriteiten belast met milieubeheer en die organisatorische managementcapaciteit van de gemeenschap bouwen om de zorgpunten aan te pakken en overleg te dien einde te plegen.

Key Lesson(s) Learnt

- Baseline’-onderzoek bij de aanvang van een CBT-initiatief van waaruit de vorderingen worden gemeten. - Participatie M&E waarbij de begunstigden worden betrokken.

- Het Africa Safari Lodge (ASL) Programme verrichtte in 2006, 3 uitgebreide baseline-onderzoeken van gemeenschappen in Mozambique. - Er zijn bruikbare gegevens verschaft over de effecten van armoede op individueel en op gezinsniveau middels een onderzoek door het International Centre for Responsible Tourism (ICRT) in Gambia en door het werk van de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie SNV in het district Humla in Nepal.

International Example(s)

- De effecten van de Anse La Raye Seafood Friday op de middelen van bestaan van de verkopers is vastgelegd.

Caribbean Example(s)

- Voorlichtingsprogramma’s om de - Regelmatige bijeenkomsten voor het - Kiskeya Alternativa en Kalalú-Danza vergroten van de bewustwording in het bewustwording t.a.v. de effecten van hebben een ethische code betreffende Annapurna Conservation Area in Nepal toerisme en maatregelen inzake bezoekersmanagement, lokale geven voorlichting aan de lokale management en vermindering van de gemeenschappen, cultuur en de bevolking over het belang van negatieve effecten groter te maken. natuur en een gedragscode voor toeristenmanagement en - Gedragscodes voor bezoekers aan de Dominicaanse mitigeringsmaatregelen. Het gebied is gastheren/gastvrouwen en gasten. Republiek. in zones onderverdeeld en in bepaalde - Het door de EU gefinancierd - Informatiebronnen inzake cultureel gebieden is alleen toerisme onder bewustzijn voor toeristen. Integrated Tourism Development begeleiding toegestaan, m.a.w. - Vrijwillige zelf-regulerende Programme ontwikkelde georganiseerde groepen, die een hulpmiddelen om het juiste gedrag te bewustwordingscodes over wat mag en trektocht maken. garanderen in milieugevoelige wat niet mag voor tourgidsen, - Responsible, Ecological, Social Tours gebieden. touroperators, toeristen en (REST) heeft een gedragscode voor - Monitoring van milieu-effecten en het gemeenschappen in Suriname. toeristen in Thailand. vaststellen van het draagvermogen van - De Ogasawara Whale-Watching - Nature Seekers (NS) in Trinidad heeft het milieu, alsook een periodieke gedragscodes vastgesteld voor Association (OWA) in Japan beoordeling hiervan. toeristen, personeel en Earthwatchontwikkelde vrijblijvende richtlijnen vrijwilligers. NS heeft ook een voor leden met wetenschappelijke onderzoek naar de zandverdichting deskundigen en gemeenschapsgidsen als gevolg van de om duurzame observatie van schildpadobserveerders laten walvissen te bevorderen. verrichten om zo het draagvermogen van Matura Beach inzake toeristen te beoordelen.

Good Practice(s)

VI. Casestudies van Goede Werkmethoden


Giraudel/Eggleston Flower Group Inc.

3 Rivers and Grand Fond Village

La Ruta Del Café

St. Helena Women's Group

Walkerswood Country Tour

Anse La Raye Seafood Friday

Plas Kassav

Roxborough Estate Visitor Services Cooperative

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. Nature Seekers

Portsmouth Indian River Tour Guides Association

1.

Casestudie:

Cruciale hulpmiddelen:

Toegang tot de markt

Infrastructuur -ontwikkeling voor fysieke toegang X

X

X

X

Commerciële levensvatbaarheid

Mechanismen voor nietsubsidiefinanciering X

X

X

X

Productontwikkeling inzake traditionele activiteit X

X

X

X

X

X

X

Ondersteuning van toeristenbedrijf of NGO X

X

X

X

Multi-stakeholder ontwerp en planning X

Institutionele ondersteuning van de overheid X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Gebruik van hulpbronnen die gemeenschappelijk bezit zijn

Beleidsraamwerk

Participatieplanning X

X

Capaciteitsversterking en ontwikkeling X

X

X

X

X

X

X

X

X

Implementatie

X

X

X

X

X

Leiderschap vanuit de gemeenschap

Cruciale factoren:

X

X

X

X

X

Lokale economische banden/eerlijke handel

Index van casestudies van goede werkmethoden

X

X

X

Spreiding collectief voordeel

26 X

X

X

X

Management van de effecten van het toerisme

Dominica

CASESTUDIE #1

Portsmouth Indian River Tour Guides Association (PIRTGA), Dominica SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Ontwikkeling van Infrastructuur • Institutionele ondersteuning • Gebruik van hulpbronnen die gemeenschappelijk bezit zijn • Capaciteitsversterking en ontwikkeling van vaardigheden • Management van de effecten van het toerisme

ACHTERGRONDINFORMATIE Dominica is gelegen aan het noordelijke eind van de Kleine Antillen, tussen de twee Franse eilanden Guadeloupe in het noorden en Martinique in het zuiden. Het eiland is 29 mijl lang en 16 mijl breed en wordt gepropageerd als ‘Het natuureiland van het Caribisch Gebied’. Het is oorspronkelijk vulkanisch en een rotsachtig mooi, ruig landschap met hoog oprijzende bergen en 365 rivieren. De Indianrivier stroomt door dichte bossen in de Prince Rupert Baai in de stad Portsmouth in het noordwesten. Informeel begonnen de riviertochten in de zeventiger jaren en sindsdien zijn deze tochten een georganiseerde en belangrijke toeristenattractie in Dominica geworden.

BESCHRIJVING VAN TOERISTENACTIVITEITEN Gidsen bieden bezoekers een tocht van één mijl over de rivier terwijl zij uitleg geven over de natuur. Er was een populaire Bush Bar onderweg die ‘dynamite rum’ verkocht, maar er wordt momenteel een moderne horeca-faciliteit opgezet. Er worden maaltijden verzorgd voor verschillende toeristenmarkten, waaronder cruiseschepen die aanmeren op de ankerplaats Cabrits, jachten, touroperators, toeristen die zelf varen of rondrijden, en voor scholen en ingezetenen. Jachtbezoekers zijn een winstgevendere markt dan cruisetoeristen, aangezien touroperators lagere tarieven per hoofd betalen en de meeste cruiseschepen aanmeren in de hoofdstad Roseau. PIRTGA telt 30 mannelijke leden die gecertificeerde tourgidsen zijn en die over lokale houten boten beschikken. De gidsen werken volgens een aflossingschema.

EFFECTEN De tochten over de Indianrivier vormen een belangrijke economische activiteit in het gebied en hebben een grote invloed op de lokale middelen van bestaan. De geschatte tourvergoedingen die in de lokale economie werden gepompt, waren in 2006 ongeveer US $ 80.000. Het aanvangskapitaal voor de aankoop van een boot is laag en kan binnen een seizoen worden terugbetaald. Positieve economische effecten zijn o.a. het 28


scheppen van werkgelegenheid en inkomstengenerering voor riviergidsen en souvenirverkopers, herinvestering van winsten in andere lokale ondernemingen (bijv. woningbouw en het verhuren van logeeraccommodatie) en een vergroting van vaardigheden op het gebied van tourbegeleiding, dienstverlening op het gebied van gastvrijheid, bedrijfsmanagement en organisatorische ontwikkeling. Een sterker organisatorisch vermogen stelt de tourgidsen in de gelegenheid om invloed uit te oefenen op de nationale besluitvorming. Milieu-effecten zijn o.a. een grotere lokale waardering voor de biodiversiteit, een sterker collectief management van de natuurlijke hulpbronnen en een verbeterde infrastructuur (een stuw) ter voorkoming van erosie.

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot markt Investeringen in de ontwikkeling van de infrastructuur zijn belangrijk geweest voor de ontwikkeling van het product en voor een verbeterde fysieke toegang tot de rivier. Het gebouw dat is opgezet met donorhulp en dat het eigendom is van de Afdeling Bosbouw, wordt gebruikt als ontvangstruimte en verkoopruimte voor de tours. Via het door de EU gefinancierde Eco-Tourism Development Programme (ETDP) is er een stuwdam gebouwd om de kade te beschermen en is tegelijkertijd de pier om in te schepen verbeterd.

Commerciële levensvatbaarheid PIRTGA is succesvol vanwege de nabijheid van een natuurattractie en klantenkring. De Associatie biedt een aantrekkelijk hoogwaardig product en heeft vraagstukken inzake gezondheid en veiligheid aangepakt. Er worden reddingsvesten aangeboden. Touroperators en de National Development Corporation (NDC) brengen dit product daarom succesvol op de markt.

Beleidsraamwerk Het beleid van Dominica inzake gemeenschapstoerisme werd door de ETDP opgesteld en vormt onderdeel van het National Tourism 2010 Policy. Het beleid stelt: “het op actieve wijze openstellen van mogelijkheden voor plattelandsgemeenschappen, de lokale bevolking en de informele sector om hun betrokkenheid in de toeristenindustrie te vergroten, in het bijzonder in de toeristenplanning en het exploiteren van ondernemingen”. Institutionele ondersteuning van de Afdeling Bosbouw, de NDC en de ETDP heeft PIRTGA in staat gesteld om de tourbegeleiding op succesvolle wijze te exploiteren. Toegangsrechten tot de Indianrivier zijn cruciaal, aangezien de toeristenactiviteit in een beschermd gebied plaatsvindt.

Implementatie Capaciteitsversterking heeft vaardigheden ontwikkeld en alle PIRTGA-leden zijn gecertificeerde tourgidsen. De National Development Corporation (NDC) heeft leden getraind in ‘awareness’ m.b.t. de toeristensector en hoogwaardige klantendiensten, en beschikt over gecertificeerde gidsen. De Afdeling Bosbouw heeft milieu ‘awareness’ verbeterd alsook de vaardigheden op het gebied van het uitleg geven over de natuur. Een goed management van de effecten van het toerisme door de leden is opvallend. Succesvolle acties van de zijde van PIRTGA hebben geresulteerd in wijziging van de wet, waardoor het gebruik van buitenboordmotoren op de rivier verboden is (Wet 10 van 2002 Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

29

Power Craft Prohibition) aangezien dit het effect van de vrije natuur op de bezoekers verminderde en een negatieve invloed had op de kwaliteit van het water, de flora en de fauna. Leden adviseren jachten waar zij moeten aanmeren om schade aan het koraalrif te voorkomen en controleren de haven op vrijwillige basis. PIRTGA gaat door met het lobbyen voor de installatie van meerboeien voor jachten om het milieubeheer en de veiligheid te verbeteren. De Association heeft ook de verantwoordelijkheid op zich genomen voor het opruimen van welke rommel dan ook in de rivier.

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. Een toeristenbeleid en ondersteunende institutionele regelingen kunnen de ontwikkeling van het CBT faciliteren. 2. De locatie doet er wel aan toe en de nabijheid van clientèle is belangrijk. 3. Inkomsten uit de toeristensector zijn uitermate seizoengebonden en afwisselend. 4. De ontwikkeling van een CBT-vereniging kan externe ondersteuning op de lange termijn voor capaciteitsversterking en productontwikkeling vereisen. 5. Communicatie en samenwerking met en capaciteitsversterking van stakeholders zijn vereist om de duurzaamheid van de natuurlijke hulpbronnen waarvan de toeristensector afhankelijk is, te garanderen. 6. Het ontvankelijk maken van de bevolking inzake het CBT, verbetert de samenwerking met de gemeenschap bij het innen van overheidsvergoedingen voor gebruikers van beschermde gebieden. 7. Bepleiting door gemeenschapsorganisaties kan van invloed zijn op de nationale besluitvorming. 8. Grotere sociale vraagstukken kunnen de kwaliteit van een toeristenproduct in gevaar brengen.

CONTACTINFORMATIE Portsmouth Indian River Tour Guides Association (PIRTGA) Michael Douglas Boulevard, Portsmouth, Dominica. Email: [email protected]

INFORMATIEBRONNEN Portsmouth Indian River Tour Guides Association. Eco-Tourism Development Programme, Ministerie van Toerisme en Betrekkingen met de Particuliere Sector. Afdeling Bosbouw. Commonwealth of Dominica (2006) Tourism 2010 Policy. Ministerie van Toerisme en Nationale Ontwikkelingssamenwerking. CTO (1997) De rol van de Indianrivier in het Eco-toerisme van Dominica. Presentatie verzorgd door Andrew ‘Cobra’ O’Brien. Eerste Conferentie inzake Duurzaam Toerisme, Dominica.

30


CASESTUDIE #2

Giraudel/Eggleston Flower Group Inc., Dominica SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Financieringsmechanismen • Productontwikkeling op basis van de traditionele activiteit(en). • Ondersteuning van toeristenorganisaties • Institutionele ondersteuning • Capaciteitsversterking en ‘awareness’ • Leiderschap vanuit de gemeenschap • Collectieve spreiding van voordelen

ACHTERGRONDINFORMATIE De niet ver van elkaar gelegen dorpen Giraudel en Eggleston liggen dichtbij Roseau, hoog tegen de Morne Anglais, de op twee na hoogste berg in Dominica. De dorpen liggen aan het Morne Trois Pitons National Park (MTPNP), dat in 1998 werd geregistreerd als een UNESCO World Heritage Site (werelderfgoedlocatie). Er bestond behoefte om alternatieve inkomstengenererende activiteiten voor deze dorpsgemeenschappen te ontwikkelen, aangezien de bestemming van het natuurbeschermingsgebied in strijd was met de traditionele middelen van bestaan, zoals visvangst, jacht, landbouw en houtwinning. Verder werd het verbouwen van bacoven (voorheen het ‘groene goud’ van de Bovenwindse Eilanden) verminderd vanwege het opheffen van de beschermde markten. In 1984 startte een ‘Women in Agriculture’ -groep die bestond uit 10 vrouwen met elk een boerderij met een gemiddelde grootte van 1,5 hectare. Deze groep stimuleerde het telen van traditionele bloemen en andere tuinbouwactiviteiten. De groep is uitgegroeid tot een gemeenschapsorganisatie bestaande uit 18 leden, nl. de Giraudel/Eggleston Flower Group, die zich in 2005 als een NGO registreerde. De Groep stelde in 2003 ondersteuning van het United Nations Development Programme/Small Grants Programme (UNDP/SGP) veilig, aangevuld door de Community Tourism Foundation (CTF) in Barbados en het door de EU gefinancierde Eco-Tourism Development Programme (ETDP), om gemeenschapstoerisme te ontwikkelen ter bescherming van het gebied, de economische activiteiten te diversifiëren en de armoede terug te dringen. De doelstellingen van het UNDP/SGP Project waren: a) Boeren voorlichting te verschaffen over en hen te trainen in milieu-vriendelijke landbouwmethoden. b) De dorpsbewoners voorlichting te geven over het Morne Anglais-gebied. c) Zeldzame en nuttige planten en bomen te beschermen, te behouden en te cultiveren.


31

d) Een recreatie en voorlichtingscentrum te ontwikkelen om het gebied in waarde te doen toenemen. e) De gemeenschapsinkomsten te verschaffen en te vergroten. f) Een additionele eco-toeristische attractie voor Dominica te verschaffen. Activiteiten zijn o.a. geweest het opzetten van een jaarlijkse bloemenshow, de ontwikkeling van een botanische tuin en een ontvangst van bezoekers met rondleiding door de huistuinen, verbetering van een wandelpad door Morne Anglais, verfraaiing van het dorp en training alsook het ontvankelijk maken van de bevolking voor toeristen.

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT De Giraudel-Bloemententoonstelling werd in 2004 gehouden en werd zeer goed ontvangen. De tentoonstelling trok in een periode van 2 dagen ongeveer 4.000 lokale, regionale en internationale bezoekers. Wanneer de botanische tuin en de vaste gebouwen die voor meerdere doeleinden geschikt zijn, helemaal zijn afgebouwd en ingericht, zijn er jaarlijkse bloemententoonstellingen en andere evenementen, verzorgde tours, een creools café, een plantenkwekerij en groentenproductie gepland. In 2005 en 2006 werd de bloemententoonstelling niet gehouden vanwege omstandigheden buiten de controle van de Group. Deze waren o.a. droogte en het gebrek aan een permanente watertoevoer, stormschade aan tijdelijke bouwsels, ontoegankelijkheid vanwege de aanleg van een waterleidingsysteem en het gebrek aan een vaste locatie. Men is momenteel bezig met het oplossen van deze beperkingen. Rondleidingen in huistuinen voor cruisepassagiers van de cruiseschepen van Princess en Holland-Americaline en voor bezoekers die bleven logeren, begonnen in 2005 op verzoek van de Whitchurch Travel Agency, de grootste touroperator in Dominica. De tours hebben maximaal 10 toeristen per tour om de productkwaliteit en de authenticiteit te garanderen. De inkomsten worden ook gegenereerd door de vrije verkoop van bloemen en het verkopen van bloemen t.b.v. bloemententoonstellingen bij evenementen en in hotels. Het gidsen op het Morne Anglais-looppad is gecompliceerd vanwege het grondenrechtenvraagstuk en vanwege de vele ingangen en routes. De Group heeft aanbevolen dat de Dorpsraad juridisch gezien in een sterkere positie moet zijn om deze toeristische activiteit verder te ontwikkelen en te managen.

EFFECTEN Het inkomsten-genererend potentieel van de snijbloem- en groentenproductie wordt gemaximaliseerd middels diversificatie in de toeristensector. Deze activiteiten zijn economisch gezien belangrijk vooral voor vrouwen en voor steeds meer mannen vanwege de achteruitgang in de bacoveproductie. De toeristensector heeft ook een collectief inkomen voor de ontwikkelingsprojecten in de rurale gebieden gegeneerd. Zo brachten de toegangskaartjes en de standhuur van de kraampjes tijdens de bloemententoonstelling in 2004 ongeveer US$10.000 op. Een deel van dit bedrag werd aangewend om koelfaciliteiten aan te schaffen in het lokale gezondheidscentrum. Het project heeft ook geleid tot een sterkere organisatorische capaciteit vanwege een verbeterd groepsmanagement, de voorziening van een recreatie- en trainingsfaciliteit voor de gemeenschap in de botanische tuin, een grotere ‘awareness’ voor het milieu en een betere kennis van de flora in het gebied en van het kweken van zeldzame en nuttige planten en bomen. 32


CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt De dorpsgemeenschappen van Giraudel en Eggleston hebben het geluk dat zij vlakbij het Morne Trois Pitons National Park (MTPNP) en dichtbij van cruiseschepen en de logeerfaciliteiten voor de passagiers in de hoofdstad liggen.

Commerciële levensvatbaarheid “Ik zei tegen de donoren: “Dit project zal met of zonder uw financiering slagen; u zult de ontwikkeling ervan gewoon versnellen!” (Groepscoördinator)

Financiering voor productontwikkeling is het resultaat geweest van een innoverende mobilisatie van hulpbronnen. De Group is in staat geweest om vanuit de gemeenschap middels evenementen, donaties en leningen, voldoende fondsen op te brengen om een terrein van 2,6 hectare te kopen om de botanische tuin te ontwikkelen - een aanwinst die cruciaal is voor de toekomstige ontwikkeling van de toeristensector. Kleine subsidies hebben de ontwikkeling van de basisinfrastructuur versneld.

Vindingrijke diversificatie van de traditionele activiteit van het kweken van bloemen heeft aantrekkelijke, hoogwaardige en unieke toeristenproducten ontwikkeld. Deze attractie komt tegemoet aan een vraag van een niche-markt door het in stand houden van de gevestigde naam van Dominica als het ‘Natuureiland van het Caribisch Gebied’. De ondersteuning van toeristenbedrijven in de beeldvorming, de ontwikkeling en de marketing van het product is cruciaal. Whitchurch Travel Agency en Exotica Hotel steunen de ‘tuintours’ en dit heeft het bezoekersaantal binnen een relatief korte tijd duidelijk doen stijgen

“We groeien sneller dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden” (Groepscoördinator)

Beleidsraamwerk Het Beleidsplan van Dominica inzake Gemeenschapstoerisme werd opgesteld door het EcoTourism Development Programme (ETDP) en vormt onderdeel van de nationale Tourism 2010 Policy. Het beleid stelt: “Het op actieve wijze openstellen van mogelijkheden voor dorpsgemeenschappen in de rurale gebieden, de lokale bevolking en de informele sector om hun betrokkenheid in de toeristenindustrie te vergroten, in het bijzonder in de toeristenplanning en het exploiteren van ondernemingen”. Institutionele ondersteuning van de overheid werd middels een subsidie van het ETDP Community Tourism Development Fund verleend voor de bouw van een ontvangstcentrum.

Implementatie Capaciteitsversterking heeft geleid tot een verbeterd groepsmanagement, een verbetering van het niveau van de gastvrijheid, van tourgidsen en van de vaardigheden op culinairgebied en m.b.t. de handenarbeid, alsook van een verbeterd milieubewustzijn. Een sterk leiderschap binnen de gemeenschap, mobilisatie en organisatie hebben het toeristenproject in belangrijke mate gefaciliteerd, hetgeen wordt gekenmerkt door een hoge mate van participatie en gemeenschapsbijdragen in de vorm van vrijwillige arbeid, donaties en leningen. Giraudel en Eggleston hebben geluk aangezien zij over verschillende bewoners beschikken met leiderschapskwaliteiten en mobilisatietechnieken, organisatorische Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

33

ontwikkeling, netwerken, mobilisatiehulpmiddelen, projectmanagement, vaardigheden op zakelijk en public relations-gebied om de toeristensector op effectieve wijze te ontwikkelen. De verdeling van de inkomsten geschiedt rechtvaardig; zowel de bloemenkwekers als de bredere gemeenschap profiteren van inkomstengenerering, aangezien projectdonaties de lokale ontwikkelingsinitiatieven financieren.

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. Een bonafide lokaal bestuur, een sterke gemeenschapsorganisatie, een hoge graad van mobilisatie en bijdragen vanuit de gemeenschap zijn belangrijke succesfactoren. 2. Sommige commerciële toeristenoperators zijn steeds meer geïnteresseerd in hoogwaardige CBT-activiteiten en zulke voorstanders zijn belangrijk voor het succes. 3. Het opbouwen van partnerschappen binnen de gemeenschap en tussen de gemeenschap en zorgvuldige geselecteerde externe instellingen helpt de traditionele verdelingen en spanningen in kleine gemeenschappen te overwinnen. 4. Het gebrek aan beschikbare en/of betaalbare grond in kleine (eiland) ontwikkelingsstaten kunnen het CBT beperken. De behoefte van de Group om snel fondsen te verkrijgen om land te kopen voor toeristische ontwikkeling, illustreert het belang van de beschikbaarheid van financiering (bijv. zachte leningen) die relatief gemakkelijk te verkrijgen is. 5. Inadequate infrastructuur in een gebied maakt CBT kwetsbaarder voor natuurlijke rampen zoals droogte en tropische stormen. 6. Toegangsrechten tot hulpbronnen die op gemeenschappelijk bezit zijn en toestemming om particuliere grond te gebruiken voor de toegang, kunnen CBT faciliteren en vereisen een goede samenwerking met stakeholders. 7. Speciale evenementen vereisen verkeersmanagement om verkeersopstoppingen te verminderen.

CONTACTINFORMATIE Giraudel/Eggleston Flower Group Inc. Giraudel, Dominica. Tel: +767 448 2458

INFORMATIEBRONNEN Giraudel/Eggleston Flower Group Inc. Eco-Tourism Development Programme, Ministerie van Toerisme en Betrekkingen met de Particuliere Sector. Hotel Exotica United Nations Development Programme Small Grants Programme - www.sgp.undp.org Commonwealth of Dominica (2006) Tourism 2010 Policy. Ministerie van Toerisme en Nationale Ontwikkelingssamenwerking. CTF (2004) Community Tourism Foundation Programme Report. Barbados.

34


CASESTUDIE #3

Levenspakket van de gemeenschap 3 Rivers in Grand Fond Village, Dominica SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Productontwikkeling op basis van traditionele activiteiten • Ondersteuning van een toeristenbedrijf • Participatieplanning

ACHTERGRONDINFORMATIE 3 Rivers is een eco-toeristische logeergelegenheid in het zuidoosten van Dominica die in 2002 geopend werd en inmiddels een prijs (een award) heeft gewonnen. Alle personeelsleden zijn afkomstig uit de omliggende dorpen. De oprichter was onder de indruk van het welkom van gasten in het gebied en realiseerde zich hoe dit het plezier van de bezoeker verhoogde en de mogelijkheden in zich had om additioneel inkomen voor de lokale gezinnen te genereren. Dit vormde het idee om het CBT te ontwikkelen en er werd een ‘Levenspakket voor de Gemeenschap’ opgezet met de dorpsbewoners van Grand Fond. Er was geen externe financiering vereist, alleen het adviseren van de bewoners van 3 Rivers en het verzorgen van een eenvoudige training in gastvrijheid. Peace Corps Volunteers (PCV) en het Eco-Tourism Development Programme (ETDP) van het Ministerie van Toerisme hebben ook geholpen met de ontwikkeling van het CBT in het gebied. Grand Fond is bezig met het opzetten van een ‘Bamboo Café’ alsook met de aanleg van een pad naar de Derniere-watervallen. 3 Rivers als logeergelegenheid verschaft technisch advies en garandeert dat de gemeenschap een bijdrage levert aan de ontwikkeling van het CBT.

“Ik geef jou mijn tijd om het plan te maken als jij jouw tijd geeft om het gat te graven” Jem Winston, Manager 3 Rivers


35

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT Het ‘Levenspakket van de Gemeenschap’ biedt een brede reeks aan activiteiten waaronder bezoeken aan een boerderij waar kruiden geteeld worden, koffie- en cacaoplantages, aan een laurierblad-oliefabriek, aan een lagere school, aan watervallen, en het bevat een oefening met een reggae and een calypso band. De activiteiten worden overgedragen, bijvoorbeeld het oogsten van taro (tajerblad) en het leren hoe callaloosoep (groentesoep met tajerblad) te maken of kokosnoot en bamboe te oogsten om materiaal voor de handenarbeid te maken. Ongeveer 25 procent van de gasten neemt deel aan een activiteit van een halve dag en de school en de kruidentuin zijn het populairst.

EFFECTEN In het eerste jaar van de uitvoering van deze activiteiten tussen oktober 2005 en augustus 2006, namen 233 toeristen deel aan verschillende gemeenschapsactiviteiten en er werd US $ 4.315 betaald aan de gastheren/gastvrouwen in het dorp. Dit is een belangrijke nieuwe bron van aanvullend inkomen en schept belangrijke interacties tussen de bezoeker en de gastheren/gastvrouwen.

36


CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt De ontwikkeling van de toeristensector in het zuidoosten van Dominica is relatief nieuw en het CBT zou hoogstwaarschijnlijk niet levensvatbaar zijn zonder ondersteuning van toeristenbedrijven, zoals 3 Rivers, die de toeristeninfrastructuur ontwikkelen en clientèle naar het gebied brengen. Het aantal toeristen dat blijft logeren, is groeiende en de dorpsbewoners zijn in staat gesteld om te participeren in de mogelijkheden die de toeristensector biedt.

Commerciële levensvatbaarheid Productontwikkeling op basis van traditionele activiteiten heeft verschillende voordelen. Zij voldoet aan de vraag van toeristen naar authentieke, culturele excursies; de activiteiten vereisen geen aanvangskapitaal of uitgebreide capaciteitsversterking en brengen geen exploitatiekosten met zich mee. De ondersteuning van 3 Rivers is cruciaal. De logeergelegenheid heeft de gemeenschap van Grand Fond geholpen om het product in concept te formuleren en te ontwikkelen en brengt de excursies via het Internet en middels promotieliteratuur in de logeergelegenheid op de markt. Verdere informatie, reserveringen en betalingen worden ook gemanaged door 3 Rivers, dat een bescheiden commissie in rekening brengt om de kosten te dekken en de belastingen te betalen.

Beleidsraamwerk De samenwerking tussen 3 Rivers en Grand Fond ondersteunt het Beleid van Dominica inzake het Gemeenschapstoerisme, welk beleid “de formele toeristensector stimuleert om medewerking te verlenen aan en samen te werken met de informele sector, en te erkennen dat deze samenwerking aan de ene kant in het belang is van de toeristensector op de lange termijn zelve en aan de andere kant dat zij een sociale verantwoordelijkheid en bijdrage levert aan de nationale ontwikkelingsdoelstellingen van Dominica m.b.t. verbeterde sociale rechtvaardigheid, armoedebestrijding en duurzame economische groei.

Implementatie Participatieplanning waarmee 3 Rivers gestart is, is zeer bevorderlijk geweest. Er werd een bijeenkomst gehouden tussen 3 Rivers en de dorpsraad van Grand Fond om de mogelijke toeristische activiteiten in de gemeenschap te bespreken. In eerste instantie dachten de dorpsbewoners dat zij een nieuwe toeristische activiteit moesten ontwikkelen t.b.v. de bezoekers, aangezien zij ervan uitgingen dat hun dagelijkse activiteiten niet interessant zouden zijn. Na overtuigd te zijn, werd overeengekomen dat de nadruk zou worden gelegd op de dagelijkse activiteiten om een authentiek inzicht te geven in het dorpsleven in plaats van nieuwe of geënsceneerde activiteiten te ontwikkelen. De gemeenschap kwam naar voren met een lijst van potentiële attracties die het pakket vormden en 3 Rivers zorgde voor de basistraining in gastvrijheid.


37

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. Er is binnen de gemeenschap vaak een gebrek aan begrip van wat toerisme inhoudt. 2. Het CBT is normaliter een toegevoegde activiteit en doet het beter wanneer de basisbestemming het goed doet. 3. Toeristen worden steeds kritischer en sommige marktsegmenten geven meer de voorkeur aan authentieke culturele ervaringen dan aan geënsceneerde toeristenproducten. 4. Toeristenbedrijven kunnen waardevolle voorstanders van het CBT zijn en door de particuliere sector ondersteunde initiatieven hebben eerder kans van slagen. Een algemene beperking voor bedrijven die het CBT steunen, is een gebrek aan tijd om zich te wijden aan de ontwikkeling hiervan. 5. Het CBT kan op succesvolle wijze worden ontwikkeld zonder externe financiering, maar wel met de technische adviezen, de training, marketing en communicatieondersteuning van commerciële toeristenbedrijven. 6. Internationale vrijwilligers die in de gemeenschap wonen, kunnen worden gebruikt om het CBT op effectieve wijze te ontwikkelen. 7. Bijdragen van de gemeenschap in de vorm van bijvoorbeeld tijd, arbeid, lokaal beschikbaar materiaal, zijn belangrijk aangezien dit het gevoel van eigenaarschap en verantwoordelijkheid van de gemeenschap voor het project verhoogt.

CONTACTINFORMATIE 3 Rivers P.O. Box 1292, Roseau, Commonwealth of Dominica Tel.: +767 446 1886 Email: [email protected]

Website: www.3riversdominica.com

INFORMATIEBRONNEN 3 Rivers. Dorpsraad Grand Fond Eco-Tourism Development Programme, Ministerie van Toerisme en Betrekkingen met de Particuliere Sector. Commonwealth of Dominica (2006) Tourism 2010 Policy. Ministerie van Toerisme en Nationale Ontwikkelingssamenwerking.

38


Dominican Republic

CASESTUDIE #4

La Ruta del Café, Dominicaanse Republiek SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Ontwikkeling infrastructuur • Productontwikkeling op basis van traditionele activiteiten • Ondersteuning van toeristenbedrijven en NGOs • Ontwikkeling van vaardigheden • Lokale economische banden • Collectieve verdeling van de voordelen

ACHTERGRONDINFORMATIE Salcedo is the smallest province in the Dominican Republic, part of the Cibao region in the northeast of the country. The population of the province is approximately 90,000, half of who live in 3 cities. Over the last 20 years, there has been high emigration (estimated at 30,000) to the USA as well as rural to urban migration. This has reduced human resources available to support local socio-economic development. The local economy is dependent on agriculture. The main crops are coffee, cocoa and tropical fruits. Agricultural productivity is poor due to low skill levels, fluctuations in international markets and hurricanes. Tourism is concentrated on the coast and international tour operators control most local excursions. Therefore, it has been challenging for inland rural communities to participate in the industry. Salcedo has no tourism development plan but a project, 'La Ruta del Café', is pioneering alternative income-generating activities based on CBT. The project began in 2005 and is being implemented by the Comitato Aretino per la Cooperazione Decentrata, Ucodep and a local NGO partner, Coscafe. It is financed by the Tuscany Region and the Province of Arezzo in Italy. Development activities are focused on several rural communities who cultivate coffee in the mountainous area of Salcedo, Loma de Salcedo. The project is part of a wider development program and its main objectives are: 1. Het ontwikkelen van duurzaam, verantwoordelijk plattelandstoerisme in de provincie Salcedo. 2. Het versterken van de organisatorische, productieve en handelscapaciteiten van kleine ondernemingen om inkomsten te genereren uit traditionele gewassen voor export en plattelandstoerisme. 3. Het bevorderen van lokale producten (koffie, handenarbeidproducten en lokale gerechten) en tradities en het veilig stellen van de culturele identiteit). 4. Het verhogen van het aantal gezinnen en gemeenschappen dat toeristen kan accommoderen en het opwaarderen van logeergelegenheden aan huis om hoogwaardigere toeristenaccommodaties te kunnen bieden.

40


5. Het diversifiëren van het toerisme door wegen in te slaan die het bezit van cultureel en milieuerfgoed waarderen. 6. Het bevorderen van “La Ruta del Café” op nationaal en internationaal niveau.

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT La Ruta del Café is gebaseerd op het concept van een wijnroute in Toscane in Italië. Personen die Loma de Salcedo bezoeken, blijven in 7 woningen van koffieproducenten. De maximale grootte van een groep is 14 bezoekers. Wandeltochten o.l.v. een gids worden op 3 routes van verschillende graad van moeilijkheid aangeboden om de natuur en de cultuur van het gebied te leren kennen. De toeristen eten traditioneel voedsel in lokale restauranten, zien demonstraties hoe koffie wordt geroosterd, kopen koffie en kunstartikelen, en kijken naar optredens van volksdansen. Het El Cafetal- pad leidt naar een koffieplantage en een museum. Het La Cueva-pad leidt naar een kleine baai met een grot met stalactieten en stalagmieten. Het La Confluencia-pad brengt de bezoekers per muilezel naar een recreatie-badplaats waar de Partido-rivier en de Jamao-rivier samenvloeien. Toeristen zijn totnogtoe voornamelijk lokaal (60%) maar er komen ook internationale bezoekers uit Italië (30%) en de VS (10%).

EFFECTEN Het is van belang op te merken dat er vóór het project geen toerisme bestond in Salcedo. Van januari 2005 tot augustus 2006, bezochten 150 toeristen La Ruta del Café en de duur van het verblijf was gemiddeld 2 dagen. Het totale netto-inkomen was US $ 9.600 en de voornaamste begunstigden waren 7 gezinnen die toeristen accommodeerden, 6 jonge gidsen, verschillende eigenaren van muilezels, ambachtslui, artiesten en voedselverkopers. Er wordt per toerist een

Prijzen vanaf 2006 voor La Ruta Del Café: US $ 23/ per dag voor verblijf in woning US $ 7,5/ per dag voor de gids US $ 6/ per dag voor de eigenaar van de muilezel US $ 6/ per dag voor gemeenschapsheffing


41

gemeenschapsheffing in rekening gebracht om de bewoners die niet betrokken zijn in de toeristensector mede te laten profiteren en de 100 leden van Coscafe zijn indirecte begunstigden aangezien de toeristensector een bijdrage levert aan de promotie van Jamaokoffie. Naar verwachting zal het toerisme het wegtrekken van voornamelijk jongeren verminderen, de culturele uitwisseling versterken en stimulansen verschaffen voor de bescherming van de traditionele en natuurlijke hulpbronnen.

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt De ontwikkeling van de infrastructuur is belangrijk geweest om de toegang tot de markt mogelijk te maken. Salcedo is strategisch gesitueerd nabij toeristencentra aan de kust, waardoor de mogelijkheid bestaat om pakketten samen te stellen die bezoeken aan de kust en aan de berggebieden combineren. De meeste toeristen die Salcedo aandoen, combineren een tocht naar het La Ruta del Café met een bezoek aan de stranden van Las Galeras in Samana. Investeringen in de aanleg van paden om de route te ontwikkelen, zijn belangrijk geweest, zodat toeristen de natuurlijke attracties en de afgelegen dorpen kunnen bereiken. De aanleg van een weg door de overheid die de nabijgelegen stad van Tenares verbindt met toeristische zones aan de noordelijke kust, zal het gebied verder open leggen.

Commerciële levensvatbaarheid Ruta del Café is op succesvolle wijze ontwikkeld op basis van traditionele activiteiten met ondersteuning van NGO’s en toeristenbedrijven. Het vertrouwen dat door de jaren heen door Udocep is opgebouwd met koffieproducenten die in Jamao wonen, heeft geleid tot een hoge mate van interesse en motivatie voor het toeristenproject. Ucodep heeft ook een relatie helpen opbouwen met een vooraanstaande Italiaanse handelsbeurs voor touroperators, t.w. Viaggi Solidali die het product op de markt brengt en toeristen brengt om te logeren in Loma de Salcedo.

Beleidsraamwerk La Ruta del Café heeft, gezien het grote aantal bezoekers dat arriveert, een waarde als voorbeeld, aangezien het model staat voor alternatieve ontwikkeling van de toeristensector in een bestemming waar het CBT relatief onontwikkeld is.

Implementatie Cruciale hulpmiddelen zijn o.a. de ontwikkeling van vaardigheden, economische banden met lokale producenten en spreiding van het collectief voordeel. Er werd een cursus in gastvrijheid voor de gastgezinnen verzorgd en zes personen zijn gekwalificeerd als tourgidsen. Er zijn ook trainingen verzorgd in handenarbeid en in de Engelse taal. De toeristenactiviteit is nauw verbonden met de productie en promotie van het op de biologische handelsbeurs gecertificeerd merk Jamao-koffie dat in het gebied geproduceerd wordt. Het label van de Handelsbeurs verschaft een garantie dat de lokale boeren een eerlijk aandeel krijgen van het inkomen dat wordt gegenereerd uit de koffieproductie. Distributie van het collectief voordeel wordt verder bevorderd middels een gemeenschapsheffing dat per toerist in rekening wordt gebracht en dat ten goede komt van een brede groep binnen de gemeenschap, en van degenen die niet rechtstreeks betrokken zijn in de toeristensector.

42


DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. Er kan een uniek CBT-product ontwikkeld worden, zelfs indien het eerste concept overgenomen wordt van lokale, regionale of internationale ervaring. 2. Kleine plattelandstoeristenondernemingen zijn succesvoller wanneer zij deel uitmaken van vakantiepakketten die door touroperators op de markt worden gebracht. 3. Het van een merk voorzien van de Handelsbeurs wordt internationaal steeds meer erkend en kan marktwaarde toevoegen. 4. Er is behoefte om lokale ondernemers te trainen en het vestigen van bedrijven van inheemse touroperators te ondersteunen. 5. Het is belangrijk om het product op de lokale markt te promoten, aangezien de internationale markt seizoengebonden is. 6. Lokale woningen moeten misschien worden opgewaardeerd voor gebruik als toeristenaccommodatie. 7. De verwachtingen dienen te worden gemanaged aangezien het een uitdaging vormt om grote aantallen leden van de gemeenschap te betrekken in kleinschalig toerisme en er is eventueel een financieringsmechanisme nodig om een collectief inkomen te bewerkstelligen.

CONTACTINFORMATIE Uitvoerende organisaties: Comitato Aretino per la Cooperazione Decentata, Ucodep, Coscafe. Calle Profesor Andrés Regalado numero 5; Clavijo, Salcedo, Republica Dominicana. Tel: +809 577 1475

Fax: +809 577 3390

Email: [email protected]

Website: www.jamao.com

[email protected]

Verantwoordelijk voor Plannen van Latijns Amerika

[email protected]

Verantwoordelijk voor Plannen van de Dominicaanse Republiek

[email protected]

Projectcoördinator “La Ruta del Café”, Salcedo

[email protected]

Projectcoördinator “Atabey”, Bonao

INFORMATIEBRONNEN Ucodep. Ucodep y Movimondo (2005) Rural Tourism and Sustainable Development: Notes. Een project voor het bevorderen van kleine en micro rurale ondernemingen in ontwikkelingslanden middels gedragslijnen van ‘pro-poor’ eco-toerisme. http://www.rural-tourism.it/attivita/Pubbli_PDF_Executive_4Lingue/turismo-ING.pdf GEF Small Grants Programme/UNDP http://www.sgp.undp.org


43

Jamaica

CASESTUDIE #5

St Helena Women's Group (SHWG), Jamaica SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Productontwikkeling op basis van traditionele activiteiten • Institutionele ondersteuning • Capaciteitsversterking en ontwikkeling van vaardigheden

ACHTERGRONDINFORMATIE De St. Helena Women’s Group (SHWG) in Retrieve ligt in het Santa Cruz-gebergte in de gemeente St. Elizabeth. De vrouwen zijn boeren die in hun eigen levensonderhoud voorzien en die vroeger afzonderlijk van elkaar thuis manden vlochten. Het Bureau of Women’s Affairs (BWA) heeft hun belangstelling gewekt om tezamen te komen als groep. De SHWG werd in september 2000 opgericht met de hulp van BWA, om sociale en economische ontwikkeling van de vrouwen en hun gezinnen te ontwikkelen en het bewustzijn van gendergerelateerde vraagstukken te vergroten. De vrouwen kwamen tezamen en deelden hun vlechttechnieken en de vaardigheden voor het kerven van sierkalebassen om een grotere markt voor hun manden te creëren. In de loop van 2002 ontwierp SHWG hun ingewikkelde ‘Calabasket’ (kalebasmand) vlechtwerkstijl. Het maken van een Calabasket begint met een ruwe kalebas die wordt gesneden, ingekerfd en gepolijst. Zij wordt dan gebruikt als een basis om een mand te vlechten van lang palmgrasriet met invoeging van gekleurde raffiaontwerpen. Er zijn 9 vrouwelijke leden (8 vlechters en 1 kalebaskerver) die uit de gemeenschappen Retrieve en Roundhill afkomstig zijn. Ze hebben een kleine werkplaats in Retrieve. De partners zijn verantwoordelijk voor het management van het bedrijf in termen van de productie van goederen en het verhandelen en verkopen van producten. Dit project is een van de lokale ontwikkelingsprojecten gefaciliteerd door de BWA dat nog steeds in productie is, aangezien zijn inkomsten-genereringspotentieel gerealiseerd is. Aangezien SHWG als groep aangesloten is bij de BWA, ontvangt zij vanaf 2001 een jaarlijkse subsidie van de overheid. Teneinde te voldoen aan de overheidsvereisten, werd SHWG in 2006 geregistreerd bij de Kamer van Koophandel als een op de gemeenschap gebaseerde microonderneming. De BWA heeft de leden van de SHWG in staat gesteld te participeren in lokale en nationale workshops en om hun koopwaar tentoon te stellen. SHWG heeft in een aantal evenementen over het gehele eiland geparticipeerd. Deze zijn o.a. het jaarlijkse Devon House ‘Kumba mi yabba’, de Denbigh Agricultural Show, de Woman Incorporated Trade Fair, Jamaica Business Development Centre’s Trade Fair en de Treasure Beach Calabash Literary Festival. SHWG ontving in 2003 een nationale toerismeprijs voor haar Calabasket-produkt van het Ministerie van Toerisme, Cultuur en Entertainment.


45

Verschillende vrijwilligers van het Peace Corps Volunteers (PCV) hebben gewerkt met de SHWG in de vorm van technische assistentie. In 2006 ontving SHWG ondersteuning op marketinggebied van het USAID Rural Enterprise Agricultural Community Tourism (REACT) Programme.

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT De SHWG maakt fijn-gevlochten en unieke, middels handenarbeid vervaardigde souvenirs, zoals portemonnees, placemats, schalen, vazen, picknick- en wasmanden, broodschalen, muurdecoraties en tassen. Sommige van deze artikelen worden alleen op bestelling gemaakt. De goederen worden verkocht in verschillende gift shops (cadeauwinkels), waaronder Sandals Whitehouse, YS Falls, Appleton Estates, Mar Blu Guesthouse, Treasure Beach Women’s Benevolent Society aan de zuidkust en Tropical Expressions in Kingston. De goederen zijn ook in Montego Bay en Westmoreland te koop. De SHWG heeft ook vlechtwerkdemonstraties gegeven bij speciale evenementen; in 2005 bijvoorbeeld participeerden de vrouwen in Sandal’s Whitehouse Heroes Day Celebration. In 2004 waren hun producten ook deel van de Heritage Week Display georganiseerd door het kabinet van de regering. De toeristen kunnen ook de werkplaats van de SHWG in het Santa Cruzgebergte bezoeken om de goederen te bezichtigen en te kopen.

EFFECTEN Het voornaamste middel van bestaan is landbouw, maar de kunstnijverheid is een waardevol aanvullend inkomen, vooral wanneer de landbouwproductie beperkt is vanwege slechte weersomstandigheden. Tien procent van de inkomens gegenereerd van de artikelen die verkocht worden, wordt samengevoegd in een groepsfonds.

46


CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt Retrieve en Roundhill zijn geïsoleerde berggemeenschappen, maar toch is de SHWG erin geslaagd om marktkoppelingen te leggen met lokale commerciële bedrijven en wel met steun van de BWA en de PCV.

Commerciële levensvatbaarheid Productontwikkeling, diversificatie en het van een merk voorzien van nieuwe producten, hebben unieke kunstnijverheidproducten geproduceerd. De hoge kwaliteit en de steeds nieuwe ontwerpen hebben de vlechters in staat gesteld hogere prijzen te eisen dan de concurrenten met een lagere kwaliteit. Er komen speciale bestellingen van particuliere bedrijven, sponsors van fundraising-evenementen en huwelijken. Een speciale opdracht voor Appleton Rum Estate was bijvoorbeeld een ingekerfde fles rum op de Calabasket. De leden hebben de kneepjes van de bedrijfsexploitatie geleerd en hebben meer vertrouwen en zijn succesvoller bij het verkopen van hun producten aan potentiële kleinhandelsverkooppunten.

Beleidsraamwerk Institutionele ondersteuning van de BWA kwam vanwege haar mandaat ingevolge het National Poverty Eradication Programme om samen met arme vrouwen te werken.

Implementatie Capaciteitsversterking en het ontwikkelen van vaardigheden hebben bedrijfsactiviteiten verbeterd, alsook de marketing en groepsadministratie. BWA verschafte begeleiding en steun in leiderschap, groepsdynamiek, planning, netwerken en marketing. Verschillende vrijwilligers van het Peace Corps Volunteers (PCVs) hebben gewerkt met de SHWG, waarbij zij technische assistentie verschaften inzake boekhouding en administratie, productstandaardisatie en diversificatie, verkoop en marketing. Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

47

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. Het uitbreiden van aanvullende verdienmogelijkheden in plattelandsgebieden kan de kwetsbaarheid van arme producenten verminderen. 2. Er zijn vaardigheden nodig op het gebied van de handel en het management om te onderhandelen over bestellingen en betalingsvoorwaarden. 3. Het is moeilijk voor kleine producenten wanneer betalingen niet bij de levering geschieden, aangezien zij gebrek hebben aan werkkapitaal.

CONTACTINFORMATIE St. Helena Women's Group Retrieve, Santa Cruz, St. Elizabeth, Jamaica. Tel: +876 571 4900/ 413 6660

Bureau of Women's Affairs (BWA) Office of the Prime Minister, 4 Ellesmere Road, Kingston 10, Jamaica. Tel: +876 929 542/ 754 8575-8

Fax: +876 929 0549

INFORMATIEBRONNEN St. Helena Women’s Group. Ministerie van Toerisme, Cultuur en Entertainment. Tourism Product Development Company. Bureau of Women’s Affairs. Peace Corps Volunteers.

48


CASESTUDIE # 6

Walkerswood Jerk Country Tour, Jamaica SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Ontwikkeling infrastructuur • Financieringsmechanisme • Productontwikkeling op basis van traditionele activiteiten • Ontwikkeling van vaardigheden • Leiderschap vanuit de gemeenschap • Lokale economische banden • Collectieve verdeling van de voordelen

ACHTERGRONDINFORMATIE Lekker verborgen in de heuvels van St. Ann, ligt Walkerswood Caribbean Foods Ltd. Dit bedrijf heeft zijn oorsprong in een rijke geschiedenis van gemeenschapsactie die kenmerkend is voor het dorpje Walkerswood. Het bedrijf dat in 1978 geregistreerd werd, begon als deel van een actie van een plattelandsgemeenschap om werkgelegenheid te scheppen. De Jamaica Industrial Development Corporation (JIDC) verleende steun aan het project en 2 personen werden in dienst genomen om lokaal gekruide, in reepjes gesneden varkensvlees te verkopen. Voortkomend uit een bescheiden begin, is Walkerswood volwassen geworden. Het bedrijf heeft 14 productlijnen uit een reeks van kruiden, sausjes, specerijen en andere smaakmakers voor voedingsproducten. Het exporteert 80 procent van haar omzet, met een waarde van ongeveer US $ 4 miljoen. Grondstoffen zoals tijm, sjalotjes en pepers worden vers van de boeren opgekocht. Het bedrijf heeft ook getracht om baanbrekend werk te verzetten en vestigde een agrarische bedrijfstak en een restaurantafdeling. Recentelijker heeft het een nieuw toeristenproduct gecreëerd, t.w. de ‘Walkerswood Jerk Country Tour – A Jamaican Epicurean Experience’ waarmee in juli 2005 werd gestart. De tocht wordt verkocht aan cruisetoeristen en toeristen die blijven logeren.


49

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT Bezoekers krijgen een tour van een uur te Walkerswood om te leren over de tradities van de Jamaicaanse keuken. De tour omvat een wandeling door een demonstratie-kruidentuin, een voorbeeld van hoe een BBQ-varken en een kip worden gekruid en gebarbecued bij de dorpsgroeve, met het uitzicht op een traditioneel huis en de fabriek die in bedrijf is. De tour eindigt bij de kunstnijverheidswinkel – die een keuken voorstelt – in het bezoekerscentrum en die verschillende kruiden, kookboeken en artikelen van lokale kunst en kunstnijverheid verkoopt.

EFFECTEN Er zijn veertien lokale bewoners als gids in dienst en het geprojecteerde aantal bezoekers voor 2007 is 20.000. Walkerswood heeft aan fulltime personeel meer dan 100 employees in dienst en in 2006 waren ongeveer 100 lokale boeren gegarandeerd van een markt voor al hun producten.

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt Het dorp Walkerswood ligt 9 mijl van Ocho Rios, een belangrijk toeristencentrum in Jamaica. Een agressieve verkoop- en marketingstrategie heeft het bedrijf geholpen door te breken op de toeristenmarkt. De nadruk is gelegd om de toeristische attractie toegankelijk te maken voor allen en investeringen in de infrastructuur hebben de fabriek toegankelijk gemaakt voor toeristen in een rolstoel.

Commerciële levensvatbaarheid Walkerswood Company heeft een geschiedenis en cultuur van ‘bouwen op eigen kunnen’ en kent een voorzichtig financieel management. Het bedrijf betaalde bijvoorbeeld JIDC voor haar hulp bij het opstarten van een voedselbedrijf en in tijden van financiële problemen (vanwege droogte en stijgingen van de rentevoet) besloten de employees een collectieve salarisverlaging toe te passen. Productdiversificatie in de toeristensector was gebaseerd op de productie van het bedrijf van traditionele voeding en zijn committering aan authenticiteit, kwaliteit en gemeenschapsontwikkeling. Toekomstige plannen voor de toeristensector zullen kooklessen inhouden met gebruikmaking van lokaal gekweekte kruiden en andere ingrediënten in een demonstratiekeuken, het op de markt brengen van een nieuwe zaal voor plechtigheden en het opzetten van een klein museum. Voorts zullen ook de gemeenschapsboerderij en de lokale school in de Country Tour worden opgenomen. ‘Fatsoenlijk ondernemen’ en ‘eerlijk handel drijven’ zijn belangrijke aspecten van het certificeren van het product van Walkerswood.

Implementatie De ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van het toerisme werd aangepakt en Walkerswood zorgde voor een gedegen training van 30 lokale gidsen om de tour te leiden. De Country Tour versterkt de economische banden tussen de toeristensector en de lokale landbouwproductie. Walkerswood begeleidt en ondersteunt lokale boeren bij het leveren van

50


hun landbouwproducten aan de fabriek en de landbouwgrond die eigendom is van het bedrijf wordt door de dorpsbewoners die nabij de fabriek wonen, gecultiveerd zonder huur te betalen. Sterke gemeenschapsleiders die de collectieve voordelen van de ontwikkeling van ondernemingen voorzagen, stichtten Walkerswood. Hun aanpak richtte zich op de werkgelegenheid en het scheppen van welvaart in plaats van cashgenerering, en het doel van het bedrijf was om te garanderen dat een ieder in de gemeenschap die wilde werken een fatsoenlijke baan kon krijgen. De aandelen van het bedrijf konden alleen worden gekocht door employees.

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. Landbouwproductie kan zich ontwikkelen tot agro-verwerking en in de loop der tijd op succesvolle wijze diversifiëren tot agro-toerisme. 2. Een lange-termijnbenadering m.b.t. het scheppen van werkgelegenheid op het platteland dat niet afhankelijk is van toerisme alleen, is erg belangrijk. 3. Het kan verschillende seizoenen duren alvorens men kan doorbreken op de toeristenmarkt, vooral in een volledig ontwikkelde bestemming waar er monopolies heersen van ‘ground handlers’². 4. De ontwikkeling van een nieuw product, voornamelijk gebaseerd op lokale cultuur en traditie, dient te worden geïntegreerd met het grote toeristische product om markten te kunnen vinden. 5. De lancering van een nieuw product dient te worden getimed om samen te vallen met de aanvang van het toeristenseizoen. 6. Het is belangrijk om de gidsentraining te doen overeenkomen met de daadwerkelijke mogelijkheden voor werkgelegenheid.

CONTACTINFORMATIE Walkerswood Caribbean Foods Limited St. Ann, Jamaica Tel: +876 917 2318 Email: [email protected]

Website: www.walkerswood.com

INFORMATIEBRONNEN Walkerswood Caribbean Foods Ltd. Ministerie van Toerisme, Cultuur en Entertainment. Tourism Product Development Company.

² ‘ground handlers’ zijn personen die sight-seeing tours organiseren of de toeristen op deze tochten meenemen. Het kan ook gebeuren dat een persoon of een bedrijf de tour organiseert en de ‘ground handler’ ervoor zorgt dat de toeristen naar de verschillende bezienswaardigheden worden gebracht. In toeristenbestemmingen gebeurt het soms dat een bedrijf een tour naar een bepaalde locatie voor zich neemt en niet toestaat dat kleinere ondernemingen en/of personen een deel van de koek krijgen.


51

Saint Lucia

CASESTUDIE #7

Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF), Saint Lucia SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Ontwikkeling Infrastructuur • Financieringsmechanisme • Ontwikkeling product op basis van traditionele activiteiten • Ontwerp en planning door meerdere groepen van stakeholders • Institutionele ondersteuning • Gebruik van hulpbronnen die algemeen bezit zijn • Participatieplanning • Capaciteitsversterking en ontwikkeling van vaardigheden • Leiderschap vanuit de gemeenschap • Lokale economische banden • Management van de effecten van het toerisme

ACHTERGRONDINFORMATIE Anse La Raye Seafood Friday (ALRSF) nam als voorbeeld het succesvolle Oistins visbakkenevenement dat populair is onder de toeristen op Barbados. De grondgedachte was om het toeristenproduct te diversifiëren en de voordelen van het toerisme te spreiden. Anse La Raye was strategisch gesitueerd voor een dergelijk evenement; rijk in natuur- en cultureel erfgoed en een relatief arme gemeenschap. Op verzoek van het lokale overheidsgezag, faciliteerde de St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) de ontwikkeling van ALRSF. Het evenement werd in juli 2000 gelanceerd en wordt over het algemeen beschouwd als een succes. Grenada heeft inmiddels het visbakkenconcept overgenomen in het visdorpje langs de kust, nl. Gouyave.

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT Buitenlandse toeristen voegen zich op de vrijdagavond bij lokale standhouders aan de waterkant van het dorp. De straat wordt afgesloten voor verkeer en de verkopers verkopen seafood zoals slakken, klipvis en diepzeevis, krab, inktvis en kreeft gekookt op verschillende manieren, alsook drank en kunstwerkjes. Er is zowel muziek op CD als live muziek.


53

EFFECTEN De sociaal-economische effecten op verkopers van ALRSF zijn gedocumenteerd. Het evenement heeft een belangrijke invloed gehad op de economie van het dorp. De meeste verkopers waren werkeloze vrouwen en de onderneming verschaft inkomsten voor huishoudelijke behoeften en investeringen. De lokale economische banden zijn sterk en het evenement biedt een afzetmarkt voor het vissersvolk langs de zuidwest kust. Andere ondernemers die hiervan profiteren zijn artiesten, restauranthouders, verkopers van kunstwerkjes en taxichauffeurs.

54


ALRSF-verkopersprofiel -

72% Vrouwelijk

-

77% Verkopen 2+ jaar

-

83% Lager onderwijs

-

83% Primair inkomen

-

Gemiddelde leeftijd 35 jaar

-

94% Verhoogd inkomen

-

Ongeschoold

-

50% Op inkomsten-gebaseerde leningen

-

61% éénouder gezin

-

25% Uitgebreid tot andere ondernemingen

-

Gemiddeld 2 kinderen

-

93% Opkoop van lokale voeding en drankinput

-

61% schoolgaande kinderen

Bron: Clauzel (2005)

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt De ontwikkeling van de infrastructuur om een hoogwaardig evenement mogelijk te maken, werd gefinancierd door de SLHTP en omvatte de bouw van toiletfaciliteiten en verkoopstalletjes. Anse La Raye is gemakkelijk toegankelijk en bevindt zich dichtbij de belangrijke toeristencentra. Het dorp is gelegen tussen de toeristen-geörienteerde steden Gros Islet en Soufriere. Het verzorgt maaltijden aan cruisebezoekers die stoppen om kunstwerkjes te kopen, buitenlandse toeristen die blijven overnachten, landgenoten die de locatie bezoeken en dorpsbewoners.

Commerciële levensvatbaarheid Een regionale micro-financieringsorganisatie, Microfin, verstrekte een succesvolle cyclus van korte-termijnleningen om de bestaande en nieuwe bedrijven van ALRSF-verkopers uit te breiden. Dit heeft gewerkt middels op karakter-gebaseerde leningen, regelmatig contact met de cliënt en strakke inningsmethoden (Clauzel 2005). Het idee inzake productontwikkeling voor ALRSF was overgenomen van Barbados maar is aangepast volgens de traditionele activiteiten inzake levensonderhoud en het is een uniek evenement geworden. Het evenement komt overeen met een ‘street party’ die nabij de stad Gros Islet wordt gehouden, maar ALRSF is ontwikkeld tot een uniek product, aangezien het klanten/toeristen aantrekt die kritischer zijn en veel meer uitgeven. Een veilig en gezond milieu heeft geleid tot een grotere populariteit van het evenement en ALRSF is een lucratieve ‘business’ geworden.

Beleidsraamwerk Het opzetten van de ALRSF vereiste ontwerp en planning van meerdere groepen stakeholders, institutionele ondersteuning en het gebruik van gemeenschappelijke hulpbronnen. St. Lucia heeft een nationaal erfgoedprogramma voor toeristen ontwikkeld, het SLHTP, dat tracht het CBT te helpen ontwikkelen en verhoogde voordelen te leveren voor de ontwikkeling van de plattelandsgemeenschap. Het SLHTP verschafte belangrijke financiële en technische assistentie aan de lokale overheidsautoriteit die in samenwerking met het Visserijdepartement de voorhoede was van de ontwikkeling van het visbakkenevenement van Anse La Raye. De


55

regering ondersteunde het project ook middels de instelling van een prioriteitsgebied voor economische ontwikkeling. Het evenement is afhankelijk van het gebruik, de ontwikkeling en het management van gemeenschappelijke hulpbronnen, aangezien het wordt gehouden op openbare en particuliere grond in een dorp langs de kust. (Renard 2004).

Implementatie De participatieplanning was gebaseerd op een bepaalde visie. Na een bezoek aan Barbados in 1999 door 3 vissers en de Districtsvertegenwoordiger, zocht de Dorpsraad van Anse La Raye bijstand van het SLHTP om het ‘seafood’-evenement op te zetten. Een participatieproces met de Dorpsraad en in breder verband met de leden van de totale dorpsgemeenschap, resulteerde in een visie voor de toeristenindustrie op basis van het evenement. Vaardigheidstraining heeft de kwaliteit en de duurzaamheid van ALRSF op succesvolle wijze gevestigd, alsook de lokale capaciteit om het evenement te managen. In eerste instantie kregen de Dorpsraad en de Associatie van Verkopers de verantwoordelijkheid om het ALRSF te beheren. Bezorgdheid over organisatorische zwakheden en politieke verdeeldheid werden overwonnen door sterk leiderschap vanuit de gemeenschap en een nieuwe entiteit, de Anse La Raye Seafood Friday-Commissie, bestaande uit leden van de Raad en de Associatie plus 5 andere vertegenwoordigers uit de gemeenschap die belast zijn met het wekelijkse evenement. De Commissie ontvangt een vast bedrag van elke verkoper voor administratie en muzikale entertainment, en is belast met de verlichting, de verwerking van vast afval en de veiligheid. De ALRSF heeft lokale economische banden op gang gebracht tussen ‘seafood’-verkopers en andere lokale micro-ondernemers. De meeste verkopers kopen voedselingrediënten en drank lokaal en het evenement verschaft werk aan vissers, boeren, winkeleigenaren, verkopers van kunstvoorwerpen en taxichauffeurs. Het ontvankelijk maken voor en de implementatie van verzachtende maatregelen om de milieu-effecten van de toeristensector aan te pakken, zijn op gang gebracht. Zorgpunten over de continuïteit van de vangst van bepaalde zeesoorten om de ALRSF te voorzien, zijn door het Visserijdepartement aangepakt middels het ontvankelijk maken van het vissersvolk en de verkopers en dit heeft ertoe bijgedragen dat er een seizoen werd vastgesteld waarin het verboden is om kreeft te vangen. Maatregelen inzake de voedselveiligheid en de afvalverwerking zijn ook geïntroduceerd middels training, beschermende kleding, afvaltonnen en een verbeterde opslag.

56


DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. De lokale overheid kan een centrale rol spelen bij het faciliteren van CBT-initiatieven. 2. Politieke ondersteuning kan in een vroeg stadium cruciaal zijn voor het succes van een initiatief en de snelheid waarmee dit zich ontwikkelt. 3. Alomvattend overleg, een gemeenschappelijke visie inzake het toerisme, een holistische aanpak m.b.t. de productontwikkeling en het opbouwen van lokale managementcapaciteiten zijn belangrijk. 4. Vaardigheidstraining is belangrijk voor het ontwikkelen van een hoogwaardig toeristenproduct en het opbouwen van de managementcapaciteit om dit in stand te houden. 5. Technische en financiële assistentie en voortdurende ondersteuning van andere stakeholders kunnen een project maken of breken. 6. De combinatie van marktkennis, een vast productconcept en standaarden, en zakelijk ondernemerschap zijn cruciaal voor het succes. 7. Een regelmatig analyseproces om het productconcept en de kwaliteit te behouden, is belangrijk. 8. Er kan een wisselwerking zijn tussen authenticiteit en inkomstengenererende activiteiten, vooral waar er een gebrek is aan een lokale traditie van kunstnijverheid en er geïmporteerde kunstwerkjes worden verkocht. 9. De ontwikkeling van de toeristensector hoeft niet te zijn gebaseerd op een natuurlijke attractie. Goed georganiseerde evenementen kunnen nieuwe economische mogelijkheden creëren voor brede lagen van de gemeenschap. 10. De milieu-effecten dienen te worden beheerst.

CONTACTINFORMATIE Saint Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) Sir Stanislaus James Building, The Waterfront, Castries, St. Lucia. Tel: +758 451 6220/ 6967

Fax: +758 451 6940


INFORMATIEBRONNEN Saint Lucia Heritage Tourism Programme. CANARI (2004) Community-based Tourism Initiatives in the Windward Islands: A Review of their Impacts. Caribbean Natural Resources Institute. Clauzel, S. (2005) Community Development through Tourism: Feasibility and Demonstrativeness – Lessons Learned from the Saint Lucia Heritage Tourism Programme. Renard, Y. (2004) Optimising Community Benefits from Tourism Uses of Common Property Bronnen: A Study of Policy Requirements. St. Lucia Heritage Tourism Programme.


57

CASESTUDIE #8

Plas Kassav, Saint Lucia SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Productontwikkeling op basis van traditionele activiteiten • Institutionele steun • Capaciteitsversterking • Lokale economische banden

ACHTERGRONDINFORMATIE Cassavemeel en -brood zijn de traditionele voedingsmiddelen in St. Lucia, maar de productie van cassave en de consumptie hiervan gingen achteruit. Plas Kassav (Creools voor Cassava Place) is gelegen in Anse La Verdure aan de westkust van het eiland, tussen de dorpen Anse La Raye en Canaries. Het is een familiebedrijf dat werd gesticht in 1998 en dat zich snel uitbreidde en de productie en consumptie van cassave enorm stimuleerde. De vraag naar cassavebrood van inwoners en toeristen is enorm gestegen en de reclame ging van mond tot mond.

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT Taxichauffeurs en touroperators stoppen te Plas Kassav en toeristen kopen de hen onbekende versnaperingen, zoals cassavebrood met kokosnoot, met pindakaas, met kersen en rozijnen, alsook cassavebrood met kaneelkruiden. Een tour met een gids van het bedrijf demonstreert de traditionele bereidingsmethoden. Ander voedsel, drank en specerijen bereid door inwoners van het dorp worden verkocht, waaronder gedroogde banaan, honing, pittige sausjes en meel.

58


EFFECTEN Het bedrijf heeft 7 employees in dienst en er zijn plannen om een tourgids in te huren. De onderneming is de grootste opkoper van cassave van lokale boeren op het eiland en koopt ook andere voedselproducten van lokale bewoners voor verkoop in haar winkel.

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt Plas Kassav doet goede zaken dankzij de toeristen aangezien het een duidelijk zichtbare winkel langs een belangrijke toeristenroute tussen de hoofdstad Castries, en de stad Soufriere heeft.

Commerciële levensvatbaarheid De productontwikkeling is uniek, ondersteunt de groei van de creoolse keuken en heeft een vaste klantenkring. Plas Kassav heeft cassavebrood in 13 verschillende smaken ontwikkeld en houdt traditionele niet-gemechaniseerde methoden van bereiding van het voedsel aan. Het bedrijf heeft een gemengde klantenkring: de meeste klanten zijn lokaal, maar ongeveer 25% van de klanten bestaat uit toeristen.

Beleidsraamwerk Het beleid van St. Lucia inzake de toeristensector omvat brede nationale beleidsdoelen inzake de toeristensector, waaronder (1) de directe en indirecte uitbreiding van de lokale participatie in de toeristensector en (2) de versterking van de economische banden tussen het toerisme en de landbouw en de andere sectoren van de economie over en weer. Het St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) verstrekt technisch advies aan Plas Kassav, overeenkomstig het beleid en het Tourism Strategy en Action Plan (2005) van St. Lucia, dat zakelijke adviserende diensten op CBT-gebied en verdere ontwikkeling van de economische banden stimuleert.

Implementatie Capaciteitsversterking door SLHTP-centra inzake de verdere ontwikkeling van de handel, toeristische attracties en het versterken van de economische banden tussen de landbouwsector en het toerisme, waaronder onderzoek naar verschillende soorten cassave en het gebruik ervan in de regio. Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

59

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. Een demonstratie van een authentiek inheems productieproces is een attractie en verrijkt de ervaring van de bezoeker. 2. Het verwerken van primaire landbouwproducten verhoogt de toegevoegde waarde en de omzet van agro-toerisme koppelingen. 3. Uit lokale klanten en buitenlandse bezoekers kan een sterk klantenbestand worden opgebouwd. 4. Het bijhouden van de verwerkte landbouwproducten is belangrijk om een bijdrage te kunnen leveren aan beleidsbesluiten. 5. Het aanpassen van een inheems product hoeft dit nog niet minder aantrekkelijk te maken. 6. Vrije tours waarbij de bezoeker goederen kan kopen, kunnen onder de juiste omstandigheden een gezonde handelsstrategie zijn.

CONTACTINFORMATIE Plas Kassav Anse La Verdure, Saint Lucia. Tel: +758 459 4050 Email: [email protected] Saint Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) Sir Stanislaus James Building, The Waterfront, Castries, St. Lucia. Tel: +758 451 6220/ 6967

Fax: +758 451 6940


INFORMATIEBRONNEN Plas Kassav. Saint Lucia Heritage Tourism Programme. Regering van St. Lucia (2005) Tourism Strategy and Action Plan. Ministerie van Toerisme.

60


De Republiek Trinidad en Tobago

CASESTUDIE #9

Roxborough Estate Visitor Services Cooperative, de Republiek Trinidad en Tobago SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Institutionele ondersteuning • Gebruik van hulpbronnen die gemeenschappelijk bezit zijn • Capaciteitsversterking • Leiderschap vanuit de gemeenschap • Management van de effecten van het toerisme

ACHTERGRONDINFORMATIE De driedelige Argylewatervallen liggen in de Argylerivier, even ten westen van Roxborough in het oosten van het eilandje Tobago. Met zijn 117 ft. (40 meter) is de waterval de hoogste op het eiland. Hij valt neer op verschillende niveaus, waardoor er meertjes van bronwater ontstaan die reeds lang worden gebruikt voor recreatiezwemmen en picknicks. In het verleden was er een informeel netwerk van jonge mannen van de nabijgelegen dorpen van Roxborough en Argyle die de bezoekers naar de vallen begeleidden. De afdeling Toerisme stimuleerde de gemeenschappen om het bezoekersmanagement bij de vallen te formaliseren en rond 1990 werd de Roxborough Estate Visitor Services Cooperative opgericht.

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT Buitenlandse bezoekers betalen in de ontvangstruimte een bedrag van US$5 als entreegeld, dat ook een vergoeding voor de gids inhoudt. Er worden souvenirs zoals T-shirts, briefkaarten en verfrissingen verkocht in de winkel van de Coöperatie. Gidsen in uniform zijn bij de ingang beschikbaar, maar de toeristen zijn niet verplicht om gebruik te maken van hun diensten.

62


Wanneer het druk is bij de vallen, hebben ongeveer 6 gidsen dienst. Het is een wandeling van 20 minuten langs licht hellende en (licht) kronkelende paden door het regenwoud om de waterval te bereiken.

EFFECTEN De inkomsten worden gegenereerd uit de entreegelden en de verkoop van souvenirs. Tijdens het hoogseizoen is het inkomen van de Coöperatie ongeveer US $ 8.000 per maand. De inkomsten worden gebruikt om het pad naar de waterval te onderhouden en te verbeteren en de winsten worden gedeeld onder de 16 leden, waarvan de helft uit vrouwen bestaat. Het gidsen verschaft een waardevolle aanvullende lokale werkgelegenheid. Het opzetten van de Coöperatie schiep een sterkere sociale organisatie op gemeenschapsniveau. Ook is er een vorm van afvalverwerking geïntroduceerd om de negatieve effecten op het milieu te verminderen.

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt Het verbeteren van de paden door de Coöperatie heeft de toegang tot de vallen verbeterd.

Commerciële levensvatbaarheid De Argylevallen zijn erg bekend en zijn een populaire attractie in Tobago. De attractie trekt lokale toeristen, toeristen die blijven overnachten en cruisetoeristen. Het gastenmanagement bij de vallen is zeer goed georganiseerd en diversificatie van activiteiten zou nieuwe inkomengenererende mogelijkheden kunnen scheppen. Er zijn plannen om in 2007, vier op zichzelf staande units t.b.v. toeristenaccommodatie in een houten guesthouse te openen, een verkoopcomplex op te zetten en additionele producten te ontwikkelen, zoals tochten verder op de rivier, kampeerfaciliteiten en picknick-plekken, en om een cacaoplantage te rehabiliteren.

Beleidsraamwerk Het Ministerie van Toerisme in Tobago is bezig een beleid inzake gemeenschapstoerisme te ontwikkelen. Het departement faciliteerde de gemeenschappen van Roxborough en Argyle om een lokaal instituut voor toerisme te ontwikkelen, en ondersteunde het gebruik, de ontwikkeling en het management van de waterval en de omgeving daarvan t.b.v. de gemeenschap. De Coöperatie is verantwoordelijk voor het beheer van het toerisme en het ontwikkelen van toeristenactiviteiten en de infrastructuur. Zij is een huurovereenkomst van 25 jaar voor 15 hectaren grond aangegaan via het Parlement van Tobago en het Ministerie van Toerisme verstrekte een subsidie voor de bouw van de guesthouse, die in 2007 haar deuren zal openen.

Implementatie De gemeenschapsorganisatie staat garant dat de gidsen getraind worden en zij beheert de effecten van het toerisme. Een raad van bestuur bestuurt de Coöperatie en belanghebbenden kunnen een aanvraag indienen om lid te worden. De gidsen zijn in loondienst en moeten worden getraind door de Tobago Campus van het Hospitality and Tourism Institute van Trinidad en Tobago in samenwerking met het Ministerie van Toerisme. De paden zijn goed onderhouden en de vuilophaal houdt de vallen en de omgeving schoon.


63

DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. De overheid kan een centrale rol spelen bij het faciliteren van CBT-initiatieven. 2. Het ontvankelijk maken van brede lagen van de dorpsgemeenschap kan reserves die men eventueel heeft inzake nieuwe initiatieven en/of organisaties om de natuurlijke hulpbronnen op de gemeenschapsgrond te beheren, verminderen. 3. Wilde occupanten op de gemeenschapsgrond kunnen een uitdaging vormen voor de ontwikkeling van de toeristensector. 4. Het gebruik, de ontwikkeling en het management van gemeenschappelijke hulpbronnen t.b.v. de gemeenschap kunnen nieuwe inkomsten-genererende activiteiten creëren en het milieumanagement verbeteren indien er sprake is van een effectieve organisatorische capaciteit op gemeenschapsniveau.

CONTACTINFORMATIE Roxborough Estate Visitor Services Cooperative. Argyle Falls, Roxborough, Tobago. Tel: +868 660 4145 Department of Tourism, Tobago House of Assembly. 197 Doretta’s Court, Mt Marie Scarborough, Tobago. Telefoon: +868 639-6100

INFORMATIEBRONNEN Roxborough Estate Visitor Services Cooperative. Department of Tourism, Tobago House of Assembly. Ministerie van Toerisme, Trinidad.

64


CASESTUDIE #10

Nature Seekers (NS), Republiek Trinidad en Tobago SAMENVATTING VAN GOEDE WERKMETHODEN • Financieringsmechanisme • Ondersteuning van NGO’s • Institutionele ondersteuning • Gebruik van gemeenschappelijke hulpbronnen • Capaciteitsversterking en ontwikkeling van vaardigheden • Leiderschap vanuit de gemeenschap • Lokale economische banden • Management van de effecten van het toerisme

ACHTERGRONDINFORMATIE Matura Beach aan de oostkust van Trinidad is van cruciaal belang als broedplaats van de bedreigde Lederzeeschildpad. Vanwege de hoge slachtingen van vrouwelijke schildpadden (die eieren dragen) voor het vlees, het stropen van eieren en het afgraven van zand van het broedstrand tijdens de zeventiger en tachtiger jaren, werd het broedstrand in 1990 aangewezen als een Verboden Gebied elk jaar van maart tot augustus en in 2004 aangewezen als het Matura National Park. Teneinde de uitvoering van deze beschermingsmaatregel te garanderen, werd er een geïntegreerd project ontwikkeld middels de samenwerking tussen de Afdeling ‘Wildlife’ van het departement van Bosbouw en de gemeenschap van Matura. Er werd een cursus voor tourgidsen verzorgd en het project leidde in 1990 tot de oprichting van de Nature Seekers (NS). Deze groep uit de gemeenschap kreeg de taak om ‘s nachts op het strand te patrouilleren en gidsdiensten te verlenen aan bezoekers die een toegangskaartje hebben gekocht om het strand te bezoeken. De doelstellingen van de Nature Seekers zijn: 1. De negatieve effecten van mensen op schildpadden te verminderen met aandacht op het voorkómen van het slachten, het stropen van eieren en het verminderen van het hinderen van deze diersoort tijdens het leggen van de eieren, door toezicht te houden tijdens de bezoeken. 2. Het ontwikkelen van de gemeenschap middels training en voorlichting om het economisch potentieel te realiseren. “Een lichtend voorbeeld om over te nemen - deze inspanning bevorderde de ontwikkeling van twee andere sterke gemeenschapsprogramma’s voor de bescherming van schildpadden; één in Trinidad en Tobago en één in Sri Lanka.” UNDP GEF 2002 Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het gemeenschapstoerisme)

65

3. Het ontwikkelen en bevorderen van het gemeenschapstoerisme als een hulpmiddel voor het natuurbehoud, het scheppen van werkgelegenheid en het leggen van banden met lokale diensten

BESCHRIJVING VAN DE TOERISTENACTIVITEIT Bij aankomst bij het Matura Beach Visitor Centre, betalen de toeristen een vergoeding na hun toestemming te hebben overlegd die zij verkregen hebben van de Afdeling Bosbouw. De tourgroepen krijgen een korte uiteenzetting die hen voorbereid op het observeren van de schildpadden. Dit praatje geeft aan wat hun juiste gedrag moet zijn, i.e. ‘wat mag’ en ‘wat niet mag’. De tour richt zich op de wonderen van de broedrituelen van de schildpadden, hun gedrag, de schildpaddenbiologie en –bescherming. Nature Seekers biedt ook een Turtle Tagging Tour die de toeristen een opwindende gelegenheid biedt om te participeren in inspanningen om de bedreigde schildpadden te beschermen, door te helpen informatie te etiketteren en vast te leggen onder de supervisie van getraind personeel. De tours worden ’s nachts verzorgd voor een periode van 2½ tot 5 uur. In 2006 lanceerde Nature Seekers nieuwe toeristenactiviteiten, waaronder een Howler Monkey (brulaap) Tour, tours naar de Matura- en Rio Secowatervallen. Bij deze tour begeleiden gidsen de bezoekers en geven zij een uitleg over de flora en de fauna.

EFFECTEN Nature Seekers heeft op het punt van alternatieve inkomsten-genererende activiteiten het belangrijkste effect gehad op het dorp Matura. Gedurende de afgelopen 15 jaar hebben bezoekers nieuwe mogelijkheden voor middelen van bestaan verschaft voor het opzetten van bungalows, voor ondernemingen zoals logies met ontbijt, voeding en drank, handenarbeid en tochten door de natuur. Seizoengebonden werkgelegenheid is ook belangrijk. De leden van de coöperatie patrouilleren en gidsen op het strand voor US $18 per nacht. Er zijn 14 gidsen, waarvan 3 vrouwen, (het aantal vrouwelijke gidsen is laag vanwege de committeringen voor kinderzorg in de avonduren). Het inkomen dat gegeneerd wordt uit het bezichtigen van schildpadden is gemiddeld ongeveer US $ 30.000 per seizoen. In 2005 werd er ongeveer US $ 7.000 gepompt in de lokale economie middels het uitbetalen van salarissen aan gidsen. Voor de meesten is het gidsen een seizoengebonden, aanvullend inkomen. Positieve sociale effecten zijn o.a. een sterkere sociale organisatie, verbeterd vertrouwen van de leden van de Coöperatie en culturele uitwisseling tussen de gastheer/gastvrouw en de gast.

66


De voordelen voor milieubescherming zijn enorm. Men heeft bereikt dat het slachten, het hinderen en het verstoren van het eierenleggen van de schildpadden wordt voorkomen. De slachtcijfers werden gereduceerd van 30 procent in 1990 tot 0 procent in de mid-negentiger jaren.

CRUCIALE FACTOREN EN HULPMIDDELEN Toegang tot de markt Nature Seekers trekt bezoekers om te komen kijken naar het broeden van zeldzame schildpadden hoewel het niet dichtbij de voornaamste toeristencentra en –routes is gelegen. De toegangsweg naar Matura Beach verkeert in gebrekkige staat, maar veel bezoekers vinden dat dit juist het gevoel voor avontuur en afgelegenheid verhoogt.

Commerciële levensvatbaarheid Er komen jaarlijks meer dan 9.000 bezoekers naar Matura Beach en ongeveer 10 procent van hen is afkomstig uit het buitenland. Een enquête onder de bezoekers toonde aan dat meer dan tweederde had gehoord van deze prijswinnende attractie via de mond-tot-mond reclame. In 2006, kwamen vier gemeenschapsorganisaties die actief betrokken zijn in de toeristensector en bij de bescherming van schildpadden in Trinidad en Tobago bij elkaar, om een bedrijfsplan te ontwikkelen om middelen te vergaren voor onderzoek, meer toeristen aan te trekken en de verdiensten uit de toeristensector te verbeteren. Het ‘Turtle Village’-project omvat de organisaties Nature Seekers, Grande Riviere, Save Our Sea Turtles (SOS) Tobago en Fish Pond Conservation Group. Het project wordt ondersteund door de afdeling Bosbouw en BHP Billiton Trinidad en Tobago. Turtle Village is van plan commerciële toeristenbedrijven te benaderen voor ondersteuning. Internationale NGO-ondersteuning heeft Nature Seekers geholpen met het financieren van activiteiten en om het toerisme tot een commercieel levensvatbare optie te maken. Nature Seekers verzamelt belangrijke wetenschappelijke gegevens voor veel onderzoeksprojecten. De organisatie heeft partnerschappen met het Wider Caribbean Sea Turtle Conservation Network (WIDECAST) en het Earthwatch Institute gesloten. Earthwatch is een internationale, nietcommerciële organisatie die vrijwilligers in dienst neemt voor wetenschappelijk veldwerk en voorlichting om het begrip en de actie die nodig zijn voor duurzame ontwikkeling te bevorderen. In 2006, ontving Nature Seekers negen (9) kleine groepen Earthwatchvrijwilligers die 10 dagen bleven. Vrijwilligers, onderzoekers en toeristen logeren in een guesthouse naast het kantoor van Nature Seekers, die het eigendom is van een familie. Nature Seekers biedt een hoogwaardige tour en bewaakt de standaarden van de dienstverlening. In de afgelopen jaren heeft de organisatie goede vorderingen gemaakt voor wat betreft het bereiken van financiële onafhankelijkheid. In 2006 kwam meer dan 50 procent van de jaarlijkse exploitatiebegroting van de organisatie van het Earthwatch Institute. Deze omvat de aankoop van equipement voor wetenschappelijk onderzoek. Het resterende deel van de begroting komt van tours waarbij er begeleiding is van een gids (25%), het departement voor Bosbouw (20%) en subsidies (5%). Nature Seekers verkeert niet in de positie om de prijs voor de Turtle Tour die nu relatief laag is voor buitenlandse toeristen (US$10) te verhogen, aangezien deze prijs is vastgesteld in samenspraak met de afdeling Wildlife van het Ministerie van Landbouw.


67

Beleidsraamwerk Institutionele ondersteuning die de participatie van de gemeenschap in de toeristensector op de beschermde Matura Beach mogelijk maakt ter verbetering van de bescherming van de natuur en ter verbetering van de middelen van bestaan, is een cruciaal hulpmiddel voor succes. De activiteiten die worden ondernomen middels een gezamenlijke, co-management overeenkomst, overeenkomstig de taken en verantwoordelijkheden van de Afdeling Bosbouw en van Nature Seekers, laten zien dat men deze taken en verantwoordelijkheden duidelijk heeft begrepen. Dit stelt de gemeenschap in de gelegenheid om te genieten van de voordelen van het beheer van de natuurlijke hulpbronnen ten gunste van haar levensonderhoud. Het Ministerie van Toerisme is bezig om een sub-beleid inzake gemeenschapstoerisme voor Trinidad te ontwikkelen. Onderzoek voor dit beleid werd verricht tijdens CBT-workshops. De Tourism Development Company zal in samenwerking met de relevante stakeholders assisteren bij de implementatie van dit beleid.

Implementatie Capaciteitsversterking, sterk leiderschap vanuit de gemeenschap en mobilisatie, en de ontwikkeling van het opzetten van bungalows, hebben toerisme en natuurbehoud mogelijk gemaakt. In eerste instantie verzorgde de afdeling Bosbouw trainingen inzake tourgidsen en natuurbehoud. Vaardigheden in wetenschappelijke onderzoeksmethoden zijn verder ontwikkeld met behulp van overheidsinstanties, partnerorganisaties en terzake deskundigen. Toen het project begon, werkten de leden van Nature Seekers op vrijwillige basis en liepen zij elke avond 3¼ mijl om op het strand te patrouilleren en als gids op te treden. In 1994 werden er voldoende middelen opgebracht om een voertuig te kopen om van en naar het dorp en het strand te gaan. De meeste gidsen hebben een baan, dus is het patrouilleren op het strand ‘s avonds een uitdaging voor hen. Schildpadden broeden ‘s nachts wanneer het zicht minder is en de temperatuur lager. Het strand is 5½ mijl lang. De geest van vrijwilligerswerk is behouden, aangezien nieuwe rekruten 30 dagen lang een vrijwillige training ondergaan om hun betrokkenheid te demonstreren, alvorens zij aspirant-gids kunnen worden. In 2001 registreerde Nature Seekers zich ingevolge de Wet op Vennootschappen en de organisatie heeft een gender-vriendelijk bestuur, waarin er ongeveer evenveel mannen als vrouwen zitting hebben. De ontwikkeling van de tours en van de additionele inkomsten-genererende activiteiten inzake accommodatie, voeding en drank heeft de lokale verbondenheid aan het toerisme en het natuurbehoud vergroot. Nature Seekers blinkt uit in vrijwillige zelf-regulering en het monitoren en beheersen van de effecten van het toerisme. Het draagvermogen wordt regelmatig geëvalueerd. Het was in eerste instantie gesteld op een maximum van 200 schildpadobserveerders per nacht, maar dit werd teruggebracht tot 150. De limiet kan in de toekomst worden verhoogd of verlaagd, afhankelijk van de onderzoeksresultaten inzake de effecten van zandverdichting op de nesten door de aanwezigheid van bezoekers. Elke gids heeft het toezicht op een maximumaantal van 30 bezoekers. Er zijn gedragscodes ontwikkeld voor toeristen, Earthwatch-vrijwilligers en het personeel van Nature Seekers.

68


DE BELANGRIJKSTE LERING DIE GETROKKEN IS 1. De overheid kan een centrale rol spelen bij het faciliteren van CBT-initiatieven. 2. Gemeenschapsparticipatie en duurzame voordelen voor het levensonderhoud zijn noodzakelijk voor een effectief behoud. 3. Committering van de leden en vrijwillige bijdragen zijn van essentieel belang. 4. Het neemt enige tijd in beslag om de voordelen van natuurbehoud en toerisme voor het levensonderhoud, te realiseren. 5. De steun van een internationale NGO kan cruciaal zijn voor de mobilisatie van middelen, capaciteitsversterking en de bevordering van een CBT-project. 6. Seizoengebondenheid en het niet voldoende inkomen hebben van gidsen vormen een probleem, maar deze zaken kunnen worden opgelost door het diversifiëren van activiteiten. 7. Het ontwikkelen van partnerschappen maakt het mobiliseren van middelen gemakkelijker. 8. Participatie-besluitvorming (dus besluitvorming waarbij zoveel mogelijk leden van de gemeenschap bij betrokken zijn) is een garantie voor organisatorische eenheid. 9. Er moeten aansluitingen met commerciële toeristenbedrijven worden ontwikkeld. 10. Lokale toeristen kunnen een belangrijke markt vormen voor het CBT. 11. Juridische vereisten van NGO’s en/of niet-commerciële bedrijven dienen duidelijk uitgesplitst en verspreid te worden.

CONTACTINFORMATIE Nature Seekers P.O. Box 4535, 101/4mm Toco Main Road, Matura, Trinidad. Tel/Fax: +868 668 7737 Email: [email protected]

Website: www.natureseekers.org

INFORMATIEBRONNEN Nature Seekers. Ministerie van Toerisme, Trinidad. Caribbean Natural Resources Institute. Sankar-Oyan, R. (2006) Nature Seekers Inc. www.trinidad-tobago.net Shand, E. (2001) Integrating Biodiversity Conservation into the Tourism Sector in Trinidad and Tobago – A Case of Effective Local Community Participation. Biodiversity Planning Support Programme (UNEP/UNDP/GEF). UNDP GEF-SGP (2002) Nomination Form for Nature Seekers for the Equator Initiative Awards.


69

VII. Slotopmerkingen Het CBT is in het Caribisch Gebied aan het groeien en er zijn casestudies van goede werkmethoden in deze regio. Deze verschaffen een reeks van organisatorische modellen en hoogwaardige goederen en diensten. Natuur- en cultuurexcursies, regelmatige en speciale evenementen, accommodatie, voeding en kunstwerkjes worden verschaft door een organisatie voor de bescherming van schildpadden en een toeristenorganisatie, een watervallencoöperatie, een gidsenorganisatie voor riviertochten, een eco-toerisme ‘lodge’ (logeerverblijf) ondersteund door dorpsbewoners, een commissie voor dorpsevenementen, bloemen- en handenarbeidgroepen van vrouwen, een cassave- familiebedrijf en een op de gemeenschap gebaseerd internationaal voedingsbedrijf. De tien casestudies illustreren creativiteit en toewijding en tonen aan hoe gemeenschappen met de juiste ondersteuning van stakeholders, levensvatbare bedrijven kunnen ontwikkelen die maken dat gemeenschapsattracties en lokale producten en dienstverleners op succesvolle wijze worden geïntegreerd in de toeristenindustrie. Ze demonstreren ondernemingsmodellen, innovaties inzake productontwikkeling, financieringsmechanismen, benaderingen inzake marketing en merkaanduiding, beleids- en institutionele hervormingen en programma’s, planningprocessen waarbij zoveel mogelijk leden uit de dorpsgemeenschap betrokken worden, leiderschap vanuit de gemeenschap, capaciteitsversterking en management van de effecten van het toerisme die zowel op micro als macroniveaus vereist zijn. Vele cruciale factoren waarmee CBT-ondernemers in het Caribisch Gebied geconfronteerd raken, zijn dezelfde als die men ervaart in Afrika, Latijns-Amerika en de gebieden in Azië en de Stille Oceaan. Het belangrijkste daarbij is het bewerkstelligen van commerciële levensvatbaarheid die nauwe aandacht vergt voor productkwaliteit, investeringen in zakelijke vaardigheden, het betrekken van de particuliere sector, promotie en financiering. De casestudies die in de handleiding worden gepresenteerd, zijn misschien niet altijd over te nemen en bevatten misschien geen blauwdruk, maar vestigen de aandacht op cruciale factoren en hulpmiddelen die goede werkmethoden zouden kunnen begeleiden. Bovendien tonen deze casestudies aan dat het CBT een uniek, participatiemodel op toeristisch gebied is, dat de mogelijkheid biedt om tastbare en duurzame netto socio-economische voordelen te creëren voor een brede reeks stakeholders, zowel binnen als buiten de gemeenschap. Stakeholders in het Caribisch Gebied hebben de gelegenheid om lering te trekken uit werkbare gedocumenteerde internationale en regionale werkmethoden inzake het CBT en om hun aanpak te verfijnen en de effectiviteit van hun aanpak te maximaliseren. Het CBT kan zijn rol in het leveren van duurzame ontwikkeling echter alleen bereiken indien er ruime aandacht wordt besteed aan beleidshervorming en acties om een ondersteunend nationaal beleid te creëren. Dit vereist geïntegreerde sectorale gedragslijnen, participatiebenaderingen en hulpmiddelen voor planning en management, en bruikbare en ondersteunende institutionele regelingen. Er moet prioriteit gegeven worden aan de ontwikkeling en de bevordering van hoogwaardige, commercieel levensvatbare, op de gemeenschap gebaseerde producten; het leggen van banden tussen de toeristenindustrie en andere economische sectoren; partnerschappen tussen gemeenschap en particuliere sector; financieringsmechanismen en fiscale incentives oftewel aansporingen; en het gebruik, het management en de ontwikkeling van gemeenschappelijk hulpbronnen ten behoeve van de gemeenschap.

70


Additionele Informatie


71

Voorbeelden van Criteria inzake de selectie van CBT-projecten Criteria van het St. Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) voor Strategische CBT-Projectinterventies De identificatie van specifieke criteria voor projectinterventies werd verricht via een stakeholdersoverleg dat mensen op het gebied van gemeenschapsontwikkeling omvatte, alsook overheidsinstellingen waaronder het SLHTP, particuliere ondernemers op het gebied van erfgoedtoerisme en andere belanghebbenden. De criteria die werden ontwikkeld, werden door verschillende factoren bepaald, maar twee domineerden de keuze van de criteria. Deze waren: (1) de behoefte om de haalbaarheid te beoordelen gezien het geplande tijdsbestek van het project en andere lokale condities en (2) de behoefte om te demonstreren wat werkt. Deze laatste voorwaarde was cruciaal, gezien de realiteit dat ondanks verschillende jaren van discussie en uitvoering inzake het CBT, er niet veel succesverhalen waren om te bevestigen dat deze benadering een werkbaar en wenselijk pad was om gemeenschapsontwikkeling te bewerkstelligen.

• Selectie gemeenschap – Haalbaarheid –

ervaring en prestaties

–

aangetoond ondernemerschap

–

toegang tot financiële middelen

–

verkoopbaarheid

–

algemeen belang

–

ervaring op het gebied van gemeenschapsprojecten

–

de rol van partijpolitiek.

• Selectie gemeenschap – Aantoonbaarheid –

combinatie van natuurlijke en culturele plekken

–

mogelijkheden voor geografische uitbreiding

–

niet buitengewoon uniek

Source: Clauzel, S. (2005) Community development through tourism: Feasibility and demonstrativeness - lessons learnt from the Saint Lucia Heritage Tourism Programme. Paper presented at, 'Improving coastal livelihoods: Lessons learned from experience and priorities for future research in the Caribbean', July 2005, St Lucia.

Heritage Trails Uganda (HTU) Criteria voor een selectielijst van CBT-locaties Het Heritage Trails Project (1999-2004) richtte zich op het ontwikkelen van het CBT bij traditionele culturele erfgoedplekken in Oeganda. In navolging van een pilotproject vereiste het project een landelijke uitbreidingsfase, dat er criteria werden ontwikkeld om objectiviteit bij de selectie van de locaties te garanderen, alsook de commerciële levensvatbaarheid van projecten en consensus te bereiken onder de stakeholders. De criteria werden in 2001

72


ontwikkeld middels een proces van consultatie waarbij stakeholders van de overheid, NGO’s, de particuliere sector en traditionele vorstendommen betrokken waren. De criteria waren als volgt: 1. Het potentieel om een uniek en uitermate verkoopbaar cultuur-toerismeproduct te ontwikkelen op de Uganda Tourism Board’s ‘Uganda Trail’ voor lokale en voor internationale markten. 2. Levensvatbaarheid van bedrijfsontwikkeling (bijv. vereiste niveau van locatieontwikkeling, reeks van inkomsten-genererende activiteiten en geprojecteerd aantal toeristen). 3. De mogelijkheid voor de lokale gemeenschap om grondgebruikersrechten zeker te stellen en een garantie dat zij de voornaamste begunstigden zullen zijn van de inkomsten die (binnen het tijdsbestek van het project) uit de ontwikkeling van de toeristensector voortvloeien. 4. De mogelijkheid en de bereidwilligheid van de lokale gemeenschap om zich bezig te houden met de ontwikkeling van het toerisme en om te voldoen aan standaarden (bijv. aantal en capaciteit van gemeenschapsorganisaties, beschikbaarheid van sprekers van de Engelse taal, ondernemersgeest, medewerking van cultuurdragers en ressortraden). 5. De mogelijkheid van het toerisme om de armoede in de lokale gemeenschap terug te dringen middels het verbeteren van individuele middelen van bestaan (bijv. de verkoop van manden) en het verschaffen van middelen voor een project voor gemeenschapsontwikkeling (bijv. een kliniek). Laatstgenoemde hangt af van criterium nummer twee (2). 6. De fysieke staat van de locatie. 7. Het historische en/of culturele belang van de locatie en de daarbij behorende behoefte aan het behoud hiervan. 8. De mogelijkheid van het toerisme om voldoende prikkels te geven en middelen te genereren om het natuurlijk en/of cultureel erfgoed te behouden. Dit hangt grotendeels af van criterium nummer twee (2). 9. De mogelijkheid om interculturele uitwisseling, culturele vernieuwing en culturele voorlichting te bevorderen. 10. Geschiktheid in de zin van beperkingen inzake tijd en middelen van de uitvoerende instantie, Heritage Trails Uganda. Bron: HTP (2001) Notulen van de Bijeenkomst van de Nationale Stakeholders over de Toekomst van Heritage Trails Uganda (HTU). Heritage Trails Project, Kampala.


73

Aanbevelingen voor de financiering van CBTontwikkeling in het Caribisch Gebied Aanbevelingen m.b.t. de kredietverschaffers: 1. Er dienen pakketten van zachte leningen te worden ontwikkeld die een moratorium oftewel uitstel van betaling en flexibele aflossingsvoorwaarden inhouden. 2. De leningen dienen te worden opgesteld met aflossingsvoorwaarden die rekening houden met de seizoengebondenheid van de toeristenindustrie. 3. Er kan een declaratie-financieringsmechanisme worden opgezet met de banken of andere financiële instellingen om een uitstel van betaling tot 85 procent van de aflossing toe te staan, in afwachting van het innen van gelden bij de leverancier. 4. Er dienen op regelmatige basis workshops te worden gehouden met de belangrijkste actoren van de financiële sector, teneinde deze ontvankelijk te maken voor de verschillende attracties binnen de CBT-sector. 5. Bezoeken aan CBT-locaties door kredietverschaffers dienen te worden gestimuleerd. 6. De National Insurance Corporation, verzekeringsmaatschappijen en kredietverenigingen dienen te worden gestimuleerd om “terug te geven” aan de gemeenschap door het reserveren van fondsen om opnieuw leningen te verschaffen aan de CBT-sector.

Aanbevelingen m.b.t. Locatie-eigenaren, Investeerders/kredietnemers: 1. Projecten (voorstellen, haalbaarheidstudies, bedrijfsplannen) dienen vooraf te gaan door een onderzoek, dienen grondig te worden voorbereid en op professionele wijze te worden gepresenteerd aan de financiële instellingen. 2. Financiële gegevens moeten accuraat zijn en een realistisch beeld geven van de levensvatbaarheid van het project. 3. Locatie-eigenaren/investeerders moeten het belang inzien om een eigen inbreng in hun projecten bij te dragen. 4. Locatie-eigenaren van bestaande bedrijven moeten te allen tijde kunnen beschikken over bijgewerkte bescheiden. 5. Locatie-eigenaren dienen een systeem voor gegevensverzameling inzake inkomsten verkregen van bezoekers te ontwikkelen. 6. Locatie-eigenaren dienen zichzelf op één lijn te stellen met grote touroperators en hotels. 7. Er dienen clusters te worden gevormd binnen de sector op basis van de soort van attracties. 8. Locatie-eigenaren dienen te worden gestimuleerd om een coöperatie te ontwikkelen. 9. Locatie-eigenaren moeten trainingen krijgen op het gebied van marketing en promotie.

74


Aanbevelingen m.b.t. de overheid: 1. Er dient technische ondersteuning te worden verstrekt om te assisteren bij het opstellen van voorstellen en bedrijfsplannen voor CBT-ontwikkeling. 2. De overheid dient financiële instellingen te stimuleren om de rentevoet voor de CBTsector te verlagen. 3. Gemeenschapsparticipatie in de mogelijkheden die de toeristensector biedt, dient te worden gestimuleerd en er dient een CBT-vriendelijk milieu te worden ontwikkeld. 4. Er dient t.b.v. het CBT een lijst te worden samengesteld van professionals, waaronder deskundigen op financieel, marketing en milieugebied. 5. Er dient een voorlichtingsprogramma van de overheid te worden uitgevoerd, zodat de bevolking zich bewust is van haar erfgoed en de attracties die in de sector zijn ontwikkeld. 6. Commerciële bedrijven dienen gestimuleerd te worden om aandeelhouders te worden in CBT-bedrijven. Bron: Bijgewerkte samenvatting van Clauzel, S. (2006) Challenges and lessons in financing community based tourism projects: A business perspective. Voordracht gepresenteerd op de 8th Sustainable Tourism Conference (8e Conferentie voor Duurzaam Toerisme).


75

Bruikbare referenties APEIS-RISPO (2006) Good Practices Inventory (GPI) on community-based tourism in protected areas. Asia Pacific Environmental Innovative Strategies (APEIS) Research on Innovative and Strategic Policy Options (RISPO), Japan. http://www.iges.or.jp/APEIS/RISPO/inventory/db/ Ashley, C., Goodwin, H., McNab, D., Scott, M. and Chaves, L. (2006) Making tourism count for the local economy in the Caribbean: Guidelines for good practice. PPT Partnership en de CTO. http://www.propoortourism.org.uk/caribbean/index.html Ashley, C., Roe, D. and Goodwin, H. (2001) Pro-poor tourism strategies making tourism work for the poor: A review of experiences. ODI. http://www.propoortourism.org.uk/ppt_pubs_outputs.html Ashley, C. and Jones, B. (2001) Joint ventures between communities and tourism investors: experience in southern Africa. http://www.propoortourism.org.uk/ppt_pubs_related%20reports.html CANARI (2000) Workshop on community based tourism for rural development, Dominica Mei 2001. http://www.canari.org/subject.html#tourism CANARI (1999) Community-based tourism in the Caribbean. Final report of workshop by CANARI and SLHTP, St. Lucia, februari 1999. http://www.canari.org/subject.html#comm_tourism Clauzel, S. (2005) Community development through tourism: Feasibility and demonstrativeness – lessons learnt from the Saint Lucia Heritage Tourism Programme. Clauzel, S. (2006) Challenges and lessons in financing community based tourism projects: A business perspective. Voordracht gehouden op de 8th Sustainable Tourism Conference. http://www.onecaribbean.org/information/documentview.php?rowid=3910 Cooper, G. (2004a) Community based tourism experiences in the Caribbean: Lessons and key considerations. Voordracht gehouden op de Zesde Jaarlijkse Caribische Conferentie inzake Sustainable Tourism Development. Havana, Cuba. http://www.canari.org/subject.html#tourism Cooper, G. (2004b) Community-based tourism initiatives in the Windward Islands: A review of their impacts. CANARI Technische Rapport No. 327, Trinidad. GEF SGP (2006) Community action to conserve biodiversity. Linking Biodiversity Conservation with Poverty Reduction: Case Studies from Latin America and the Caribbean. Global Environmental Facility Small Grants Programme, the Equator Initiative en de UNDP. http://www.energyandenvironment.undp.org/undp/index.cfm?module=Library&page=Docume nt&DocumentID=5851

76


Geoghegan, T. (1997) Rural development through heritage tourism: Guidelines for the Caribbean. CANARI Guideline Series. http://www.canari.org/subject.html#comm_tourism Goodwin, H. (2006) ‘Community-based tourism: Failing to deliver?’ id21 insights Issue #62. http://www.id21.org//insights/insights62/art06.html INWENT (2002) Training Manual for Community-Based Tourism. Capacity Building International, Germany. http://www.snvworld.org/cds/rgTUR/snv2/main_1/dok_1956b/index.html Mann, M. (2000) The Community Tourism Guide. For Tourism Concern. Earthscan. Meyer, D. (2006) Caribbean tourism, local sourcing and enterprise development: Review of the literature. PPT Working Paper No. 18. http://www.propoortourism.org.uk/ppt_pubs_workingpapers.html Mitchell, J. and Harrison, D. (2006) Community-Private Sector Partnerships: The benefits of working locally. Keynote address at the Mekong Tourism Investment Summit at Luang Prabang, Lao PDR. www.odi.org.uk/propoortourism/presentations/mekong_files/frame.htm Mountain Institute (2000) Community-based tourism for conservation and development: A resource kit. The Mountain Institute. USA. http://www.mountain.org/tmi/appa.cfm Mycoo, M. (2005) Physical planning guidelines for community-based tourism. UWI-SEDU. http://www.nrsp.org.uk/database/output_view.asp?outputID=2747 Mycoo, M. (2004) Achieving community-based tourism that benefits the poor in the landwater interface. Overzicht van hoofdzaken van het beleid door UWI-SEDU. Pantin, D. and Francis, J. (2005) Community based sustainable tourism. UWI SEDU. http://www.nrsp.org.uk/database/output_view.asp?outputID=2762 Pattullo, P. and Minelli, O. (2006) The Ethical Travel Guide: Your passport to exciting alternative holidays. For Tourism Concern. Earthscan. PPT Partnership (2005) Annual Register. Pro-Poor Tourism Partnership. London, UK. Renard, Y. (2004) Optimising community benefits from tourism uses of common property resources: A study of policy requirements. St. Lucia Heritage Tourism Programme Renard, Y. (2001) Practical strategies for pro-poor tourism: A case study of the St. Lucia Heritage Tourism Programme. PPT Working Paper No.7. http://www.propoortourism.org.uk/ppt_pubs_workingpapers.html REST (2006) Community Based Tourism Handbook. Responsible Ecological Social Tours. Thailand.


77

SNV (2000) SNV and Sustainable Tourism Development: Economical benefits for local poor. Netherlands Development Organisation. http://www.snvworld.org/irj/portal/anonymous?NavigationTarget=navurl://a897972aaa73079a9 ae3da36dfb92e60 The Conference Board, Inc. (2003) BEST Community Profile: Las Terrazas Complejo Turistico. Business Enterprises for Sustainable Travel. Jaargang 4 Nummer 5. www.sustainabletravel.org/docs/communityprofile_lasterrazas.pdf Wild Coast SDI Development Support Programme (2005a) Wild Coast Tourism Enterprise Development Manual. Wild Coast SDI Development Support Programme (2005b) Wild Coast SDI Pilot Programme Phase 2 of the Development of a Replication Model and Guidelines for Implementation. WWF (2001) Guidelines for community-based ecotourism development. World Wildlife Fund International, Zwitserland. http://www.wwf.org.uk/filelibrary/pdf/community_based_ecotourism.pdf

78


Relevante Organisaties Agro-Tourism Linkages Centre Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA) Chelsea House, Chelsea Road, St. Michael, Barbados Tel: +246 427 4740/1 Fax: +246 429 350 Email: [email protected]

www.iica.int

Asociacion Costarricense de Turismo Rural Comunitario y Conservacionista (ACTUAR) Rural Community Tourism Association, Apartado 719-1260 Escazu, San Jose, Costa Rica Tel: +506 248 9470

Fax: +506 248 9731


www.actuarcostarica.com

Caribbean Alliance for Sustainable Tourism (CAST) 1000 Ponce de Leon Ave., San Juan, Puerto Rico Tel: +787 725 9139

Fax: +787 9108


www.cha-cast.com

Caribbean Natural Resources Institute (CANARI) Fernandes Industrial Centre, Administrative Building, Eastern Main Road, Laventill, Trinidad Tel: +868 626 6062

Fax: +868 626 1788


www.canari.org

Caribbean Tourism Human Resource Council (CTHRC) C/o CTO, One Financial Place, Lower Collymore Rock, St. Michael, Barbados Tel: +246 427 5242

Fax: +246 429 3065

Email: [email protected] www.onecaribbean.org/information/categorybrowse.php?categoryid=334 Community Tourism Foundation (CTF) ‘Halsworth’, Welches Road, St. Michael, Barbados Tel: +246 228 6828

Fax: +246 437 3381


www.ctfonline.org


79

Countrystyle International Ltd./ Countrystyle Community Tourism Network Astra Inn, Mandeville, Manchester, Jamaica Tel: +876 488 7207/ 962 7758 Email: [email protected]

www.countrystylecommunitytourism.com

Fair Trade in Tourism South Africa (FTTSA) Email: [email protected]

www.fairtourismsa.org.za

Namibian Community Based Tourism Association (NACOBTA) Email: [email protected]

www.nacobta.com.na

Pro-Poor Tourism (PPT) Partnership Email: [email protected]

www.propoortourism.org.uk

Responsible, Ecological, Social Tours (REST) Email: [email protected]

www.rest.or.th

Saint Lucia Heritage Tourism Programme (SLHTP) Sir Stanislaus James Building, The Waterfront, Castries, St. Lucia Tel: +758 451 6220/ 6967

Fax: +758 451 6940

Email: [email protected] www.stluciaheritage.com Sustainable Communities Foundation Through Tourism (SCF) 62 Ward Avenue, Mandeville, Jamaica Tel: +876 962 7758

Fax: +876 962 1461


www.uwimona.edu.jm

Sustainable Economic Development Unit (SEDU) St. Augustine Campus, Department of Economics, University of the West Indies, Trinidad Tel: +868 645 3232/6 Fax: +868 662 6555 Email: [email protected]

www.uwi.tt\sedu

Toledo Ecotourism Association (TEA) Reyes Chua, Punta Gorda, Belize www.belizehome.com/toledomaya

80


Tourism Concern Email: [email protected]

www.tourismconcern.org.uk

Travel Foundation Tobago Ltd. Email: [email protected]

www.thetravelfoundation.org.uk

Uganda Community Tourism Association (UCOTA) Email: [email protected]

www.ucota.or.ug

UNESCO Youth PATH (Poverty Alleviation through Tourism and Heritage) Programme Email: [email protected]

www.unescocaribbean.org/culture_youthpath.htm


81

Aanverwante prijzen (awards) op het gebied van Toerisme en Milieu Equator-prijs Organisatie

United Nations Development Programme Equator Initiative

Toekenning van de prijs op grond van:

Buitengewone lokale inspanning om armoede terug te dringen middels de bescherming en het duurzaam gebruik van de biodiversiteit. 1. Latijns Amerika en het Caribisch Gebied 2. Afrika

Prijscategorieën

3. Azië en de landen rondom de Stille Oceaan 4. Gemeenschapsproject in een locatie die voorkomt op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO 5. Bedrijf op basis van duurzame biodiversiteit

Prijs

US $ 30.000 voor elke winnende organisatie.

Criteria om in aanmerking te komen

Initiatieven moeten zijn gelegen binnen de equatoriale zone en in een ontwikkelingsland. Voordrachten kunnen worden ingediend voor gemeenschapsorganisaties en ondernemersinitiatieven, inheemse groepen, niet-gouvernementele organisaties en andere, maar niet voor individuen.

- Effecten - Partnerschappen Selectiecriteria

- Duurzaamheid - Innovatie en overdraagbaarheid - Leiderschap en het delegeren van bevoegdheden aan de gemeenschap - Gendergelijkheid en sociale betrokkenheid

82

Deelnameproces

Voordrachtformulier.

Deelnamedata

Oproep voor voordrachten in augustus en de deadline voor indiening in oktober

Eerdere winnaars in de regio

2002 Toledo Institute for Development and Environment (TIDE), Belize

Website

[email protected]

Email

[email protected]


TO DO! Contest voor Sociaal Verantwoordelijk Toerisme Organisatie

Niet-commerciële organisatie, Studienkreis fur Tourismus und Entwicklung (Instituut voor Toerisme en Ontwikkeling), Duitsland.


Sociaal verantwoordelijk toerisme

Prijscategorieën

Niet gespecificeerd

Prijs

TO DO! Trofee en contanten


Projecten voor de ontwikkeling van het toerisme en maatregelen waarvan de planning en de realisatie brede lokale participatie garanderen. - Brede participatie van de lokale bevolking in de planning en de implementatie - Vergroting van het bewustzijn - Voordelen op een breed vlak

Selectiecriteria

- Gekwalificeerde banen in de toeristensector - Versterking van de identiteit - Minimalisatie/voorkoming van schade aan het milieu - Verenigbaar met en duurzaam op milieugebied

Deelnameproces

Middels voordrachten aanvraagformulier

Deelnamedata

Deadline voordracht en aanvraag in augustus

Eerdere winnaars in de regio:

1996 Toledo Ecotourism Association (TEA), Belize

Website

www.todo-contest.org

Email

[email protected]


83

First Choice Responsible Tourism Awards (prijs voor verantwoordelijk toerisme) Partnerorganisaties

First Choice, The Times, World Travel Market, Geographical Magazine


Bijdrage aan natuurbescherming, de economieën van de lokale gemeenschappen en het minimaliseren van de negatieve effecten van het toerisme.

Prijscategorieën

84

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

De beste inzake zeemilieu De beste voor Bergen Het beste beschermde gebied De beste Touroperator De beste kleine accommodatie/hotel (<50 rooms) De beste grotere accommodatie/hotel (>50 rooms) De beste inzake armoedebestrijding De beste inzake innovatie/technologie Het beste transportinitiatief De beste inzake de bescherming van bedreigde planten diersoorten 11. De beste persoonlijke bijdrage 12. De beste vrijwilligersorganisatie 13. De beste bestemming

Prijs

Leden van het publiek die een succesvolle deelname voordragen, zijn automatisch in een competitie (alleen toegankelijk voor ingezetenen van het Verenigd Koninkrijk).


Wereldwijd – verwijs naar categorieën

Selectiecriteria

Niet gespecificeerd

Deelnameproces

Voordrachten door leden van het publiek. Een minimum van 20 voordrachten is vereist voor deelname om door de voorselectie te komen

Deelnamedata

Oproep voor voordrachten in juni en de deadline voor indiening is in augustus

Eerdere winnaars in de regio

2004 Best Hotel Casuarina Beach Club in Barbados

Website

www.responsibletravel.com

Email

[email protected]


IIslands Magazine - Caribbean Tourism Organization Sustainable Tourism Award (prijs voor duurzaam toerisme) Partnerorganisaties

Islands Magazine and the Caribbean Tourism Organization (CTO)

Toekenning van de prijs op grond vann

Bijdrage aan een betere kwaliteit van het leven in de desbetreffende bestemming en het verschaffen van een unieke bezoekerservaring, zoals vastgelegd in de definitie van CTO inzake Duurzaam Toerisme voor het Caribisch Gebied.

Prijscategorieën

Niet van toepassing – één prijs

Prijs

Niet van toepassing


Het product dient tenminste drie jaar operationeel te zijn

Deelnameproces

De projecten die worden ingediend, dienen minstens 5 van de volgende gebieden te bestrijken: - Milieumanagement - Planning en management inzake landgebruik - Toerismemanagement: bezoekers en personeel - Betrokkenheid van de lokale gemeenschap: training, management, voordelen - Bescherming erfgoed: cultureel, gebouwd en natuurlijk erfgoed - Educatie: personeelstraining, communicatie en bewustzijn van het publiek - Veiligheid en beveiliging - Financiële duurzaamheid - Partnerschap: steun aan andere milieu- en sociale initiatieven

Deelnameproces

Voordrachten moeten worden ingediend door Nationale Toeristenorganisaties of CTO-lidlanden. Maar één voordracht per land is toegestaan.

Deelnamedata

Jaarlijks

Eerdere winnaars in de regio:

2006 2005 2004 2003

Website

www.onecaribbean.org

Email

[email protected]

Hidden Valley Inn, Belize Runaway Bay HEART Hotel and Training Institute, Jamaica Tiamo Resorts, Bahamas Casuarina Beach Club, Barbados


85

NOTES

86


NOTES


87

Concurreren met de beste: Goede werkmethoden in het Caribisch Gebied inzake het toerisme dat de eigen gemeenschap ten goede komt (het

Recommend Documents