Concept van A naar D: Alphen aan den Rijn op weg naar duurzaamheid 2014-2020
“In 2050 is de samenleving van Alphen aan den Rijn fossiele brandstofvrij en energie- en CO2-neutraal!”
2
Voorwoord
Alphen aan den Rijn is ook een ambitieuze gemeente. Dat betekent dat we in de praktijk resultaten willen boeken op het gebied van duurzaamheid. Daarvoor is al veel gebeurd, bijvoorbeeld bij het verminderen en scheiden van afval. Maar ook minder milieubelastend verkeer en vervoer, schoner oppervlaktewater, groen en ecologie en schone productie en consumptie hebben de aandacht. Er liggen echter ook genoeg uitdagingen, zoals energiebesparing en het opwekken van duurzame energie, duurzame landbouw/Biobased Economy en het verder stimuleren van het fietsgebruik. Duurzaamheid betekent in mijn ogen: het nemen van verantwoordelijkheid. Duurzaamheid in elke vezel van de gemeentelijke organisatie en de samenleving is nodig, zodat duurzaam handelen vanzelf sprekend is. Dan kunnen we een duurzaam Alphen aan den Rijn bereiken en een prettige leefomgeving hier en elders aan de volgende generaties doorgeven.
Met veel plezier presenteer ik hierbij ons nieuwe duurzaamheids
We zijn in Alphen aan den Rijn goed op weg, maar er is ook nog
beleid “Van A naar D: Alphen aan den Rijn op weg naar
een lange weg te gaan. De gemeentelijke overheid kan dat zeer
Duurzaamheid”. Dit plan is onze ‘reisgids’ op weg naar duur
zeker niet alleen. Daar hebben we u hard voor nodig: ouderen
zaamheid voor de periode tot 2020. Alphen aan den Rijn is een
en jongeren, bedrijven en organisaties, andere overheden.
groene stad in het Groene Hart. In Alphen is het goed wonen.
Samenwerking staat daarom voor ons centraal.
De fusie tussen Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude biedt kansen om over oude grenzen heen te kijken, ook voor
Reist u met ons mee? Ik hoop het van harte! In het Uitvoerings
duurzaamheid. Deze kansen gaan we benutten. In dit plan en
programma dat bij dit plan hoort, leest u welke projecten we
het bijbehorende uitvoeringsprogramma leest u hoe we dat doen.
gaan uitvoeren. Aarzel niet om uw ideeën voor duurzaamheid
We hebben een lange historie met duurzaamheid. In de jaren
met ons te delen, zodat we elkaar wellicht kunnen helpen.
90 van de vorige eeuw was Alphen aan den Rijn bijvoorbeeld
Elk stapje op weg naar duurzaamheid is er immers één!
al koploper op het gebied van duurzame gebiedsontwikkeling met de woonwijk Ecolonia.
Wethouder Willem Jan Stegeman
3
‘t Groene Vinkje is het beeldmerk voor duurzaamheid. Dit beeldmerk staat voor directe herkenbaarheid van duurzame initiatieven die door de gemeente Alphen aan den Rijn ondersteund worden.
4
Samenvatting De gemeente Alphen aan den Rijn is ambitieus als het gaat om duurzaamheid. De mogelijkheden en kansen van een gemeente met een combinatie van stad en platteland zijn groot. Alphen aan den Rijn is uniek door de ligging in het Groene Hart. Het is
Onze stip op de horizon is: “In 2050 is de samenleving van Alphen aan den Rijn fossiele brandstofvrij en energie- en CO2-neutraal!”
de enige gemeente in het Groene Hart met meer dan honderd duizend inwoners.
Om deze ambities te bereiken zetten wij diverse instrumenten in zoals onder meer samenwerking en communicatie. We zetten
Alphen aan den Rijn is een ambitieuze gemeente. Dat betekent
monitoringsinstrumenten in om te meten in hoeverre we deze
dat we in de praktijk aantoonbare resultaten willen boeken op
resultaten bereiken. Tenslotte worden ook de financiële middelen
het gebied van duurzaamheid. In het verleden is al veel gebeurd.
in beeld gebracht.
In deze Reisgids worden hiervan diverse voorbeelden gepresen teerd zoals de realisatie van duurzame energieopwekking,
Bij deze Reisgids hoort het Uitvoeringsprogramma “het Spoor
verduurzaming van het verkeer en duurzaam inkopen.
boekje ”. In het Uitvoeringsprogramma zijn per ambitie projecten opgenomen. Elk jaar komt in een voortgangsrapportage
Er liggen echter ook genoeg uitdagingen, zoals verdere energie
te staan wat de resultaten zijn.
besparing en het opwekken van duurzame energie, duurzame landbouw/Biobased Economy en het stimuleren van de Alphense
Uiteraard kunnen we niet alles in de komende periode realiseren.
samenleving om nog duurzamer te denken en te handelen.
Ons beleid en uitvoeringsprogramma is gebaseerd op realisme.
Hiermee bereiken we een prettige en leefbare omgeving, ook
Dit realisme voeren we ook door in duidelijke en meetbare
voor de toekomst!
subresultaten. Er wordt ingezet op goede monitoring van duur zaamheid voor de gemeente Alphen aan den Rijn en het uitvoerings
U wordt meegenomen op onze duurzaamheidsreis: wat is de
programma in het bijzonder.
ambitie en wat willen we bereiken voor de periode 2014 t/m 2020? Hierbij maken we onderscheid in enerzijds ambities
De wettelijke milieutaken zoals vergunningverlening en hand
van de gemeentelijke organisatie (de gemeente als ‘bedrijf’)
having staan niet in deze Reisgids en Uitvoeringsprogramma.
en anderzijds ambities voor de Alphense samenleving.
Deze werkzaamheden worden op dit moment door twee omgevingsdiensten uitgevoerd en vanaf 2016 door de Omgevings dienst Midden Holland en staan in een apart jaarlijks Uitvoerings programma van de Omgevingsdienst. 5
Inhoud Voorwoord
3
5. Hoe meten we resultaten?
33
Samenvatting
5
5.1 Monitoringsinstrumenten
33
1. Inleiding
7
5.2 Verantwoording en Rapportages
33
2. Stand van zaken: hoe duurzaam is
6. Relatie met uitvoering wettelijke milieutaken 35
Alphen aan den Rijn?
9
7. Wat gaat dat kosten?: investeren in duurzaamheid37
2.1 Duurzaamheid in Alphen aan den Rijn
9
7.1 Menskracht
37
2.2 Duurzaamheid per thema
10
7.2 Financiële middelen
37
3. Visie en ambities: wat willen we?
23
7.3 Inzet vrijkomend geld door revolverende fondsen 37
3.1 Visie: samen aan de slag
23
3.2 Ambities en doelen voor 2020
23
BIJLAGE I Verklarende woordenlijst
24
BIJLAGE II Europese en Nationale doelstellingen
3.2.1 Relatie met ander beleid
3.2.2 Ambities duurzaamheid gemeentelijke organisatie
duurzaamheid 24
3.2.3 Ambities duurzaamheid Alphense samenleving
24
4. Instrumenten en werkwijze: wat is onze aanpak? 27
6
4.1 Rol gemeente
27
4.2 Hoe bereiken we resultaat?
28
4.2.1 Samenwerking
28
4.2.2 Communicatie-instrumenten
29
4.2.3 Financiële instrumenten
30
4.2.4 juridische instrumenten
30
38 43
Inleiding Duurzaamheid is één van de speerpunten voor de gemeente
De gemeente Alphen aan den Rijn wil het goede voorbeeld
Alphen aan den Rijn. In het coalitieakkoord 2014-2018 van de
geven. Daarom is één deel van dit plan en van het Uitvoerings
gemeente ‘Daadkracht Dichtbij’ staat dat “wij een ambitieuze,
programma gericht op de gemeentelijke organisatie. Het andere
groene gemeente zijn die duurzaam ontwikkelt en bouwt en
deel gaat over projecten die door en in samenwerking met partijen
actief de toepassing van zonne-energie stimuleert”. En daarnaast
in de Alphense samenleving worden uitgevoerd. Bij het verwezen
stelt ‘Daadkracht Dichtbij’ dat “wij hierbij samenwerken met
lijken van duurzaamheidambities speelt de samenleving een
inwoners, bedrijven en instellingen” en dat “wij ernaar streven
belangrijke rol. In deze reisgids wordt dan ook vorm gegeven
een energieneutrale gemeente te worden”.
aan hoe wij als gemeentelijke organisatie de samenleving den ken te kunnen faciliteren, stimuleren en enthousiasmeren met
Om te horen hoe de Alphense samenleving denkt over duur
als doel om gezamenlijk duurzame doelen te bereiken. Dat vergt
zaamheid zijn in 2013 diverse duurzaamheidateliers gehouden
flexibiliteit van de gemeentelijke organisatie en van onze partners
met raadsleden, gemeenteambtenaren, bedrijven en organisaties.
in Alphen aan den Rijn. Soms zullen we af moeten wijken van
De resultaten van deze ateliers zijn meegenomen bij het opstellen
de gebaande paden en creatief naar oplossingen moeten zoeken.
van dit duurzaamheidsprogramma. Deze reisgids zorgt ook voor
Dat is zeker ook een leertraject, waarbij gemeente en partijen
de harmonisatie van het duurzaamheidsbeleid van de drie voor
uit de samenleving van elkaar kunnen leren.
malige gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude. Tenslotte: college en gemeenteraad zijn ook hoofdrolspelers als het Bij deze reisgids hoort het Uitvoeringsprogramma “het Spoor
gaat om duurzaamheid. Zij kunnen ‘aanjagers’ van duurzaamheid
boekje”. In het Uitvoeringsprogramma zijn per ambitie projecten
zijn. De Raad kan bijvoorbeeld initiatieven in de samenleving
opgenomen. Elk jaar komt in een voortgangsrapportage te
signaleren. De raad kan zich verder bij elk voorstel de vraag
staan wat de resultaten zijn. Het Uitvoeringsprogramma bevat
stellen “heeft duurzaamheid hier de rol gekregen die nodig is?”.
een breed scala aan onderwerpen, variërend van energie tot
In sommige gevallen moet het college bewust kiezen voor
natuur- en milieueducatie en van stadslandbouw tot milieuzorg
duurzaamheid, ook als dat in eerste instantie iets meer kost en
binnen de gemeentelijke organisatie. Het Uitvoeringsprogramma
pas op de langere termijn baten oplevert.
zal, waar nodig, jaarlijks worden geactualiseerd.
7
reist u met ons mee? 8
2. Stand van zaken: hoe duurzaam is Alphen aan den Rijn? Waar staan we op dit moment? Als we het streven naar duur
In Rijnwoude is een windmolenpark gerealiseerd, zijn met
zaamheid zien als een ‘reis’, dan beginnen we bij het vertrekpunt,
succes duurzaamheidsleningen aangeboden aan bewoners en
daar waar we nu ‘staan’. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van
heeft communicatie over duurzaamheid een belangrijke rol
duurzaamheid in Alphen aan den Rijn op dit moment. Voor
gespeeld, bijvoorbeeld door het houden van innovatieve duur
onder andere de onderwerpen wonen, verkeer, bedrijven en
zaamheidscompetities.
landbouw, groen en ecologie, educatie, afval en energie wordt kort aangegeven hoe duurzaam Alphen aan den Rijn is. Meestal
De gemeenten Alphen aan den Rijn en Rijnwoude hadden tot
is dit erg moeilijk meetbaar. In het verleden is bovendien vaak
aan de fusie beide een Duurzaamheidsagenda. In deze beleids
niet vastgesteld hoe duurzaam we zijn. Daarom worden vooral
stukken was duurzaamheid en klimaat al voor een groot deel
voorbeelden gegeven en een aantal kengetallen en maatregelen
als integraal onderdeel van de gemeentelijke bedrijfsvoering
die de afgelopen periode getroffen zijn om duurzaamheid in
opgenomen. Het huidige beleidsdocument sluit aan op de
Alphen in de praktijk te brengen.
duurzaamheidsagenda’s maar kent een veel grotere rol voor de participatie van de samenleving bij het realiseren van de duur
2.1 Duurzaamheid in Alphen aan den Rijn
zaamheidsambities.
De voormalige gemeenten hebben de jaren voor de fusie al stevig ingezet op duurzaamheid en succes gehad. Zo was de voormalige gemeente Alphen aan den Rijn de eerste gemeente in Nederland die samen met het bedrijfsleven elektrische auto’s inzette. Mede door het sterke regionale klimaatprogramma is Alphen aan den Rijn in 2011 uitgeroepen tot klimaatvriendelijkste middelgrote gemeente van Nederland. Boskoop is bekend van het pioniers werk voor het gebruik en toepassing van FSC-certificaten.
9
2.2 Duurzaamheid per thema Wat is er concreet bereikt? Hieronder is een aantal resultaten samengevat voor verschillende thema’s. Deze zijn bereikt door inzet van bedrijven, bewoners, de gemeente en diverse organisaties.
Bouwen en wonen Een prettige leefomgeving vraagt om aandacht voor geluid, verkeer, luchtkwaliteit en geur voor bedrijfsactiviteiten en voor het gebruik en vervoer van gevaarlijke stoffen. De bodemkwaliteit moet geschikt zijn om op te wonen. Al deze onderwerpen zijn wettelijk geregeld. De gemeente streeft echter, waar het kan, naar een betere leefkwaliteit dan het wettelijk minimum. Belangrijke kansen voor duurzaamheid bij bouwen en wonen zijn het energie- en materiaalgebruik, maar ook een duurzame inrichting van woon- en werkgebieden. Aan al deze aspecten is de afgelopen jaren aandacht besteed.
DUURZAAM SLOPEN De diverse bouwonderdelen aan de Lage Zijde zijn gesloopt. Bij de inschrijving voor de sloopwerkzaamheden zijn elementen als inschrijf bedrag, maatregelen om hinder te voorkomen, de inschatting van de risico’s en hoe daarmee wordt omgegaan en het bevorderen van de duurzaamheid van de uitvoering en het vervoer van sloopmaterialen, beoordeeld.
DUURZAAM BOUWEN Realisatie basisschool De Tweeklank De Tweeklank is een duurzaam gebouw, waar kinderen zich vol energie verder kunnen ontwikkelen. Al bij aanvang van het project is afgesproken een duurzaam gebouw te realiseren. Bijzondere kwaliteiten zijn: stil gebouw, goede milieuzorg, toekomstgericht. Realisatie Brede School Snijdelwijk In 2013 is de Brede School in Snijdelwijk in Boskoop heel duurzaam en toekomstbestendig gebouwd. Naast hoge score op energie, gezondheid en gebruikskwaliteit is het gebouw multifunctioneel inzetbaar voor meerdere maatschappelijke functies. Bij de voorbereiding is in het basisontwerp rekening gehouden met alternatief gebruik in de toekomst. Met beperkte aanpassing is inzet voor bedrijfsruimte of zelfs voor woningbouw mogelijk.
Duurzame inrichting woon- en werkgebieden Duurzaamheidsambities zijn integraal onderdeel van de gemeentelijke structuurvisie. Het vergroten van de leefbaarheid in de stad, minder milieubelastend verkeer, en het beter verbinden en toegankelijk maken van groen en water, zijn leidende thema’s. De gemeente is zuinig op haar open ruimte. Herstructurering gaat voor uitbreiding. Uitgangspunt is intensief ruimtegebruik zoals meerlaags bouwen op bedrijventerreinen.
10
DUURZAAMHEIDSPRIJS RIJNWOUDE Voormalig Rijnwoude organiseerde jaarlijks een Duurzaamheidsprijs met het thema ‘Energiezuinig Wonen’. Hiermee werden goede ideeën bekend, zodat anderen deze ideeën kunnen navolgen. De prijs werd uitgereikt aan de eigenaar/inwoner, die door het treffen van energiebesparende maatregelen, een grote daling in energieverbruik had. In 2013 zorgden de inzenders met het treffen van duurzame maatregelen ervoor dat de CO2-uitstoot jaarlijks met 50 ton afnam. Dat is vergelijkbaar met de hoeveelheid CO2 die een bos met 2.500 bomen kan vastleggen in een jaar.
betere regulering van het verkeer. Luchtkwaliteit profiteert mee van de maatregelen die t.a.v. geluid worden gerealiseerd. De luchtkwaliteit voldoet in Alphen aan den Rijn overal ruim aan de wettelijke grenswaarden. De feitelijke luchtkwaliteit ligt bij 95% van de woningen meer dan 10 µg/m3 onder de wettelijke grenswaarde. Bij bouwplannen is het effect op de luchtkwaliteit en de blootstelling van toekomstige gebruikers onderdeel van het planproces. De gemeente streeft naar een betere kwaliteit voor onder meer lucht en geluid dan de wettelijke norm en hanteert een gebiedsgerichte benadering voor milieukwaliteit. Binnen de voormalige gemeente Alphen aan den Rijn werd hiervoor het instrument DuurzaamheidsProfiel op Locatie gebruikt, bij de gemeente Rijnwoude het Regionaal Beleidskader Duurzame Stedenbouw. Bij de gemeente
LED VERLICHTING IN DE OPENBARE RUIMTE Vanaf 2012 wordt standaard bij elke vervanging een armatuur met LED verlichting gekozen. Op 1 januari 2015 is al bijna 20% van het openbaar verlichtingsareaal van LED verlichting (met dimmer) voorzien.
Duurzame mobiliteit (verkeer) Duurzaamheid en leefbaarheid staan onder druk door vooral het autoverkeer. Het verminderen van het aantal korte autoritten en het stimuleren van fietsverkeer en OV heeft daarom de afge
Boskoop werd de Handleiding Gebiedsgericht Beleid toegepast.
KONINGIN MÁXIMABRUG De Koningin Máximabrug wordt een duurzame brug in zowel aanleg als gebruik. De brug wordt energieleverend. Duurzaam door slim materiaalgebruik (zo min mogelijk grondverzet én toepassing van composiet- en recyclingmaterialen) én duurzaam in energiegebruik. Daarnaast wordt tijdens de bouw de brug geheel vanaf het industrieterreindeel opgebouwd waardoor de kwetsbare polder Gnephoek zo min mogelijk wordt belast.
lopen jaren aandacht gekregen. Met maatregelen zoals verkeers circulatieplannen, groene golven, snelheidsbeperkingen, de aanleg van rotondes en planologische ingrepen worden de negatieve gevolgen van het autoverkeer voor de luchtkwaliteit en geluidhinder aangepakt. Geluidhinder is teruggedrongen door aanleg van stille wegdekken en geluidschermen en een
11
inzameling, LED-verlichting, integrale camerabeveiliging, gezamenlijke blusvoorziening. Daarnaast zijn in de afgelopen jaren diverse acties geweest om het energieverbruik van groot verbruikers terug te dringen. De gemeente kent helaas slechts 1 duurzaam bedrijfsterrein, de Schans 2. In het kader van de voorbereiding van het duurzaamheidsbeleid is van alle bedrijfsterreinen binnen de gemeente de duurzaam heidssituatie onderzocht met behulp van het Alphense duur
DUURZAAM WAGENPARK Het wagenpark van de voormalige gemeente Alphen aan den Rijn bestond uit elektrische en hybride auto’s. In januari 2013 heeft de gemeente 29 auto’s van haar wagenpark vervangen door groengasauto’s.
zaamheidsprofiel. Hieruit blijkt dat de bedrijventerreinen binnen de gemeente nog niet bovengemiddeld scoren op het gebied van duurzaamheid. Er is daarom naar verwachting nog flinke winst te boeken ten aanzien van dit aspect.
BAND OP SPANNING Met te zachte banden verbruiken auto’s op jaarbasis 2 tot 5% meer brandstof en de slijtage van de banden neemt toe. Gemeente Alphen aan den Rijn heeft de ‘Band op spanning’ aktie al negen maal kosteloos aangeboden voor alle inwoners van gemeente Alphen aan den Rijn. In totaal zijn er tot nu toe meer dan 1000 auto’s gecontroleerd wat heeft geresulteerd in een besparing van bijna 16 ton CO2 en ruim 4000 liter brandstof.
Alle bedrijven en organisaties in Alphen aan den Rijn kunnen de komende drie jaar gratis een startabonnement ontvangen voor de milieubarometer. De milieubarometer is een online meetinstrument dat de milieukosten, milieubelasting en CO2 uitstoot in één oog opslag inzichtelijk maakt.
Bedrijven
ENERGIESCANS BEDRIJVEN
Bedrijven
In 2013 en 2014 hebben 30 MKB-bedrijven een energiescan voor hun bedrijf laten uitvoeren. Uit die 30 scans is gebleken dat veel bedrijven investeringen in energiebesparing binnen drie jaar kunnen terugverdienen.
Op Alphense bedrijventerreinen zijn diverse duurzaamheids maatregelen getroffen. Voorbeelden zijn gezamenlijke afval
12
MILIEUBAROMETER VOOR BEDRIJVEN & ORGANISATIES
Greenport Boskoop Het kenmerkende veenlandschap, dat qua grondslag uitermate geschikt is voor sierteelt, vormt door haar fijnmazige verkavelings patroon met vele sloten voor de 600 gevestigde sierteeltbedrijven een belemmering om te kunnen groeien en hun concurrentie positie in de wereld te behouden. Tijdens het pilotproject Duurzaam Zuidwijk is met vele bij de boomsierteelt betrokken belanghebbenden nagedacht over het vraagstuk: hoe kunnen we met elkaar door herstructurering en schaalvergroting een econo misch duurzame toekomst voor de bedrijven garanderen én de kwaliteit van het landschap en het water behouden en zo mogelijk verbeteren. Hieruit is een overdraagbare integrale herstructurerings aanpak ontstaan, die inmiddels ook in andere delen van het sier teeltgebied wordt toegepast. In ‘De Lansing’ is een compensatiewaterberging gerealiseerd, gericht op verbetering van de ecologie en landschappelijke kwaliteit. Er is een rondweg in Boskoop-Oost aangelegd om de bereikbaarheid van bedrijven en leefbaarheid in kernen te verbeteren. Door het toepassen van een innovatieve funderingstechniek is de levensduur van de wegen verdrievoudigd.
PILOT INNOVATIEVE DRIJVENDE TEELTVLOER Binnen de pilot ‘Duurzaam Zuidwijk’ is als innovatieproject een drijvende teeltvloer ontwikkeld en bij Kwekerij A.N.M. Rijnbeek & Zn. gerealiseerd en in gebruik genomen. Een drijvende teeltvloer is een systeem dat in de basis bestaat uit een teeltlaag voor het dragen van de planten in pot of container en daaronder een waterbergingslaag voor gietwater of oppervlaktewater. De teeltvloer drijft direct op het water dat wordt opgeslagen. Het doel van deze methode is dat meervoudig en daarmee efficiënter gebruik van één oppervlakte mogelijk is. Onder de teeltvloer realiseer je namelijk (extra) gietwaterberging en oppervlaktewaterberging. Omdat de teeltvloer drijft, stijgt en daalt deze met het waterniveau mee. De teeltvloer is inmiddels enkele jaren beproefd en functioneert naar tevredenheid.
DUBBEL RUIMTEGEBRUIK Het benodigde compensatiewater voor bedrijven die sloten willen dempen, wordt geclusterd in een collectieve waterberging en op landschappelijk verantwoorde wijze ingepast in de minder voor sierteelt geschikte delen van het sierteeltgebied (transformatiezones). Deze waterrijke gebiedjes kunnen in het kader van dubbel ruimtegebruik tevens worden ingezet voor bijvoorbeeld extensieve recreatie, als uitplaatsingslocatie of anderszins. Onlangs is in ‘De Lansing’ een compensatie-waterberging gerealiseerd, gericht op verbetering van de ecologie en landschappelijke kwaliteit.
Landbouw In de Structuurvisie Buitengebied (2009) zijn ambities vastgelegd over de toekomst van het buitengebied en hoe we de economische, sociale en ruimtelijke betekenis van het buitengebied willen ‘behouden door te ontwikkelen’. Ontwikkelingen en nieuwe economische dragers zijn nodig omdat we er niet langer vanuit kunnen gaan dat het regulier landbouwkundig gebruik ook het
13
gewenste landschap oplevert. Per polder is een specifieke
Water en groen
gebiedsgerichte ontwikkelingsrichting en -ruimte gedefinieerd. Water Uitgangspunt in de Structuurvisie Buitengebied is dat duurzaam
Bij de invulling van wettelijke gemeentelijke watertaken voor
beheer van het buitengebied alleen mogelijk is als dat betaalbaar
afvalwater, hemelwater en grondwater zijn duurzame en
blijft. Economische draagkracht is nodig in het buitengebied.
robuuste systemen en maatregelen een leidend uitgangspunt.
Op dit moment zijn het vooral de agrariërs die de gronden
Dit geldt ook voor de bijdrage van de gemeente aan de nauwe
beheren. De wens is dat mensen verantwoordelijkheid nemen
samenwerking met het hoogheemraadschap van Rijnland in het
voor welzijn en milieu. Als bepaalde nieuwe ontwikkelingen
kwantitatief en kwalitatief op orde brengen en houden van het
bijdragen aan de kwaliteiten van het gebied, kunnen deze de
oppervlaktewatersysteem, zowel in stedelijk als agrarisch gebied.
ruimte krijgen. Dit staat los van het gegeven of de initiatiefnemer een agrariër is of niet en het staat los van het gegeven of het agrarische of niet-agrarische activiteiten betreft.
WIJKMOESTUIN DE ALPHENSE WETERING In de wijk Kerk & Zanen is Stichting De Groene Vinger in samenwerking met diverse partijen begonnen om een gedeelte (2100 m²) van het gebied langs de Alphense Wetering/ Renaissancelaan als wijkmoestuin in te richten. De gemeente faciliteert dit project. Er zijn diverse plantbedden, een wilgenhaag, fruitbomen, struiken en bloembollen gepoot. De eerste oogst leverde tientallen kratten biologische groente op die aan de voedselbank gedoneerd zijn.
AFKOPPELEN SCHOON HEMELWATER VAN GEMENGDE STELSELS Bij vervanging van gemengde riolering wordt, indien doelmatig, het schone hemelwater uit het openbare gebied afgekoppeld en apart naar het oppervlaktewater afgevoerd. Dit vermindert vervuiling van oppervlaktewater bij hevige buien en verbetert het rendement van de afvalwaterzuivering.
OPHEFFEN ONGESANEERDE LOZINGEN IN HET BUITENGEBIED Ongesaneerde lozingen in het buitengebied worden zoveel mogelijk aangesloten op drukriolering of krijgen een zuiverende voorziening.
TOEPASSEN VOORKEURSVOLGORDE HEMELWATER: VASTHOUDEN, BERGEN EN AFVOEREN Bij beoordeling van ruimtelijke plannen en projecten wordt ruim aandacht geschonken aan het ter plaatse vasthouden en bergen van hemelwater. Extremere neerslag als gevolg van de klimaatverandering vraagt om meer inspanningen op dit gebied (klimaatadaptatie).
14
VERBETEREN KWALITEIT EN KWANTITEIT OPPERVLAKTEWATER Voor het stedelijk oppervlaktewater worden gezamenlijk met het Hoogheemraadschap maatregelen opgesteld en uitgevoerd om de ecologische waterkwaliteit en waterkwantiteit duurzaam te verbeteren. Duurzame oplossingen voor de waterbelangen van de agrarische sector, met name de sierteelt in Boskoop, worden in het Greenportverband opgepakt.
Groen Groen is belangrijk voor mens, dier en plant en draagt bij aan de klimaatbeheersing. Bomen en planten nemen voor een deel de CO2 op en zetten die om in zuurstof. Groen heeft een gunstig effect op de temperatuur, de waterbergingscapaciteit en heeft invloed op het afvangen van fijnstof. Alphen aan den Rijn is een groene gemeente in het Groene Hart. Binnen de gemeente is het openbare groen van grote waarde. De boom heeft de afgelopen jaren als drager van de groenbeleving een centrale plaats inge nomen bij het groenbeleid, maar ook het overige groen speelt een belangrijke rol. De afgelopen jaren is er naar gestreefd om meer diversiteit in soorten te verkrijgen binnen het openbaar groen. Dit is mede ingestoken om ziektes tegen te werken, maar ook de beleving van een divers openbaar groen is positiever.
DUURZAAM WATERBEHEER BOSKOOP Er worden diverse maatregelen doorgevoerd ter verbetering van de aanvoer van kwalitatief goed water voor het sierteeltgebied en voor de doorstroming van het buitengebied teneinde de klimaatveranderingen het hoofd te bieden. In Boskoop-Oost is met een nieuw gemaal een verbinding gelegd met de Oude Rijn om de zoetwateraanvoer duurzaam te verbeteren. Er worden in de Gouwepolder twee nieuwe hoofdwatergangen gerealiseerd die de noord-zuid afvoer van water naar het gemaal Th. Brans verbeteren. Reductie van emissies door gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen staat hoog op de agenda. Een voorbeeld hiervan is het project ‘Slootgerichte aanpak’ dat door het Hoogheemraadschap van Rijnland in samenwerking met een aantal kwekers is uitgevoerd. Onlangs is in ‘De Lansing’ een compensatiewaterberging gerealiseerd, gericht op verbetering van de ecologie en landschappelijke kwaliteit.
GROENPARTICIPATIE Als buurtbewoners aangeven dat ze graag hun eigen groen in de openbare ruimte van de buurt willen onderhouden, dan stimuleert de gemeente dat met fysieke ondersteuning en bij de aanleg ook financieel door bijvoorbeeld wat ‘luxere’ beplanting aan te schaffen.
15
DE GROENE ETALAGE Het sierteeltcluster is het groenste bedrijventerrein in de omgeving. 1.200 ha nagenoeg aaneengesloten boomteelt, met daarin een aantal bijzonder innovatieve bedrijven, is uniek in de wereld. Een aantrekkelijk gebied door de diversiteit aan heesters en planten die buiten op het land worden gekweekt. Wellicht minder zichtbaar, maar zeker zo belangrijk om uit te dragen, is dat er hier continu wordt gewerkt aan verduurzaming van bedrijfsprocessen, teeltmethodieken en agro-logistiek. Tijdelijk braakliggende percelen worden nu steeds meer gebruikt voor productie van groenbemesters of biomassa.
ALPHENSE AMBTENAREN PLANTEN 600 BOMEN VOOR CO2 COMPENSATIE Medewerkers van de gemeente zijn samen aan de slag gegaan om de CO2-uitstoot van de woon-werkkilometers van medewerkers te compenseren door het planten van bomen. Op 21 maart 2014 hebben 15 Alphense ambtenaren 600 bomen geplant langs de nieuw aangelegde Oostelijke Rondweg door het sierteeltgebied in Boskoop.
Onderwijs, educatie en kennis Het doel van Natuur- en Milieueducatie (NME) is om de jeugd bewust te maken van haar directe leefomgeving. De leefomgeving
ONKRUIDVERDELGING ZONDER BESTRIJDINGSMIDDELEN
van het kind is het uitgangspunt voor het verwerven van inzicht
Gemeente Alphen aan den Rijn gebruikt al sinds 1992 geen chemische bestrijdingsmiddelen meer voor de onkruidbeheersing in beplanting en op verharding in de openbare ruimte. De verharding wordt geborsteld, gebrand of behandeld met heet water, de beplanting wordt geschoffeld. In Boskoop geldt dit sinds 2013 en sinds de fusie geldt dit uiteraard ook voor Rijnwoude.
krijgen ze het besef dat het belangrijk is duurzaam om te gaan
in en kennis over natuur, milieu en duurzaamheid. Hierdoor met de natuur en het milieu. De afgelopen jaren stond NME goed op de agenda van de voormalige gemeenten. Samenwerking vindt plaats met Avifauna en de Omgevingsdienst MiddenHolland en diverse partijen zoals IVN en natuurorganisaties. Voor het NME-aanbod is als overkoepelend thema duurzaamheid gekozen. Aan deze kapstok zijn enkele belangrijke onderwerpen
16
gehangen die de basis vormen van het NME- programma zoals
Afval
water, energie, biodiversiteit, grondstoffen en mens & dier (zoals:
Uitgangspunt is verantwoorde verwerking en hergebruik van
voeding en dierenwelzijn)
eindige grondstoffen. Daarvoor is onder meer het volgende gedaan:
De gemeente heeft de (duurzaamheids)wijsheid niet in pacht.
Uitbreiding van het aantal blauwe minicontainers voor alle
Zij werkt hierbij dan ook intensief samen met de TU Delft.
laagbouw huishoudens in de gemeente;
Ook bestaan er goede contacten met de TU Wageningen en
Inzamelen van plastic door middel van minicontainers. Bij de
de VU Amsterdam. Binnen deze instituten vinden de nieuwste
omzetting van restafval naar ondergrondse containers, de bruine
ontwikkelingen op het gebied van duurzame stedenbouw,
minicontainers ombouwen naar plastic inzamelmiddelen;
energiebeheer en landbouw plaats.
Plaatsing van ondergrondse afvalcontainers.
Door middel van een vast stelsel van stage- en afstudeer opdrachten wordt de meest actuele kennis in huis gehaald en
De hoeveelheid restafval per inwoner bedroeg in 2013 gemiddeld
wordt studenten de kans gegeven ervaring op te doen binnen
227 kg, het percentage afvalscheiding bedroeg in 2014 51%.
de overheidsorganisatie.
Dit komt overeen met de gemiddelde score in Nederland.
ECOPARK
KENNIS De afgelopen jaren is er regelmatig een duurzaamheidsmarkt gehouden voor inwoners en bedrijven in Alphen aan den Rijn. Hier konden mensen informatie krijgen voor het treffen van duurzame maatregelen. Ook waren er streekproducten te koop. De markten werden goed bezocht.
Het afvalbrengstation Ecopark ‘De Limes’ is volledig ingesteld op het duurzaam verwerken van allerlei soorten afval, maar geeft ook voorlichting en educatie in het ‘Huis van de Duurzaamheid’. Het pand is onder meer voorzien van zonnepanelen, een windmolen, een hout gestookte kachel en opvang van regenwater voor het doorspoelen van de toiletten. Door plaatsing van meer zonnepanelen kan het complex in de toekomst zelfs energieneutraal worden.
17
Energie en materiaalgebruik Energie was en is een belangrijk speerpunt van het Alphense duurzaamheidsbeleid. Op alle gemeentelijke aansluitingen zijn zogenaamde slimme meters geplaatst om een beter zicht op het stroomverbruik te verkrijgen. Ook zijn we als gemeentelijke organisatie druk bezig om ons energieverbruik regionaal te vergroenen. Het gemiddeld energielabel van woningen in Alphen aan den Rijn varieert zeer sterk per wijk. Dit is primair afhankelijk van de periode waarin de wijken zijn gerealiseerd. Zo hebben de wijken die gerealiseerd zijn in de jaren ’70 en ’80 een lager energielabel dan bijvoorbeeld Kerk en Zanen die rond de eeuwwisseling is gerealiseerd. Ongeveer 30% van de woningen binnen de gemeente zijn sociale huurwoningen van woningcorporaties.
DUURZAME VERGISTING Indaver, de composteerinstallatie op bedrijventerrein “De Schans” in Alphen aan den Rijn, heeft in 2014 een vergister gekoppeld aan de installatie. Deze vergister levert jaarlijks voor 3.400 huishoudens groen gas. De gemeente betrekt een deel van dit groene gas voor het gasverbruik van haar gebouwen. Daarnaast heeft een Alphense agrariër (Ekodorp) sinds het voorjaar van 2008 een biogasinstallatie. Deze produceert elektriciteit voor ruim 1000 huishoudens.
Bij nieuwbouwprojecten is de afgelopen jaren energiezuinig bouwen en gebruik van duurzame materialen gestimuleerd door het instrument GPR Gebouw aan te bieden aan ontwikkelaars. Voor de bestaande bouw zijn duurzaamheidsleningen aangeboden aan woningeigenaren. Ook is bekeken hoe het energieverbruik van bestaande gebouwen verbeterd kan worden, bijvoorbeeld door energiezuinige LED-verlichting toe te passen. Een belang rijk aandachtspunt bij materiaalgebruik is de toepassing van verantwoord FSC-hout geweest. GOED HOUT Nog steeds verdwijnt er, door slecht bosbeheer, gemiddeld 13 miljoen hectare bos per jaar. Gemeente Alphen aan den Rijn heeft een convenant met FSC-Nederland afgesloten voor gebruik van duurzaam hout en papier.
18
PARKEERAUTOMATEN De nieuwe parkeerautomaten worden voorzien van een zonnepaneel. Overdag laadt het paneel de accu bij. De automaten worden ook aangesloten op het gemeentelijke openbare verlichtingsnet. ’s Nachts kan de parkeerautomaat dan eventueel nog verder bijladen. De parkeerautomaat wordt daarnaast voorzien van een lichtsensor en digitale tijdschakelaar. Tijdens donkere dagen brandt de lichtbak boven de automaat, maar deze gaat automatisch uit buiten de tijden van betaald parkeren. Het touch screen schakelt na enige tijd uit als deze niet gebruikt wordt.
Gemeentelijk energieverbruik1 (elektra en gas) is 100% ‘vergroend’2 (buiten Nederland)
DUURZAAMHEIDSLENINGEN De raad heeft in mei 2014 een gunstige lening voor energiebesparende maatregelen voor particuliere huiseigenaren opengesteld; de duurzaamheidslening. Deze lening is een groot succes gebleken. In de meeste gevallen is de lening aangevraagd voor het plaatsen van zonne panelen. In enkele gevallen voor het plaatsen van HR++ glas, het aanbrengen van dakisolatie, het plaatsen van een HR ketel en het plaatsen van een zonneboiler. De duurzaamheidslening levert tot nu toe een toename van ruim 1100 m2 aan zonnepanelen op binnen de gemeente Alphen aan den Rijn. Dit komt overeen met een CO2 reductie van 58 ton.
Het elektra- en gasverbruik van de gemeentelijke organisatie is respectievelijk 11.843.168 kWh en 312.934 m3. Het verbruik openbare verlichting is 4.305.000 kWh3 (1% van het totaal energiegebruik). ENERGIEHUISHOUDING ALPHEN AAN DEN RIJN:
FEITEN EN WEETJES Energieverbruik bestaat uit drie hoofdgroepen: de warmtevraag, de elektriciteitsvraag en de brandstofvraag (mobiliteit). In Alphen aan den Rijn is de brandstofvraag (41%) het hoogst, dit komt door de vele transportbedrijven en bewegingen. Vervolgens kennen we de warmtevraag van 36% en de elektriciteitsvraag van 23%. Een gemiddelde woning met een gemiddeld gezin van 2,2 personen gebruikt: 3 .350 kWh aan elektrische energie per jaar 1 .600 m3 gas per jaar wat overeenkomt met 15.630 kWh per jaar
Het totaal energieverbruik van Alphen aan den Rijn: zon bestaand windmolens bestaand windmolens gepland anders
Woningtype
gemiddeld verbruik per jaar in m³
flat tussenwoning
1.025 1.425 1.625 2.025 2.650 1.525
hoekwoning 2 onder 1 kap vrijstaand gemiddeld alle woningen
Duurzaam opgewekte energie in Alphen aan den Rijn: zonnepanelen 3.3 miljoen kWh (0,85% van het totaal energiegebruik) windmolens bestaand 26.3 miljoen kWh (6,7% van het totaal energiegebruik) windmolens gepland 32.9 miljoen kWh (8,4% van het totaal energiegebruik)
1 Verbruik van gemeentelijke gebouwen en installaties (openbare verlichting, rioolgemalen, vastgoed). 2 Door middel van aankoop van certificaten van duurzame energieopwekkingsprojecten. 3 Gebaseerd op aantal lichtmasten, maal gemiddeld verbruik, maal gemiddeld aantal branduren.
19
Gemiddeld energieverbruik per deelgebied over 2014
Figuur 1. Gemiddeld elektriciteitsgebruik per deelgebied over 2014
20
Figuur 2. Gemiddeld gasgebruik per deelgebied over 2014
21
22
3. Visie en ambities: wat willen we? Het vorige hoofdstuk gaf een overzicht van duurzaamheids inspanningen van de afgelopen jaren in Alphen aan den Rijn. Dit is het startpunt van onze reis. De volgende vraag is waar onze reis naartoe gaat: wat is het doel van onze duurzaamheids reis, wat willen we bereiken? Daarover gaat dit derde hoofdstuk. Bij dat doel onderscheiden we enerzijds ambities van de gemeen telijke organisatie en anderzijds ambities voor de Alphense samenleving. Maar eerst benoemen we onze langetermijnambitie.
zij maakt duurzame initiatieven vanuit de samenleving moge lijk, creëert ruimte, faciliteert en stimuleert. Communicatie is
3.1 Visie: samen aan de slag
hierbij van groot belang. Dit draagt er mede aan bij dat boven
De gemeente Alphen aan den Rijn is ambitieus als het gaat om
staande ambitie uitgedragen wordt naar de samenleving.
duurzaamheid. De mogelijkheden en kansen van een gemeente met een combinatie van stad en platteland zijn groot. Alphen
3.2 Ambities en doelen voor 2020
aan den Rijn is uniek door de ligging in het Groene Hart. Het is
Zowel de Europese Unie als de Nationale overheid heeft duurzame
de enige gemeente met meer dan honderdduizend inwoners
doelstellingen vastgelegd voor het jaar 2020. Deze doelstellingen
in het Groene Hart. De gemeente Alphen aan den Rijn kent de
gelden mede als uitgangspunt voor de Alphense ambities.
volgende langetermijnambitie voor duurzaamheid:
Daarom is er voor gekozen om deze reisgids een looptijd te
Deze ambitie kan alleen bereikt worden als burgers, bedrijven
geven tot 2020. Zie bijlage II voor een samenvatting van de
en overheid met elkaar samenwerken. De gemeente neemt haar
Europese en Nationale doelstellingen. De Alphense ambities zijn
rol daarbij serieus. Daar waar de gemeente direct invloed heeft
onderverdeeld in twee categorieën. Aan de ene kant ambities
(bijvoorbeeld op haar eigen vastgoed en beleid) wordt duur
voor de gemeentelijke organisatie (paragraaf 3.2.2). Aan de
zaamheid een vast onderdeel en geeft de gemeente het goede
andere kant hebben we ambities die gemeentebreed zijn en
voorbeeld. Om de samenleving te prikkelen en in beweging
waarvoor ook de samenleving aan zet is om deze te halen.
te brengen vervult de gemeente daarnaast een andere rol:
Hierop wordt in paragraaf 3.2.3 nader ingegaan. Een belangrijke
“In 2050 is de samenleving van Alphen aan den Rijn fossiele brandstofvrij en energie- en CO2-neutraal!”
rol is weggelegd voor het college en de gemeenteraad. Zij kunnen duurzaamheid agenderen en in alle besluiten nagaan of duur zaamheid voldoende is meegewogen in politieke beslissingen.
23
3.2.1 Relatie met ander beleid Voor veel vakgebieden wordt in het kader van de harmonisatie nog nieuw/geactualiseerd beleid opgesteld. Afgesproken is dat bij andere beleidsvelden duurzaamheid een onderdeel van het beleid uit zal maken. Denk hierbij aan de thema’s Afval, Verkeer en Vervoer, Inrichting Openbare ruimte, Groen en Water. In de komende jaren wordt ook aandacht geschonken aan de onder werpen voedsel en gezondheid ten behoeve van een vitale (en dus duurzame) samenleving.
3. In 2020 is dankzij energiemanagement 5 % elektriciteit bespaard4 bij gemeentelijke aansluitingen. 4. In 2020 is 100% van het elektraverbruik van de gemeente lijke organisatie regionaal vergroend; 5. In 2020 is 50% van het gasverbruik van de gemeentelijke organisatie regionaal vergroend; 6. In 2020 100% duurzaam inkopen. In alle aanbestedingen wordt Duurzaamheid meegenomen (in eis, selectiecriteria en/of gunningscriterium);
3.2.2 Ambities duurzaamheid gemeentelijke organisatie Voor de Alphense Ambities voor de gemeentelijke organisatie
7. Duurzaamheids DPL ambitie (ADP) bij gemeentelijke projecten ≥ 7
zijn we als overheid zelf verantwoordelijk. We kunnen hier dan
8. Gemeentelijk vastgoed in 2025 energieneutraal.
ook op worden aangesproken. Als gemeente vervullen we hier
9. De medewerkers van de gemeentelijke organisatie zijn
mee een voorbeeldfunctie en dat stralen we uit naar de samen
zich nog meer bewust van het belang van duurzaamheid.
leving. Dit laten we actief aan de samenleving zien. In het Uitvoeringsprogramma staan de ambities uitgewerkt in
3.2.3 Ambities duurzaamheid Alphense samenleving
concrete projecten. Echter 2020 is nog ver weg en in de loop
Een duurzame samenleving omvat de samenleving als geheel, dus
van de tijd kunnen er projecten afvallen en/of bijkomen. Vandaar
inwoners, bedrijven, verenigingen en instellingen, jong en oud. Het
ook dat het Uitvoeringsprogramma jaarlijks op actualiteit wordt
is een mooi streven als uiteindelijk het thema duurzaamheid in elke
beoordeeld en bijgewerkt.
vezel van de samenleving gaat zitten, zodat duurzaam handelen een natuurlijke handelswijze wordt en we gezamenlijk (ieder in haar eigen rol) de duurzaamheidsdoelen (zie kader) kunnen behalen om
De ambities van de gemeentelijke organisatie zijn:
een leefbare omgeving aan de volgende generaties te kunnen door
1. In 2018 alleen nog maar tenminste energieneutraal
geven. We zijn goed op pad, maar er is nog een lange weg te gaan.
bouwen bij gemeentelijke plannen en projecten;
Op de Alphense ambities voor (en eigenlijk ook van) de samen
2. In 2020 20% besparing ten opzichte van 2013 in de open
leving als geheel heeft de gemeente indirect invloed door de
bare verlichting en verkeersinstallaties; 4 Het betreft besparing door inzicht en maatregelen. Hierin is teruglevering van bijvoorbeeld zonnepanelen niet meegenomen.
24
samenleving op een goede manier te prikkelen en in beweging te brengen. Ook door opkomende initiatieven zoveel mogelijk
Rekenvoorbeeld energieneutraal Alphen aan den Rijn
te ondersteunen kan de gemeente invloed uitoefenen. Het behalen van deze ambities ligt in handen van de gemeenschap. De gemeente heeft de inspanningsverplichting om duurzame initiatieven vanuit de samenleving mogelijk te maken, ruimte te creëren, te faciliteren en te stimuleren.
De ambities voor de samenleving zijn:
Om het totale elektriciteitsverbruik van Alphen aan den Rijn duurzaam te kunnen opwekken is er met de huidige stand der techniek het volgende nodig: ó f 320 ha zonnecellen nodig. Ter vergelijking: het geschikt totaal dakoppervlak van de gemeente is circa 57 ha; ó f 42 horizontale as windturbines; ó f 20.000 verticale as windturbines; ó f een combinatie van voornoemde middelen. Ter illustratie is in figuur 3 globaal weergegeven hoeveel oppervlak voor duurzame elektriciteitsopwekking nodig is op het grondgebied van Alphen aan den Rijn.
1. In 2020 is 75% van het huishoudelijk afval in Alphen aan den Rijn gescheiden; 2. In de periode 2014- 2020 wordt 12.000 ton CO2 bespaard door binnen de gemeentegrenzen uitgevoerde projecten5; 3. In 2020 bestaat het energieverbruik voor minimaal 14% uit duurzaam opgewekte energie; 4. D e sociale huurwoningen hebben in 2020 gemiddeld een energielabel B, 80% van de particuliere huurwoningen hebben in 2020 minimaal een energielabel C; 5. In 2020 zijn braakliggende terreinen (voor zover mogelijk) tijdelijk in gebruik voor duurzame initiatieven (bijvoorbeeld stadslandbouw) vanuit de samenleving; 6. In 2020 is de logistiek rond de Greenport geoptimaliseerd
Figuur 3. Benodigd grondoppervlak voor opwekking duurzame energie met de huidige stand der techniek
(ten behoeve van CO2- reductie, leefbaarheid en toekomst bestendigheid.) 7. Inwoners zijn zich elk jaar meer bewust van het belang van natuur, milieu en duurzaamheid in hun directe leefomgeving en handelen hiernaar. 8. In 2050 is de gemeente energieneutraal én CO2-neutraal.
5 De gemeente kiest voor deze doelstelling omdat onbekend is hoeveel kiloton CO2 de gemeente in 1990 produceerde. Daarnaast is het aantal geproduceerde tonnen CO2 sterk afhankelijk van de economische situatie waardoor een reductiedoelstelling op basis van het totaal aantal geproduceerde tonnen CO2 binnen de gemeente niet representatief is voor het effect van duurzaamheidsmaatregelen
25
26
4. Instrumenten en werkwijze: wat is onze aanpak? In hoofdstuk 3 is aangegeven waar we naartoe willen met duur
Hoe wij als gemeente onze rol tot het verwezenlijken van deze
zaamheid in Alphen. Daarmee is bekend wat het eindpunt is in
doelen willen invullen is benoemd in de Alphense duurzaam
2020, het doel van onze reis. Nu moeten we alleen nog het
heidsprincipes. Het bestuur en gemeentelijke organisatie ver
vervoermiddel kiezen, de manier waarop we naar dat eindpunt
plichten zich deze principes actief uit te dragen.
gaan. Dat noemen we onze instrumenten (gereedschappen) en onze werkwijze.
Alphense duurzaamheidsprincipes
In dit hoofdstuk onderscheiden we vier onderdelen, die allemaal
De gemeente vervult een voorbeeldrol voor haar inwoners
nodig zijn om het einddoel te bereiken:
en bedrijven op het gebied van duurzaamheid;
samenwerking;
De gemeente is centrumgemeente in de regio en voelt zich
communicatie-instrumenten;
verantwoordelijk om voor duurzaamheid een regionale rol
financiële instrumenten;
te vervullen;
juridische instrumenten.
De gemeente werkt samen met de samenleving door o.a. het sluiten van green deals met de samenleving;
4.1
Rol gemeente
De gemeente stimuleert, waar mogelijk en realistisch,
De rol van de gemeente is tweeledig. Als het gaat om haar
duurzame initiatieven;
voorbeeldfunctie en het behalen van de doelen voor de
Duurzaamheid is een vast onderdeel van ieder gemeentelijk
gemeentelijke organisatie is de gemeente direct verantwoor
besluit (Ieder college- en raadsvoorstel bevat een duurzaam
delijk voor uitvoering en resultaten. Het communiceren over
heidsparagraaf);
deze resultaten draagt bij aan het prikkelen, stimuleren en
De gemeente biedt een platform waar partijen (initiatief
bewust maken van anderen.
nemers, bedrijven en inwoners) elkaar kunnen vinden,
De samenleving speelt een belangrijke rol als het gaat om
onder andere door DIVA, digitale loketten.
het bereiken van de doelen voor de samenleving. De gemeente
Waar wet- of regelgeving duurzaamheidsinitiatieven
vervult dan een andere rol, namelijk het faciliteren, mogelijk
belemmeren, wordt gezocht naar oplossingen.
heden/ruimte bieden aan initiatieven, het stimuleren en enthou siasmeren.
27
Bij de duurzame ontwikkeling van Alphen aan den Rijn staat
De gemeente zal concrete duurzame initiatieven ondersteunen,
centraal dat behoeften die er nu zijn worden vervuld zonder
innovaties stimuleren en duurzame kansen benutten. Deze ini-
dat dit voor toekomstige generaties negatieve gevolgen heeft.
tiatieven kunnen vervolgens als voorbeeldfunctie dienen voor
Naast de zorg voor het milieu, moeten we daarbij ook rekening
andere partijen. Potentieel succesvolle initiatieven kunnen op
houden met economische, menselijke en sociale aspecten. Wij
korte termijn naast milieuwinst ook leiden tot financiële voor-
denken daarbij niet alleen aan natuurlijke bronnen, maar ook aan
delen en kunnen uitmonden in nieuwe economische activiteiten
een goed opgeleide bevolking en vitale sociale netwerken. Kortom,
of kostenbesparingen op korte of langere termijn voor inwoners
duurzaamheid betekent het nemen van verantwoordelijkheid.
en organisaties. De resultaten kunnen daarna toepasbaar zijn op andere, vergelijkbare initiatieven, waardoor de reikwijdte
4.2 Hoe bereiken we resultaat?
kan worden vergroot zonder dat daar specifieke ondersteuning vanuit de gemeente tegenover staat.
4.2.1 Samenwerking Alphen aan den Rijn wil een ambitieuze, groene gemeente zijn die duurzaam ontwikkelt en bouwt en actief de toepassing van duurzame energie stimuleert. Samenwerking is daarbij het sleutelwoord. Partners voor samenwerking aan duurzaamheid zijn onder meer de inwoners, woningbouwcorporaties, (energie) bedrijven, energiecoöperaties, innovatienetwerken en kennis- en onderwijsinstellingen. Omdat Alphen aan den Rijn een groot oppervlak landbouwgrond heeft, is het op lange termijn mogelijk om in grote mate zelfvoorzienend te zijn. De gemeente wil bedrijven stimuleren om te innoveren op het gebied van duurzaamheid. Samen met inwoners, bedrijven en instellingen willen we komen tot nieuwe, kleinschalige initiatieven voor duurzamer energiewinning en energie gebruik. De gemeente ziet publiek-private samenwerking als de beste manier om verduurzaming van de Alphense economie te versnellen en hier ook economisch van te profiteren.
28
In Alphen aan den Rijn zijn al veel inwoners en bedrijven bewust bezig met duurzaamheid en het verduurzamen van onze samenleving. Zo zijn kort geleden twee energiecoöperaties opgericht, Groene Hart Energie en Energiek Alphen. Ook de ondernemersvereniging VOA en de Stichting Greenport maken zich sterk voor een duurzaam Alphen.
4.2.2 Communicatie-instrumenten Met goede communicatie versterkt de gemeente Alphen aan
Om goede duurzame initiatieven en ideeën vanuit de samenleving
den Rijn haar duurzame imago en het helpt om de gezamenlijke
uitvoerbaar te maken, is het in veel gevallen nodig om partijen
ambities te behalen. Hiervoor wordt onder andere de samen
aan elkaar te verbinden. Communicatie richt zich in dat kader
werking gezocht met partijen uit de samenleving. We bouwen
op het bieden van een (digitaal) platform of podium, waar vraag
zo gezamenlijk aan een gedegen netwerk op gebied van duur
en aanbod uit de samenleving bij elkaar komen. Onder andere
zaamheid. De doelgroepen worden actief geïnformeerd met
zullen we gebruik maken van het podium van De Inspiratie van
behulp van positieve/goede voorbeelden op het gebied van
Alphen (DIVA).
duurzaamheid. Deze zetten anderen aan tot bijvoorbeeld een energiebewust(er) leven. Onderdeel van de kernboodschap is: “Duurzaamheid is van ons allemaal”. Er wordt een beeldmerk “’t Groene vinkje” gelanceerd om initia
Alphen aan den Rijn zit vol met mensen met goede ideeën voor de stad, de dorpen en het landschap. Met DIVA creëren we een podium om partijen met elkaar te verbinden om die goede ideeën tot uitvoering te brengen. We bepalen met elkaar hoe we dat podium gaan vormgeven.
tieven die door de gemeente worden ondersteund direct herken baar te maken. Dit vinkje geeft haar waardering aan “groene en duurzame” projecten. Door dit beeldmerk stelselmatig te gebruiken gaan inwoners het associëren met duurzame initiatieven.
BEELDMERK ’T GROENE VINKJE Dit “Groene Vinkje” wordt, in combinatie met een duurzaam initiatief gelanceerd. Gedurende het jaar zal bij verschillende duurzaamheidsactiviteiten het beeldmerk ‘geladen’ worden, waardoor het onlos makelijk verbonden wordt met duurzaamheid in Alphen aan den Rijn.
DE COMMUNICATIESTRATEGIE RONDOM DUURZAAMHEID RICHT ZICH OP: ls organisatie zelf het goede voorbeeld geven en goede voorbeelden belonen en ondersteunen. A Bijvoorbeeld door het genereren van publiciteit/media-aandacht rondom duurzame initiatieven. Het actief uitdragen van de faciliterende en stimulerende maatregelen door de gemeente, evenals de resultaten hiervan. Inspireren en stimuleren door een platform te bieden waar partijen goede duurzame ideeën met elkaar kunnen delen en elkaar kunnen vinden, onder meer door DIVA (zie kader) of een digitaal platform. Laten zien hoe eenvoudig het is om energie te besparen en resultaten vertalen naar concrete en begrijpbare getallen/geld. A ltijd het gedragscomponent (wat u zelf kunt doen) benoemen. Oplossingsgericht en met een tikje humor communiceren over kansen en mogelijkheden. Scholen, maatschappelijke- en belangenorganisaties actief betrekken bij de communicatie met de rest van de samenleving. Door de communicatie zoveel mogelijk te bundelen waardoor synergie gecreëerd wordt. Het duurzaamheidsbeeldmerk “’t Groene Vinkje” laden en herkenbaar maken als voorbeeld van een duurzaam initiatief/bedrijf/product. A anhaken bij ander gemeentelijk beleid en dit benaderen vanuit duurzaamheidsgedachte.
29
4.2.3 financiële instrumenten In Alphen aan den Rijn worden diverse financiële instrumenten gebruikt om duurzaamheid te stimuleren. Daarbij is er voor gekozen om vooral leningen met een laag rentetarief te ver strekken. Door geleidelijke aflossing van deze leningen, kan het geld opnieuw gebruikt worden om andere duurzame initiatieven of maatregelen mogelijk te maken (revolverend fonds). In een Green Deal spreken betrokken partijen en de gemeente met elkaar af hoe betrokken partijen projecten kunnen uitvoeren met hulp van de gemeente. Green Deals zijn bedoeld voor bedrijven, inwoners en maatschappelijke organisaties om duur zame plannen uit te voeren. In hoofdstuk 7 gaan we verder in
echter op kansen en mogelijkheden voor duurzaamheid die niet
op de beschikbare budgetten.
zijn voorgeschreven of verankerd in wetten en regels. Niettemin kan het bij deze kansen ook noodzakelijk zijn een
4.2.4 juridische instrumenten
juridisch instrument in te zetten, zodat duurzaamheid ten uitvoer
Wet- en regelgeving speelt een belangrijke rol om duurzaamheid
kan worden gebracht.
in praktijk te brengen. Landelijke en Europese regels hebben
Een voorbeeld daarvan zijn de verordeningen die Alphen aan den
veel betekend om ons milieu schoner te krijgen en vormen nog
Rijn heeft opgesteld voor het verstrekken van Duurzaamheids- en
steeds een belangrijk instrumentarium. In dit plan ligt de nadruk
Stimuleringsleningen. Een andere mogelijkheid om duurzaam heid te stimuleren kan door bijvoorbeeld in een anterieure overeenkomst afspraken vast te leggen over bijvoorbeeld de grondprijs. Op die manier kunnen duurzame initiatieven zoals bijvoorbeeld de realisatie van een energieneutrale wijk een steuntje in de rug krijgen. Regelgeving kan duurzaamheid echter ook belemmeren. Bijvoorbeeld wanneer zonnepanelen of kleine windturbines niet zijn toegestaan op grond van de regels van een bestemmingsplan of omdat er strijdigheid is met de redelijke eisen van Welstand. In dat soort gevallen gaat de gemeente onderzoeken of – en zo ja hoe - deze knelpunten kunnen worden opgelost.
30
31
32
5. Hoe meten we resultaten? De gemeenteraad heeft aangegeven dat er aantoonbare en
De Enervisa-monitor (voorheen CO2-monitor) geeft overheden
meetbare resultaten moeten worden geboekt. Hiervoor zal naast
de benodigde informatie voor het formuleren en monitoren van
een helder geformuleerd Uitvoeringsprogramma ook expliciet
energie- en klimaatambities. Op basis van de ingevoerde pro
worden ingezet op adequate monitoring van duurzaamheid en
jecten berekent de tool de gerealiseerde energiebesparing,
klimaat voor de gemeente Alphen aan den Rijn in zijn totaliteit
duurzame energieopwekking en CO2-reductie.
en het Uitvoeringsprogramma in het bijzonder. Daarnaast wordt in het Uitvoeringsprogramma een project
5.1 Monitoringsinstrumenten
opgenomen om een voor Alphen aan den Rijn geschikte duur
Er zijn zeer veel duurzaamheidsinstrumenten beschikbaar in
zaamheidsmeetlat te selecteren. Veel meetlatten zijn ofwel heel
Nederland. Aangezien het Alphense duurzaamheidsbeleid een
globaal ofwel voor een belangrijk deel gericht op ‘natuurlijk
mix van beleids- en praktische doelen over meerdere vakthema’s
kapitaal’ in een gemeente. Dat betekent dat zo’n meetlat
omvat, is gekozen voor een mix van monitoringsinstrumenten
bijvoorbeeld meet hoeveel hectare natuurgebied er in een
om de voortgang en resultaten van de duurzaamheidsinspan
gemeente is, maar dat zegt natuurlijk weinig tot niets over de
ningen te bewaken. Hiervoor worden tenminste de volgende
resultaten die de gemeente boekt op het gebied van duurzaamheid.
monitoringsinstrumenten gebruikt: Duurzaamheidsmonitor DPL;
5.2 Verantwoording en Rapportages
Enervisa-monitor (voorheen CO2-monitor).
De monitoring van duurzaamheids- en klimaatprestaties vindt veelal continu plaats. Zo wordt elk gerealiseerd energiebesparend
DPL (DuurzaamheidsProfiel van een Locatie) is een instrument
project direct in de Enervisamonitor gezet.
dat de duurzaamheid van een wijk of een bedrijventerrein
Op wijk- en bedrijventerreinniveau vindt ten aanzien van het
meet. Het is ontwikkeld in opdracht van het Ministerie van VROM.
DPL-instrument vierjaarlijks een actualisatie plaats van de
Duurzaamheid is daarbij aan de hand van de internationaal
DPL-scores.
gebruikte 3 P’s: Planet (Milieu), People (leefbaarheid) en Profit
Jaarlijks wordt een voortgangsrapportage opgesteld op basis
(economie), uitgewerkt in 25 aspecten.
van de dan beschikbare gegevens. Dit is tevens belangrijke
Het is de bedoeling dat DPL het monitoringsinstrument wordt
input voor de jaarlijkse beoordeling van actualiteit van het
om duurzaamheid bij gebiedsontwikkeling in Alphen aan den
Uitvoeringsprogramma.
Rijn te monitoren.
33
34
6. Relatie met uitvoering wettelijke milieutaken De uitvoerende milieutaken van de gemeente Alphen aan den
ondersteunende werkzaamheden bij de uitvoering van het
Rijn worden, conform landelijke afspraken en/of verplichtingen,
duurzaamheidsbeleid verzorgen en is zij gehouden aan de
uitgevoerd door een Omgevingsdienst. Deze werkzaamheden
doelstellingen van het duurzaamheidsbeleid.
worden vastgelegd in een apart jaarlijkse Uitvoeringspro
Afstemming van beide Uitvoeringsprogramma’s is dan ook
gramma. Uiteraard zijn er raakvlakken met het Uitvoeringspro
vanzelfsprekend. In onderstaande tabel I staan de raakvlakken
gramma dat bij dit plan hoort. Zo zal de Omgevingsdienst
met de werkzaamheden van de omgevingsdienst.
Thema uitvoerende milieutaken
Onderdeel
Relatie met deze reisgids
Toezicht en handhaving
Controles
Verminderen energieverbruik, promotie duurzaam ondernemen (milieubarometer).
Vergunningverlening
Gebiedsgerichte controles
Verminderen energieverbruik.
Vergunningverlening
Verminderen energieverbruik, duurzaam bouwen, opwekking
Meldingen
duurzame energie, promotie duurzaam ondernemen (milieubarometer).
Projecten
Verminderen energieverbruik, preventie.
Bodemkwaliteitskaart
Verminderen vervoersbewegingen.
Bodemadviezen
Hergebruik grondstoffen.
Grondstromen
Duurzame mobiliteit, hergebruik grondstoffen.
Regulering bodemenergiesystemen
Opwekken en gebruik duurzame energie.
Geluid, lucht en Externe
Ruimtelijke ontwikkeling geluid
Zorgen voor een duurzamere omgeving, zowel voor nieuwbouw
Veiligheid
Ruimtelijke ontwikkeling Lucht
als bestaande bouw.
Bodem en Archeologie
Ruimtelijke ontwikkeling EV ROM en Duurzaamheid
Hogere Waarde Procedure Geluid
Zorgen voor een duurzame omgeving.
Adviezen duurzaamheid
Directe relatie en afstemming met de reisgids.
NME, onderwijs
Promotie duurzaamheid en energiebesparing.
ROM-Adviezen
Directe relatie en afstemming met de reisgids. Toepassing DGO-beleid bij ruimtelijke planvorming.
Tabel I
Relatie werkzaamheden Omgevingsdienst met deze reisgids “Van A naar D: Alphen aan den Rijn op weg naar Duurzaamheid” en het bijbehorende Uitvoeringprogramma “Het Spoorboekje”.
35
36
7. Wat gaat dat kosten? Investeren in duurzaamheid In dit hoofdstuk zijn kort de beschikbare en benodigde midde len weergegeven. Een verdere uitwerking van de benodigde middelen is weergegeven in het Uitvoeringsprogramma.
7.1 Menskracht Met de ambities in onze reisgids leggen we de lat hoog. Deze ambities realiseren we samen met de samenleving en de partners binnen de gemeente. Op iedere ambitie zetten we menskracht in. Daarbij gaat het om adviseurs en specialisten die werken binnen projecten en die veelal kennis en ervaring hebben met participatie en netwerken.
7.2 Financiële middelen Naast de inzet van personeel zijn er ook (structurele of jaarlijkse) uitvoeringsbudgetten beschikbaar dan wel noodzakelijk. De beschikbare budgetten zijn hiernaast weergegeven.
7.3 Inzet vrijkomend geld door revolverende fondsen Om de ambities te kunnen behalen is het essentieel dat, in ieder geval gedurende de looptijd van deze reisgids (2014-2020), het vrijkomende geld dat wordt gerealiseerd door besparingen en de revolverende fondsen niet terugvloeien in de algemene reserves van de gemeente, maar opnieuw worden ingezet voor duurzaamheid.
€441.900,DUURZ
AAMHEIDSLENINGE N
Lening voor duur zame maatregelen aan woning van particu liere huiseigenaren
€600.000,STIMU
LERINGSLENINGEN
Lening voor duur zame maatregelen aan gebouw of woning van hu urders, VvE’s, scho len, (sport) verenigingen, nonprofitorganisaties en coöperaties.
€1.000.000,GREE N DEAL LENING
Stellen initiatiefnem ers, bedrijven en organisaties in staat om met ee n Green Deal Leni ng van de gemeente duurza me initiatieven te verwezenlijken.
€ 60.0
DUURZAAMHEIDSC00,OMMUNICATIE Beeldmerk,
website, publicatie s, beleidsprogram met spoorboekje, ma netwerkbijeenkom sten, duurzaamheidsam bassadeurs, energi ecoaches, bijdrage aan region ale energieakkoord en , stimuleren duurzaamheid wijk comité’s.
37
Bijlage I: Verklarende woordenlijst
38
Woord/Uitdrukking
Verklaring
Agro-logistiek
Het vervoer, de opslag, de distributie en de regie (besturing, beheersing en organisatie) van de agrostromen (food en non-food) in de gehele agroketen. Deze keten loopt van grondstoffen tot consument
Biobased Economy
Biobased Economy (BBE) gaat over een economie die draait op biomassa als grondstof. Toepassingen zijn bijvoorbeeld biomassa als grondstiof voor chemicaliën, materialen, transportbrandstoffen, elektriciteit en warmte.
Biogas
Biogas is een mengsel van hoofdzakelijk methaan en koolstofdioxide dat ontstaat door anaerobe (zonder zuurstof) vergisting. Groen gas wordt geproduceerd door opwerking van biogas tot aardgaskwaliteit. Bio gas wordt ook gemaakt door vergassing van droge biomassa.
Biogasinstallatie
Een biogasinstallatie produceert biogas, bijvoorbeeld uit het slib van de rioolwaterzuivering. Het biogas wordt vervolgens opgewaardeerd tot groen gas. Dit heeft dezelfde kwaliteit als aardgas, maar is vele malen duurzamer. Zowel bij de productie als bij het gebruik, doordat groen gas vrijwel geen lang cyclische CO2-uitstoot heeft.
Biomassa
Het biologisch afbreekbare gedeelte van producten, afvalstoffen en residuen van de landbouw (met inbe grip van plantaardige en dierlijke stoffen), de bosbouw en aanverwante bedrijfstakken, alsmede het biolo gisch afbreekbare gedeelte van industrieel en huishoudelijk afval.
Biovergisting
Het winnen van biogas uit een mengsel van mest en organische restproducten (biomassa).
Bodemenergie
Bij bodemenergie wordt gebruik gemaakt van de warmte die van nature aanwezig is in de bodem en in het grondwater. Daarmee is bodemenergie een vorm van duurzame en hernieuwbare energie.
CO2 compensatie
De hoeveelheid CO2 (broeikasgassen) die bij een eigen activiteit (bijvoorbeeld het productieproces) wordt uitgestoten op een andere plaats verminderen of vastleggen. Denk hierbij aan duurzame energie (wind en zon) of het planten van bomen.
CO2 neutraal (volgens gemeente Alphen aan den Rijn)
De term CO2-neutraal is de situatie waarbij de CO2-emissies binnen onze gemeentegrenzen (al dan niet na compensatie) ten hoogste nul zijn. Overige broeikasgassen, zoals methaan zijn hierin niet meegenomen. CO2 komt niet alleen vrij bij energieverbruik, vervoer is ook een belangrijke veroorzaker van dit broeikasgas.
Composteerinstallatie
Installatie waarmee groente-, fruit- en tuinafval (gft) verwerkt worden tot compost.
DIVA
De Inspiratie van Alphen: podium om partijen met goede ideeën met elkaar te verbinden. ?? iets mee rover zeggen??
Dubomattool
(Computer)programma dat gebruikt wordt om de meest duurzame keuze te maken bij materiaalgebruik in de openbare ruimte.
DuurzaamheidsProfiel van Locatie (DPL)
(Computer)programma om het duurzaamheidsprofiel van een wijk te berekenen op 25 punten en te vergelijken met andere wijken. De sterke en zwakke punten op het gebied van duurzaamheid per wijk worden daarmee zichtbaar.
Duurzaamheidsagenda
deze weglaten?
Duurzaamheidsbeleid
De maatregelen die een gemeente zich heeft voorgenomen om binnen een afgesproken periode een bepaald doel te bereiken op het gebied van duurzaamheid met gebruik van een afgesproken (oftewel: gebudgetteerde) hoeveelheid geld.
Duurzaamheids- en Stimuleringslening
Een lening via de gemeente met een aantrekkelijke rente voor energiebesparende maatregelen in en aan uw woning of gebouw. (NB: alleen voor energie?)
Duurzaamheidsmarkt
Hier kan men inzicht krijgen in wat er allemaal mogelijk is rondom het onderwerp duurzaamheid.
Duurzaamheidsmonitor DPL
Meetinstrument waarmee DPL (Duurzaamheids Profiel van Locatie) bepaald kan worden.
Duurzaamheidsprofiel
Een duurzaamheidsprofiel geeft door middel van een gemiddeld rapportcijfer de kwaliteit van een bepaald gebied weer. Een duurzaamheidsprofiel is opgebouwd uit 16 tot 25 thema’s die elk een apart rapportcijfer krijgen.
Duurzame vergisting
Vergisten is de biologische omzetting van organisch afvalmateriaal waarbij biogas ontstaat, dat grotendeels bestaat uit methaangas en kooldioxide. Wanneer deze omzetting gebeurt op een manier die het milieu en de natuur zo min mogelijk belast, spreekt men van duurzame vergisting.
Duurzame economie
Een economie waarin groei, versterking van de concurrentiekracht en een toename van de werkgelegenheid gecombineerd worden met een beter beheer van ruimte, natuur en een vermindering van de milieudruk.
Ecologie
Wetenschap die onderzoekt hoe planten en dieren in verhouding staan tot elkaar en hun omgeving.
Ecologische waarden
Waarden die essentieel zijn voor een ecosysteem, bijvoorbeeld het belang van bossen voor de biodiversiteit, natuurwaarde, fauna en flora.
Energiehuishouding (warmtevraag, elektriciteitsvraag en brandstofvraag)
Het geheel aan energiestromen . Dit betreft enerzijds de winning, de in- en uitvoer en de voorraad en anderzijds het energieverbruik.
Energielabel
Dit label is een maatstaf voor de consument om te zien hoe zuinig, milieuvriendelijk en/of energiebesparend een aangekocht product (bijvoorbeeld een woning) is. Tevens geeft het label vaak informatie over de prestaties van het product en de gebruikte materialen bij de productie.
Energieneutraal (volgens gemeente Alphen aan den Rijn)
Energieneutraal houdt in dat we binnen onze regio net zoveel duurzame energie (zon, wind of biomassa) opwekken als dat we verbruiken binnen de gemeente . Alle huishoudens, bedrijven, scholen en zorg instellingen worden hierin meegenomen.
39
40
Enervisamonitor (voorheen CO2-monitor)
De Enervisamonitor (voorheen: CO2-monitor)is een (computer)programma dat door de gemeente wordt gebruikt om bijvoorbeeld uit te rekenen hoeveel CO2 reductie een duurzaam project oplevert.
Extensieve recreatie
Een vorm van recreatie die nauwelijks verstorend is voor natuur en bewoners van het gebied en waarvoor nauwelijks voorzieningen aangelegd hoeven te worden.
Fossiele brandstoffen
De belangrijkste fossiele brandstoffen zijn aardolie, aardgas en steenkool. Het zijn koolstofverbindingen die zijn ontstaan uit resten van plantaardig en dierlijk leven van miljoenen jaren oud.
Fossiele brandstofvrij
Het niet meer gebruikmaken van fossiele brandstoffen.
FSC-certificaten
Het FSC keurmerk (Forest Stewardship Council) is internationaal het bekendste keurmerk voor duurzaam hout. De kern van het werk van FSC is zorgen dat bossen, zowel tropische als niet-tropische, goed worden beheerd.
GPR gebouw
Meetinstrument waarmee de duurzaamheid van bestaande bouw, nieuwbouw en renovatie van woning- en utiliteitsbouw gemeten wordt.
Green Deal
Afspraken tussen partijen en gemeenten om duurzame plannen uit te kunnen voeren.
Greenport
Een groot tuinbouwcluster, waarin planten, bomen, bollen, bloemen en/of groenten worden geproduceerd en verhandeld. Het grootste deel van de productie gebeurt onder glas (de glastuinbouw, maar een belangrijk deel - vooral de bollenteelt en boomsierteelt - ook in de open lucht. Behalve productie en handel is er sprake van een hele keten van activiteiten met kassenbouw, techniek, transport, onderwijs en onderzoek, veredeling e.d.
Groene golven
Een groene golf houdt in dat verkeer (meestal autoverkeer, maar vaak ook openbaar vervoer en soms zelf fietsers) op een verkeersweg met meerdere verkeerslichten kunnen doorrijden zonder te hoeven stoppen, doordat elk licht op groen staat bij het passeren met een veilige snelheid.
‘t Groene vinkje
Beeldmerk van de gemeente Alphen aan den Rijn dat aangeeft dat een activiteit duurzaamheidswaarde heeft.
Groengasauto
Auto die rijdt op groengas. Groengas is vrijwel CO2 neutraal.
Gebiedsgericht Beleid
Bij gebiedsgericht beleid gaat het om een afgestemde inzet van beleid, maatregelen en instrumenten in een bepaald gebied. De gebiedskenmerken worden opgenomen in een handleiding gebiedsgericht beleid. Er wordt in beschreven welke maatregelen en instrumenten nodig zijn om doelen te bereiken die passen bij een gebied en hoe de samenwerking in het gebied vorm moet krijgen.
Hernieuwbare energie
Energiebronnen die onuitputtelijk zijn en telkens opnieuw kunnen worden gebruikt voor het opwekken van energie. Voorbeelden hiervan zijn waterkracht, zonne-energie (via zonnepanelen), windenergie (via windturbines) en energie uit biomassa (bv. vergisting van groente-, fruit- en tuinafval, vergisting van mest of slib of verbranding van houtafval).
IVN
Het Instituut voor Natuureducatie en duurzaamheid (IVN) is een landelijke organisatie die werkt aan een duurzame samenleving. Door mensen zelf in aanraking te brengen met de natuur zijn zij zich pas écht bewust van de waarde ervan. Daarom laten zij jong en oud de natuur van dichtbij beleven.
Klimaatprogramma
Een beleids- en uitvoeringsprogramma waarin de visie, ambities en de uit te voeren projecten zijn vastgelegd op het gebied van klimaat.
De Lansing
Natuur- en recreatiegebied gelegen op zowel het grondgebied van de gemeente Reeuwijk als van de gemeente Boskoop. Het gebied ligt verscholen tussen de boomkwekerijen en is nauwelijks zichtbaar vanaf de openbare weg. Een oase van rust tussen de intensief gebruikte kwekerijgronden. In de afgelopen 40 jaar heeft Jan van Leeuwen het poldergebied een aanzien gegeven zoals het er 100 jaar geleden uitgezien moet hebben.
LED-verlichting
LED (Light Emitting Diode) is een duurzaam en milieuvriendelijk soort verlichting door een laag energie verbruik en lange levensduur.
Milieubarometer
De Milieubarometer is een online tool waarmee de milieuprestatie, CO2-footprint en bijbehorende kosten van een bedrijf of organisatie zichtbaar worden gemaakt. Gegevens over energie, water, afval, emissies, transport en papierverbruik worden vertaald naar de CO2-footprint en snel terug te verdienen tips. De uitkomsten kunnen vergeleken worden met branchegemiddelden.
Milieurendement
De kosteneffectiviteit van milieumaatregelen die de relatie weergeeft tussen de verrichte inspanning gemeten in kosten en het bereikte milieueffect.
Monitoringsinstrumenten
Instrumenten (meestal computerprogramma’s) die ingezet worden om de resultaten van het beleid en van projecten op het gebied van duurzaamheid te meten.
Natuur- en milieueducatie
Natuur- en milieueducatie (NME) betreft alle vormen van (systematische en planmatige) leeractiviteiten met betrekking tot natuur, ecologie, milieu, landschap en duurzaamheid. Vaak met als achterliggende gedachte dat bekendheid hiermee en kennis hiervan zal leiden tot meer betrokkenheid, respect, natuur- en milieuvriendelijk handelen en daarmee tot duurzaamheid en leefbaarheid van de samenleving.
Omgevingsdienst
De omgevingsdienst is een regionale uitvoeringsdienst die de wettelijke milieutaken voor gemeenten en de provincie uitvoert.
Regionaal beleidskader Duurzame Stedenbouw
Het Regionaal beleidskader Duurzame Stedenbouw beschrijft een planproces en prestatieafspraken gekoppeld aan ambitieniveaus. ??? niet meer in de lucht?
Restafval
Restafval is het gedeelte van het huishoudelijk, industrieel en bedrijfsafval dat overblijft nadat het recyclebare afval is gescheiden.
41
42
Stadslandbouw
Stadslandbouw is het telen, oogsten en afzetten van voedsel in of in de nabijheid van een stad. Onder stadslandbouw valt ook veeteelt en de kweek van vissen voor consumptie.
Structuurvisie Buitengebied
De Structuurvisie legt op hoofdlijnen vast wat de kenmerken en hoofdfuncties van buitengebieden zijn.
Uitplaatsingslocatie
De plek (locatie) waar een functie wordt weggehaald of beëindigd en het voortzetten/opbouwen van de functie elders. Uitplaatsing is erg duur en moet meestal samenvallen met bedrijfsinvesteringen om haalbaar te zijn.
Uitvoeringsprogramma
Het ‘spoorboekje’ behorend bij deze reisgids voor duurzaamheid in Alphen aan den Rijn 2014-2020. Hierin zijn de ambities vertaald naar concrete uitvoerbare projecten.
Verkeerscirculatieplannen
Een verkeerscirculatieplan (VCP) is een verkeersplan waarin verschillende functies worden beschreven, het beleid dat gevoerd wordt, het kader waaraan getoetst wordt en een plan waarin voorgenomen maatregelen beschreven zijn. Het accent bij een verkeerscirculatieplan ligt op de hoofdinfrastructuur van een gemeente en de belangrijke verkeersrelaties met omliggende gebieden.
Wettelijke grenswaarden
De maximaal toegestane waarden vastgelegd in wetgeving.
Wettelijke milieutaken
De uit te voeren taken op grond van de Wet milieubeheer.
Bijlage II: Europese en Nationale doelstellingen duurzaamheid Zowel de Europese Unie als de Nationale overheid heeft doel
Nationale doelstellingen:
stellingen vastgelegd om te verduurzamen. Deze doelstellingen
20% CO2-reductie in 2020 t.o.v. 1990.
gelden mede als uitgangspunten voor de Alphense doelstellingen.
14% hernieuwbare energie in 2020.
(PM: onderstaande doelstellingen een korte samenvatting van
16% hernieuwbare energie in 2023.
wat er allemaal aan doelstellingen is.
In 2018 alleen nog maar energieneutraal bouwen bij gemeentelijke plannen en projecten.
Europese doelstellingen:
Voor de sociale verhuur in 2020 gemiddeld een label B.
In 2030 is de uitstoot van broeikasgassen 40% lager
In 2020 20% besparing ten opzichte van 2013 in de
dan het niveau in 1990.
openbare verlichting en verkeersinstallaties.
In 2030 bestaat het energieverbruik voor 27% uit duurzaam
Een energie neutrale omgeving in 2050.
opgewekte energie.
De Nederlandse inzet in de EU voor een doel in 2030 is ten minste een broeikasgasreductie van 40% ten opzichte van 1990.
43
COLOFON
44
Datum:
mei 2015
Opsteller:
Duurzaamheidsregie gemeente Alphen aan den Rijn
Vormgever:
Verheul communicatie
Bron foto’s:
gemeente Alphen aan den Rijn;
Watersnip Advies, Reeuwijk;
VVV, Boskoop;
Indaver Nederland B.V.;
Voor meer info:
www.alphenaandenrijn.nl
mailto:
[email protected] o.v.v. duurzaamheidsloket
