COMPETENTIES en begeleiding
Competenties in het MBO • Invoering Competentiegerichte kwalificatie dossiers in het MBO • 24 SHL-competenties
• 9 Helicon-competenties • • • • • • • • •
Beslissen en Activiteiten initiëren Samenwerken en Overleggen Presenteren Formuleren en Rapporteren Vakdeskundigheid toepassen Materialen en Middelen inzetten Onderzoeken Leren Plannen en Organiseren
Competentie “Competenties zijn ontwikkelbare vermogens van mensen waarmee ze in voorkomende situaties adequaat, gemotiveerd, proces- en resultaatgericht kunnen handelen. Competenties zijn samengesteld van karakter en relateren aan onderliggende vaardigheden, kennis en houding. Competenties krijgen pas betekenis in een context. Of iemand over de gevraagde competenties beschikt, wordt zichtbaar in gedrag dat, als één van de voorwaarden, leidt tot succes bij uitoefenen van het beroep.” Bron: kwalificatiesmbo.nl /SHL
Competenties in het dossier CREBO 97220_97230_97241_97242 2012-2013 Paardensport 19-08-2012 -dbrVoor de essentie van elk werkproces is voor elk MBO-niveau een streefnorm gedefinieerd door interne deskundigen op de Helicon-dossierdagen in 2007-2008. Deze Helicon- streefnorm is vastgesteld door het CvB waarbij bepaald is dat de norm jaarlijks voor 1 oktober wordt bijgesteld en verbeterd op basis van amendementen vanuit het bedrijfsleven, ervaringen, evaluaties en voortgezet overleg tussen vakinhoudelijke deskundigen. Inhoudelijke wijzigingen in het dossier 2012-2013 ten opzichte van het dossier 2011-2012: - Geen.
SHL-cluster
code
SHL-COMPETENTIES
COMPONENTEN - gekoppeld aan de werkprocessen van de kerntaken
97220
97230
97241
begeinstrucinstrucleider teur teur manager paarden- paarden- paarden- paardensport sport sport sportbedrijf freq. II
freq. III
freq. IV
1
1 1
3
3
3
Functioneren van mensen controleren
1 1
2 2
1 2
Instructies en aanwijzingen geven
1
2
2
2
2
4 3
6 4
4 4
Coachen
4
4
4
Anderen ontwikkelen Interesse tonen
1
3
3
1
1
1
Bezorgdheid tonen voor anderen
1
1
1
Anderen steunen
1
1
1
3
4
6
6
2
3
2
4
1
1
3
1
1
1
1
2
4
5
4
Op eigen initiatief handelen leiding geven en beslissen
Beslissen en activiteiten initiëren
Acties en activiteiten initiëren Zelfvertrouwen tonen Verantwoordelijkheid nemen voor eigen beslissingen en initiatieven Richting geven
B
Aansturen
Uitoefenen van gezag Taken delegeren Anderen bevoegdheden en verantwoordelijkheden geven Diversiteit benutten Adviseren
C
Begeleiden
freq. IV 4
Beslissingen durven nemen Afgewogen risico's nemen A
97242
Motiveren
2
Begrip hebben voor de standpunten en houding van anderen Je inleven in andermans gevoelens ondersteunen en samenwerken
D
Aandacht en begrip tonen
E
Samenwerken & overleggen
F
Ethisch en integer handelen
Luisteren Verdraagzaamheid en welwillendheid tonen
Zichzelf kennen en laten zien Anderen raadplegen en betrekken Afstemmen Proactief informeren Openhartig en oprecht communiceren Bijdrage van anderen waarderen Bevorderen van teamgeest Aanpassen aan de groep Integer handelen Ethisch handelen Omgevingsverantwoord handelen Verschillen tussen mensen respecteren
Begeleiding in Helicon • De deelnemer reflecteert structureel op zijn ontwikkeling. • Voor het monitoren van competentieontwikkeling gebruiken we de Heliconingrediëntenlijst als onderlegger. • Elke deelnemer heeft een eigen coach/studiebegeleider. Deze heeft zicht op het integrale functioneren van de deelnemer
• Begeleiding/coachgesprekken zijn expliciet geprogrammeerd in het onderwijsprogramma en in de (week)planning . Op school of in de praktijk. • De deelnemer heeft zelf een actieve rol in de begeleidingsgesprekken. • Er is minimaal 2x per jaar een individueel integraal voortgangsgesprek (‘hoe sta je ervoor’). De deelnemer en de docent/coach verzamelen hiertoe feedback van verschillende betrokkenen bij het ontwikkelingsproces. (inclusief BPV). Bron: Onderwijskundig kader
• competenties uitgewerkt in rubrics (Uitgangspunt 4Cyourway, voorheen Ruggengraat ) Resultaat: De ‘placemat’ SHL competenties
Niveau starter
geoefend
gevorderd
op niveau
Ik benoem als iets bijzonder is en ik beslis m ijn w erk dan te onderbreken om m ijn baas te w aarschuw en.
Niveau 1
Niveau 2
A
starter
geoefend
gevorderd
* ik benoem als iets misgaat; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om mijn collega's te w aarschuw en.
* ik benoem als iets misgaat; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen.
* ik benoem als iets mis dreigt te gaan; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen; * ik benoem m ogelijke oorzaken.
Beslissen en activiteiten initiëren (komt niet voor bij Niveau 1 en AKA)
Niveau 3
starter
geoefend
* ik benoem als iets m isgaat; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om mijn collega's te w aarschuw en en met hen te overleggen.
* ik benoem als iets mis dreigt te gaan; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen; * ik benoem m ogelijke oorzaken. starter
Niveau 4
starter
geoefend
gevorderd
starter Niveau 2 Ik kan mijn baas vertellen w at ik doe aan veiligheid
Aansturen (komt niet voor bij Niveau 1 en AKA)
* ik benoem het als iets beter kan; * ik beslis om w erkzaam heden aan te passen in overleg m et directe collega's; * ik neem initiatief tot verbeteringen en oplossingen in overleg m et de leidinggevende. geoefend
op niveau * ik benoem het als iets beter kan; * ik beslis om w erkzaamheden aan te passen (in overleg met directe collega's); * ik neem initiatief tot verbeteringen en oplossingen en bij tw ijfel overleg ik m et de leidinggevende of de gekozen verbetering / oplossing de juiste is. gevorderd
op niveau
* ik benoem het als iets beter kan; * ik beslis zelfstandig; * ik benoem het als iets beter kan; * ik beslis om bedrijfsprocedures * ik beslis om processen w aar ik * ik beslis om w erkzaam heden aan te passen (in overleg met verantw oordelijk voor ben aan aan te passen in overleg m et directe collega's); te passen (in overleg met directe directe collega's; * ik neem initiatief tot verbeteringen collega's); * ik neem initiatief tot en oplossingen en bij tw ijfel * ik neem initiatief tot verbeteringen verbeteringen en oplossingen overleg ik m et de / oplossingen / aanpassingen in overleg m et de leidinggevende of de gekozen om in te spelen op leidinggevende. verbetering / oplossing de veranderende juiste is. om standigheden.
op niveau
Ik w aarschuw mijn baas, collega's en aanw ezigen als er zich ongew one situaties op het w erk voordoen.
Niveau 1
B
* ik benoem als iets mis dreigt te gaan; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen; * ik benoem m ogelijke oorzaken.
op niveau * ik benoem als iets mis dreigt te gaan of beter kan; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen; * ik benoem mogelijke oorzaken en ik denk m ee over m ogelijke oplossingen. gevorderd
geoefend
gevorderd
Ik kan mijn directe medew erkers laten zien w at ik doe aan veiligheid
Ik kan mijn collega w aar nodig w ijzen op veiligheid
starter
geoefend
* ik kan aan mijn directe collega's Niveau 3 vertellen w at ik doe aan veiligheid *ik kan een collega w aar nodig w ijzen op veiligheid
Niveau 4
* ik geef, w aar nodig, veiligheidsinstructies aan medew erkers en aanw ezigen.
op niveau * ik geef, w aar nodig, veiligheidsinstructies aan medew erkers en aanw ezigen. gevorderd * ik geef korte inhoudelijke instructies/aanw ijzingen aan een team; * ik verdeel het w erk over de mensen.
starter
geoefend
* ik geef heldere en duidelijke instructies/aanw ijzingen aan een collega.
* ik geef heldere en duidelijke instructies/aanw ijzingen aan m eerdere collega´s.
op niveau * ik zorg voor veiligheids-, arbo- en milieu-instructie; * ik voer het bedrijfsbeleid uit; * ik geef heldere inhoudelijke instructies/aanw ijzingen aan meerdere collega's; * ik verdeel het w erk goed over de mensen. gevorderd op niveau * ik geef heldere inhoudelijke * ik controleer de w erkzaamheden instructies/aanw ijzingen aan een van mijn medew erkers; team ; * w aar nodig pas ik in overleg met * ik verdeel het w erk goed over hen hun w erkzaamheden aan. de mensen.
Competenties beoordelen, een oefening Met druk en tegenslag omgaan (vmbo) starter
Als iets niet lukt dan stop ik met mijn werk.
geoefend
gevorderd
Als iets niet lukt Als iets niet lukt blijf ik rustig en dan zoek ik hulp. zoek hulp. Ik kan tegen kritiek.
http://www.youtube.com/watch?v=47rQkTPWW2I
op niveau
Ik kan omgaan met tegenslag en gebruik kritiek om mijn werk te verbeteren.
Samenwerken en overleggen Niveau 4 starter
geoefend
gevorderd
Ik let op Ik overleg met samenwerking anderen over de en overleg met samenwerking. Ik lever een collega’s, Ik werk aan een bijdrage aan een klanten en goede relatie goede sfeer in opdrachtgevers. met de mensen de groep. Ik bouw met hen met wie ik een goede samenwerk (werk) relatie op http://www.youtube.com/watch?v=s-poQaPPJbQ http://www.youtube.com/watch?v=uyUFddEmivo http://www.youtube.com/watch?v=mctUNUQSJCo
op niveau
Ik stimuleer en optimaliseer samenwerking en overleg. Ik bevorder een goede relatie.
Placemat blijkt te ‘talig’ voor MBO (en VMBO) leerlingen SHL competenties
Niveau starter
geoefend
gevorderd
op niveau
Ik benoem als iets bijzonder is en ik beslis m ijn w erk dan te onderbreken om m ijn baas te w aarschuw en.
Niveau 1
Niveau 2
A
starter
geoefend
* ik benoem als iets misgaat; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om mijn collega's te w aarschuw en.
* ik benoem als iets misgaat; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen.
Beslissen en activiteiten initiëren (komt niet voor bij Niveau 1 en AKA)
Niveau 3
gevorderd * ik benoem als iets mis dreigt te gaan; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen; * ik benoem m ogelijke oorzaken.
starter
geoefend
* ik benoem als iets m isgaat; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om mijn collega's te w aarschuw en en met hen te overleggen.
* ik benoem als iets mis dreigt te gaan; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen; * ik benoem m ogelijke oorzaken. starter
* ik benoem als iets mis dreigt te gaan; Niveau 4
* ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen; * ik benoem m ogelijke oorzaken.
starter
geoefend
gevorderd
starter Niveau 2 Ik kan mijn baas vertellen w at ik doe aan veiligheid
geoefend
op niveau * ik benoem het als iets beter kan; * ik beslis om w erkzaamheden aan te passen (in overleg met directe collega's); * ik neem initiatief tot verbeteringen en oplossingen en bij tw ijfel overleg ik m et de leidinggevende of de gekozen verbetering / oplossing de juiste is. gevorderd
op niveau
* ik benoem het als iets beter kan; * ik beslis zelfstandig; * ik benoem het als iets beter kan; * ik beslis om bedrijfsprocedures * ik beslis om processen w aar ik * ik beslis om w erkzaam heden aan te passen (in overleg met verantw oordelijk voor ben aan aan te passen in overleg m et directe collega's); te passen (in overleg met directe directe collega's; * ik neem initiatief tot verbeteringen collega's); * ik neem initiatief tot en oplossingen en bij tw ijfel * ik neem initiatief tot verbeteringen verbeteringen en oplossingen overleg ik m et de / oplossingen / aanpassingen in overleg m et de leidinggevende of de gekozen om in te spelen op leidinggevende. verbetering / oplossing de veranderende juiste is. om standigheden.
op niveau
geoefend
gevorderd
Ik kan mijn directe medew erkers laten zien w at ik doe aan veiligheid
Ik kan mijn collega w aar nodig w ijzen op veiligheid
starter
Aansturen (komt niet voor bij Niveau 1 en AKA)
* ik benoem het als iets beter kan; * ik beslis om w erkzaam heden aan te passen in overleg m et directe collega's; * ik neem initiatief tot verbeteringen en oplossingen in overleg m et de leidinggevende.
Ik w aarschuw mijn baas, collega's en aanw ezigen als er zich ongew one situaties op het w erk voordoen.
Niveau 1
B
op niveau * ik benoem als iets mis dreigt te gaan of beter kan; * ik beslis mijn w erk dan te onderbreken om met collega's te overleggen; * ik benoem mogelijke oorzaken en ik denk m ee over m ogelijke oplossingen. gevorderd
geoefend
* ik kan aan mijn directe collega's Niveau 3 vertellen w at ik doe aan veiligheid *ik kan een collega w aar nodig w ijzen op veiligheid
Niveau 4
* ik geef, w aar nodig, veiligheidsinstructies aan medew erkers en aanw ezigen.
op niveau * ik geef, w aar nodig, veiligheidsinstructies aan medew erkers en aanw ezigen. gevorderd * ik geef korte inhoudelijke instructies/aanw ijzingen aan een team; * ik verdeel het w erk over de mensen.
starter
geoefend
* ik geef heldere en duidelijke instructies/aanw ijzingen aan een collega.
* ik geef heldere en duidelijke instructies/aanw ijzingen aan m eerdere collega´s.
op niveau * ik zorg voor veiligheids-, arbo- en milieu-instructie; * ik voer het bedrijfsbeleid uit; * ik geef heldere inhoudelijke instructies/aanw ijzingen aan meerdere collega's; * ik verdeel het w erk goed over de mensen. gevorderd op niveau * ik geef heldere inhoudelijke * ik controleer de w erkzaamheden instructies/aanw ijzingen aan een van mijn medew erkers; team ; * w aar nodig pas ik in overleg met * ik verdeel het w erk goed over hen hun w erkzaamheden aan. de mensen.
Competenties moeten concreter en waarneembaar zijn Zichtbaar in concreet gedrag!
Oplossing: visualiseren – Bespreekbaar maken van competenties, niveaus worden helder uitgedrukt – Duidelijkere verwachting van gedrag van de leerling, gedrag wordt in beeld gevangen – Effectief: sneller begrip van leerling in coaching en in de les
Opdracht Visualiseren van competenties • 1 competentie visualiseren: Materialen en middelen inzetten • Bij alle verwervingstappen een beeld maken. • Welk zichtbaar gedrag zie je een leerling of deelnemer (niet) doen… • En bedenk daarbij een ‘ algemene context’
Producten WervingsPoster .
Competentiewaaier
Jpg- en pdfbestanden om te gebruiken in je eigen lesmateriaal en elo’s
Competentiewaaier Opgebouwd in 6 verwervingstappen • Stap 1 – 4 voor Niveau 2 • Stap 2 – 5 voor Niveau 3 • Stap 3 – 6 voor Niveau 4
De juiste vragen stellen
1. Ik heb in 2005 de 10 kilometer in 40 minuten gelopen 2. Ik heb 1 dochter van vijf jaar oud. 3. Ik heb vorig jaar een rondreis gemaakt door Thailand
Lesbrieven • Coachgesprek • Stagebegeleider • Tips voor in de les Handleiding voor het coachgesprek.
De eerste fase van het coach gesprek is de ‘Social Talk’ fase. Tijdens deze fase is het belangrijk om zakelijke onderwerpen (zoals school en stage) te vermijden. Voorbeeld: ‘Hoe was je weekend?’ of ‘Hoe gaat het met voetbal?’
Doel/agenda. Tijdens deze fase van het gesprek geeft de coach aan wat het doel van het gesprek is en hoe het gesprek zal aan verlopen. Hierbij visualiseert de coach de stappen door middel van de cartoons. Voorbeeld: ‘Het doel van het gesprek van vandaag is het uitwerken van een nieuw leerdoel. Dit gaan we doen door te kijken waar je nu staat binnen de competentie plannen en organiseren, en waar je nog naartoe kan groeien.’
Handleiding voor het coachgesprek.
De eerste fase van het coach gesprek is de ‘Social Talk’ fase. Tijdens deze fase is het belangrijk om zakelijke onderwerpen (zoals school en stage) te vermijden. Voorbeeld: ‘Hoe was je weekend?’ of ‘Hoe gaat het met voetbal?’
Doel/agenda. Tijdens deze fase van het gesprek geeft de coach aan wat het doel van het gesprek is en hoe het gesprek zal aan verlopen. Hierbij visualiseert de coach de stappen door middel van de cartoons. Voorbeeld: ‘Het doel van het gesprek van vandaag is het uitwerken van een nieuw leerdoel. Dit gaan we doen door te kijken waar je nu staat binnen de competentie plannen en organiseren, en waar je nog naartoe kan groeien.’
Diagnose. De leerling benoemt door het tekenen van een pijl waar hij of zij staat in de verschillende competentiefases. Door het tekenen van een pijl wordt de betrokkenheid bij het onderwerp vergroot. Volgens de STARR-methode wordt de leerling gevraagd voorbeelden te geven om zijn functioneren binnen de competentie te bewijzen. Voorbeeld: ‘Kan je met een pijl aangeven waar je denkt dat je bent binnen de competentie plannen en organiseren? Je zegt dat je op stap 3, ik heb hulp nodig om mijn werkzaamheden over een week in te plannen, zit. Omdat VMBO-ers zelf de STARR methode niet beheersen kan de coach door de juiste vragen (naar Situatie, Taak, Acties, Resultaat en Reflectie) toch een STARR gebaseerd antwoord krijgen.
Feedbackfase. In deze fase herhaalt de coach waar de leerling zelf denkt dat hij of zij staat en maakt dit visueel door de cartoon erbij te betrekken. Vervolgens geeft de coach feedback op het presteren binnen de competentie. Voorbeeld: ‘Je gaf zelf aan dat je op niveau 3 zit binnen de competentie plannen en organiseren. Als ik kijk naar de cartoons denk ik dat je eerder op niveau 2 zit. Dit komt doordat ik heb gezien dat je de vorige keer te laat was met het inleveren van je verslag. Zoals je in de tekening ziet betekent dat dat je nog niet zo goed in staat bent om te anticiperen op deadlines. Het gevolg hiervan is dat je niveau 3 van de competentie nog niet haalt. Ik heb het gevoel dat je nog betere resultaten kan halen dus stel ik voor een nieuw leerdoel op te stellen.’
Opstellen nieuw leerdoel. Tijdens deze fase van het gesprek wordt er een nieuw leerdoel opgesteld. Dit leerdoel wordt door de leerling zelf geformuleerd en met behulp van pijlen in de cartoon wordt aangegeven hoe dit doel wordt bereikt. Op deze manier wordt de betrokkenheid van de leerling vergroot. Voorbeeld: ‘Je stelt voor om tijdens ons volgende gesprek doorgegroeid te zijn naar stap 4, Ik kan inschatten of ik mijn werk op tijd afkrijg’. Je hebt een pijl getrokken van stap 2 naar stap 4 om aan te geven waar je naartoe moet. Om tijdens ons volgende gesprek op stap 4 te zitten wil je een betere planning maken voor het op tijd afkrijgen van je verslagen.’
Afronding. Herhalen van de belangrijkste punten uit het gesprek en nieuw opgestelde afspraken.
Competentiescan
Competentiekaart (schriftelijk)
Wat te regelen? - Administratieve taken beperken. - Beheerslast, voor wie? - Taken, rollen en verantwoordelijkheid van d deelnemer en mentoren afspreken
Bijvoorbeeld: Taken en rollen Deelnemer: - Vult de competentiewijzer in (digitaal of schriftelijk) - Laat de BPV- begeleider (of een andere docent, begeleider) de competentiewijzer invullen (digitaal of schriftelijk, via mail) - Stuurt de ingevulde competentiewijzer naar de mentor met het verzoek verder in te vullen. Mentor: - Mentor vult de competentiewijzer in - Mentor bereidt het coachgesprek voor a.d.h.v. de ingevulde competentiewijzer. - Tijdens het coachgesprek wordt de rapportbeoordeling gezamenlijk met de deelnemer vastgesteld en ingevoerd door de mentor.
Wat is nog in ontwikkeling: • App. • Lessenserie voor de mentor / SLB (in samenwerking met De Groene Campus) • Aangepaste competentiescan
