De Windvaan
december 2008 nr. 4
Colofon: De Windvaan is een uitgave van: De Windvogel, coöperatieve vereniging tot collectief bezit van windmolens. Bestuur van De Windvogel: Dick van Elk voorzitter Jaap Hoogendoorn secretaris / projecten Arnold Abbema penningmeester Danny Steenhorst PR Gijs Termeer PR Wim van Heerde Wim Kersten Niek van Dam Jan Jennissen Roderick Timmer Molenaars: Harry van den Hooren Gilbert Vandenakker Broos de Groot Arjan Boomars Vincent de Jong René van Mechelen
Redactie: Arie Groenveld Arnout Verhulst Redactieadres: Arie Groenveld Grutto 11 2411 LP Bodegraven telefoon: 0172-612086 e-mail:
[email protected] Kopij voor De Windvaan Kopij kunt u sturen of e-mailen naar het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor plaatsing te weigeren en teksten in te korten. Bezoek ook eens de homepage van De Windvogel:
http://www.windvogel.nl
Secretariaat: Jaap Hoogendoorn Fazantendreef 6 2665 ET Bleiswijk tel.: (010) 5215953 Ledenadministratie: Jan Jennissen Graaf Janstraat 219 2713 CL Zoetermeer
Foto voorblad:
Ondertekening van het zelf-leveringscontract door Eneco en De Windvogel
2
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Inhoud:
Geachte lezers............................................................................. 4 Nieuws uit de vereniging .......................................................... 4 Evenementen/mededelingen ....................................................... 4 Nieuwe website www.windvogel.nl ............................................. 4 Stuur ook een brief naar uw gemeente ....................................... 4 Een belangrijke dag, Rede Dick van Elk ..................................... 6 Persbericht van Eneco en De Windvogel .................................... 7 Task force .................................................................................... 9 Uitnodiging ................................................................................... 9 Pilot voor zelflevering van start.................................................... 10 Motie zelflevering afgezwakt........................................................ 11 Doel en achtergrond ‘zelfleveringsmodel’ De Windvogel-Eneco. 12 Van de molenaars........................................................................ 14 Diverse artikelen ........................................................................ 16 Kleine windmolens “Urban Wind” ................................................ 16 Noorse groene stroom: oude wijn in nieuwe zakken................... 19 Groene stroom fors duurder na Europees voorstel ..................... 20 Warme koffie dankzij koeienmest................................................ 20
3
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Geachte lezers,
Special Deze windvaan staat bol van acties. Het is dan ook een speciale uitgave met het oog op zelflevering. Als Windvogels mogen we trots zijn dat we vanaf 1 januari echt beginnen met het gebruiken van onze eigen stroom. Alle omschakelingen worden dezer dagen verricht en dus kan het grote ideaal eindelijk beginnen. Deze heugelijke gebeurtenis laten we niet ongemerkt voorbijgaan. Er staat van alles te gebeuren. U leest er over in dit nummer. Geniet u ervan. En: laat anderen meegenieten! Uw familie, uw buren, uw vrienden, allemaal
kunnen ze meedoen. Vanaf nu gaat het nog meer voor de wind. Leven van de wind: u bewijst er uzelf en het milieu een grote dienst mee! Dick van Elk, voorzitter Indien u interessante artikelen hebt voor de volgende Windvaan, schroom dan niet de redactie daarvan in kennis te stellen via het e-mailadres:
[email protected] of door toezending hiervan aan een van de redactieadressen. Namens de Windvogel en ook haar redactie wens ik u allen een voorspoedig en duurzaam 2009. Arie Groenveld
NIEUWS UIT DE VERENIGING Mededelingen/evenementen
Nieuwe website www.windvogel.nl Na een grondige herziening van onze website door o.a. Annelies van der List en Jeroen van Agt wordt medio december de nieuwe website van De Windvogel gelanceerd. De site heeft een nieuwe frisse uitstraling gekregen. De nieuwsartikelen die regelmatig op de site geplaatst worden zijn nu direct op de homepage te zien. De komende tijd zal de site nog verder ontwikkeld en uitgebreid worden. Kom dus regelmatig langs op www.windvogel.nl
Stuur ook een brief naar uw gemeente De Windvogel wil graag elke mogelijkheid aangrijpen om nieuwe windmolens te plaatsen. Ook in uw gemeente. Indien u mogelijkheden ziet, zou u kunnen overwegen om een modelbrief naar uw gemeentebestuur te versturen. U kunt hierom verzoeken via
[email protected] of de brief downloaden van: http://www.windvogel.nl/2008/12/12/brief-aan-gemeenten 4
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Van de voorzitter Cadeautje Je moet er niet aan denken dat je voor schone lucht moet gaan betalen. Het is te gek voor woorden! Al sinds mensenheugenis, zelfs al ver daarvoor (maar ja, zover gaat ons collectieve niet), is schone lucht gratis. Net als alles trouwens. Toen. Ooit. Alles was er al om de mens op aarde te ontvangen. Sterker nog: als ons bedje niet gespreid was hadden we nooit kunnen komen! We kunnen ons nauwelijks voorstellen hoe dat was. Toen. Ooit. Schoon water, schone grond, schone lucht . . . alles gratis in voldoende mate aanwezig . . . een paradijs zou je kunnen zeggen . . . Toen. Ooit. Vandaag kijken we heel anders naar het leven en de aarde. Realistisch. (Zo noemen we dat tenminste). Vandaag is er niet meer genoeg. Er is nooit genoeg. Er zijn altijd beperkte middelen. De schaarste heeft verpletterend om zich heen geslagen. We moeten wel groeien, en dat vertaalt zich in allerlei zaken waar we voor moeten betalen. We zijn arm als we dat niet kunnen. Vandaag. Kinderen zijn gek op cadeautjes. Grote mensen trouwens ook, maar die hebben soms hun bedenkingen bij een cadeautje. De gever heeft soms een bijbedoeling. Dat merk je meestal pas achteraf. Nu is het beter te geven dan te ontvangen (weet je nog?) dus geven we graag, vooral aan onze kinderen. En dezer dagen
is dat hoe dan ook een feest, ongeacht de financiële crisis. Dus: geef en geniet! Als je bedenkt hoeveel we nu gratis krijgen van zaken die zonder bijbedoelingen gekocht zijn, dan schrik je wel even. Miljarden tonnen plastic in de oceanen. Miljarden tonnen CO2 in de lucht. Miljarden tonnen afval op en in de aarde. Zomaar wat gedachten voor onder de kerstboom. Een gratis paradijs. Een economisch systeem dat ons overvloedige stroom producten heeft geleverd met als bijproducten een overvloedige vervuiling. Verwachtingsvolle kinderogen bij het zien van al die cadeautjes. Wat van de drie klopt niet helemaal? Praat er eens over. Met elkaar. Met familie en vrienden. Met de buren. Aanleiding genoeg. En eventueel breng je De Windvogel ter sprake. Met eigen grasgroene energie die het bedje opnieuw spreidt voor schone lucht en minder opwarming van de aarde zonder dat het meer geld kost. Eén van de lichtpuntjes in deze donkere dagen voor kerst. Maar van mij mag je ook over al die andere lichtpuntjes praten. En vooral veel cadeautjes geven. Zonder bijbedoeling. En nog een tip voor als je echt niets anders weet: geef een lidmaatschap van De Windvogel. Eventueel zelfs mèt bijbedoeling! Dick van Elk
5
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Rede Dick van Elk, 1-10-2008 Een belangrijke dag Vandaag wordt geschiedenis geschreven. Vandaag gaan burgers en bedrijfsleven samen. Vandaag gaat de samenwerking tussen Eneco en De Windvogel van start. Vandaag kunnen we eindelijk onze eigen stroom van onze eigen molen gaan gebruiken! Vandaag zetten we een eerste stap op een gezamenlijke weg naar een betere toekomst. Grote woorden voor zo’n klein energiebedrijfje en een nog véééél kleiner windmolencoöperatietje. Maar vergis u niet! De toekomst begint met op weg te gaan. Als je blijft zitten waar je zit kom je nergens. Wanneer alle mensen die een beter milieu willen, met de nadruk op willen, samen die stap zetten komt het betere milieu er ook! Ik zou de leden van de vereniging dan ook op willen roepen: doe mee! Gebruik molenstroom van uw eigen
windmolen. De Windvogel wekt de stroom op. Eneco bezorgt het bij u thuis. Eneco zorgt ook voor de verwerking van de meterstanden, de programmaverantwoordelijkheid, de facturering en de incasso. Vandaag is een belangrijke, historische dag. Vandaag begint de samenwerking tussen een commercieel energiebedrijf, Eneco, en een coöperatie van burgers, De Windvogel. Misschien had dat al veel eerder moeten gebeuren. Misschien al in 1998. Tien jaar na de soms wat ongenuanceerde euforie over de marktwerking in de elektriciteitsector en na tien jaar van concurrentie om de klant, begint de echte markt. De kopers, de burgers, melden zich zelfbewust, de verkoper, het energiebedrijf Eneco, biedt haar diensten aan. Een symbiose die meer is dan het samengaan van burgers met een bedrijf. Misschien wel een van de eerste voorbeelden van een nieuwe economie. Het begint klein vandaag, maar het gaat groeien. En deze groei is wel goed het milieu. Het kan er niet genoeg van krijgen: molenstroom! We hebben nog enkele tientallen leden nodig om de eerste proef te laten slagen. Dus als u nog niet aangemeld bent voor de zelflevering: doe het nu! Voor de prijs hoeft u het niet te laten! Voor de hoofdprijs, een gezond milieu, kunt u het niet nalaten! Dick van Elk 6
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Persbericht van Eneco en De Windvogel De Windvogel en Eneco starten pilot burgerparticipatie bij windturbines
Groene stroom opgewekt door en voor de klant Rotterdam, 1 oktober 2008 – Windcoöperatie De Windvogel en energiebedrijf Eneco starten gezamenlijk een pilot met actieve participatie van burgers bij windturbines. Burgers die mede-eigenaar zijn van een windturbine kunnen hierdoor zélf de duurzaam opgewekte energie gaan gebruiken. De samenwerking start met 120 deelnemers die gemiddeld 20% van hun eigen huiselijk verbruik ‘geleverd’ krijgen uit hun ‘eigen’ windturbine die in Bodegraven staat. Hiermee leveren zij een bijdrage aan het milieu en besparen zij tot 150 euro per jaar. De leden van de coöperatie hebben besloten het financiële voordeel dat zij bij de pilot hebben te investeren in de realisatie van nieuwe turbines. Het samenwerkingsmodel stimuleert tevens het draagvlak bij burgers voor de uitrol van windturbines op land. Dit kan een belangrijke bijdrage leveren aan de Nederlandse energie- en klimaatdoelstellingen om dertig procent minder CO2-uitstoot en twintig procent meer duurzame energie te bereiken in 2020. In de portemonnee Door de verrekening van de productie van de windturbine met het verbruik in huis, wordt duurzame energie voor de deelnemers tastbaarder. Tot nu toe was de participatie in een coöperatie vooral een financiële investering, die jaarlijks rendement opleverde door verkoop van stroom aan handelaren op de markt. Met het zogenoemde ‘zelfleveringsmodel’’ bestaat het rendement uit de zelf opgewekte stroom die de klant niet meer van het energiebedrijf hoeft af te nemen. Het scheelt de burger in de portemonnee omdat het gebruik van eigen stroom financieel voordeel oplevert. In de pilot wordt het financiele voordeel besteed aan de bouw van nieuwe turbines.
Doel van de pilot is om het zelfleveringsmodel te onderzoeken, de kracht van het model te testen en fiscale aspecten zeker te stellen. Uitgangspunt is een start met 120 deelnemers van De Windvogel die gemiddeld 20% van hun eigen verbruik ‘geleverd’ krijgen uit hun turbine. Om snel van start te kunnen gaan, is gekozen voor een gelijk aandeel per deelnemer in de productie. De evaluatie vindt plaats na 15 maanden. Daarna wordt besloten of het model wordt uitgerold. Het is de bedoeling om dit ook toe te gaan passen op windparken die door Eneco zelf worden gerealiseerd.
7
De Windvaan Versnelling energie- en klimaatdoelstellingen Nieuwe duurzame energieprojecten raken vaak verstrikt in een web van vergunningen en tegengestelde belangen. Een groot voordeel van dit model is de participatie van burgers in de uitrol van windturbines op land. De acceptatie kan daardoor verbeteren. Lokale overheden hoeven, door bewoners aan te moedigen lid te worden van de coöperatie, minder inspanningen te leveren om windturbines gerealiseerd te krijgen. De participatie van burgers levert interessante financieringsmogelijkheden en vergroot het draagvlak voor windturbines op land. Hiermee kan een belangrijke bijdrage worden geleverd aan de Nederlandse energie- en klimaatdoelstellingen om dertig procent minder CO2-uitstoot en twintig procent meer duurzame energie in 2020 te realiseren. Dick van Elk, voorzitter coöperatie De Windvogel, voorziet een groei voor diens elektriciteitsproductie:“De Windvogel heeft zelfs het ambitieuze plan om 20% van de elektriciteit die Nederlandse burgers nodig hebben in twee jaar te realiseren. Deze samenwerking met Eneco moet dat zeker mogelijk maken”. Eneco verrekent eigen opwekking turbine In de pilot worden deelnemers klant van Eneco om van zelfopwekking gebruik te kunnen maken. Eneco levert Ecostroom en het verbruik van de klant wordt verrekend met de door
december 2008 nr. 4 de eigen turbine opgewekte duurzame energie. Per saldo levert Eneco dus minder elektriciteit aan de klant, maar biedt daarvoor in de plaats wel de dienst aan om het verbruik en de eigen opwekking te verrekenen. Bovendien kunnen De Windvogel en Eneco gezamenlijk beter klanten werven. Met de pilot willen De Windvogel en Eneco ook bereiken dat de energiebelasting en BTW over de eigen opwekking met de fiscus kan worden verrekend. Daarmee wordt voorkomen dat dubbele belasting over groene stroom wordt betaald. Het model voor eigen energieopwekking is precies vergelijkbaar met een zonnepaneel op het eigen dak. De overheid beschouwt deze energie volgens de elektriciteitswet als eigen opwekking. Eerdere ervaringen Eneco heeft al eerder positieve ervaring opgedaan met het actief betrekken van omwonenden bij de realisatie van Windturbines. In de wijk De Kroeten in Breda hebben 856 huishoudens bij de uitgifte van de grond voor hun woning ca. € 900 betaald voor een aandeel in een windturbine. Dit geld wordt beheerd door een stichting die de windturbine heeft aangeschaft en geïnstalleerd. De stichting doet nu ook de exploitatie en het beheer. In ruil hiervoor kunnen de bewoners, als ze dat willen, minstens 10 jaar elektriciteit gebruiken die duurzaam is opgewekt met een eigen windturbine.
8
De Windvaan
december 2008 nr. 4
TASK FORCE Met ons zelflevermodel gaan wij grote stappen vooruit maken. Vele gemeenten, - en daarbij niet de kleinsten! – zijn zeer geïnteresseerd in de mogelijkheden voor hun burgers om zelf deel te kunnen nemen in de productie van schone windenergie. Voor het leggen van contacten en het onderhouden daarvan met het uiteindelijke doel ook tot realisatie van windenergie te komen, is veel menskracht nodig. Het bestuur van De Windvogel nodigt de leden van harte uit mee te doen in het uitdragen van dit vernieuwend concept. Om in onze organisatie de daarvoor benodigde breedte te creëren kunt u (Wie? Ik? Ja, U!!!!!) deelnemen aan een intern trainingsweekend om het enthousiasme waarmee we in dit project bezig zijn te delen. Wij plannen dat weekend (vrijdagmiddag en avond en een stuk van de zaterdag,
inclusief een overnachting) in februari 2009. Aan het programma wordt nog gewerkt. Mogelijk dat wij ook inleiders van buiten onze organisatie zullen vragen. Het is de bedoeling, dat de mensen die nu al met het model bezig zijn hun kennis en ervaring delen met een aantal enthousiaste leden. Voor meer informatie kunt u terecht bij Marcel van der Steen, de trekker van het zelfleverproject. Hij is bereikbaar op
[email protected] U kunt zich daar ook al meteen opgeven. Onnodig te zeggen, dat er voor u aan dit weekend geen kosten zijn verbonden. Ook uw reiskosten kunt u bij de penningmeester declareren. Er is al een voorlopige reservering gemaakt in een Landal park. Meteen reageren dus! Arnold Abbema, penningmeester
Uitnodiging Op 31 december a.s. vindt een heugelijke/droeve gebeurtenis plaats. We gaan, hopelijk met velen, de fossiele brandstoffen begraven. Hoe en waar, dat wordt op dit moment nog nader uitgewerkt. Maar noteer vast in je agenda: oudejaarsdag, begrafenis
van de fossiele brandstoffen. Iedereen is hierbij alvast uitgenodigd. Na afloop een passend begrafenismaal: olie-bollen! Tot ziens op 31 december! Het bestuur
9
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Pilot voor zelflevering van start Op woensdag 1 oktober 2008 hebben energiebedrijf Eneco en windmolencoöperatie De Windvogel in het stadhuis van Gouda een overeenkomst getekend voor de start voor een pilot voor zelflevering. Na een warm welkom nam Arnold Abbema van de Windvogel het woord: “Ik hoop dat we vandaag een start maken met de mobilisatie van de burgers in dit land voor een schone toekomst. De Windvogel is er klaar voor. Doet u mee?” Op Internet vindt u zijn volledige speech: Vervolgens was het woord aan de voorzitter van De Windvogel, Dick van Elk: “Vandaag is een belangrijke dag, vandaag gaan burgers en bedrijfsleven samen. Ik zou de burgers van Nederland dan ook willen oproepen: doe mee! Gebruik molenstroom van uw eigen windmolen. Gebruiken? Niet kopen? Nee, gebruiken.
Net zoals een kropje sla uit uw volkstuintje. U maakt een bedje. U plant een zaadje. U schoffelt zo nu en dan wat. En u oogst uw eigen kropje sla, of boontjes, of aardbeien. Milieuvriendelijk, ecologisch verantwoord, goedkoop! Zo kan dat ook met windenergie.” Zie de volledige speech van de voorzitter van De Windvogel in het internetartikel. Vervolgens was het woord aan Hans Valk van Eneco: “Met het zelfleveringsmodel neemt de ‘burger’ het heft in eigen hand, waardoor het draagvlak voor de bouw van turbines in de directe omgeving groter wordt en we duurzame energie letterlijk dichter bij de klant kunnen brengen. Met medewerking van lokale gemeenten maken Eneco en De Windvogel dit graag mogelijk.” Lees ook zijn bijdrage bij de ondertekening in het internetartikel. Daarna was het tijd voor de ondertekening. De pilot voor zelflevering kan van start gaan. De komende 15 maanden zullen 120 leden van de Windvogel stroom geleverd krijgen van hun eigen windmolen. Lees ook op de website meer over dit model. http://www.windvogel.nl/2008 /10/02/eneco-en-dewindvogel-ondertekenenovereenkomst-voor-startpilot-zelflevering/#more-151
Ondertekening van het contract Vlnr. Arnold Abbema, Dick van Elk, Hans Valk(Eneco)
10
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Motie zelflevering afgezwakt Op 3 november jl. is door het PvdA-kamerlid Diederik Samsom een motie voorgesteld tijdens het Notaoverleg met de volgende tekst. De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende, dat het model van zelflevering op basis van artikel 31c van de Elektriciteitswet ook bij windenergie kan worden ingezet; overwegende, dat zelflevering een grote stimulans kan zijn voor het draagvlak van windmolens en ook het beslag op de SDE kan verminderen; verzoekt de regering om geen belemmeringen van fiscale of andere aard op te werpen tegen dit model van zelflevering en te stimuleren dat dit model wordt toegepast, met name daar waar windmolens dichtbij woonwijken komen te staan; en gaat over tot de orde van de dag.
Op 18 november jl. is uiteindelijk de volgende motie ingediend. GEWIJZIGDE MOTIE VAN HET LID SAMSOM C.S. TER VERVANGING VAN DIE GEDRUKT ONDER NR. 50 De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende, dat het model van zelflevering op basis van artikel 31c van de Elektriciteitswet ook bij andere duurzame energiebronnen dan zon-PV kan worden ingezet; overwegende, dat zelflevering een grote stimulans kan geven aan het draagvlak van duurzame energie en ook het beslag op de SDE kan verminderen; verzoekt de regering om te onderzoeken op welke manier zelflevering optimaal kan worden gecombineerd met de huidige stimuleringsregelingen en de Kamer daarover in het eerste kwartaal van 2009 te berichten, en gaat over tot de orde van de dag. Samsom Spies Wiegman-van Meppelen Scheppink
De motie is aangenomen. Kennelijk moest er flink aan worden gesleuteld om de kans op acceptatie ervan te vergroten. Ik ben benieuwd wat het onderzoek in het eerste kwartaal van 2009 gaat opleveren. Arie Groenveld
11
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Doel en achtergrond ‘zelfleveringsmodel’ De Windvogel – Eneco De visie van Eneco over het zelfleveringsmodel • De kern van het ‘zelfleveringsmodel’ is dat de productie van windturbines, die in eigendom zijn van de leden van de coöperatie, als eigen opwekking wordt beschouwd volgens artikel 31c (amendement Samsom) van de Elektriciteitswet. Dit betekent dat eigen opwekking tot 3.000 kWh mag worden gesaldeerd of genet tegen het integrale elektriciteitstarief alsof de productie achter de meter in het eigen huis plaatsvindt (over het zelfopgewekte deel betalen de leden dus geen Energiebelasting en BTW). • De pilot om het zelfleveringsmodel te testen is 1 oktober jl. gestart. Voor de pilot gebruiken we een bestaande windmolen van 80 KW in Bodegraven. Ongeveer 120 leden van De Windvogel nemen aan de pilot deel. Doel is om op basis van een evaluatie te komen tot definitieve afspraken voor verdere uitrol van het zelfleveringsmodel. • De totale productie van de betreffende windmolen wordt gedurende de looptijd van de pilot door Eneco ‘gecrediteerd’ richting het bestuur van De Windvogel. Eneco rekent per deelnemer een vast tarief voor dienstverlening om deze creditering voor eigen opwekking te realiseren. In de pilot wordt de ‘eigen opwekking’ per deelne-
mend lid gemaximeerd op 670 kWh per jaar, waardoor een deelnemer bij de huidige tarieven een voordeel van EUR 152,- per jaar heeft (integraal Ecostroom-tarief van Eneco, incl. levering, transport, Energiebelasting en BTW). De gedachte is dat bij uitrol de saldering naar 100% van het eigen verbruik gaat (tot de maximale salderingsgrens). • De Windvogel verrekent deze opbrengsten vervolgens met de deelnemende leden. Door de toepassing van het zelfleveringsmodel hebben deze leden een interessant voordeel op hun energierekening. Dit is een belangrijke stimulans om als burger te investeren in de realisatie van duurzame productie. Op de laatste ledenvergadering van De Windvogel heeft het bestuur mandaat gekregen om alle opbrengsten direct te investeren in de realisatie van nieuwe turbines (dus geen uitbetaling aan deelnemers). Tijdens de pilot is voor deze eenvoudige constructie gekozen, maar na de pilot en bij de verdere uitrol is het de bedoeling dat het zelfgeleverde deel per lid via de individuele factuur wordt verrekend. • Volgens Eneco en Windvogel werkt het zelfleveringsmodel voor windturbines exact hetzelfde als bij Zon-PV-installaties en sluit dit 12
De Windvaan naar onze mening naadloos aan bij artikel 31c van de Elektriciteitswet. Deze interpretatie is door NMa/Energiekamer in een brief van 4 december 2007 bevestigd:‘…de elektriciteit is opgewekt met een installatie die voor rekening en risico van de afnemer, alleen of, voor een evenredig deel, samen met andere afnemers, in werking wordt gehouden en de afnemer de geleverde elektriciteit verbruikt.’ Andere voorwaarde is volgens de Elektriciteitswet dat de eigenaar van het productiemiddel ook eigenaar van de aansluiting moet zijn. Enige aanpassing die wordt gedaan is dat de coöperatie niet rechtstreeks, maar namens haar leden via een of meerdere maatschappen in de turbines investeert. De eigenaar van de aansluiting mag volgens de fiscale wetgeving geen rechtspersoon zijn. Volgens de NMa/Energiekamer hoeft De Windvogel hiermee geen eigen leveringsvergunning aan te vragen. Conclusie: de leden zijn eigenaar van de aansluiting van de windturbine én van de opgewekte stroom. • De windturbines hebben een eigen aansluiting op het elektriciteitsnet, waardoor er fysiek geen sprake is van eigen opwekking ‘achter de meter’. Echter, bij een groot aantal Zon-PV-installaties op daken van particulieren zien we ook al dat via een tweede aansluiting direct aan het elektriciteitsnet wordt teruggeleverd. Ook bij appartementencomplexen met
december 2008 nr. 4 een centrale Zon-PV-installatie komt de eigen productie ten goede aan de eigenaren en wordt deze via artikel 31c achteraf gesaldeerd met het totale elektriciteitsverbruik. • De samenwerking tussen Eneco en De Windvogel voorziet in een versnelling in de uitrol van windturbines op land, door actieve participatie van burgers. Op dit moment zijn de complexiteit in het vergunningstelsel, subsidies en strijdige belangen bij de overheid belangrijke blokkades voor de realisatie van duurzame productie (m.n. wind op land). Met het zelfleveringsmodel voor en door burgers wordt een extra stimulans aan de productie van duurzame energie gegeven. Het voordeel van dit model is dat het toepasbaar is op alle vormen van (decentrale) duurzame opwekking. Bovendien is de kans groot dat hiervoor minder of zelfs geen SDE subsidie meer nodig is. • Eneco en De Windvogel pleiten ervoor dat eigen duurzame productie volgens het zelfleveringsmodel is vrijgesteld van Energiebelasting en BTW (tot de salderingsgrens comform het amendement Samson). Hierover hebben we contact met het ministerie van EZ en we willen hierover ook nog in gesprek met het ministerie van Financiën. Daarbij gaat de discussie uiteraard over de reikwijdte van het begrip 'eigen opwekking'.
13
De Windvaan
december 2008 nr. 4
VAN DE MOLENAARS De Amstelvogel in Ouderkerk a/d Amstel
De Windvogel in Bodegraven
Ontvangen informatie van molenaar Arjan Boomars
Ontvangen informatie van molenaar Broos de Groot
Geproduceerde kWh’s maand 2007 2008 januari 765006 742333 februari 388168 479943 maart 495274 637234 april 224333 272499 mei 364219 251837 juni 230200 242492 juli 374172 271871 augustus 202525 305022 september 289094 294971 oktober 188568 397004 november 416649 458416 december 488887 totaal 4427095 4353622
Geproduceerde kWh’s maand 2007 2008 januari 17950 10900 februari 5990 6940 maart 8130 12490 april 2200 3540 mei 6780 940 juni 3100 3710 juli 6410 2690 augustus 2960 2640 september 3270 1480 oktober 980 3090 november 7140 5340 december 8480 Totaal 73390 53760
De Amstelvogel
De Windvogel
September was, ondanks een onderhoudsbeurt van 8 uur en 7½ uur geen wind, met 120% van de verwachte opbrengst een goede maand. Oktober, waarin 14 uur geen wind was, lag met 96% net onder de verwachting. November bracht met 117% weer wat extra, waardoor we bij een normale decembermaand dit jaar zeker een recordopbrengst tegemoet kunnen zien.
Eind september en in oktober is er een rij bomen ten noordwesten van de Windvogel ingekort. Het resultaat zal hopelijk in 2009 zichtbaar zijn. In september waren de bomen nog vol met blad, vandaar slechts 1480 kWh. Gebleken is overigens dat de Windvogel kWh-meter circa 30% te weinig aangeeft gezien de hogere meetresultaten van de netbeheerder. Op de website staan de gecorrigeerde waarden, die we pas na een paar maanden doorkrijgen. 14
De Windvaan
december 2008 nr. 4
De Volhouder in Halsteren
De Gouwevogel in Gouda
Ontvangen informatie van molenaar René van Mechelen
Ontvangen informatie van molenaar Harry van den Hooren
Geproduceerde kWh’s maand 2007 2008 januari 13050 6480 februari 7050 5490 maart 8790 7560 april 2550 2580 mei 7620 1320 juni 3720 1890 juli 4620 2430 augustus 720 3660 september 2160 2610 oktober 900 3270 november 3270 6900 december 5520 totaal 59970 37290
Geproduceerde kWh’s maand 2007 2008 januari 211353 201550 februari 78261 107579 maart 103769 151903 april 32712 52928 mei 78453 38585 juni 44650 46867 juli 74648 54972 augustus 41249 76512 september 50012 50812 oktober 24224 75989 november 77758 77642 december 121533 totaal 938622 935339
De Volhouder
De Gouwevogel
Over de Volhouder zijn verder geen bijzonderheden te vermelden.
Nadat de maanden september en oktober storingsvrij zijn verlopen, kreeg de Gouwevogel op 21 november te maken met een hardnekkige melding van een toerentalopnemer die onjuiste waarden gaf. Na 1 melding volgt een herstart, na 5 stopt de turbine. Na reparaties op 21, 23 en 24 november gaf de laatste het gewenste resultaat. Hierdoor is er circa 10.000 kWh aan energie verloren gegaan en was de molen voor 92,6% beschikbaar. Toch is de huidige elfmaandsopbrengst al bijna even hoog als die in heel 2007.
Wat mij opvalt, is dat de opbrengsten soms in positieve zin en soms in negatieve zin afwijken van die van de andere Lagerwey-windturbine de Windvogel in Bodegraven. Mogelijke oorzaken zijn m.i. de verschillen in windsnelheden en optredende storingen, die de opbrengst in aanzienlijke mate kunnen verminderen. Arie Groenveld
15
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Diverse artikelen Kleine windmolens, "Urban Wind" De Energy Ball levert stroom ! (in Schoondijke) Velen hadden zo hun twijfels, o.a. omdat er diverse Energy Balls niet van een productiemeter zijn voorzien, maar op het testveld met 10 minimolentjes in het Zeeuwse Schoondijke is gebleken dat het zo aardig ogende molentje voor huishoudelijk gebruik in de stad wel degelijk stroom levert. Gisteren maakten de organisatoren van het testparkje in Schoondijke (energiebedrijf Delta, molenvereniging Zeeuwind, de gemeente Sluis en de provincie Zeeland), waar in november vorig jaar de molentjes werden geïnstalleerd, de resultaten
bekend over de maanden april t/m september. De Energy Ball leverde in dat halve jaar 21 kWh, voldoende om 10 spaarlampen van 10 Watt ruim 9 dagen van te laten branden. In een heel jaar wordt de productie ongeveer 58 kWh. Voor dekking van het huishoudelijk gebruik van een gezin (3.400 kWh/jr.) zou men op deze locatie dus 58 Energy Balls nodig hebben. In onderstaand grafiekje en een tabel hebben we de gegevens voor u wat inzichtelijk gemaakt en bewerkt naar een aantal kengetallen die vergelijking tussen de molentjes mogelijk maakt. Zeeland per maand
Producties minimolens en windex
16
De Windvaan
december 2008 nr. 4
De producties volgen de windex (maat voor het windaanbod in verhouding tot het gemiddelde windaanbod) redelijk zodat langdurige storingen niet voorgekomen zullen zijn. Wel is de productie van de WRE 30 en de Turby in april erg laag en die van de Skystream in mei opmerkelijk hoog (of in april laag). Woordvoerder Niek Tramper laat weten dat een aantal producties wel verlaagd zijn door verminderde beschikbaarheid (storingen) maar men heeft besloten hier geen cijfers over te publiceren. De molentjes staan overigens niet allemaal op dezelfde ashoogte. Er werd gestreefd naar een tiphoogte van 15 meter maar de leveranciers plaatsten graag een standaard mast zodat afwijkingen van ca. 2 meter (t.o.v. tiphoogte min halve diameter) konden ontstaan. De producties zijn ook niet gecorrigeerd voor parkverliezen. De buitenste molens hebben daar het minst last van maar omdat
de lijnopstelling haaks staat op de overheersende zuidwestelijke windrichting, zijn de parkeffecten geminimaliseerd. Met de windex kan de halfjaarproductie worden omgerekend naar die in een windjaar met gemiddeld windaanbod (zie voor uitleg bij windexen). Als we de investeringskosten (molen, mast, fundering, omvormer, regelapparatuur, 10 m. kabel, installatie + montage, 1 jaar garantie) door de jaarproductie delen geeft dat de PPV (Prijs-Prestatie-Verhouding). Verder is in onderstaande tabel de productie per vierkante meter rotoroppervlak toegevoegd, evenals de verwachte jaarproductie van de leverancier welke moest worden opgegeven bij een jaargemiddelde windsnelheid van 6 m/s. De werkelijke waarde op de locatie is nog niet bekend maar is in ieder geval (veel) lager.
Gegevens en kengetallen van de tien molens Kosten, Rotor
Rotor-
Euro
Diam.
opp, m²
kW
1/2 jaar 100% jr. Leverancier kWh / m² PPV
1. Skystream 10.742
3,7
11
1,8
776
2.156
1.360
200
5
2. Montana
18.508
5
20
5
1.164
3.233
4.500
165
6
3. Passaat
9.239
3,12
8
1,4
234
650
1.250
85
14
4. Ampair
8.925
1,7
2
0,6
75
208
1.500
92
43
5. Airdolphin 17.548
1,8
3
1
123
342
1.800
134
51
6. WRE 060
3,3
9
6
213
592
6.000
69
66
7. Energy Ball 4.324
1
1
0,5
21
58
350
74
74
8. Swift
13.200
2
3
1,5
27
75
1.250
24
176
9. WRE 030
30.862
2,5
5
3
62
172
900
35
179
10. Turby
21.350
2
3
2
106
117
1.485
37
183
Tot / Gem.
173.860
63
23
2.801
7.603
20.395
120
23
Molen
39.162
Netto productie, kWh
17
De Windvaan
Omgerekend naar een heel jaar met gemiddeld windaanbod (met de windex voor Zeeland) zou de productie van de Skystream op 2.156 kWh uitkomen. Het jaartotaal voor alle molens komt op 7.603 kWh. In de periode april-september was het windaanbod nagenoeg normaal maar natuurlijk wel van zomers niveau. In het windrijke winterhalfjaar zouden molentjes met relatief grote generatoren het relatief wat beter kunnen doen (nummers 6 t/m 10). De prestaties van de molentjes lopen zeer sterk uiteen. De PPV van nummer 4 en 5 is maar liefst 8-10 maal zo slecht als van nummer 1. Over de rest hoeven we het dan eigenlijk al niet meer te hebben. Ook de specifieke producties per eenheid rotoroppervlak lopen zeer sterk uiteen. Nummer 1 doet ruim dubbel zo veel als nummer 4. Bekijken we het totaal dan wordt voor een investering van 173.860,- Euro in een 100% windjaar 7.603 kWh geleverd, bij een PPV van gemiddeld 23. Dat betekent dus dat een kWh 23 Euro moet opleveren om de kosten in een jaar terug te verdienen. In werkelijkheid levert een kWh bij huishoudelijk gebruik maximaal 25 cent op zodat (zonder subsidie) een "terugverdientijd" van gemiddeld 84 jaar resulteert. Nummer 1 redt het in 20 jaar als hij al die tijd heel blijft. (Bij deze zeer eenvoudige berekening van de "terugverdientijd" wordt afgezien van veel details die bij de diverse turbines in de praktijk uiteen kunnen lopen. Ook zijn er geen kosten voor onderhoud en service in verwerkt. In de praktijk zullen ook
december 2008 nr. 4
subsidies voor het ene molentje relatief gunstiger uitpakken dan bij de ander. De PPV is slechts een grove rekenregel die uitstekend geschikt is om grove verschillen aan te tonen) Vlak bij de locatie van het testveld staat al 17 jaar een windmolen van 80 kW op 30 meter ashoogte (Lagerwey LW 18/80). Voor 30.000 Euro meer investering dan voor de 10 mini's, levert deze 143.000 kWh per jaar, dus met een PPV van 1,4. Nieuwe, grotere turbines doen het natuurlijk nog veel beter. Dat maakt wel duidelijk dat het gedoe met de molentjes in Schoondijke helemaal niets te maken heeft met het op enigszins efficiënte wijze produceren van windstroom. Integendeel, hiervoor geldt wat de tegenstanders beweren over grote turbines: peperduur, ze draaien niet op wind maar op subsidie en helpen niets bij klimaat of energievoorziening. Ze verhogen in de meeste gevallen zelfs de CO2-uitstoot, zoals bleek uit twee Engelse onderzoeken (zie hieronder bij CO2). Tenslotte moet bedacht worden dat het windaanbod op de locatie redelijk goed is. (op 3 kilometer van de Westerschelde, onder Breskens in Zeeuwsch Vlaanderen) Op locaties in de bebouwde kom of in de stad, ook op daken, en meer in het binnenland (waar de molentjes toch vooral voor op de markt worden gebracht) moet rekening worden gehouden met producties die veel lager, tot wel 80%, zullen liggen. Alleen op windrijke (kust)locaties, op redelijke ashoogten 18
De Windvaan en in open gebied buiten de bebouwde kom kunnen de producties hoger uitkomen. Het was een nuttige test die eigenlijk bevestigd wat velen al lang wisten of vermoedden. Wachten op de totaalresultaten over een jaar is niet nodig. Hoogstens weten we dan iets meer over de geluidsproductie, want die kon na een jaar nog niet eenduidig worden vastgesteld. Maar dat is eigenlijk al helemaal niet interessant meer. Wel interessant zou zijn om te vernemen van praktijkresultaten van al bestaande molentjes op locaties elders. Ondertussen zijn er al weer diverse andere typen mini's op de markt verschenen en er zullen er nog wel
december 2008 nr. 4 meer volgen. ( Op de site all small windturbines worden ruim twee honderd types gedocumenteerd). Voor de prestaties zullen we moeten afgaan op de blauwe ogen van de leverancier. Alleen de invoering van een typecertificaat, waarbij eigenschappen en prestaties door onafhankelijke deskundigen worden gemeten en gepubliceerd, kan enige duidelijkheid geven over de potentiële prestaties van deze molentjes. Maar dan nog, hoe goed dat certificaat ook is, het probleem van windstilte (op daken in stad of dorp) en de onvoorspelbaarheid van het windaanbod op dergelijke locaties, kan ook daarmee niet worden opgelost. WSH-windnieuws, 16-10-2008
Noorse groene stroom: oude wijn in nieuwe zakken Ik heb me altijd al afgevraagd hoe het nu mogelijk is, dat een toenemende vraag naar duurzame energie door de energiehandelsbedrijven probleemloos kon worden ingevuld zonder dat er in Nederland windmolens hoefden te worden bijgeplaatst. Is die extra stroom wel groen? Worden groene-stroomafnemers in Nederland opgelicht? De minister zegt van niet, want elke groene kWh kan worden verantwoord. Maar dat is wel de halve waarheid. In werkelijkheid wordt pakweg 60% van de vraag naar groene stroom ingevuld via import van groene stroom, die voornamelijk uit Noorwegen komt. Bijna alle elektrische energie voor de
eigen inwoners in Noorwegen wordt geproduceerd m.b.v. waterkrachtcentrales. Het eigen Noorse verbruik in 2005 was 125.000 GWh. Men produceerde 127.000 GWh. Er werd 10.000 GWh geëxporteerd en 8.000 GWh geïmporteerd. 99% van alle geproduceerde energie is afkomstig van waterkrachtcentrales. In Nederland is in 2007 117.000 GWh elektrische energie gebruikt, waarvan 18.000 GWh werd geïmporteerd. 16,5% hiervan is duurzaam geproduceerd (biomassa-energie meegerekend), waarvan 6% van ei19
De Windvaan
december 2008 nr. 4
gen bodem en 10,5% import. Dus van de gebruikte hoeveelheid duurzaam wordt dus 60% geïmporteerd. Dat is ongeveer 12.300 GWh, dat grotendeels afkomstig is uit Noorwegen. De in Noorwegen geproduceerde energie is van oudsher al groen, ook voordat de Overheid met groencerti-
ficaten ging werken. Om dan het aandeel geïmporteerde duurzame energie dan maar als milieuwinst te beschouwen gaat me dan toch een beetje te ver. Hier lijkt me dat hier het gezegde “oude wijn in nieuwe zakken” wel van toepassing is. Arie Groenveld
Groene stroom fors duurder na Europees voorstel AMSTERDAM - Een voorstel van het Europees Parlement om strengere eisen te stellen aan de productie van groene stroom leidt waarschijnlijk tot een forse prijsverhoging voor Nederlandse groene consumenten. Zij zullen in de toekomst meer moeten betalen voor duurzame energie, omdat die volgens het europarlement in eigen land moet worden opgewekt. De meeste groene stroom op de Nederlandse markt komt nu uit het buitenland. Het groene karakter daarvan is grotendeels nep, zegt PvdAeuroparlementariër Dorette Corbey. ‘Het leidt niet tot de bouw van extra windmolens.’ Volgens de kritiek kunnen enkele Europese landen nu hun overschot aan
groene stroom verkopen aan het buitenland, terwijl ze de productie mogen meetellen voor hun Europese doelstelling voor duurzame energie. Ongeveer 2,5 miljoen Nederlandse huishoudens nemen groene stroom af. Als het Europese voornemen wordt uitgevoerd, zullen de meeste energiemaatschappijen niet meer aan de vraag naar goedkope groene energie kunnen voldoen. Kleinere aanbieders als Oxxio en Greenchoice kunnen daardoor in de problemen komen. Minister Cramer van Milieu wilde dinsdag niet ingaan op vragen van de Tweede Kamer over de voorgenomen Europese regel. Volkskrant, 24-9-2008
Warme koffie dankzij koeienmest GROENE HART - In de winter draait de centrale verwarming erop en het kopje koffie in de keuken wordt verwarmd met elektriciteit uit koeienpoep. De vergistingsinstallatie, goed voor
gas en licht, van biologisch melkveehouder Jan van Dorp is op weg een succes te worden. De milieuvriendelijke installatie aan de J.C. Hoogendoornlaan in Alphen draait inmiddels een goed half jaar. 20
De Windvaan ,,We zitten nog in de testfase,’’ vertelt Van Dorp. Ontevreden over de resultaten is hij niet. ,,We denken wel dat we het rendement nog kunnen verhogen.’’ De poep van Van Dorps 110 koeien wordt verzameld in een grote mestsilo. De stront wordt vermengd met maïs en restproducten uit de voedingsindustrie. Denk daarbij aan schillen van citrusvruchten, suikerbietenafval maar ook aan voedsel dat niet wordt geconsumeerd in restaurants. ,,Eenderde deel van het voedsel in Nederland wordt weggegooid en verbrand in afvalverwerkingsinstallaties. Wij maken er gas en elektriciteit van.’’ Het mengproduct van poep en schillen wordt in een grote silo verwarmd. De bacteriën in dit miljoenen liters grote ‘zwembad’ vinden dat prettig en beginnen methaan te produceren. Met dat gas stookt Van Dorp z’n huis warm en een deel wordt verbrand in een gasverbrandingsmotor. Deze staat aangesloten op een generator en zo produceert de melkveehouder zijn eigen elektriciteit. ,,Vijf tot tien procent gebruiken we
december 2008 nr. 4 zelf, de rest gaat het net op.’’ Af en toe kijkt Van Dorp met enig leedvermaak naar de windmolens in Rijnwoude. ,,Die staan nogal eens stil. Dan draaien wij ondertussen wél, dag en nacht gaat het hier door.’’ Door een deel van het gas te verzamelen in een ballon, slaagt hij er in elektriciteit aan het net te leveren wanneer het hem uitkomt. En dat is vanzelfsprekend wanneer het elektriciteitsbedrijf de hoogste prijs voor deze groene stroom betaalt. Het nadeel van een biovergistingsinstallatie is dat het in het algemeen veel milieuonvriendelijk vrachtverkeer genereert. De mengproducten die door de poep gemixt worden, moeten immers worden aangevoerd. Toch is dat volgens Van Dorp een afnemend probleem. ,,Er is heel veel groenteverwerkende industrie in deze omgeving. Wij zijn het eerste bedrijf in Zuid-Holland met zo’n installatie. In Duitsland staan er een paar honderd. Daar wordt het nu vooral heen gebracht.’’ In getallen uitgedrukt, produceert de Alphense ‘poepcentrale’ drie megawattuur elektriciteit per dag. ,,Dat is genoeg voor duizend huishoudens.’’ Ter vergelijking, de Bodegraafse windmolen op de grens met Reeuwijk, kan gemiddeld dertig huishoudens per dag bedienen. Van Dorp verwacht dat hij zijn installatie binnen tien jaar terugverdient. AD, 17-9-2008
21
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Lid worden? Vul onderstaande bon in en stuur deze op De coöperatieve windmolenvereniging De Windvogel biedt de mogelijkheid om met gelden van haar leden te investeren in duurzame energie. De Windvogel, één van de twintig coöperatieve windmolenverenigingen, heeft in eigen beheer vier windmolens ingezet voor de productie van schone elektriciteit. Eén molen staat in Ouderkerk a/d Amstel, één aan de A-12 nabij het wegrestaurant in Bodegraven, één op het terrein van het Hoogheemraadschap te Halsteren en de vierde molen staat aan de Goudkade in Gouda. Andere nieuwe locaties zijn in onderzoek voor plaatsing van molens. Hiervoor zijn veel nieuwe leden nodig. Help mee aan de groei van duurzame energie. Investeer mee in een molen. Stuur onderstaande coupon naar de ledenadministratie van De Windvogel, p.a.: Graaf Janstraat 219, 2713 CL Zoetermeer.
LEVEN VAN DE WIND Ja, ik vind duurzame energie belangrijk
Ο
Ik geef mij op als lid of donateur van de windmolenvereniging en stort op postbankrekening 37 01 58 t.n.v. De Windvogel te Reeuwijk een bedrag van: Lid:
Inleg Lening...... X € 50,-
€ 50,€...........,-
Totaal
€...........,-
Naam:......................................................................................... Straat:......................................................................................... Postcode:..........................................Plaats:.............................. Telefoonnummer:....................................................................... E-mailadres: ..............................................................................
Ο
Ik wil eerst meer informatie ontvangen
22
De Windvaan
december 2008 nr. 4
Dit verenigingsblad is vervaardigd door:
23
De Windvaan
december 2008 nr. 4
24
