Collega: Operatieassistent Daniël Pollack verliet het boeddhistisch centrum. voor de zorg1. 25ste LVO-congres Neem het heft in eigen hand

6 E JAARGANG, NR. 3, MEI 2011

25ste LVO-congres Neem het heft in eigen hand Wees kritisch Veilige minimaal invasieve chirurgie Geschiedenis Laparoscopische cholecystectomie Arterieklem Wie was toch Theodor Kocher? Masterclass AMC ‘Traumaopvang is interactief’ Weg met de pijn Een ergocoach op de werkvloer

Collega: Operatieassistent Daniël Pollack verliet het boeddhistisch centrum voor de zorg OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 1

1

4/28/11 2:42 PM

PALAMIX

®

Optimaal mengen van botcement: Eenvoudig – veilig – efƂciënt* en cementeer Leer meer over cement atief platform technieken op ons educ

emy.com www.heraeus-palacad

PALAMIX® – eenvoudig gebruik voor alle toepassingen * eenvoudig in slechts een paar stappen naar een homogeen en gebruiksklaar botcement * veilig betrouwbare vacuümcontrole door vacuümindicator aan het luchtslangetje * efƂciënt een systeem voor alle toepassingen in de gecementeerde prothesiologie door een keur aan kokers met verschillende afmetingen en speciale accessoires Heraeus Kulzer Benelux BV · Postbus 986 · 2003 RZ Haarlem · Nederland · Tel.: 023 543 42 56 · www.heraeus-medical.com

OKO0311.indd 2

4/28/11 2:42 PM

VERN

OK nieuws.nl

IEUW

D!

Ontwikkelingen in de wereld van de OK volgen elkaar in snel tempo op. OKnieuws.nl, de nieuwssite voor de OK, is nóg informatiever en nóg leuker, met onder meer:

• Het allerlaatste OK-nieuws • Leuke en leerzame filmpjes (nieuw!) • Loopbaannieuws en vacatures • Uitspraken van het tuchtcollege (nieuw!)

• Weblog en Mijn dag: collega’s over hun werk (nieuw!)

• Agenda, vakevenementen (nu met foto’s!)

r de o o v p o Geef u digitale gratis ef en ontsbri en nieuw e twee wek s w elk vang ste OK-nieu at . het la w mailbox in u

OKnieuws.nl is dé nieuwssite voor d de O OK: K:: vvan K an operatieassistent o t tot anesthesiemedewerker en van OK-manager tot chirurg. OKO0311.indd 3

4/28/11 2:42 PM

Wie schrijft die blijft Ieder jaar staat de agenda van operatieassistenten bol van congressen, bijeenkomsten en studiedagen. Iedereen wil immers op de hoogte blijven van alle nieuwe technieken, maar ook zijn of haar kennis van onderwerpen verdiepen. Het sociale aspect van ‘nascholing’ hoort er vanzelfsprekend ook bij. Het is natuurlijk fantastisch om jouw ervaringen of adviezen met anderen te delen, maar ook die collega te spreken waarmee je in het verleden hebt samengewerkt. Om te horen hoe bij haar/hem de ontwikkelingen verlopen, bijvoorbeeld op personeelsgebied, of hoe de nieuwe dienstijden ingevoerd worden. Sowieso zou de redactie van OK Operationeel meer van jullie willen horen … Onlangs hadden we een redactievergadering. Onze brainstorm leverde allerlei ideeën op, maar het meest zitten we eigenlijk te wachten op ideeën van de lezers zelf. JULLIE DUS! Operatieassistenten vormen een schaarser wordende beroepsgroep die zich zal moeten blijven professionaliseren om herkenbaar te blijven. Allerlei andere groepen staan te trappelen om taken op de OK over te nemen van ons. Tweede deskundigen, doktersassistenten, logistiek medewerkers, buitenlandse collega’s. Een vakblad is een van de visitekaartjes van een professionele beroepsgroep, mits het representatief en up-to-date is en bijdragen bevat van de professionals zelf. De redactie zoekt dus meer interactie. Het liefst zouden we midden tussen jullie in zitten in de koffiekamer, of bij jullie steriel aan tafel staan om te luisteren naar wat jullie bezighoudt. Een veel eenvoudigere manier is echter dat jullie ons gewoon mailen op [email protected]. Stuur ons dus feedback, ideeën, kopij, nieuws, vragen, reacties, artikelen, foto’s, verhalen. Hoe meer ideeën en bijdragen hoe beter. Niet alleen voor OK Operationeel maar ook voor de beroepsgroep. Ook voor operatieassistenten geldt: wie schrijft die blijft. Ik wens jullie veel inspiratie, kijken leesplezier met dit nummer! Hennie Mulder LVO-bestuurslid Media [email protected]

Het heft in handen: LVO-congres 2011 Tijdens het jubileumcongres van de LVO leerden de operatieassistenten hoe ze het heft in eigen handen kunnen nemen.

14

28 Beroemde namen: Theodor Kocher Nu nog klinkt de naam Kocher dagelijks door de OK. Deze chirurg heeft meer dan zevenduizend strumectomieën uitgevoerd.

OK Operationeel wordt mede m

4

OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 4

4/28/11 2:42 PM

Jouw bijdrage aan veilige MIC

Laparoscopische cholecystectomie

Scholing, verantwoordelijkheid en een kritische

Hoe is de laparoscopische cholecystectomie in

houding: daarmee zorg je dat minimaal

ons land geïntroduceerd en hoe wordt deze

invasieve chirurgie (MIC) veilig kan plaatsvinden.

operatie precies uitgevoerd?

9e NVEC congres 14 - 15 maart 2011 Stadsgehoorzaal, Leiden

22

24

32

34

Masterclass AMC over traumaopvang

Ergocoaching op OK tegen pijnklachten

Bij de interactieve masterclass traumaopvang

OK-medewerkers van het Medisch Centrum

van het AMC kwam onder meer Damage

Leeuwarden pakken de fysieke klachten op de

Control Anesthesia/Surgery aan bod.

werkvloer serieus aan met ergocoaching.

Verder in dit nummer: 4 Redactioneel 6 Nieuws

de mogelijk gemaakt door:

10 LVO-nieuws 12 Collega 25 Winnaars ‘De dienstpieper’

High Care

36 Boeken 38 Column Paul Meijsen 39 Agenda en colofon


OKO0311.indd 5

5

4/28/11 2:43 PM

Tekst: Menno Goosen

Kwaliteitsregister voor anesthesiemedewerkers Tijdens het jaarlijkse Anesthesie Congres in de Jaarbeurs in Utrecht werd het kwaliteitsregister voor anesthesiemedewerkers gepresenteerd. De aanmeldingen voor inschrijving kwamen daar na snel binnen. De anesthesiemedewerkers van het VieCuri Medisch Centrum in Venlo en Venray waren de eersten die zich collectief registreerden. Het behalen van het diploma in het verleden zegt niets over de huidige kwaliteit van een anesthesiemedewerker. Kwaliteitsregistratie is dé manier om patiënten, andere zorgverleners, werkgevers en zorgverzekeraars de garantie te geven dat ze te maken hebben met een anesthesiemedewerker die voldoet aan de beroepseisen. Voor registratie in het

NVAM-register is het nodig dat een anesthesiemedewerker werkzaam is binnen het beroep en met een persoonlijk dossier kan aantonen dat hij of zij actief en bewust het beroep bijhoudt.

De overheid heeft tot op heden niets geregeld om de kwaliteit van anesthesiemedewerkers te garanderen; zij laat dit aan de beroepsgroep zelf over.

Gamen verplicht voor laparoscopisch chirurg in opleiding

Chirurgen in opleiding in het AMC moeten eerst oefenen met minimaal

invasieve chirurgie voordat zij de OK in mogen. Alle aios zijn nu getest en voldoen aan de voorwaarden. ‘Geen laparoscopisch onervaren handen meer aan de operatietafel’, aldus Marlies Schijven, chirurg en opleidingscoördinator. Daarmee voldoet het AMC als eerste ziekenhuis in Nederland aan de eis van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Die stelde in 2008 al dat risicovolle technologieën alleen mogen worden toegepast door gebruikers die kunnen

aantonen voldoende bekwaam te zijn. Voor de laparoscopietraining gebruikt het AMC een speciaal ontworpen simulator: de Simendo (SIMulator for ENDOscopy). De Simendo loodst gebruikers door een serie oefeningen en rapporteert vervolgens over hun prestaties. Het trainingsprogramma wordt afgesloten met een certificaat. De oefeningen op de Simendo zijn mede ontwikkeld en gevalideerd door chirurgen. Alle oefeningen sluiten aan op de chirurgische praktijk.

Promotie: nieuwe technieken in aortachirurgie Vincent Jongkind van de Vrije Universiteit/VUmc onderzocht in zijn proefschrift verschillende nieuwe technieken in de minimaal invasieve en traditionele aortachirurgie die operaties aan de aorta mogelijk minder ingrijpend maken. Bij onderzoeken bij varkens en lijken bleek dat endoscopische en endovascu-

6

laire technieken succesvol gecombineerd kunnen worden. Daarnaast bleek uit patiëntenonderzoek dat door gebruik te maken van robottechnologie ook complexe operaties endoscopisch kunnen worden verricht. De meeste patiënten worden nog behandeld door middel van de traditionele

operatie. Wanneer hierbij aan de aorta de nierslagaders afgeklemd worden, is er een groot risico op nierschade. Jongkinds onderzoek bij patiënten liet zien dat deze nierschade voorkomen kan worden door de nierslagaders tijdens het afklemmen te koelen met een koude zoutoplossing.


OKO0311.indd 6

4/28/11 2:43 PM

Presentatie boek ‘Darmkanker’ tijdens symposium Tijdens het Darmkanker Symposium van het Sint Franciscus Gasthuis en het Maasstad Ziekenhuis is het boek Darmkanker: Het boek voor patiënt, familie en professional (zie ook pagina 36) gepresenteerd aan onder meer patiënten, hun naasten en zorgprofessionals. Het is geschreven door twee specialisten en twee verpleegkundig specialisten van beide ziekenhuizen. Zij schreven het boek omdat ze vonden dat er weinig volledige en laagdrempe-

Mail naar okoperationeel @y-publicaties.nl

OK NIEUWS Het actueelste OK-nieuws vindt u op www.oknieuws.nl lige informatie is over darmkanker. In Nederland krijgen ongeveer 11.000 mensen per jaar darmkanker.

Nieuw soort ziekenhuisbacterie in opkomst Marieke de Regt van de Universiteit Utrecht onderzocht de Enterococcus faecium. Deze bacterie werd lange tijd gezien als een onschuldige darmbacterie. De laatste twintig jaar heeft een specifieke multiresistente E. faecium-variant (ARE) zich echter ontwikkeld tot een gevaarlijke ziekenhuisbacterie die resistent is tegen ampicilline en vele andere antibiotica. De Regt concludeert dat ARE zich snel verspreidt van patiënt naar patiënt op ziekenhuisafdelingen waar dragerschap met ARE veel voorkomt; dat ARE regelmatig opnieuw wordt geïntroduceerd in het ziekenhuis door heropname van dragers; dat de omgeving vaak besmet is met ARE; en dat dragers van ARE een aanzienlijk risico hebben om een infectie met ARE te ontwikkelen. Met name patiënten waarbij het normale evenwicht van darmbacteriën is verstoord door het gebruik van antibiotica, lopen het risico om drager te worden wanneer ze in contact komen met ARE, via een (her)opgenomen drager of besmette omgeving. Bij patiënten die drager zijn van ARE blijkt E. faecium in grote aantallen voor te komen in de darmen. Daardoor kan de bacte-

HEEFT U NIEUWS?

rie zich makkelijk via de huid en omgeving van deze patiënten verspreiden naar andere patiënten. Bij gezonde mensen buiten het ziekenhuis komt ARE echter nauwelijks voor. Gezonde honden en katten blijken daarentegen wel regelmatig drager te zijn van ARE. Sommige van de ARE-stammen die bij honden en katten zijn gevonden, lijken genetisch zeer sterk op de E. faecium-ziekenhuisvariant. Dit suggereert dat er ooit uitwisseling heeft plaatsgevonden tussen de E. faecium-reservoirs in dieren en het ziekenhuis, en dat honden en katten mogelijk ook vandaag de dag nog een sporadische bron vormen voor de verspreiding van ARE in het ziekenhuis.

Betere behandeling gescheurde aorta Het plaatsen van een endograft in de aorta bij een gescheurde aorta is een goede behandeling. Dit laat Frederik Jonker van de Universiteit Utrecht zien in zijn promotieonderzoek. Plaatsing van het kunstmatige bloedvat leidt tot minder sterfte dan de gewone chirurgische benadering. De endovasculaire behandeling lijkt daarom de voorkeur te hebben voor patiënten met een gescheurde aorta. Het is erg belangrijk dat de maat endograft goed aansluit bij de diameter van de aorta. In een experimentele varkensstudie en een studie met traumapatiënten zag Jonker dat de aortadiameter significant afneemt tijdens bloedverlies en hypovolemische shock. Afgaand op de CT-scan bij opname zou een arts dus voor een te kleine maat endograft kunnen kiezen. Daarom zou de arts moeten overwegen om bij dergelijke patiënten met veel bloedverlies een iets grotere maat endograft te gebruiken, of om de CT-scan te herhalen als de patiënt intraveneus vocht heeft gekregen.


OKO0311.indd 7

7

4/28/11 2:43 PM

Heupprothese jongeren Jongeren die een heupprothese krijgen, zijn erg gebaat bij protheses waarbij een laagje botcement tussen de nieuwe heupkom en het bekken wordt aangebracht. Dit blijkt uit onderzoek van de afdeling Orthopedie van het UMC St Radboud. De gecementeerde heupprotheses gaan lang mee; na tien jaar is bij zo’n 83 procent van de jongeren de heup nog steeds goed. Tien jaar lang volgde de afdeling Orthopedie 48 patiënten die voor hun 30ste levensjaar een nieuwe heup nodig hadden. Zij kregen allemaal een gecementeerde heup. Orthopeed Wim Schreurs: ‘We passen deze methode al jaren als enige ziekenhuis standaard toe bij alle patiënten en hebben nooit gekozen voor de nieuwere resurfacing- of sportheupen, waarbij je metaal op metaal plaatst. Bij oudere patiënten functioneert de gecementeerde heup erg goed, dat wisten we al. Jongeren zijn over het algemeen veel beweeglijker en actiever. Voor hen is het daarom extra belangrijk dat een heupprothese niet snel slijt. Uit ons onderzoek blijkt dat de gecementeerde methode ook bij hen duurzaam resultaat biedt en bijdraagt aan een hogere kwaliteit van leven.’

8

Diploma voor logistiek medewerkers OK Onlangs werden bij de Fontys Hogeschool in Eindhoven de eerste diploma’s van de cursus logistiek medewerker OK uitgereikt. Tijdens deze vijfdaagse cursus werden de volgende onderwerpen behandeld: hygiëne en steriliteit, basisanatomie van de buik, bloedvaten, medische terminologie, OK-organisatie, opslag en transport steriele voorraad, fysieke belasting, geheimhouding, basisinstrumentarium, organisatie en communicatie op de OK, rijden met zware karren en tillen. Logistiek medewerkers worden opgeleid om vooral taken op het gebied van voorraadbeheer op de OK voor hun rekening

te nemen. Daarnaast kunnen ze worden ingezet voor niet-patiëntgebonden omloopwerkzaamheden, bijvoorbeeld op de steriele gang, of als buitenomloop. In september volgt een tweede opleiding. Stuur voor inlichtingen een e-mail naar: [email protected].

Prostaatcentrum zuidwest Nederland geopend Sinds kort kunnen patiënten met (verdenking op) prostaatkanker terecht in het Prostaatcentrum zuidwest Nederland. Dit centrum is een samenwerking tussen het topklinische ziekenhuis Sint Franciscus Gasthuis en het Erasmus MC. Door de realisatie van het centrum worden expertise, ervaring en kunde van beide ziekenhuizen gebundeld. De medisch specialisten die betrokken zijn bij het Prostaatcentrum zuidwest Nederland hadden al enige tijd het ideaal om multidisciplinaire zorg te bieden aan patiënten met prostaatkanker. Bij deze werkwijze staat de patiënt centraal, met om hem heen een team van urologen, radiotherapeuten en oncologen. Zij worden ondersteund door radiologen, pathologen en klinisch chemici. Het team wordt versterkt door urologisch, oncologie- en researchverpleegkundigen. Zij hebben zich gespecialiseerd in het begeleiden en informeren van patienten met prostaatkanker. Elke patiënt krijgt een behandeling die het beste bij zijn situatie past. In samen-

spraak wordt gekozen voor een van de vele behandelingsvormen die het Prostaatcentrum biedt, zoals Da Vinci-robotchirurgie, behandeling met de bestralingsrobot (Cyberknife), minimaal invasieve chirurgie, inwendige bestraling (brachytherapie) en chemo- of hormonale therapie. Patiënten die ergens anders worden behandeld, kunnen bij het Prostaatcentrum zuidwest Nederland terecht voor een second opinion. Het Prostaatcentrum doet zelf onderzoek. Hierdoor is het als expertisecentrum op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de behandeling van prostaatkanker. Daarnaast worden nieuwe onderzoeken (trials) aangeboden, waarbij patiënten na toestemming gedurende het behandeltraject worden geregistreerd.


OKO0311.indd 8

4/28/11 2:43 PM

IGZ: Zorg in operatiekamer veiliger onder druk inspectie De zorg in de operatiekamers van twintig Nederlandse ziekenhuizen is onder stevige druk van de Inspectie voor de Gezondheidszorg het laatste jaar veiliger geworden. De inspectie constateerde al in 2008 dat het peroperatieve proces in twintig ziekenhuizen niet voldeed aan alle voorwaarden voor verantwoorde zorg. Tijdens een nieuw onderzoek in 2009 bleek dat geen van de onderzochte ziekenhuizen alle benodigde verbetermaatregelen had ingevoerd. Pas na dreiging met handhavende maatregelen voerden de ziekenhuizen de

voorgestelde verbetermaatregelen in korte tijd in. Voorbeelden van belangrijke verbeteringen zijn de uitvoering van de time-outprocedure en het tellen van instrumenten na de operatie om onbedoeld achterblijven te voorkomen. Van deze handelingen is wetenschappelijk aangetoond dat ze de patiëntveiligheid flink verbeteren. De richtlijnen ‘Het preoperatieve traject’ en ‘Voorkomen van onbedoeld achterblijven operatiemateriaal’ (een LVO-initiatief ) leveren een belangrijke bijdrage aan het vergroten van de kwaliteit en

veiligheid van het operatieve proces. Richtlijnen voor het peroperatieve proces en postoperatieve traject zijn in ontwikkeling. In 2010 en 2011 wordt het gehele operatieve proces onderzocht bij een steekproef uit alle Nederlandse algemene en academische ziekenhuizen. De inspectie acht de voorwaarden voor verantwoorde zorg inmiddels bekend en zal niet aarzelen handhavend op te treden wanneer ziekenhuizen hier niet aan voldoen. Het rapport ‘Peroperatief proces uiteindelijk veiliger’ is beschikbaar op www.igz.nl.

Loopkans na dwarslaesie betrouwbaar voorspellen Onderzoeker Joost van Middendorp en andere artsen van het UMC St Radboud hebben een betrouwbare formule ontwikkeld die voorspelt of iemand weer zelfstandig kan lopen na een dwarslaesie. De onderzoekers kwamen tot hun formule na analyse van 492 dwarslaesiepatiënten uit negentien Europese landen. Het onderzoek is online in The Lancet gepubliceerd.

Orthopedisch chirurg Allard Hosman: ‘Vier fysieke testen en de leeftijd van een patiënt blijken doorslaggevend voor de voorspelling. Het gaat om metingen van de kracht in bovenbeen en kuitspier en van het gevoel in knie en buitenkant van de enkel. We hebben aan elke testuitslag een score toegekend. Ook de leeftijd is belangrijk. Is een patiënt 65 jaar of ouder, dan is de herstelkans kleiner. Alle

scores bij elkaar opgeteld voorspellen met 96 procent zekerheid of iemand weer zelfstandig (al dan niet met hulpmiddelen) gaat lopen.’ De voorspelling kan worden gedaan binnen vijftien dagen na het ontstaan van de dwarslaesie. Een snelle prognose kan een belangrijke bijdrage leveren aan het herstelproces, ook al verandert de uitkomst niet.

Primeur voor St. Antonius Ziekenhuis: de hybride OK Het St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/ Nieuwegein heeft als eerste ziekenhuis in Nederland een hybride operatiekamer geopend. Het woord ‘hybride’ staat hierbij voor de combinatie van een steriele, conventionele operatiekamer en een katheterisatiekamer. De steriliteit van een operatiekamer en de beeldvormende apparatuur uit een katheterisatiekamer maken de hybride OK zeer breed inzetbaar voor een groot aantal verschillende behandelingen aan onder meer het hart en de vaten. Ook is het beter mogelijk om snel van

methode te switchen zonder dat de patiënt naar een andere ruimte overgebracht hoeft te worden of een langere opname nodig is. De technologie in

de hybride OK is zo veel mogelijk geïntegreerd in de wanden en in het plafond, in een ruimte die twee keer zo groot is als gebruikelijk.


OKO0311.indd 9

9

4/28/11 2:43 PM

Graaicultuur op congressen Elke keer als ik op een congres kom, verbaas ik mij over het graaien naar gadgets. Hoe komt het toch dat een mens zo hebberig wordt tijdens congressen? Ooit keek ik naar het satirische tv-programma ‘Kopspijkers’, waar een parodie op het bekende nummer van Ramses Shaffy: ‘Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder’ ten beste werd gegeven. Het nummer, dat de pakkende titel ‘Graai, pak, grijp, jat, naai, pik en bedonder’ kreeg, werd vertolkt door Alex Klaasen en sprak mij toen ook al bijzonder aan. Persoonlijk denk ik dat meespeelt dat iets gratis en in grote aantallen aanwezig is. Ik geef meteen toe dat ik, uiteraard jaren geleden, ook vrolijk meedeed en, om mezelf een houding te geven, riep dat het voor de kinderen was. Thuisgekomen stortten die kinderen zich eerst wel op de inhoud van de vele tassen, maar er bleef genoeg spul over waarnaar niemand omkeek en waarmee je uiteindelijk zelf ook niets kon. In mijn nieuwe rol als standhouder voor de LVO is het werkelijk alleraardigst om te zien hoe de gadgetgraaier te werk gaat. Eerst even kijken, dan iets zogenaamd geïnteresseerd beetpakken en snel in de tas laten verdwijnen. Sommige mensen vragen er gewoon keurig om en anderen hebben opeens ongekend veel kinderen. Jaren geleden, toen ik in Amsterdam op het internationale ESGE-congres was, waren we als standhouders helemaal slap van de lach vanwege de Japanse en Chinese collega’s. Bij de LVO-stand lagen de gebruikelijke pennen en ballonnen en speciale klompjes. De Japanse en Chinese gasten vonden vooral de klompjes helemaal geweldig. Iedere keer als we even onder de tafel doken om iets te pakken en we weer omhoogkwamen, was de hele tafel leeggeroofd! Vermakelijk, omdat die klompjes waarschijnlijk in hun vaderland geproduceerd waren. Sinds enkele jaren hebben de congressen een andere weg ingeslagen en gooien firma’s warme wafels met slagroom, warme stroopwafels en heuse chocoladefonteinen in de strijd. Wij konden natuurlijk niet achterblijven, en zo stonden wij dit jaar op ons jubileumcongres in Maastricht met bonbons, met ‘25 jaar jubileum’ erop. En ja, toen was ik toch weer zelf de klos omdat ik me niet achter mijn kinderen kon verschuilen! Uw voorzitter gaat voor al het lekkers, Charmaine Betzema Voorzitter LVO [email protected]

10

Enquête buitenlandse operatieassistenten De LVO wil met een korte enquête inzicht krijgen in het aantal en het functioneren van buitenlandse operatieassistenten die in Nederland werken. Meedoen? Mail naar [email protected] en wij mailen je het enquêteformulier. Invullen duurt ongeveer vijf minuten. Houd ook de komende nummers van OK Operationeel in de gaten. Binnenkort besteden we uitgebreid aandacht aan buitenlandse operatieassistenten in Nederland. Op www.oknieuws.nl vind je ook informatie en discussies over dit onderwerp.

LVO-vertegenwoordigersdag Op 24 mei 2011 is de LVO-vertegenwoordigersdag in Leeuwarden. Alle LVO-vertegenwoordigers zijn hiervoor uitgenodigd als dank voor hun inzet. Je mag een collega (die lid is van de LVO) meenemen naar deze interessante dag. Meld je aan via www.lvo.nl. Tot 24 mei! Erica Vos commissie PR&V

LVO-informatie Charmaine Betzema, voorzitter en bestuurslid PR&V, [email protected] Hennie Mulder, penningmeester en bestuurslid Media Tel.: 040-253 89 21, [email protected] Jeanine Stuart, secretaris en bestuurslid Onderwijs a.i. [email protected] Nicole Dreessen, bestuurslid Beroepsbelangen [email protected] Monique de Kort, bestuurslid Congres, [email protected]

LVO TELEFOONNUMMER: 024-645 47 71 van maandag t/m zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur Adres: LVO, Postbus 9058 1006 AB Amsterdam Lid worden van de LVO? Surf naar www.lvo.nl of bel met 024-645 47 71. Opzegging van lidmaatschap dient voor 1 oktober schriftelijk te gebeuren – het lidmaatschap wordt dan per 1 januari van het jaar daarop beëindigd. E-mailadressen [email protected] [email protected] [email protected] Internet: www.lvo.nl Lidmaatschap opzeggen: Secretariaat LVO Postbus 9058, 1006 AB Amsterdam


OKO0311.indd 10

4/28/11 2:43 PM

LVO op bezoek bij AORN

Op uitnodiging van de Association of periOperative Registered Nurses (AORN) heeft een afvaardiging van het LVO-bestuur hun congres in Philadelphia bijgewoond. AORN is de grootste onderwijs- en netwerkorganisatie van perioperatieve verpleegkundigen (OP-nurses) ter wereld. Tijdens het congres vindt de grootste chirurgische vakbeurs van de Verenigde Staten plaats, met 10.000 deelnemers (inclusief 5000 verpleegkundigen), 500 exposanten, 5000 van de nieuwste perioperatieve en chirurgische producten, meer dan 100 sessies op het gebied van onderwijs, carrière en onderzoek, en 283 posters over kwaliteitsverbetering. Het merendeel van de deelnemers kwam natuurlijk uit Amerika, maar er waren ook deelnemers uit Korea, Australië,

Nieuw-Zeeland en Europa. Iedereen was heel enthousiast en gedreven. Tijdens sessies – van halfacht tot zes uur – en workshops konden de deelnemers registratiepunten behalen, die nodig zijn om de registratie als OP-nurse te behouden. De onderwerpen die behandeld werden in de sessies waren veiligheid, kwaliteit, riskmanagement, educatie, evidence-based onderzoek, infectiepreventie en ethische kwesties. Vragen aan de sprekers konden direct, maar ook via e-mail en Twitter worden gesteld. Het was onmogelijk alle 500 exposanten te bezoeken, zodat je het bezoek moest plannen. Als je meer over een product wilde weten, werd de barcode op je badge bij de standhouders gescand, zodat ze later via de post of de mail meer informatie konden sturen. Meerdere firma’s verzorgden ook workshops, waar het vaak dringen was voor een plaats. Een paar innovatieve producten zijn mesheften met automatische bescherming, markeerpennen waarvan de inkt na het desinfecteren nog steeds duidelijk zichtbaar is, afvalemmers die de gazen automatisch tellen en registreren en scanapparaten die in het operatiegebied achtergebleven gazen registreren. Wat ons het meest is bijgebleven, is de inzet en het enthousiasme van de Amerikaanse operatieassistenten, die trots waren op hun beroep. Kortom: een leuke en zeer leerzame ervaring! Nicole Dreessen bestuurslid Beroepsbelangen

Themamiddag

Hoe leiden we operatieassistenten in de toekomst op? De LVO organiseert een themamiddag over de toekomstige opleiding van operatieassistenten. Daarvoor hebben we hogescholen, opleidinginstituten, het College Zorg Opleidingen, de NVZ vereniging van ziekenhuizen en de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra uitgenodigd. We zullen discussiëren over vragen als ‘kan de opleiding tot operatieassistent hbo worden?’, ‘wat zijn de ontwikkelingen in

de zorg en wat betekenen die voor operatieassistenten?’ en ‘wat is de mogelijke rol van de LVO als werknemersvereniging in de samenwerking met de werkgeversvereniging NVZ en in het te ontwikkelen beroepsprofiel?’. De laatste maanden was de LVO al herhaaldelijk benaderd door hogescholen om te kijken of er nieuwe wegen zijn om operatieassistenten op te leiden.


OKO0311.indd 11

11

4/28/11 2:43 PM

12


OKO0311.indd 12

4/28/11 2:43 PM

‘ Een wakkere patiënt is kostbaar’ Hij was eerder musicus, boeddhistische monnik en verpleegkundige. Inmiddels is Daniël Pollack (42) tevreden met zijn baan als operatieassistent thoraxchirurgie in het UMCG. Zijn gouden moment beleeft hij als de patiënt nog wakker is op de OK en hij hem even kan geruststellen. TEKST: MARIEKE LOS | FOTO’S (INCLUSIEF COVER): HENK VEENSTRA (HENX)

Musicus, boeddhistische monnik, verpleegkundige, operatieassistent: op zijn zachtst gezegd een opmerkelijke carrière. ‘Ik ben opgegroeid in een klein dorpje in de voormalige DDR. Mijn studie deed ik aan het conservatorium in Oost-Berlijn; ik speelde hoorn. In mijn afstudeerjaar, 1989, viel de Muur. Er ging een wereld voor me open. Ik speelde bij een groot orkest, waarmee we ook regelmatig in het buitenland optraden. In die tijd twijfelde ik niet aan mijn leven en mijn werk.’ Maar toen? ‘Ik kreeg een nieuwe collega. Hij was een actieve beoefenaar van het boeddhisme. Door hem raakte ik ook geïnteresseerd. Ik ging nadenken over vragen als: hoe zit het eigenlijk met mezelf; waar komen mijn behoeftes vandaan; waarom ben ik soms ontevreden? Op zoek naar antwoorden ging ik in zomerretraite, geleid door de zenmeester, de spiritueel leraar, van mijn collega. Bij de eerste ontmoeting met deze in Amerika woonachtige Duitse was het meteen raak. Dat was heel bijzonder. Ik wilde meer leren over het boeddhisme. Na lang nadenken besloot ik in 1996 intern te gaan in het net opgerichte boeddhistisch centrum in Drenthe. Ik wilde monnik worden.’

Wat hield deze stap allemaal in? ‘Ik moest alle verbintenissen met het verleden verbreken. Dat hield onder andere in dat ik al mijn bezittingen moest weggeven: mijn huis, mijn auto, mijn muziekinstrumenten. Ik zie dat niet als een heroïsche daad; toen ging het gewoon zo. Mijn haar ging eraf en ik trok een zwarte monnikspij aan. Ik begon aan mijn nieuwe leven.’ In 1998 werd jouw zenmeester ziek. Ze vroeg je haar te komen helpen in Amerika. ‘Ik ging haar verzorgen. Mantelzorg in Amerika houdt meer in dan hier in Nederland. Daar komt de thuiszorg één keer langs om je bijvoorbeeld uit te leggen hoe je een infuus aanlegt. Daarna doe je alles zelf. Je bent dus niet alleen kok, gezelschap, chauffeur en schoonmaker, maar ook verpleger. Het waren anderhalve zware jaren, maar het was ook heel belangrijk en boeiend voor me. Na haar overlijden ging ik terug naar Drenthe. Ik wist wat me te doen stond: ik wilde terug de maatschappij in en verpleegkundige worden.’ Je deed de hbo-v in Groningen, maar werkte niet lang als verpleegkundige. ‘De zorg bleef me boeien, ik voelde dat ik daarin goed tot mijn recht kwam. Maar als verpleegkundige raakte ik steeds meer

gefrustreerd en gestrest door de altijd aanwezige tijdsdruk waarmee mijn collega’s en ik kampten. Als ik een patiënt moest wassen, dan wilde ik hem ook wassen; niet even snel een washandje over gezicht en handen halen. Ik kon de mensen niet de aandacht geven die ik hun wílde geven.’ Je ging de opleiding tot operatieassistent doen in het UMC Groningen. ‘Tijdens mijn stage had ik ook op de OK rondgekeken. Meteen al vond ik dat een intrigerende plek. Daar werden levens gered. Ik werk nu anderhalf jaar als operatieassistent thoraxchirurgie. Ik vind het menselijk lichaam zo prachtig. Met een team, vaak onder druk, soms improviserend, iemand beter maken vind ik geweldig. Het blijft me boeien hoe geconcentreerd de thoraxchirurg zijn werk doet. Het hele team is op elkaar ingespeeld, is in harmonie. ‘Mijn collega’s bij verpleegkunde zeiden: je gaat het contact met je patiënten missen. Ik vind het heel kostbaar als een patiënt nog wakker is; even die geruststelling. Maar echt missen doe ik het niet. Bij thoraxchirurgie gaat het vaak over leven en dood. Het is mooi om mee te werken aan het redden van een leven. Iedereen op deze wereld heeft zijn functie. Die van mij ligt nu op de OK.’ OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 13

13

4/28/11 2:43 PM

Op 17 en 18 februari vierde de LVO een jubileum: het jaarlijkse congres werd al voor de 25ste keer gehouden. In het Maastrichtse MECC leerden de operatieassistenten hoe ze het heft in handen kunnen nemen. Natuurlijk was er ook gewoon ‘bloed aan de paal’, met onderwerpen als orgaandonatie en retinopathie bij prematuren. TEKST: MARLOES VAN HOORN

| FOTO’S: EEF BONGERS

Jubileumcongres LVO

Het heft in handen

E

en operatieassistent komt het podium op gelopen voor ‘weer een cursus’. Ze klaagt dat een chirurg het verkeerde voorbeeld geeft aan een leerling door zijn handen maar 30 seconden te wassen. Ook irritant vindt ze het dat aantrekkelijke

14

col collega’s bij hem vo voorrang lijken te kr krijgen. Haar cursusle leider komt dit bek kend voor: ‘Is het u uiterlijk oké, dan v veert de chirurg m met je mee.’ Het 25ste LVOcongres opent met irritaties die herkenbaar zijn, blijkt uit de reacties van het publiek. Herkenbaar, m maar wat doe je eraan? Dat blijkt als het toneelstuk co verdergaat en het congres thema – het heft in handen – handen en voeten krijgt. De cursusleider wil weten of de operatieassistent iets van het gedrag van de chirurg durft te zeggen. Het antwoord is ontkennend. Hoe komt ze dan de OK binnenlopen? De operatieas-

sistent laat een onzeker loopje zien. ‘Dat moet meer rechtop en je moet meer veren.’ Ook haar houding aan de snijtafel is niet goed. De cursusleider verbetert: ‘Eerste positie, rechtop, borsten omhoog.’ En als ze iets aangeeft, moet ze oogcontact maken: ‘Kíjken en réíken. Kíjken en réíken.’

Blij en dankbaar Ook van Richard van Houten, trainer en motivator bij Bron & Partners, leren de operatieassistenten hoe ze de touwtjes in handen krijgen. Zijn verhaal gaat over natuurlijke autoriteit. Weer blijkt dat je met je ogen veel kunt bereiken. Niet alleen door oogcontact te maken, maar ook door ermee te glimlachen. Lichaamstaal is volgens Van Houten een effectieve en eenvoudige manier om mensen te beïnvloeden. ‘Mensen spiegelen elkaars houding. Kijk dus wat je handen, lichaam en gezicht zeggen.’


OKO0311.indd 14

4/28/11 2:43 PM

Straal je positiviteit uit, dan neemt de ander die positieve houding over. En een positieve houding zorgt voor een fijn gevoel en creativiteit: ‘Een open gezicht is een open mind.’ Als iemand zich goed bij je voelt en creatieve oplossingen kan bedenken, zal hij eerder met je meedenken. De kunst is om je positieve gedachten te vermeerderen en je negatieve te verminderen. Je bereikt dit bijvoorbeeld door het tegenovergestelde te zeggen van wat je denkt. ‘Dus wat doe je als iemand op het allerlaatste moment voor je schiet met ritsen? Je denkt: wat ben ik ongelooflijk blij en dankbaar dat jij door mij iets eerder thuis bent.’ Bij meningsverschillen en stress loont positivisme ook. In zulke gevallen kun je niet meer logisch nadenken, omdat er minder bloed naar je linkerhersenhelft stroomt. ‘Er is wel eens een camera gezet op iemand die zijn fietssleutel kwijt was. Die liep tien keer naar dezelfde plek.’ Bij zulke problemen is het beter om je hersens te ontspannen en zo uit de negatieve spiraal te komen. ‘Als je even een stukje gaat

lopen, niet probeert te bedenken waar je sleutels liggen, gaat het bloed weer stromen. En ineens weet je weer waar ze liggen.’

Stilstaan bij gevoel Cardioverpleegkundige en medisch ethicus Theo de Zwart spreekt over ethiek. Sommige situaties kunnen ongemakkelijke morele gevoelens oproepen, zoals opereren aan een alcoholist die iemand heeft doodgereden of aan een patiënt die dood wil. Volgens De Zwart is er altijd wel gelegenheid om hierover na te denken of een gesprekje te voeren, vlak na een incident of later. Tijdens zo’n moreel beraad kun je even stilstaan en terugkijken op wat je deed. ‘Vraag je af waarom je het deed en waarom je er bijvoorbeeld blij, boos of verdrietig van werd. Kijk goed naar de feiten, probeer die feiten te waarderen,

en besluit: was het goed zo of had je het anders kunnen doen?’ De Zwart presenteert een routeplanner voor ethische reflectie. Tijdens een workshop wordt die toegepast op een casus: een operatieassistent zit te wachten op een 88-jarige man met een gebarsten aneurysma, terwijl hij via via weet dat de man niet eens meer wil leven en hij zelf ‘wel wat anders te doen’ heeft. Een morele vraag die tijdens een gesprek hierover moet worden beantwoord, wordt in de workshop geformuleerd als: mogen waarden en normen van een ander in dit geval het OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 15

15

4/28/11 2:43 PM

leven van één persoon bepalen? Iemand oppert dat je wel móét opereren als er geen niet-reanimatieverklaring is. Dat is een mooi en relevant argument, vindt De Zwart. ‘Het is vaak een kunst je bij de casus te houden’, weet hij. Het is namelijk verleidelijk om ook opmerkingen bij de discussie te betrekken die niet ter zake doen. Bijvoorbeeld dat er ondanks een niet-reanimatieverklaring soms toch wordt gereanimeerd, zoals een van de workshopdeelnemers meldt. Ook bij de feiten blijven blijkt lastig. Tijdens de workshop is het beeld ontstaan dat de 88-jarige patiënt comateus was, maar dat blijkt nergens op gebaseerd te zijn. ‘Zo zie je maar’, waarschuwt De Zwart. ‘Soms heb je op basis van ervaring een 16

bepaald beeld, maar dat hoeft niet te kloppen.’ Al met al blijkt het behoorlijk ingewikkeld, een ethische reflectie. In de meeste ziekenhuizen vindt die dan ook plaats onder begeleiding van een speciaal opgeleide gespreksleider Uiteindelijk adviseren de workshopdeelnemers de operatieassistent ‘die wel wat anders te doen heeft’ iemand te vragen om hem af te lossen. Of iemand anders te vragen dat voor hem te regelen, omdat hij erdoorheen zit. En voortaan moet natuurlijk voorkomen worden dat iemand onverwachts te horen krijgt dat hij moet overwerken.

Hartkleppen Dr. P.P.T. De Jaegere spreekt over de toekomst van percutane klepvervan-

ging. Hij is cardioloog in het thoraxcentrum van het Erasmus MC in Rotterdam. ‘Een bijzondere plek, want de interventie- en operatiekamers vormen daar één fysieke afdeling.’ Ook is er het percutane-klepprogramma opgezet. Het aantal percutane klepvervangingen zal sterk groeien, voorziet De Jaegere. De samenleving vraagt om minimaal invasieve behandelingen. Bovendien wordt grofweg 50 procent van de patiënten nu nog niet doorverwezen vanwege de operatierisico’s. ‘Maar de complicatiekans neemt in de loop van de tijd af door ervaring en het opbouwen van de organisatie.’ In de slipstream van de percutane klepoperaties zullen ook meer klassieke openhartoperaties plaatsvinden, verwacht De Jaegere.


OKO0311.indd 16

4/28/11 2:47 PM

mentele ingrepen in de praktijk hun weg zullen vinden. ‘Maar er komt altijd wel weer wat uit. There is no limit to the human brain.’

Premature oogjes

De bekendste percutane klepvervanging is die van de aortaklep. Standaard gebeurt dit via de femorale vaten, maar er zijn ook andere toegangswegen. ‘Wij vinden altijd wel ergens een mogelijkheid om toegang te vinden tot arteriële circulatie: via de femorale vaten, via de apex van het hart, via de arteria subclavia, via een incisie in het abdomen (boven de liesplooi) en implantatie van een Dacron-graft op de slagader in het kleine bekken, via een ministernotomie of zelfs – hoewel dat niet de voorkeur heeft – via de arteria carotis.’ Ook de mogelijkheden bij mitralisklepinsufficiëntie zijn volop in ontwikkeling. Meer en meer toepassing vindt het nieten van de mitralisklep. ‘Heel eenvoudig gezegd: via de vena femora-

lis ga je naar de rechterkamer en je passeert het interarteriale septum om in de linkerkamer te komen. In de flow van de mitralisinsufficiëntie trek je het geopende clipje terug; de twee klepbladen worden gevangen en het clipje wordt gesloten. De klepblaadjes worden aan elkaar gehecht en vormen de opening van de mitralisklep.’ Met andere interessante behandelingen wordt nog geëxperimenteerd. Zo wordt nu bij dieren gekeken naar de mogelijkheid om het defecte ophangsysteem tussen het achterste blad van de mitralisklep en de achterste papillaire spier te vervangen door medicinale draadjes. Ook nog in de experimentele fase is de ingreep waarbij de mitralisklep wordt vervangen. De Jaegere weet dat niet alle experi-

Oogarts dr. F.T. Kerkhoff vertelt over retinopathie bij prematuren (ROP). Hij werkt in het Máxima Medisch Centrum, een landelijk ROP-centrum. Daar vinden steeds meer behandelingen plaats, omdat steeds jongere (24 tot 25 weken) kinderen vaker in leven worden gehouden. Te vroeg geboren kinderen kunnen retinopathie ontwikkelen omdat de uitgroei van bloedvaten in de retina nog niet is voltooid. De afwijkende bloedvaten kunnen gaan woekeren en vervolgens in het glasachtig lichaam groeien. ‘Op den duur kunnen die verlittekenen, waardoor het netvlies als een soort tent wordt opgetild en loslaat.’ Van de in 2009 gescreende prematuren ontwikkelde 19 procent ROP, aldus Kerkhoff. Bij 9 procent ging het om een ernstige vorm. Er wordt gescreend als een kind wordt geboren na een zwangerschap van minder dan 32 weken, minder dan 1500 gram weegt, en meer dan drie dagen zuurstof heeft gehad. ‘Hoe jonger het kind, hoe ernstiger de afwijking.’ Een laserbehandeling kan bij kinderen met een bepaald stadium (prethreshold ROP) rond de 36ste of 37ste week van OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 17

17

4/28/11 2:48 PM

▼

als de patiënt uiteindelijk toch niet Orgaandonatie O d ti binnen de voor transplantatie vereiste de zangerschap in 90 procent van de Tijdens een van de parallelsessies over tijd overlijdt.’ Dat gebeurt in 15 progevallen voorkomen dat het netvlies orgaandonatie vertelt transplantatiecocent van de gevallen. ‘Voor je gevoel loslaat. Met een oogspiegel, lampje en ordinator Wim de Jongh op wie de eerheb je dan voor niets stand-by gestaan. laser wordt de niet-gevasculariseerde ste keus valt als er een orgaan beschikMaar het is heel goed om te doen.’ retina uitgeschakeld. ‘Het is best lastig baar is. Dit wordt bepaald door een inSoms wordt bij een potentiële nonom ongeveer 2500 laserpuntjes netjes genieus computerprogramma. ‘Als er heartbeatingdonor de behandeling op in zo’n klein oogje te zetten’, weet bijvoorbeeld drie maanden meer harten de OK zélf gestaakt, en moet je daar Kerkhoff. van Nederland naar Duitsland zijn gewachten tot iemand overlijdt. ‘Dat is Als het netvlies al heeft losgelaten, gaan dan andersom, wordt dit in de vervelend, zeker als een patiënt niet wordt rond de à terme datum een maanden daarna gecompenseerd.’ Het overlijdt en wordt teruggebracht naar vitrectomie posterior uitgevoerd. Hier- is absoluut niet mogelijk dat de familie de intensive care. Toch is ook deze inbij wordt gewerkt met poorten voor eisen stelt aan de bestemming van een vestering heel belangrijk, want je weet een lichtpijp, een infuus om het oog op postmortaal orgaan, zoals een congresnooit of je anders zeer waardevolle spanning te houden en een vitrectoom. bezoeker suggereert. ‘Waar ligt dan de organen verliest.’ Met dit instrument wordt het litteken- grens: niet naar criminelen, niet naar Anders dan bij normale, minimaal invaweefsel dat het netvlies optilt weggehet buitenland? De geschiktste patiënt sieve operaties is tijdens donoroperaties haald. Als de trekkrachten verdwenen ontvangt het voor hem of haar meest ruime exposure gewenst. Dit is nodig om zijn, kan het netvlies weer aanliggend geschikte orgaan.’ de organen niet te beschadigen en om worden. In Nederland worden maar veertig hareen goed beeld te krijgen. ‘Door de rui‘Bij een lokale loslating is de kans op ten per jaar getransplanteerd, weet me exposure kun je ontzettend veel visusbehoud na deze behandeling best transplantatiechirurg en professor loshalen zonder organen definitief door groot’, vertelt Kerkhoff. ‘Maar bij een L.W.E. van Heurn. Ook voor andere orte knippen’, vertelt Van Heurn. Aan het volledige netvliesloslating wordt ganen is de wachtlijst behoorlijk, met eind van de operatie is het zaak de doslechts in één op de vijf ogen aanlighoge mortaliteit onder de wachtenden nor netjes te sluiten. ‘Het is een operagend netvlies bereikt.’ Hiermee kuntot gevolg. Zo overlijdt elk jaar 6 tot 10 tie, en die wordt precies zo gedaan als nen kinderen alleen het verschil zien procent van de dialysepatiënten. elke andere: zorgvuldig en netjes.’ tussen licht en donker, en hooguit wat Het belang van orgaandonatie is dus Van Heurn geeft de operatieassistenten schaduw. ‘Toch is dat vaak heel belang- groot. ‘Doneren bij leven is heel goed, nog een mooie boodschap mee voor ze rijk, bijvoorbeeld voor het dag-nachtmaar heeft vervelende kanten’, vertelt aan de borrel gaan of meedoen aan de ritme.’ Van Heurn. ‘5 procent van de donoren sponsorloop voor Spieren voor Spieren. Kerkhoff benadrukt dat een goede houdt er klachten aan over, en ongeveer ‘Ik kom met het uitnameteam in verscreening essentieel is omdat op die 1 op de 1000 overlijdt; bij leverdonatie schillende ziekenhuizen, en de samenmanier ernstige vormen van ROP in kan dit zelfs oplopen tot 1 op de 100.’ werking is bijna altijd ontzettend preteen vroeg stadium ontdekt kunnen Organen van dode donoren blijven tig. Daarbij spelen de operatieassistenworden. ‘Liefst screening met een cadaarom ook erg belangrijk. Stand-by ten een belangrijke rol. Bij sommigen mera, een RetCam, zodat beelden kun- staan voor potentiële non-heartbeaweet je meteen: met hen erbij gaat nen worden vastgelegd en de ontwiktingdonoren is wel een reusachtige deze belangrijke operatie goed. Dat keling goed in de gaten kan worden aanslag op het OK-programma, erkent geeft veel zelfvertrouwen. Samen kom gehouden.’ Van Heurn. ‘Een hele belasting, vooral je een heel eind.’ 18


OKO0311.indd 18

4/28/11 2:48 PM

Winnaars ‘De dienstpieper’ Van uitgeverij The House of Books mochten wij vijf exemplaren van het boek ‘De dienstpieper’ weggeven. Ze gaan naar de operatieassistenten die het snelt en origineelst reageerden op de oproep in de vorige ‘OK Operationeel’. Hieronder lees je hun bijdragen. Graag wil ik kans maken op het boek De dienstpieper omdat

Ik bladerde door OK Operationeel totdat ik het verhaal zag

ik al bijna 24 jaar op een OK werk en het niet meer te tellen

van De dienstpieper. Met een kop thee begon ik te lezen. Ik

is hoeveel arts-assistenten ik voorbij heb zien komen. Het is

werd geboeid door het verhaal en bleef lezen. Helaas ging

inderdaad zo dat ik vaak denk: komt weer zo’n broekie dat

het verhaal niet verder. Zelf lees ik niet veel boeken, maar

denkt alles te weten, of: laat de arts maar opereren dan gaat

bij dit verhaal zat ik er meteen in. Vooral omdat het zich in

het sneller (zeker ’s nachts), maar ik weet ook dat er assis-

je eigen wereldje afspeelt. Aangezien ik zelf ook verpleeg-

tenten zijn die blij zijn met ons zodra zij alleen moeten

kundige ben, en nu operatieassistent, lijkt het me een boek

opereren (hulp). Het lijkt mij leuk om te lezen wat er vaak

dat ik wel uit zal lezen! Daarom hoop ik ook dat ik kans

in hun hoofd omgaat: hoe denken zij over ons, hoe voelen

kan maken op dit boek.

zij zich op de OK et cetera.

Neana Gijsbers

Kathinka Vriend

Vol interesse las ik het artikel over het boek De dienstpieIk zou graag een exemplaar van De dienstpieper willen ontvan-

per in de net binnengekomen OK Operationeel. Mijn eerste

gen omdat ik best wel benieuwd ben hoe de assistenten het

gedachte was: dit boek moet ik lezen! Momenteel ben ik

nu eigenlijk beleven. Zoals ook al beschreven wordt in het

derdejaars leerling-operatieassistent en ik hoop in augus-

fragment dat te lezen was, denken wij inderdaad altijd: laat

tus van dit jaar mijn diploma te behalen.

de baas maar opereren, dat gaat veel sneller. Wij hebben

Na deze opleiding wil ik verder gaan leren, het liefst ge-

altijd snel een mening over nieuwe assistenten, en weten

neeskunde. Dit is altijd mijn droom geweest, en nu ik

zogenaamd al na één dag wat voor nieuw ‘vlees’ we in de

dagelijks op de operatiekamer ben besef ik steeds beter

kuip hebben. Daarom lijkt me het leuk om het eens vanuit

dat ik méér wil.

een andere hoek te bekijken/lezen.

Een van mijn grootste angsten om de stap naar geneeskun-

Wendy van Bree-Raaijmakers

de te zetten, zijn de jaren die ik door zal moeten brengen als coassistent en arts-assistent. Hoewel ik zelf altijd aardig en behulpzaam probeer te zijn naar de assistenten die bij

Ik zou graag kans willen maken op het boek De dienstpieper

ons op het OKC komen, zijn er ontzettend veel collega’s die

van Marten van Olst omdat zijn boek mij erg aanspreekt.

de assistenten het liefst op een kruk (of zonder kruk,

Ik ben derdejaars leerling in het VieCuri Medisch Cen-

want de assistent kan best staan) in de hoek van de opera-

trum voor Noord-Limburg, en toen ik het stukje las hoe de

tiekamer zetten. Omdat ik weet hoe het (al jarenlang gedi-

operatieassistenten liever zijn baas de operatie zien doen

plomeerde) personeel ‘neerkijkt’ op de assistenten, vind

i.p.v. hem omdat het dan sneller zou gaan, dacht ik weer

ik het eng om zelf ooit in die positie te komen. Dit houdt

terug aan mijn tweede jaar. Hierin ben ik zelf gaan instru-

me tegen om dát te gaan doen wat ik eigenlijk al jaren

menteren en zag ik ook bijvoorbeeld bij een totale knie-

wil. Het lijkt me hierom ook ontzettend leuk om het boek

prothese dat de orthopeed een gediplomeerd operatieas-

De dienstpieper te lezen. Ik ben erg nieuwsgierig naar de

sistent liever aan tafel had dan een leerling omdat dat ook

‘andere kant’ van het verhaal. Hoe is het om als assistent

sneller zou gaan. Nu ben ik erg geïnteresseerd wat hij nog

op de OK te staan? Hoe gaan artsen met je om als je assis-

meer heeft geschreven. Ik hoop dat ik hiermee kans maak

tent bent? Misschien dat het lezen van het boek mijn mo-

op het boek en dat ik de rest van zijn verhalen kan lezen.

tivatie om geneeskunde te gaan studeren zo groot maakt,

Kim Houben

dat ik uiteindelijk de stap durf te zetten.

Aniek Fictorie


OKO0311.indd 19

19

4/28/11 2:48 PM

20


OKO0311.indd 20

29/04/11 13:52

66

2 11 Datum

: Dinsdag 24 mei 2011

Tijd

: 09.30 uur - 16.00 uur

Locatie

: MCL te Leeuwarden

Aanmelden

: Via de website www.lvo.nl

Workshop

: Presenteren en presteren!

Entree

: Gratis voor LVO vertegenwoordigers en één LVO lid als introducé

VOOR MEER INFORMATIE: WWW.LVO.NL 66279 Vertegenwoordigers Poster 2011 A3 DEF indd 1

OKO0311.indd 21

Vertegenwoordigersdag

Presenteren of presteren?


21

27 01 11 16:38

4/28/11 2:48 PM

Sleutels tot veiligheid in minimaal invasieve chirurgie Welke eisen stelt minimaal invasieve chirurgie aan de operatieassistent? Daarover sprak Charmaine Betzema tijdens het jaarlijkse congres van de Nederlandse Vereniging voor Endoscopische Chirurgie (NVEC), waarin de LVO participeerde. In ‘OK Operationeel’ zet ze de aandachtspunten nog eens op een rij. Voor haar zijn de belangrijkste sleutels voor veiligheid: scholing, verantwoordelijkheid en een kritische houding. TEKST: CHARMAINE BETZEMA, LVO-VOORZITTER

D

| FOTO: JOHANNES ABELING

e laatste jaren is ons werk als operatieassistent erg veranderd. Dit komt door verhoogde aandacht voor veiligheid, door logistieke ontwikkelingen en natuurlijk ook door de 22

minimaal invasieve chirurgie. We zijn er zelf voor verantwoordelijk dat we met deze ontwikkelingen meegaan en ons werk goed kunnen blijven doen. De basis van onze kennis en kunde als

professional is onderwijs. Ook operatieassistenten die al gediplomeerd zijn, hebben opleiding en training nodig. Een diploma alleen garandeert niet dat iemand alles in huis heeft om veilig, verantwoord en aangenaam te kunnen werken. Bedenk maar eens wat er allemaal nodig is voor endoscopische ingrepen: oog-handcoördinatie, ruimtelijk denken en werken, anatomische kennis, kennis van apparatuur en de veiligheidsaspecten hiervan, gedegen samenwerking en teamwork met de medisch specialist (vaak wordt gezegd dat er voor ons als instrumenterenden bijna niets meer aan is, maar is dat ook zo?) en controle van instrumentarium op bijvoorbeeld isolatiegebreken. Hoe kunnen we ons bijscholen? We kunnen een training volgen in bijvoorbeeld een skillslab of een bijscholing die wordt georganiseerd door instituten of de medische industrie. Er zijn tegenwoordig geaccrediteerdelaparoscopischetrainingen


OKO0311.indd 22

4/28/11 2:48 PM

voor operatieassistenten, bijvoorbeeld georganiseerd door het Leeuwarden Institute of Minimally Invasive Surgery. Ook kunnen we elkaars deskundigheid benutten. En we leren veel door interesse te tonen.

• er vindt melding en/of registratie plaats als apparatuur weigert; • er is een adequaat bij- en nascholingsprogramma voor de gebruikers; • er wordt gewerkt met een checklist voor de operatie begint.

Techniek en apparatuur Veilig werken Minimaal invasieve chirurgie brengt risico’s voor de patiënt en voor onszelf met zich mee. Mede daardoor wordt veilig werken steeds belangrijker. Dit betekent dat je moet kunnen omgaan met verschillende situaties, die moet kunnen interpreteren en je moet kunnen aanpassen aan de omstandigheden. Veilig werken stelt vergelijkbare eisen als de techniek: goede voorzieningen, persoonlijke expertise, protocollering en checklisten. De checklisten aangaande apparatuur (aanwezig en in orde) moeten worden doorgenomen, net als die voor instrumenten en dergelijke en die voor de patiënt (ligging, toestand, techniek) (zie ook de IGZ-rapporten ‘Risico’s minimaal invasieve chirurgie onderschat’ uit 2007 en 2009, en ‘Plan van aanpak en beleid’ uit 2009 van de NVEC).

Logistiek Ook het logistieke proces binnen het operatiecentrum is in toenemende mate van belang voor een veilig verloop van minimaal invasieve chirurgie. Te denken valt aan productie (aantallen en dbc’s), efficiency (hoe doen we het: klinisch, dagbehandeling, ‘straatjes’?), apparatuur (wel of niet in een endo-OK of wel of niet een endo-ingreep?), instrumentarium, personele bezetting en de kwaliteit hiervan. Dit heeft consequenties voor de operatieassistent. De voorbereiding van de operatie verandert (planning, beschikbare capaciteit, beschikbaarheid van instrumentarium en apparatuur en eventueel andere disciplines), net als logistieke oplossingen (zoals custom-made pakketten en proceduretrays), inzetbaarheid (zijn wij nog in staat om allround te zijn?) en de variatie in opleiding van medewerkers.

De endoscopische werkomgeving vereist dat de operatieassistent moet kunnen omgaan met de apparatuur en deze moet kunnen positioneren. Daarnaast moet hij of zij kunnen omgaan met een grote hoeveelheid kabels op en over de grond, met langdurig in één houding staan of zitten terwijl het zicht op de monitoren soms slechts is, met langdurig verblijf in een matig verlichte omgeving en met een beperkte hoeveelheid hulpmiddelen.

Kwaliteit De kwaliteit van ons werk is niet altijd duidelijk meetbaar. De inspectie heeft wel kwaliteitsindicatoren ontwikkeld, maar deze worden nog lang niet altijd gebruikt in onze werkomgeving. Belangrijk is ook hier weer het werken met checklisten. Daarmee kunnen we aantonen dat we veilig werken en dat de kwaliteit van ons werk getoetst is. Ik wil graag afsluiten met de opmerking dat een andere kwaliteitsindicator het resultaat van ons eigen handelen is. Om de woorden van prof. mr. Pieter van Vollenhoven te gebruiken, die op het NVECcongres sprak over veiligheid: ‘We zijn zelf verantwoordelijk voor wat we doen en wat niet. Wees kritisch!!’ ▼

De introductie van nieuwe technieken zoals minimale invasie chirurgie, maar ook navigatie- en specifieke dissectietechnieken, stelt harde eisen aan de manier waarop wij medische apparatuur gebruiken. Ook de veranderde werkomgeving – de toename van apparatuur in de OK, de bekabeling hiervan en de ruimte die dit allemaal inneemt – heeft gevolgen voor ons. Van de operatieassistent vereist dit: parate kennis van de apparatuur en anticiperen bij disfunctioneren, gedegen voorbereiding, protocollering, werken met checklisten en constante training. In een rapport uit 2002 van de Inspectie voor de Gezondheidszorg over kwaliteitsborging van medische apparatuur in ziekenhuizen staat een aantal punten die verrassend genoeg niet altijd in orde zijn. Ik wil ze u meegeven, zodat u kunt nagaan of in uw eigen werkomgeving aan deze voorwaarden wordt voldaan: • taken en verantwoordelijkheden voor gebruik zijn beschreven; • voordat apparatuur in gebruik genomen wordt, vindt te allen tijde een veiligheidsbeoordeling van de Medische Instrumentele Dienst plaats; een apparaat dat de vertegenwoordiger of de specialist zelf meeneemt, mag dus niet zomaar even worden geaccepteerd; • er is een schriftelijke, in het Nederlands opgestelde gebruikersinstructie aanwezig; • er is vastgelegd welke medewerkers bekwaam en bevoegd zijn om de apparatuur te bedienen; • operatieassistenten, specialisten en arts-assistenten zijn verplicht aanwezig bij introductie van het apparaat; • er is geen achterstand in onderhoud en apparatuur wordt tijdig vervangen; • er is voldoende geschikte opslagruimte;

Ergonomie

9e NVEC congres 14 - 15 maart 2011 Stadsgehoorzaal, Leiden

Sleutels tot veiligheid in MIC Congres president Bert Bonsing Frank Willem Jansen


OKO0311.indd 23

23

4/28/11 2:48 PM

Laparoscopische cholecystectomie: geschiedenis en uitvoering De laparoscopische benadering is de gouden standaard voor de cholecystectomie. Hoe is deze techniek in ons land geïntroduceerd en hoe wordt de operatie precies uitgevoerd? TEKST: DR. W.F.M. VAN ERP, CHIRURG, VOORHEEN DIACONESSENHUIS/MÁXIMA MEDISCH CENTRUM TE EINDHOVEN/VELDHOVEN, NU HEELKUNDE INSTITUUT NEDERLAND.

Figuur 1 De eerste laparoscopische cholecystectomie in Nederland. n de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw voltrok zich een ware revolutie in de heelkunde. Door de technische vooruitgang (minicamera, gecontroleerde insufflatie van CO2-gas, et cetera) werd het mogelijk om veilig in

I

lichaamsholten te kijken en te handelen. Op 30 mei 1980 voerde prof. Kurt Semm1, een gynaecoloog uit het Duitse Kiel, de eerste laparoscopische appendectomie uit. Prof. Erich Mühe uit Böblingen, ook in Duitsland, raakte hierdoor

zodanig geïnspireerd dat hij een ‘galloscoop’ ontwikkelde. Op 12 september 1985 verrichtte hij de eerste laparoscopische cholecystectomie.2 Later modificeerde hij de methode en opereerde hij via trocarts. Mühe presenteerde zijn resulta-

Figuur 2 De ‘toren’ uit 1990.

Figuur 3 Vrijprepareren en clippen van de ductus cysticus en de arteria cystica.

Figuur 4 Diathermisch vrijprepareren van de galblaas uit het galblaasbed van de lever.

24


OKO0311.indd 24

4/28/11 2:48 PM

ten (97 laparoscopische cholecystectomieën) in april 1986 op een congres van de Duitse vereniging voor heelkunde, maar zijn ideeën werden verworpen. Enige jaren later, toen ook anderen deze techniek uitvoerden en hierover publiceerden, werd hij gerehabiliteerd. Op 17 maart 1987 voerde Philippe Mouret in Lyon een laparoscopische cholecystectomie uit. Jarenlang werd hij als de grondlegger hiervan beschouwd. Hij publiceerde niet, maar Francois Dubois in Parijs hoorde van deze ingreep. Dubois en Jacques Perissat uit Bordeaux ontwikkelden de laparoscopische cholecystectomie vervolgens verder en publiceerden goede resultaten. Het zou in dit bestek te

Figuur 5 Verwijderen van de galblaas na het afzuigen van de gal en het verpulveren van de concrementen. In het vierde deel van de serie ‘Werken op OK’ is helaas een fout geslopen. In het artikel ‘Laparoscopische cholecystectomie anno 2011’ zijn sommige bijschriften op pagina 39 onjuist. Voor de goede orde publiceren wij dit artikel daarom opnieuw.

Galblaas met adhesies.

Presenteren driehoek van Calot.

ver voeren om iedereen te benoemen die in eigen land de methode introduceerde.

Eerste Nederlandse ingreep In Frankrijk was er iemand die de galblaas door een opening van 1 centimeter verwijderde, hoorde ik van collega IJzerman, gynaecoloog in het Diaconessenhuis te Eindhoven. Het bleek Mouret te zijn. Ik belde hem met de vraag of ik zijn magic mocht zien, want een galblaas meet toch 3 bij 8 cm. Op 25 oktober 1989 toog ik na het spreekuur naar Lyon. De volgende ochtend zag ik in de Clinique de la Sauvegarde een laparoscopische cholecystectomie. Mijn eerste gedachte was: dat kan ik ook. Tijdens de terugreis had ik acht uur de tijd om na te denken over de organisatie van de uitvoering van deze methode. Welke apparatuur hadden wij? Er was een laparoscopische toren in gebruik door de gynaecologen. Ik had echter andere instrumenten nodig. In die periode reisde Jan van Beurden van de firma Storz met de enige instrumentenset voor een laparoscopische cholecystectomie door de Benelux. Hij had al afspraken met chirurgen in België en op 14 februari 1990 kwam hij naar het Diaconessenhuis. Samen met collega IJzerman – die ervaring had met laparoscopie, vooral laparoscopische sterilisatie – begonnen wij aan de ingreep (figuur 1). De trocarts hadden een onbeschermde punt, wat mijn vertrouwen in een goede afloop niet bevorderde. Toch ging de operatie vlot, tot de

Clippen ductus cysticus.

Clippen ductus cysticus. Midden onder een fraai beeld van het verloop van de ductus choledochus.

Galblaas losmaken uit galblaasbed van de lever. OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 25

25

29/04/11 13:47

>PS[\ PUMVYTH[PLVM LLUKLTVTHPSUHHY USPUMV'IPVTL[JVT

0QUJQBD® A revolutionary way of mixing bone cement!

New choices. Same convenience.

"MMJOPOF 5IF"MMJOPOFGBNJMZJTHSPXJOH:PV OPXIBWFUIFGPMMPXJOHGPVSDIPJDFTPG 0QUJQBD® PVSDMPTFEWBDVVNNJYJOH TZTUFNQSFQBDLFEXJUICPOFDFNFOU ®

t Optipac Refobacin® Bone Cement R ®

t Optipac Refobacin® Plus Bone Cement ®

t Optipac Refobacin® Revision NEW ®

t Optipac Hip Set (40 & 80) ® Refobacin Bone Cement R NEW

XXXCPOFDFNFOUDPNtXXXCJPNFUDPN 26


OKO0311.indd 26

4/28/11 2:48 PM

ductus cysticus zou worden geclipt. De cliptang weigerde. Het was de enige cliptang die we ter beschikking hadden. Uiteindelijk moesten wij besluiten tot conversie. De les die hieruit kon worden getrokken, is dat we zeer afhankelijk zijn van de kwaliteit van instrumenten en apparatuur. Twee maanden later voerde Jack Jakimowicz in het Catharina-ziekenhuis te Eindhoven een geslaagde laparoscopische cholecystectomie uit.

Voor de operatieassistenten zijn de voorbereidingen van de ingreep anders: ze moeten de apparatuur van de ‘toren’ (figuur 2) aansluiten en controleren. Dat wil zeggen: ze moeten zorg dragen voor de werking van de insufflator, lichtbron, monitor, coagulator, spoel- en zuigapparatuur en het instrumentennet.

▼

wand getrokken. Het gedeelte dat buiten is, wordt geopend, de gal wordt afgezogen en de concrementen worden met een klem verwijderd of verpulverd tot de galblaas als een velletje door de opening van 10 mm kan worden getrokken (figuur 5). Indien er kans is op ruptuur van de galblaas, is het aan te bevelen om hem in een Endobag (plastic zakje) naar buiten te Operatie brengen. Vervolgens wordt het wondgeMet een Veress-naald wordt de buikholte bied in het galblaasbed van de lever noggevuld met CO2-gas tot een druk is bereikt maals geïnspecteerd op bloedingen of Felle reacties van 12 mmHg. Onder de navel wordt een gallekkage (aberrant galgangetje van LusIk realiseerde mij dat we aan de dageraad sneetje gemaakt van 10 mm, waardoor chka). Het gas en de instrumenten worden van een totaal nieuwe wijze van opereren een 10 mm-trocart wordt ingebracht. Dit verwijderd en de trocartopeningen worstonden. Tijdens de vergadering van de is de zogeheten gesloten benadering. Bij den gesloten. Nederlandse Vereniging voor Heelkunde de open benadering wordt een 10 mmBij onoverzichtelijke anatomie of infiltraop 22 september 1990 presenteerde ik Hasson-trocart in een incisie door alle tieve veranderingen in de hilus wordt de mede namens collega Bruijninckx van het lagen heen ingebracht. Een tweede 10 laparoscopische procedure gestaakt en Sint-Joseph Ziekenhuis, toen nog te Eindmm-trocart links boven de navel of in de wordt overgegaan tot conversie naar een hoven, de resultaten van onze eerste 45 mediaanlijn en een derde 5 mm-trocart laparotomie. Een conversie is geen comlaparoscopische cholecystectomieën.3 worden rechts onder de ribbenboog inge- plicatie, maar een wijs besluit. Deze presentatie riep veel reacties op. Het bracht. Soms is een vierde 5 mm-trocart Indien er bij de inspectie van de buikholte woord ‘charlatan’ viel en sommige collenodig om de lever opzij te houden, onder een infiltraat is van de galblaas, dan wordt gae vonden dat chirurgen die zo werkten de ribbenboog rechts. de procedure beëindigd. Dat geldt ook beter het vak konden verlaten. Er kwam De galblaas wordt aangehaald met een voor de open benadering. In dat geval echter bijval van een aantal jonge chirurtang en de hilus wordt vrijgeprepareerd. moet minimaal zes weken worden gegen die erg enthousiast waren, weinig Eventueel wordt eerst aan de galblaas wacht, tot het infiltraat is verdwenen. problemen hadden met de oog-handcoör- verkleefd omentum losgemaakt. De arteDe patiënt is aanmerkelijk minder ziek na dinatie en berichtten van hun goede resul- ria cystica en ductus cysticus worden geeen laparoscopische benadering dan na taten. Zo werd de discussie toch nog in identificeerd en vrijgemaakt. Gelet wordt een open operatie. Het is gebleken dat de goede banen geleid. De voorzitter merkte op de overgang in de ductus choledochus patiënt met name ziek wordt van trauma op dat de leden gaarne op de hoogte wer- en eventueel in de arteria hepatica. De van de buikwand. den gehouden van de voortgang. sulcus van Rouvière wordt opgezocht en Intussen is de laparoscopische benadering Een aantal operatieassistenten was aaner wordt gekeken of er nog andere buisde gouden standaard geworden voor de vankelijk niet echt enthousiast over lapa- vormige structuren zijn tussen galblaas en cholecystectomie. roscopische ingrepen. Zij vonden dat hun lever (critical view of safety4). Als er zekerheid is over de anatomie, worden de arte- Literatuur activiteiten sterk werden gereduceerd. 1. Semm K. ‘Endoscopic appendectomy’. Endoria cystica en ductus cysticus geclipt: één Wel was het beloop van de ingreep op de scopy 1983; 15(2):59-64. clip distaal en twee clips proximaal. Daarmonitor beter te volgen dan bij een lapa2. Mühe E. ‘Die erste Cholezystektomie durch na worden de structuren doorgenomen rotomische cholecystectomie. das Laparoskop’. Langenbeck Arch Chir 1986; (figuur 3). De cysticusstomp wordt be369:804. Indicaties en voorbereiding schouwd. Er mag één lumen zijn. Als er 3. Erp WFM van, Bruijninckx CMA. ‘De eerste De indicaties en contra-indicaties voor de twee lumina zijn, is de ductus cysticus te ervaringen met laparoscopische cholecystingrepen zijn hetzelfde. Daarbij komen ver opgetrokken en is de ductus choledoectomie’. Ned Tijdschr Geneeskd 1991; 135:272contra-indicaties die samenhangen met de chus doorgenomen. 276. laparoscopie, zoals verhoogde bloedingsVervolgens wordt de galblaas diather4. ‘Evidence Based Richtlijn. Onderzoek en behanneiging, onoverzichtelijke anatomie en misch losgeprepareerd van het galblaasdeling van galstenen’. Nederlandse Verenirelatieve contra-indicaties als adhesies en bed van de lever (figuur 4). De galblaas ging voor Heelkunde, 2007. uitgezette darm. wordt via een trocartopening in de buikOK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 27

27

4/28/11 2:48 PM

Beroemde namen: Kocher Als er één instrument bekend is, is het wel een kocher. Ontworpen door een Zwitserse chirurg. Wie was deze man, wiens naam we dikwijls als eerste leren op de OK? TEKST: PAUL MEIJSEN, OPERATIEASSISTENT IN HET CATHARINA-ZIEKENHUIS EN DOCENT OPERATIEVE ZORG EN TECHNIEKEN AAN DE FONTYS HOGESCHOOL IN EINDHOVEN.

Figuur 2 Theodor Kocher.

N

u nog klinkt de naam Kocher dagelijks door de OK. De door hem ontworpen arterieklemmen (zie figuur 1) zijn nog steeds in gebruik. Ook de kraagsnede van Kocher is bekend, evenals zijn sonde – die werd gebruikt in de schildklierchirurgie – en

28

Figuur 1 Instrumenten ontworpen door Kocher: arterieklem, kropsonde, verende darmklem, eentandse haak, stompe wondhaak.

Figuur 3 Kocher, die hier zittend opereert, in 1911. Zoals vaak waren er veel bezoekers op de tribune. Tegenover Kocher de Amerikaanse chirurg Halsted, eveneens zonder hoofdbedekking (vierde van links). Het zou gaan om een patiënt met een abdominaal aneurysma. In die tijd bestond de behandeling uit onderbinding, embolisatie van het vat met behulp van stroom, of volstoppen van het vat met dun staaldraad. Wiring wordt ook nu nog toegepast voor de behandeling van craniale aneurysma’s. Ook werd de aneurysmawand soms verstevigd voor wrapping met staaldraad of met weefsel van een donorplaats. de lange slappe darmklemmen die nu nog worden gebruikt. Theodor Kocher (1841-1917, zie figuur

2-4) was een leerling van Billroth en Langenbeck. Als echte algemeen chirurg deed hij zowel abdominale chirurgie,


OKO0311.indd 28

4/28/11 2:48 PM

Figuur 4 Kochers operatiekamer in Bern uit 1904. Links zijn sterilisatoren te zien in de wand tussen de instrumentenkamer en de OK. Er staat een tribune voor toeschouwers uit de hele wereld. De operatietafel was door Kocher ontworpen. Daglicht was belangrijk, maar er waren al elektrische bijzetlampen. Een deel van het meubilair blijkt meer dan honderd jaar later nog te bestaan.

orthopedie als gynaecologie, maar hij is vooral bekend geworden door de schildklierchirurgie. In zijn tijd was struma een probleem. Vooral in Zwitserland, waar Kocher woonde, kwam de aandoening veel voor. Wat men toen nog niet wist, was dat deze goedaardige schildkliervergroting werd veroorzaakt door jodiumgebrek in het drinkwater in bergachtige streken. De schildklier ontwikkelde zich tot een enorme struma, om zo veel mogelijk jodium te kunnen vangen uit de bloedstroom. De operatie-

indicatie was compressie van trachea met verstikkingsgevaar. Kocher werd op 31-jarige leeftijd professor in Bern en meldde in 1898 een serie van 600 schildklieroperaties. De operatiemortaliteit was in de loop van de jaren gedaald van 13 procent naar 0,5 procent.

Complicaties Bij een schildklieroperatie werd soms tetanus als late complicatie gevonden als abusievelijk ook de bijschildklieren werden verwijderd. Vooral bij Billroth (zie

figuur 5), die inmiddels professor was in Wenen, kwam dit vaak voor. Kocher had een ander probleem, omdat hij in eerste instantie al het schildklierweefsel verwijderde; de patiënten kregen euthyreoïdie. Door het gebrek aan schildklierhormoon daalde de stofwisseling postoperatief tot een zeer laag niveau en veranderden de geopereerden in futloze, vermoeide, zeer slome patiënten met grote psychische problemen. Zelf meldde Kocher het volgende over zijn resultaten: OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 29

29

4/28/11 2:48 PM

Een shot arbeidsvitaminen? ’s Morgens met iets meer plezier naar je werk gaan? Elke dag anders, in een andere omgeving, met andere mensen die je telkens weer inspireren? Dan ben je helemaal klaar voor TMI, dé detacheerder in de Zorg. Want daar kun je met een vast dienstverband op verschillende plekken in de zorg aan de slag. Je bepaalt zelf hoeveel je wilt werken, maar wel mét een vast contract. Wel zo zeker en zeker zo leuk. En TMI is altijd op zoek naar de meest gemotiveerde mensen in de zorg dus meld je nu aan op www.tmi-interim.nl voor Eerste Hulp bij Overstappen. Je kunt ons ook mailen op [email protected] of bellen op 020 717 35 27.

Eerste Hulp Bij Overstappen? Ga dan snel naar www.tmi-interim.nl

(ETVERLEDENLIGTACHTER MEENISVOORBIJ $ETOEKOMSTKENIKNIET (ETGAATOMHETNU WWWHIGHCARENU High Care

OKO0311.indd 30

2OTTERDAM\!MSTERDAM\%INDHOVEN\:WOLLE

4/28/11 2:48 PM

‘In technical terms we have certainly learned to master the operation for goitre. We can deal with bleeding and loss of speech. Billroth’s tetany is so unusual that this has not made us change for methods. But something else has happened. Removal of the thyroid gland has deprived my patients of what gives them human value. I have doomed patients with goitre, otherwise healthy, to a vegetative existence. Many of them I have turned to cretins, saved for a live not worth living.’ Halsted weet de problemen later aan temperamentverschillen tussen Kocher, die opereerde met grote nauwkeurigheid, en de grover en sneller werkende Billroth. Billroth verwijderde onbedoeld de bijschildklieren maar liet ook onbedoeld schildklierresten achter. Kocher modificeerde later zijn techniek en liet toen bewust schildklierweefsel achter. Inmiddels konden tekorten aan schildklierhormoon ook met schildklierextracten van dieren worden aangevuld. Van Kocher is verder bekend dat hij de voorbereidingen van de operatie weliswaar met de grove handschoenen deed, maar de operatie zelf nog met blote handen uitvoerde om precies te kunnen werken. Kocher heeft meer dan zevenduizend strumectomieën uitgevoerd. In 1909 kreeg hij, inmiddels international vermaard, de Nobelprijs voor de geneeskunde.

Literatuur • Beijer T, Apeldoorn CGL. Woordenboek van medische eponiemen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 1998. • Hauptcatalog Aesculap: All it takes to operate [cd-rom], versie 070/1.5/4 Tuttlingen: Aesculap AG&KO. • Heager K. The Illustrated History of Surgery. New York: Bell Publishing Company; 1988. • Mouling D de. A History of Surgery. Dordrecht: Marinus Nijhoff Publishers; 1988. • Morgeli C. The Surgeon’s Stage. Basel: Editiones Roche; 1999. • Rutkow IM. Surgery an Illustrated History. St. Louis Missouri: Mosby;1993. • Tol A van der, Keeman JN et al. Beelden uit het verleden van de Nederlandse chirurgie. Amsterdam: Six Art Promotion; 2002.

Figuur 5 Theodor Billroth.

▼

chirurg George W. Crile (1864-1943, zie figuur 6). Al voor de eeuwwisseling maakte hij studiereizen naar Parijs, Wenen en Londen, en werd hij chirurg in de Cleveland Clinic. Hoewel ook hij een groot chirurgisch repertoire beschreef, heeft hij vooral naam gemaakt met de behandeling van hyperthyreoïdie. Hij voerde in Cleveland soms 20 tot 32 schildklieroperaties uit op één dag. In totaal voerde Crile tijdens zijn carrière meer dan 25.000 thyreoïdectomieën uit. De arterieklemmen die Kocher en Crile George W. Crile ontwikkelden, zijn onmisbaar Momenteel wordt een modificatie van de en worden overal ter wereld gebruikt. arterieklem van Kocher veel gebruikt. Nog steeds wordt tienduizenden keren Deze is ontworpen door de Amerikaanse per dag hun naam genoemd.

Figuur 6 George Crile. OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 31

31

4/28/11 2:48 PM

Masterclass traumaopvang Op 26 maart vond in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam een masterclass traumaopvang plaats, georganiseerd door de afdeling Anesthesiologie en anesthesiemedewerkers van het ziekenhuis in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Anesthesiemedewerkers. Het was een geslaagde dag. TEKST: BENEDIKT VAN LOO, ANESTHESIEMEDEWERKER AMC, AMSTERDAM

D

e masterclass in het AMC had als titel ‘traumaopvang = interactief’. Het idee hierachter was dat de presentaties interactief waren én dat bij traumaopvang vele ‘acteurs’ een rol spelen. De bijeenkomst stond ook open voor veel verschillende beroepen, van ambulanceverpleegkundigen tot OKmedewerkers en traumaverpleegkundigen op de afdeling. Om 10.00 uur werd de masterclass geopend door professor Schlack, hoogleraar anesthesiologie AMC, die de eerste presen-

32

| FOTO’S: JOHANNES ABELING

tatie aankondigde. Deze ging over Damage Control Anesthesia/Surgery. Na wat opstartproblemen (een van de sprekers was bijna te laat vanwege verkeersproblemen) legden B. Van Loo, anesthesiemedewerker, en H. van Valburg, operatieassistent chirurgie van het AMC, een stevige basis voor de rest van de dag. Treat first what kills first is hun boodschap; verlies geen tijd met onnodige, langdurige ingrepen, blijf uit de lethal triad (hypothermie, coagulopathie en acidose), stabiliseer de patiënt op de ic en ga dan pas verder

met uiteindelijke behandeling. Hierna besprak dr. E. Pasman, anesthesioloog AMC, emergency decisions on airway management in trauma. Geen klassiek praatje over intuberen met lijstjes zoals LEMON, maar een meer ‘filosofische’ benadering: hoe ga je met dit probleem om, waaraan denk je, wat zijn je beperkingen en hoe los je ze op? Zijn boodschap: weet wat je kunt, maar vooral wat je niet kunt en vraag vroegtijdig hulp. Heb je bijvoorbeeld weinig ervaring met wakker fiberoptisch intuberen en is dit in een trauma-


OKO0311.indd 32

4/28/11 2:48 PM

situatie nodig, ga dan niet de held uithangen maar vraag hulp bij collega’s die hier wel veel ervaring mee hebben. Deze presentatie zou interactief geweest zijn met stemkastjes, maar de Apple-software van dr. Pasman kon helaas niet worden omgezet. Het werd dus een interactieve stemronde ‘op ambachtelijke wijze’, met handopsteking.

CT-scan naar patiënt

legde hij het concept, dat hij mede ontworpen heeft, verder uit aan het publiek.

Neurotrauma Tweede spreker van de middagsessie was dr. J. Luitse, traumatoloog AMC. Hij sprak uitvoerig over het bekkentrauma. Verhalend doorliep hij het hele gamma van aandoeningen. Hij deed dit zo grondig, dat hij als enige die dag uitliep. Niemand vond het erg, al waren we achteraf wel aan de theepauze toe. Als laatste was dr. F. Kooij, anesthesioloog AMC, aan de beurt. Op interactieve wijze besprak hij het neurotrauma, altijd een lastig geval. Hier en daar is de opvang hiervan anders dan die van een ‘gewoon’ trauma. Gevolg was wel dat er weer lekker veel wisselwerking was tussen publiek en presentator. De organisatie kijkt terug op een geslaagde masterclass. Volgens de evaluatieformulieren en reacties vond het publiek dat ook, hoewel er nog wat ‘kinderziektes’ waren. Gelukkig betroffen deze opmerkingen de vorm van de masterclass en niet de inhoud. We kunnen deze aandachtspunten dus makkelijk rechtzetten. Nu gaan we een onderwerp verzinnen voor een masterclass van volgend jaar. ▼

Na de koffiepauze was er een kleine verrassing. De organisatie was erin geslaagd om een buitenlandse spreker in te plannen: prof. dr. K. Brohi van de Barts and the London school of Medicine en het Royal London Hospital. Hij was niet vooraf aangekondigd. De man heeft een drukbezette agenda en had niets kunnen beloven, maar had toch de tijd gevonden om aanwezig te zijn. Zijn lezing ging over massive haemmorhage in trauma en bracht ons de nieuwste inzichten in bloed(toediening) bij traumaslachtoffers. Een vrij academische presentatie met veel tabellen en cijfers, maar niettemin verhelderend! De laatste spreker van de ochtend was dr. V. de Jong, traumachirurg i.o. AMC. Hij toonde thoraxfoto’s en -verwondingen en vroeg de toehoorders veelvuldig om hun

mening/diagnose. Niet alleen via de stemkastjes, maar ook live vanuit de collegezaal werd commentaar gevraagd/ geleverd, wat een boeiende wisselwerking tussen presentator en publiek tot gevolg had. Na de lunch besprak dr. P. Fung Kon Jin, chirurg i.o. Spaarne Ziekenhuis, de REACT trial 1 (Randomized study of Early Assessment by CT scanning in Trauma patients). Daarover ging zijn promotieonderzoek in het AMC, waar een nieuw traumakamerconcept is bedacht. Hieruit is het Amsterdam Work Flow-model voor timemanagement van de traumapatiënt gegroeid. Dit houdt in: geen onnodige transfers van de patiënt; breng de patiënt niet naar de CT-scan maar andersom. Als de patiënt in de traumakamer is, ligt hij direct op een multifunctionele tafel, waar een beweegbare CT-scan over hem heen gaat. Dit onderzoek was vergeleken met resultaten van tijdspannes uit de Verenigde Staten, en wat blijkt: we doen het helemaal zo slecht nog niet; we doen het vaak zelfs (veel) beter. Grappig was dat de voorzitter van het middagprogramma, professor Goslings, bij de vragen uit het publiek het woord van dr. Fung Kon Jin overnam. Vol vuur


OKO0311.indd 33

33

4/28/11 2:49 PM

Ergocoaches op de OK OK-medewerkers van het Medisch Centrum Leeuwarden pakken de fysieke klachten op de werkvloer serieus aan. Ze volgen een vierjarige opleiding tot ergocoach en helpen collega’s hun bewegingspatroon te verbeteren. TEKST: LINDA VAN DER MEULEN, OPERATIEASSISTENT, MEDISCH CENTRUM LEEUWARDEN.

D

at operatieassistent een lichamelijk zwaar beroep is, weten we allemaal. Een enquête bij ons op de OK liet zien dat 97 procent van de operatieassistenten fysieke klachten heeft, variërend van rug-, schouder- en nekpijn, tot klachten van pols en benen. Er moest dus iets gebeuren, dat was duidelijk. Maar wat? Er zijn allerlei tilworkshops, maar daarmee voorkom je de problemen niet. Vaak worden hier ‘trucjes’ aangeleerd. Die kun je iedereen aanleren, maar als iemand verkeerd met zijn lichaam omgaat, dan zullen klachten niet voorkomen worden door het gebruik van juiste tiltechnieken. Ook hulpmiddelen halen weinig uit als mensen hun bewegingspatroon niet aanpassen. Samen met de OK-leiding en de arbodienst hebben we uiteindelijk besloten

om ergocoaching op onze OK te implementeren. Een ergocoach kijkt naar het hele bewegingspatroon: hoe beweegt iemand, hoe zit deze persoon in zijn lichaam? Komen de ‘foutjes’ vanuit de persoon zelf of is het bewegingsdwang? Er is sprake van bewegingsdwang als je achter een computer zit die veel te laag staat, waardoor je gedwongen wordt om met een kromme rug te zitten. Een foutje vanuit jezelf kan zijn dat je altijd met een kromme rug rondloopt, waardoor je ook automatisch alles daarop aanpast en de computer lager zet dan eigenlijk zou moeten. Je bent je daar zelf niet bewust van. Een auto die je scheef inparkeert, zal nooit recht staan. Klinkt logisch toch? Zo geldt ook: als je scheef achter een computer gaat zitten, zul je nooit recht zitten. Doe je dit jaar in jaar uit, dag na dag, dan

Casus: beenlengteverschil Een vrouwelijke collega heeft regelmatig last aan de linkerkant van haar rug en aan haar linkerbeen. Ze heeft al met ischiasklachten thuisgezeten. De klachten van de rug zijn eigenlijk altijd aanwezig, maar bij bepaalde bewegingen en lang staan verergeren ze. Dit is behandeld met massage, maar de echte oorzaak is nooit achterhaald. De ergocoaches vragen haar om een keertje langs te komen. Na observatie van haar bewegingspatroon constateren zij dat haar rechterbeen zo’n 3 millimeter korter is dan het linker. Dit zeer geringe verschil is voldoende om deze klachten te ontwikkelen; zij gebruikt haar linkerbeen meer dan het rechter, waardoor dat ook meer wordt belast. Na plaatsing van een zooltje onder de voet zijn haar klachten verdwenen en voelt zij zelf duidelijk verschil. Helaas wordt een beenlengteverschil van minder dan 1 centimeter in Nederland niet erkend en wordt er dus ook niets aan gedaan.

34

zul je vanzelf fysieke klachten krijgen. Speciaal voor ons is een opleiding tot ergocoach ontwikkeld door Henry Offenga van Physical Solutions. Een dergelijke opleiding bestond in Nederland nog niet. Vijf operatieassistenten, één anesthesiemedewerker, vier fysiotherapeuten en iemand die bij de arbodienst en het Klinisch Chemisch Laboratorium werkt, zijn aan de opleiding begonnen. Die duurt vier jaar. Dat is best lang, maar ergocoaching kun je niet uit een boek leren. Inmiddels zijn we gestart met het tweede jaar. Het is de bedoeling dat op alle afdelingen van het ziekenhuis ergocoaches opgeleid zullen worden. Op dit moment zijn medewerkers van de echokamer van cardiologie er al mee begonnen. En er zal nog een nieuwe lichting operatieassistenten, anesthesiemedewerkers en fysiotherapeuten van start gaan.

Goede voorbeeld Tijdens opleiding tot ergocoach leren we de juiste kijkrichting te ontwikkelen. We moeten leren ontdekken waar in het bewegingspatroon zich het probleem bevindt. We hebben veel patiënten gezien van Henry uit de praktijk. Zij hebben vaak een lange voorgeschiedenis en al jaren een verkeerd bewegingspatroon. Met behulp van een ergocoach gaan zij intensief aan het werk met hun lichaam en bewegingen. Hun harde schijf moet


OKO0311.indd 34

4/28/11 2:49 PM

Op de foto van links naar rechts: Johannes Dijkstra, Ytje van Leijenhorst, Henry Offenga, Annet Banga, Linda v/d Meulen en Fatima van Klaveren. ren met vragen. Ze weten ons te vinden. Momenteel hebben zich meer proefpersonen aangemeld voor onze oefenmomenten dan we kunnen inplannen. Vandaar dat we ook gaan starten met ergocontacten, contacturen waarin we zonder Praktijk Henry met onze collega’s aan de slag We werken nu met onze collega’s, onder gaan. Komen wij er nog niet uit, dan planbegeleiding van Henry. Voor ons zijn het nen we ze in voor een oefensessie onder oefenmomenten en zij leren iets over hun begeleiding van Henry. bewegingspatroon. Voor sommige colleVeel mensen vragen of hun klachten worga’s zijn we nu curatief bezig, maar uitden veroorzaakt door het materiaal op de eindelijk zullen wij zelfstandig en preven- werkvloer. Als het probleem werkelijk op tief te werk gaan. De fysiotherapeuten de werkvloer ligt, zullen we daarnaar zullen curatief werken. kijken. Maar het heeft geen zin om alleOp de werkvloer begint ergocoaching maal verschillende bankjes en stoelen aan steeds meer te leven. Wij benaderen colle- te schaffen als mensen daar niet op de ga’s, maar er zijn er ook die ons benade- juiste manier mee omgaan. en interactief (iets leren/geven/toepasbaar maken). Het is belangrijk om iemand iets nieuws te geven (een nieuw bewegingspatroon), want je pakt hem of haar iets vertrouwds af (het oude bewegingspatroon).

▼

als het ware gereset worden; een verkeerd bewegingspatroon is binnen 48 uur aangeleerd, maar het afleren ervan kan weken, maanden of zelfs jaren duren. We hebben dit zelf ervaren. Onze eigen ‘foutjes’ moesten er eerst ook uit, om fysieke klachten te voorkomen en om als ergocoach het juiste voorbeeld te kunnen geven. Inmiddels zijn we begonnen met het geven van instructies. Dat is misschien wel het lastigste onderdeel van ergocoaching: je ziet iets gebeuren in het bewegingspatroon, maar hoe maak je dit duidelijk aan iemand die niet de kijkrichting heeft die wij inmiddels hebben ontwikkeld? We hebben geleerd mensen op drie manieren te instrueren: cognitief (iets kenbaar maken), sensomotorisch (iets laten voelen)


OKO0311.indd 35

35

4/28/11 2:49 PM

Tekst: Menno Goosen

Darmkanker Het boek voor patiënt, familie en professional Auteurs: Wietske Vrijland, Lidy van Driel-Rooks, Annemarie van der Spek en Peter-Paul Coene Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum ISBN: 9789031381791 Prijs: € 24,50 In Nederland krijgen ruim 11.000 patiënten per jaar darmkanker en dit aantal neemt jaarlijks toe. Bovendien komt deze ziekte op steeds jongere leeftijd voor. Door het invoeren van een bevolkingsonderzoek, zoals dat ook voor borstkanker en baarmoederhals kanker bestaat, zal bij nog meer mensen darmkanker ontdekt worden. Soms zelfs terwijl er nog helemaal geen klachten zijn. Al met al krijgen steeds meer mensen te maken met darmkanker, bij zichzelf of in hun directe omgeving. Hoe iemand daarop reageert is niet te voorspellen. Wel zullen er altijd veel vragen en emoties opkomen. Dit boek beschrijft de ziekte darmkanker, de onderzoeken en de mogelijke behandelingen en consequenties van deze ziekte. Het is bedoeld als leidraad voor mensen met darmkanker of mensen die er in hun naaste omgeving mee te maken krijgen. Maar ook de zorgverlener die omgaat met patiënten met darmkanker vindt in dit boek veel interessante informatie.

De keizer aller ziektes Een biografie van kanker Auteur: Siddhartha Mukherjee Uitgeverij: De Bezige Bij ISBN: 9789023426981 Prijs: € 29,90 Dit boek beschrijft de ziekte kanker van de eerste gedocumenteerde gevallen duizenden jaren geleden tot de dag van vandaag en biedt een blik in de toekomst. Siddhartha Mukherjee, oncoloog, onderzoeker en auteur, onderzoekt kanker met de precisie van een celbioloog, het perspectief van een historicus en de hartstocht van een biograaf. Het resultaat: een indrukwekkend, helder en inzichtelijk relaas van een ziekte waar mensen al meer dan vijfduizend jaar mee leven en aan sterven. Mukherjee doet verslag van decennia van ontdekkingen, tegenslagen en overwinningen en beschrijft de razendsnelle, hoopvolle ontwikkelingen van de laatste tien jaar. Altijd staat bij hem de mens centraal, van de Perzische koningin Atossa, die in 500 voor Christus een slaaf haar borst liet afzetten, tot de eerste patiënten die in 1948 chemotherapie ondergingen en zijn eigen leukemiepatiënt Carla, wier verhaal als een rode draad door het boek loopt.

Zo werkt ons brein echt Zakboek omgaan met agressie in de spoedeisende zorg Auteur: G.J. Schuur Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum ISBN: 9789031379392 Prijs: € 21,95 Personeel in de spoedeisende zorg heeft vaak te maken met agressie door patiënten en omstanders. Hoe kun je agressie voorkomen? Hoe kun je voor je eigen veiligheid zorgen? Hoe kun je de indruk wekken dat je sterk in je schoenen staat en de situatie onder controle hebt? Het doel van dit zakboek is om escalatie te voorkomen of te beperken.

Wat fouten in de hersenen ons leren Auteur: Vilayanur S. Ramachandran Uitgeverij: Kosmos ISBN: 9789021548845 Prijs: € 22,50 Wat betekent het om mens te zijn? Wat is het doel van ons bestaan? De mogelijkheid na te denken over dit soort vragen maakt het menselijk brein uniek. Wij zijn de enige diersoort die dat kan. En toch lijkt ons brein op dat van een aap. Hoe zit dat? Vilayanur S. Ramachandran is hoogleraar psychologie en neurologie, en auteur van Het bizarre brein. Zijn werk maakte deel uit van ‘The Mind Traveller’, een televisieserie van Oliver Sacks. Het bizarre brein werd door de VPRO verwerkt tot een documentaire.

‘Boeken!’ besteedt aandacht aan uitgaven op het gebied van chirurgie en daarmee samenhangende vakgebieden en de gezondheidszorg in het algemeen. Recensie-exemplaren kunt u samen met een persbericht sturen naar: OK Operationeel, Postbus 10208, 1001 EE Amsterdam. 36


OKO0311.indd 36

4/28/11 2:49 PM

Gezond De mens, zijn gezondheid en de gezondheidszorg

Waarom dik worden gemakkelijk en vermageren moeilijk is Recente inzichten in obesitas

Auteur: Ivan Wolffers Uitgeverij: Nieuw Amsterdam ISBN: 9789046809761 Prijs: € 24,95

Auteur: Marnix Cokelaere Uitgeverij: Acco ISBN: 9789033482359 Prijs: € 25,00

Is gezond het tegenovergestelde van ziek? Of is het de opperste staat van welzijn? Zijn we vaker ziek dan vroeger? We worden dikker, depressiever, krijgen suiker, ziekten aan harten bloedvaten, astma, kanker – en toch worden we steeds ouder. Hoe kan dat? En welke rol spelen onze voeding en opvoeding, seksualiteit en relaties en onze definitie van geluk daarbij? Heeft de mens eigenlijk enige greep op zijn gezondheid? Na een leven lang schrijven over gezondheid beziet Ivan Wolffers in zijn magnum opus Gezond al deze vragen in onderlinge samenhang. Ook de gezondheidszorg komt uitvoerig aan bod. Heeft preventie van risico’s eigenlijk zin? Is er sprake van een ‘crisis’ in de zorg, en wat zijn de gevolgen van marktwerking?

Meer dan de helft van de westerse mensen lijdt aan overgewicht. Nooit was voedingsvoorlichting zo goed georganiseerd als nu. Nog nooit werd er zo veel gejogd en gefitnest. Blijkbaar is de moderne mens niet in staat om zijn lichaamsgewicht onder controle te houden. In Waarom dik worden gemakkelijk en vermageren moeilijk is wordt gezocht naar de oorzaak van dit fenomeen. Van onze verre voorouders, die leefden in een energiearme omgeving, hebben we een systeem overgeërfd gekregen dat automatisch onze energiebalans reguleert. Bij hen leverde dat spontaan een normaal gewicht op. Dit systeem is blijkbaar niet voldoende aangepast aan onze moderne, energierijke maatschappij. Het wordt bovendien verstoord door het beloningssysteem dat ons aanzet om te eten omwille van ons plezier in plaats van omwille van honger. De auteur bespreekt hoe dit energiebalansregulerend systeem en het beloningssysteem werken. Marnix Cokelaere is emeritus hoogleraar menselijke anatomie.

Nier te koop – Baarmoeder te huur Wereldwijde handel in lichaamsmateriaal Auteurs: Ingrid Geesink en Chantal Steegers Uitgeverij: Bert Bakker ISBN: 9789035135925 Prijs: € 17,95 Lichaamsmateriaal is geld waard. Wereldwijd wordt verdiend aan delen van ons lichaam. Nieren zijn te koop. Eicellen en sperma worden b ik kt online verhandeld. Op de OK wordt veelvuldig gebruikgemaakt van botmateriaal. Bloed, bot en zelfs voorhuid zijn basismateriaal voor producten. Maar wat weten we eigenlijk van deze opkomende markten voor organen, weefsels en cellen? Betalen voor lichaamsmateriaal is in strijd met onze wet en moraal. Toch zien we een praktijk waarin delen van ons lichaam geld opleveren. Nederlanders halen in het buitenland wat hier verboden is. Donoren bieden zich aan tegen betaling. En bedrijven maken winst op gratis gedoneerd lichaamsmateriaal. Deze nieuwe markt heeft dan ook ingrijpende gevolgen voor onze opvattingen over solidariteit en recht en omgaan met lichaamsmateriaal. We worden gedwongen onze ideeën over betaling en donatie bij te stellen. Aan de hand van interviews, studies en bijzondere praktijkvoorbeelden verkent dit boek de wereldwijde markt voor lichaamsmateriaal en stelt het de onvermijdelijke vraag hoe houdbaar ons huidige donatiestelsel nog is.

Ook mannen hebben opvliegers Neuro-endocriene tumoren, een kanker in vele gedaantes Auteurs: Babs Taal, Carmen-Miranda Kleinegris en Willy Brinkman Gratis te downloaden via www.net-kanker.nl. Ook mannen hebben opvliegers bevat een medisch-wetenschappelijk artikel over de kenmerken van de zeldzame neuro-endocriene tumoren (NET), de symptomen en de lastig te stellen diagnose. Ook geeft het informatie over epidemiologie, behandelmogelijkheden en experimentele behandelingen die momenteel in Nederland lopen. Daarnaast komen negen patiënten met NET aan het woord. Zij vertellen over hun ervaring met neuro-endocriene tumoren, waarmee ze soms wel tien jaar rondliepen voor de diagnose werd gesteld. NET is een zeldzame kankersoort die slechts bij 1 à 2 op de 100.000 mensen voorkomt. Dit is de reden dat de soms vage maar ingrijpende klachten niet worden herkend door huisarts of specialist. Gemiddeld ziet een huisarts in zijn werkzame leven één NET-patiënt; een specialist slechts een paar.


OKO0311.indd 37

37

4/28/11 2:49 PM

(Sc )eeerherstel e ste Als vroeger een operatiepatiënt naar de OK kwam en dé afdeling had vergeten het operatiegebied te scheren, dan liet de chirurg de verantwoordelijke verpleegkundige acuut naar de OK komen. Hij hield een tirade en sommeerde de verpleegkundige om de patiënt alsnog te scheren. Met rood hoofd, slappe benen, bevende handen en de grote scheermessen van toen was dit niet eenvoudig. Ondertussen leunde de chirurg met zijn armen over elkaar tegen de muur en genoot zichtbaar van de aanblik op het korte doorschijnende verpleegstersjurkje en de knikkende knietjes. Het is een wonder dat zich nooit een assertieve verpleegster heeft omgedraaid en de chirurg voor de rest van zijn leven ongelukkig heeft gemaakt. Van veiligheidsscheermesjes was toen namelijk nog geen sprake. Pikant detail is dat we al sinds 1970 weten dat preoperatief scheren overbodig is. Het is zelfs slecht, want de minuscule wondjes

0MH[SVHIR

LIIJXZIPIZSSVHIPIR /SVXMRKSTVIKMWXVEXMIFMN/%&-> 3/3TIVEXMSRIIPKVEXMWXLYMWFI^SVKH /SVXMRKSTWGLSPMRKIRIRGSRKVIWWIR -RHMZMHYIPIFIPERKIRFILEVXMKMRKFMNTVSFPIQIR QIXNI[IVOKIZIV :SSVHIPMKHYSPMHQEEXWGLETZER29´ ZEOFSRH ZSSVHIZIVTPIKMRKIRZIV^SVKMRK 2EEPHZSIVHIVWPIYXIPLERKIVEPW[IPOSQWXKIWGLIRO

die door scheren ontstaan, zijn leuke speeltuintjes voor bacteriën. We zijn veertig jaar later en nu pas lijkt het scheerritueel (bijna) te zijn uitgebannen. Hardnekkigheid is nu eenmaal eigen aan rituelen. Rituelen zijn trouwens niet zonder meer onschuldig en ongevaarlijk, getuige het volgende citaat. Rituelen zijn collectieve activiteiten die technisch gesproken overbodig zijn om het gewenste doel te bereiken, maar die binnen een cultuur als essentieel worden beschouwd; zij worden verricht omwille van zichzelf. In zijn eenvoudigste vorm kan een ritueel een bijna onmerkbaar knikken met het hoofd zijn. Als ander uiterste kan het een dagen- en nachtenlang durende, uitputtende gebeurtenis zijn, waarbij afwisselend wordt gemediteerd en gevast op het ene

;SVHRPMHIROVMNKEPW [IPOSQWXKIWGLIROHIWIVMI;IVOIR STHI3/[IPOIRSVQEEPEPPIIRFMN 0:3EGXMZMXIMXIR[SVHIRYMXKIHIIPH

moment en dan weer wordt overgegaan tot het gebruik van drugs,

(IIP:IMPMK[IVOIRMRHI3/ (IIP:IIPZSSVOSQIRHISTIVEXMIW (IIP8VEYQEGLMVYVKMI

rituelen op de OK nooit eens op bovengenoemde wijze uit de

opzwepende dansen, orgieën en zelfverminking. Verpleegkundigen en chirurgen hebben nog geluk gehad dat hand gelopen zijn. Ik zou trouwens willen pleiten voor (sch)eerherstel voor de verpleegkundige, want onbewust heeft ze het goed gedaan. Paul Meijsen is operatieassistent in het Catharina-ziekenhuis en

[[[PZSRP 38

docent operatieve zorg en technieken aan de Fontys Hogeschool in Eindhoven.


OKO0311.indd 38

4/28/11 2:49 PM

COLOFON OK Operationeel, Magazine voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers, is de gezamenlijke voortzetting van de vakbladen OK Magazine en Operationeel. Het blad wordt gemaakt door Uitgeverij Y-Publicaties in samenwerking met de LVO. OK Operationeel verschijnt acht keer per jaar. De oplage is 7.000 exemplaren. Het blad wordt verspreid onder alle 2.000 LVO-leden, verdere verspreiding vindt plaats onder alle OK-afdelingen in Nederlandse ziekenhuizen en opleidingscentra.

Redactiesecretariaat Redactiecoördinator LVO: Hennie Mulder. Telefoon: 040-253 89 21. E-mail: [email protected] [email protected] Kopij voor OK Operationeel kunt u sturen naar beide e-mailadressen. Foto’s uitsluitend aanleveren in hoge resolutie (300 dpi). Neem bij vragen contact op met redactiecoördinator LVO Hennie Mulder of bladmanager Menno Goosen (Zie onder uitgeverij). Bij het gebruik van illustraties van derden is toestemming voor publicatie nodig en vermelding van de bron.

Uitgeverij: Y-Publicaties, postbus 10208, 1001 EE Amsterdam Telefoon: 020-520 60 77. E-mail: [email protected] Uitgever: Ralf Beekveldt Bladmanager: Menno Goosen: [email protected] Medewerkers: Paul Meijsen, Cindy Lammers, Marieke Los, Astrid van Pelt, Linda van Pelt. Eindredactie: Marloes van Hoorn Fotografen: Johannes Abeling, Valentijn Brandt, Jos Heijnen, Eric van Nieuwland, Edwin Wiekens, Ivonne Zijp. Tekstcorrectie: Marijn Mostart Lay-out: Thomson Digital Traffic: Hans Jansens Druk: BalMedia

Advertenties: Cross Advertising: Nick Konings & Arlan van der Velden Telefoon: 010- 742 10 20 [email protected]

Abonnementen: Voor abonnementen, vragen over het abonnement of adreswijzigingen: SP Abonneeservice Postbus 105 2400 AC Alphen a/d Rijn Telefoon: 0172-476085 E-mail: [email protected] Toezending van OK Operationeel is voor LVO-leden onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet leden gelden de volgende abonnementsprijzen per 2010: Jaarabonnement: € 59,50 Losse nummers: € 8,50 Abonnementen buiten Nederland: € 95 Alle prijzen zijn incl. btw en verzendkosten. Prijswijzigingen voorbehouden. Opzegging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk twee maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. © 2011 OK Operationeel Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen. ISSN 1872-6712

LVO 24 mei LVO-vertegenwoordigersdag 11 oktober Algemene ledenvergadering 17 november Praktijkbegeleidersdag www.lvo.nl Projectgroep Patiëntveiligheid 27 mei Ik werk veilig … of ik werk niet Bergen op Zoom, www.okveilig.nl Studenten OA Erasmus Zorgacademie i.s.m. Amphia ziekenhuis 23 mei Symposium navigatiechirurgie Breda, [email protected] SynthesStudyStation Fractures around the knee 12 mei Nijmegen 9 juni Tilburg www.syntheseducatie.nl Covidien 8/6, 21/9, 16/11 Stapling & Laparoscopy 27/10 Energy Based Devices 16/6, 20/9, 8/12 Wound Closure Zaltbommel, [email protected], tel. 0418-576600

22/11 en 29/11 Werkendam, [email protected] Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis 8 oktober Operatieve oncologie in ontwikkeling Amsterdam, www.nki.nl of symposium.ok@ nki.nl Interster Educatie voor OK en CSA 19 mei Special vergelijking diergeneeskunde met humane geneeskunde 20 mei Hoe werkt een autoclaaf? & infectiepreventie Wormerveer, [email protected], www. interster.nl Traumadagen 2011 3 en 4 november Congres NVT i.s.m. LVO Apart programma voor operatieassistenten locatie volgt, www.trauma.nl UMC St Radboud 7 april Perioperatieve zorg voor de oudere patiënt Nijmegen, www.paoheyendael.nl

NVAM Masterclass 19 mei Zorg voor gevorderden Leeuwarden, MasterclassAnesthesiologie@ znb.nl

Inspectie voor de Gezondheidszorg 16 juni Patiëntveiligheid in opleiding en onderwijs Rotterdam, [email protected]

Heraeus Medical Palacedemy 9 en 10 juni Cursus cement en cementeertechniek Wehrheim (Duitsland), tako.van-noord@ heraeus.com, www.palacos.com

Leids Universitair Medisch Centrum 7e Leidse KNO bijscholingscursus voor operatieassistenten Data: 15/9 &16/9, 29/9 & 30/9 , 13/10 & 14/10 Leiden, www.boerhaavenet.nl, [email protected]

ATOS Medical 20 mei Bijscholingsdag KNO Zoetermeer, [email protected] AO Nederland 12 en 13 september 2011 Principes operatieve fractuurbehandeling voor operatieassistenten Oisterwijk, [email protected] ERBE 21/6 en 28/6 Tweedaagse cursus elektrochirurgie (geaccrediteerd) 27/7 en 4/10

Activiteiten die u via deze rubriek wilt aankondigen, kunt u per e-mail sturen naar Paul Meijsen: [email protected]. OK OPERATIONEEL MEI 2011

OKO0311.indd 39

39

4/28/11 2:49 PM

Infection Management Ook bij spoedeisende situaties helpt HARTMANN Infection Management patiënten en verplegend personeel optimaal te beschermen tegen infecties.

Afdekmaterialen

Operatiemutsen en maskers

Disposable instrumenten

Operatie handschoenen

Operatiejassen

OK verbandstoffen

Procedure-trays

Onderzoekshandschoenen

40


OKO0311.indd 40

www.paulhartmann.nl 4/28/11 2:49 PM

Collega: Operatieassistent Daniël Pollack verliet het boeddhistisch centrum. voor de zorg1. 25ste LVO-congres Neem het heft in eigen hand

Recommend Documents