Jaarverslag 2008
8
5
Collectie
6
Ontwikkelingen
7
Activiteiten
8
Externe betrekkingen
10
Bestuur en organisatie
10
Medewerkers
11
Financiën
13
Baten en lasten
14
Toelichting enkele balansposten
16
Algemene gegevens
17
Colofon
19
Inhoudsopgave Inhoudsopgave
Van de voorzitter
3
4 NEDERLANDS WATERLEIDINGMUSEUM
Zonder de inzet van de vrijwilligers zou het allemaal niet zijn gelukt en is het daarom van belang om het bestand op peil te houden. Om die reden werd in het najaar een bijeenkomst gehouden om nieuwe vrijwilligers te werven. Aan het einde van de dag konden we elf nieuwe personen aan het bestand toevoegen. Het was ook deze groep die de afgelopen jaren actief heeft meegewerkt en meegedacht over de herinrichting van verschillende etages. In 2008 vroegen deze activiteiten de nodige aandacht. Eind 2008 lag er een vrijwel afgerond plan voor de inrichting. Het doel is om in de eerste helft van dit jaar de veranderingen te realiseren.
De registratie van alle grote objecten, waarmee in 2006 werd gestart, werd in 2008 voortgezet. De verwachting is dat de registratie eind 2009 gereed zal zijn. Daarin worden we deskundig begeleid door Helicon, die bovendien helpt bij de inrichting van het huidige depot en de selectie van de objecten. In het boekjaar werd de collectie overigens opnieuw uitgebreid door diverse schenkingen.
Van de Van devoorzitter voorzitter
De afgelopen jaren mochten we ons verheugen in een stijgend aantal bezoekers van het Nederlands Waterleidingmuseum. Die trend heeft zich in 2008 voorgezet. Bovendien zette het museum zich vorig jaar bij tal van evenementen in de schijnwerpers. Niet alleen door deelname aan (vaste) evenementen, maar ook door zelf actief de aandacht te zoeken. Het bestuur is van mening dat we daarin zijn geslaagd. Met tevredenheid kijken we dan ook terug op het afgelopen jaar.
Utrecht, juni 2009 Namens het bestuur, drs. W.T. van Gelder | voorzitter
In verband met de herinrichting van het museum is in 2008 actief gewerkt aan fondsenwerving. Specifiek voor dit doel werden er financiële bijdragen toegezegd door het KF Hein Fonds, het Cultuurfonds, Wetsus en Evides. Daarnaast droeg een aantal collega drinkwaterbedrijven traditioneel bij om ‘drinkwater’ via het Nederlands Waterleidingmuseum onder de aandacht te brengen. En niet te vergeten de financiële ondersteuning van een groot aantal donateurs.
5
Collectie Collecti
Het beheren en onderhouden van de collectie wordt in opdracht van de stichting Nederlands Waterleidingmuseum verzorgd door Helicon. In 2008 werden de werkzaamheden voortgezet: registreren en vooral ook fotograferen. Registratie In 2006 werd al begonnen met de immense klus alle grote objecten te registeren. Een jaar later werd besloten om van elk voorwerp uit de collectie een identificatiefoto te nemen die vervolgens kon worden toegevoegd aan de database (Adlib) waarin de objecten geregistreerd worden. In 2008 is dit werk door Helicon voortgezet. De verwachting is dat de registratie eind 2009 gereed zal zijn. Verder verzorgt Helicon de begeleiding bij uitleenverzoeken en andere vragen rond de collectie. Tegelijk met het registratiewerk ordent Helicon de inrichting van het huidige depot en maken zij een selectie van de materialen.
EDERLANDS WATERLEIDINGMUSEUM 6 NEDERL
Schenkingen Ieder jaar ontvangt het museum schenkingen van bedrijven en particulieren, zo ook in 2008. - Van de heer J. Middendorp, Senior Adviseur Asset Management van Cogas Infra & Beheer, ontving het museum de volgende vier voorwerpen: • Handboek voor het Waterleidingvak Deel I (vierde druk 1970); • Handboek voor het waterleidingvak Deel II (1966); • Handboek voor het waterleidingvak Deel III (1969); • Rekenschuif voor Hydraulische berekening van Eternit leidingen volgens Colebroek (voor waterleiding en rioolpersleiding, uitgave Eternit) - De heer T. Scheepmaker doneerde een gipsen watertoren van Leerdam in een houten stolp. - De heer L. Junger schonk een slagen- of toerenteller en een jubileumplaquette ‘1913-1988’ van gemeentewaterbedrijf Amersfoort.
Vanaf juni is het team versterkt met een vaste medewerkerster: mevrouw M. Schilders. Mevrouw Schilders was werkzaam in het laboratorium van Vitens in Utrecht en daardoor zeer bekend met drinkwater. Herinrichting van de vaste expositie De voorbereiding van de herinrichting van de toren die in 2007 al werd ingezet, vroeg in 2008 van velen behoorlijk de aandacht. Diverse vrijwilligers dachten en ontwierpen intensief mee. Eind 2008 lag een vrijwel afgerond plan voor de inrichting. De gemaakte verhaallijnen voor de vierde en vijfde verdieping zijn inmiddels van commentaar voorzien.
Vrijdag museumdag Op initiatief van de Van Baaren Stichting, gevestigd in Utrecht, is de zogenaamde Vrijdag Museumdag ontwikkeld. Op kosten van een speciaal fonds mogen personen die in een Utrechts verzorgings-/bejaardentehuis wonen elke veertien dagen op vrijdagochtend naar een museum van hun keuze. Het gaat in totaal om zestien musea in Utrecht waaronder het Nederlands Waterleidingmuseum. Met de uitvoering van dit initiatief zal in 2009 worden gestart.
Ontwikkelingen Ontwikkelingen
De exploitatie van het museum vergt de nodige werkzaamheden. Dagelijks zetten medewerkers en vrijwilligers zich in en vinden er talloze ontwikkelingen plaats waarvan de betrokkenen op de hoogte moeten zijn. Voor dat doel werd in juni besloten om regelmatig een interne nieuwsbrief met up-to-date informatie te verspreiden. Een kleine greep uit de ontwikkelingen in 2008.
In verband met de herinrichting van het museum is in 2008 actief gewerkt aan fondsenwerving. Er werden bijdragen toegezegd van het KF Hein Fonds, het Cultuurfonds, Wetsus en Evides. Maatblokje
7
Activiteiten Activiteite
Het Nederlands Waterleidingmuseum heeft in 2008 deelgenomen aan verschillende evenementen en initieerde ook zelf de nodige activiteiten. Het aantal bezoekers steeg in 2008 ten opzichte van het jaar daarvoor: 4.431 in tegenstelling tot 4.374. In 2008 nam het museum traditioneel deel aan verschillende evenementen in de Domstad. Om een bezoek aan het museum extra aantrekkelijk maken, werden op die dagen de openingstijden verruimd of werd de toegangsprijs een enkele keer verlaagd. Museum Weekenden Het museum opende voor het Museum Weekend haar deuren in april (122 bezoekers, juli (122 bezoekers) en in oktober (256 bezoekers).
Expositie Watertorens onder druk Op 26 juni vond in de Jacobikerk in Utrecht de officiële opening plaats van de expositie ‘Watertorens onder druk’ die van 27 juni tot 1 november in het museum te bewonderen was. Deze expositie belichtte de herbestemming van watertorens die na afstoting door de waterbedrijven en na een architectonisch interessante ingreep een tweede leven
EDERLANDS WATERLEIDINGMUSEUM 8 NEDERL
hebben gekregen als kantoor, woonruimte of een meer bijzondere functie als restaurant of museum. Deelname Oldtimerdag Vianen Op 21 juni organiseerde het museum een kleine expositie in de Grote Kerk van Vianen tijdens het evenement ‘Oldtimerdag Vianen’ dat in 2008 voor de 21e keer werd georganiseerd. In de kerk stond een oude Sparta motorfiets, een museumobject dat normaal een plek in het Waterleidingmuseum heeft. Bovendien reed die dag de gerestaureerde monteursbus, een Citroën HY, mee met de toertocht door de Betuwe. Ongeveer 700 bezoekers kwamen deze dag een kijkje nemen in de Grote Kerk.
Utrecht Uitfeest Het Uitfeest op 14 september trok dit jaar 75 bezoekers extra in de toren. Op meer dan 100 locaties in Utrecht werden diverse programma’s aangehouden. Het museum was die dag gratis toegankelijk en bovendien was de openingstijd verruimd.
hoe mensen overleven bij een watersnood. De kinderen leerden hoe je van water drinkwater maakt. En ook wat de gevolgen van vervuiling kunnen zijn en hoeveel drinkwater er eigenlijk is in de wereld. De beste ideeën werden beloond met een prijs. Deze ‘gratis kinderdag’ trok 63 jeugdige bezoekers.
De Open Monumentendag op 13 september was vorig jaar goed voor 69 bezoekers.
Stoutste vermoedens over stijgend water Vijf x boven de waterspiegel Op 8 maart startte een expositie van vijf jonge internationale kunstenaars en vormgevers, het kunstenaarscollectief NAP: Isabel Quiroga, Levan Busurashvili, Marielle Heessels, Anneke Hymmen en Pet van de Luijtgaarden. Zij namen voor hun kunstwerken het stijgende waterpeil als uitgangspunt. De kunstwerken varieerden van design tot zandsculptuur. De expositie werd geopend door Cees van Eijk, wethouder van Cultuur van de gemeente Utrecht en duurde tot 31 maart van dit jaar.
Oktober Kennismaand! Onder het motto ‘Neem eens kijkje in de watertoren’ organiseerde het Nederlands Waterleidingmuseum van 1 oktober tot en met 31 oktober dagelijks rondleidingen en een speurtocht in het museum. 25 jaar Waterleidingmuseum In 2008 bestond het Nederlands Waterleidingmuseum 25 jaar. Reden om geïnteresseerden gratis kennis te laten maken met de toren en de collectie. Dit gebeurde in het weekend van 25 en 26 oktober. De Vuurdoop; culturele zondag voor jeugd Samen met www.de-bovenste-etage.nl organiseerde het Waterleidingmuseum op 9 november voor kinderen vanaf 8 jaar een spannende zoektocht naar drinkbaar water. De deelnemers begonnen op hoogste verdieping van de watertoren en hoorden
Activiteiten scholen Op verschillende momenten zijn in 2008 gastlessen op (basis)scholen gegeven over het gebruik van drinkwater en de functie van een watertoren daarbij. Zo kregen scholieren op 28 oktober bij een nooddrinkwateroefening in Veenendaal voorlichting over het belang van drinkwater.
9
Externe betrekkingen Externe betrekkingen Het museum participeert in de volgende organisaties: • Federatie Industrieel Erfgoed Nederland (FIEN); • Nederlandse Museumvereniging (NMV); • Raad van Advies History Live; • Stichting Bedrijfsgeschiedenis; • Stichting Erfgoed van Industrie; • Utrechtse Stichting voor het Industrieel Erfgoed (USINE); • Vereniging Utrechtse Musea (VUM); • VVV Utrecht. Daarnaast is het museum aangesloten bij: • Stichting Cultureel Jongeren Paspoort (CJP); • Stichting Museumjaarkaart (MJK).
Bestuur en organisatie Bestuur en organisatie Het bestuur van de Stichting Nederlands Waterleidingmuseum vergaderde in het verslagjaar één keer op 28 oktober 2008.
Het beheer van het Waterleidingmuseum was in 2007 organisatorisch ondergebracht bij de afdeling Corporate Communicatie van Vitens.
De samenstelling van het bestuur was per 31 december 2008 als volgt: - drs. W.T. van Gelder, Commissaris van de Koningin in de provincie Zeeland (voorzitter). - ir. Ch.P. Bruggink, voormalig lid van de Raad van Bestuur van Vitens (lid). - drs. P. de Haan, directeur Utrechts Universiteitsmuseum (lid). - dr. P. Lindeboom, directeur ING Nederland (lid). - ir. M.G.M. den Blanken, directeur PWN (lid).
Management • drs. N. Rigter (a.i.) Exploitatie • mevr. H.A. de Rijke • mevr. M. Schilders Communicatie • mevr. P. Smit-Arends Financiën • J. Kor Alle functies worden in deeltijd uitgevoerd.
EDERLANDS WATERLEIDINGMUSEUM 10 NEDER
Medewerkers Medewerkers In 2008 hielpen de volgende vrijwilligers bij een succesvolle exploitatie. G. Auée mevr. B. van Hes H. Mulder mevr. L. van der Stok A.W. Bechtholt H. Holsappel M. de Munck mevr. A.B.C. Terlien F. Boonstra G. Jolink B. Nauta Dhr. Valkenet J.W. Broekhuijsen L.J.T. Junger J. Nelissen T. van der Velden D.A. Cupido A.A. Korte J.C. van der Pol F. Visser J. Eberg J.R.A. Klever D. Postma F. Vroon J.M. van Emst J. van der Laan L. Rietveld H. Wellinga H. Groenen I. Laurens P. Rip J.C. de Wilde C.H. van Haarlem H. Maaswinkel B.H. Rooth J.J. van der Haar H.H.M. Motshagen W.H. Schwartz
11
Ook de echtgenotes van de medewerkers Bechtholt, Boonstra, De Wilde, Groenen en Van der Velden verlenen hun diensten als vrijwilligsters. Activiteiten In 2008 werden 4 bijeenkomsten (17 maart, 16 juni, 8 oktober en 15 december) georganiseerd voor de vrijwilligers ten behoeve van de exploitatie van het museum.
telijke wijze gebrouwen. Op deze locatie werd eveneens een hapje en een drankje genuttigd. Op 19 november vond een reanimatiecursus (bediening AED-apparaat) plaats. Daar maakten 19 vrijwilligers gebruik van. Zij ontvingen na afloop een certificaat.
Op de laatste bijeenkomst met de vrijwilligers werd afscheid genomen van de heer J. de Jong. Vanwege zijn gezondheid was hij niet langer in staat om als vrijwilliger in het museum werkzaam te zijn. De heer De Jong was vanaf de start bij het museum betrokken. Het jaarlijkse uitstapje van de vrijwilligers, medewerkers en hun partners vond plaats op 1 december. Die dag werd een bezoek gebracht aan ‘Stadskasteel Oudaen’, een bijzonder monument uit de 13e eeuw. Centraal stond een bezoek aan de Stoombierbrouwerij van Stadskasteel Oudaen, gelegen in de kelders aan de grachtenwerf. Hier wordt het bekende Ouwe Daen, Jonge Daen en Linteloo Gold op ambach-
EDERLANDS WATERLEIDINGMUSEUM 12 NEDER
Nieuwe vrijwilligers Op 24 november werd in het museum voor het eerst een bijeenkomst gehouden om nieuwe vrijwilligers te werven om het bestand op peil te houden. Voor dat doel werden alle gepensioneerden van Vitens vanaf 57 jaar tot 70 jaar hiertoe aangeschreven. De bijeenkomst leverde elf nieuwe vrijwilligers op.
Financiën Financiën Het Nederlands Waterleidingmuseum dankt voor het jaar 2008 het overgrote deel van zijn inkomsten aan bijdragen van de volgende drinkwaterbedrijven: • N.V. Oasen • Vitens N.V. • N.V. Waterleidingbedrijf Noord-Holland • N.V. Waterleidingmaatschappij Drenthe
Liquiditeit De liquiditeit van het waterleidingmuseum is goed, terwijl de balans een voordelig saldo geeft, te weten ¤ 190.314. Specificatie: Vlottende activa Af: Kortlopende schulden Voordelig saldo liquiditeit
¤ 193.514 ¤ 3.200 € 190.314
Verdere inkomsten komen voort uit bijdragen van derden, waaronder donateurs, entreegelden, verhuur van ruimte en verkoop van artikelen, zoals boeken en souvenirs. Toelichting baten en lasten De Stichting Nederlands Waterleidingmuseum heeft het boekjaar 2008 afgesloten met een nadelig saldo van ¤ 21.387. De baten van 2008 bedragen ¤ 34.269 en worden voornamelijk verkregen door de bijdrage van de drinkwaterbedrijven van ¤ 23.339. De algemene beheerskosten vertegenwoordigen een waarde van ¤ 55.656 met als belangrijkste uitgavenposten personeelskosten van de vrijwilligers (¤ 10.855), de kosten van voorbereiding herinrichting (¤ 7.020) en de kosten van de conservator (¤ 29.061). Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de overzichten op de volgende pagina’s.
13
Baten Baten In euros
Entreegelden Entreegelden Bijdrage Stichting Museumjaarkaart Donaties Fooien Verkopen Museumwinkel Koffiecorner Bijdragen Bijdrage waterleidingbedrijven Bijdrage andere bedrijven Bijdrage exposities/subsidies/sponsoring Rentebaten ABN/AMRO Postbank Fortis bank v/h VSB bank Roparco
Realisatie
2008 Begroting
Realisatie
2007 Begroting
4.375 892
3.000 500
2.909 619
4.000 350
260
150
28
150
1.224 124
700 100
723 33
900 100
23.339
38.000
23.040 63 227
38.000 500 1.000
250 450 1.250 400
331 487 1.241 487
250 550 1.400 400
227
337 2.236 724 531
Overige opbrengsten Onvoorzien Totaal baten
EDERLANDS WATERLEIDINGMUSEUM 14 NEDER
500 34.269
45.300
600 30.188
48.200
Lasten Lasten In euros
Gebouwen en niet-museale inventaris Onderhoud Verzameling Uitbreiding Onderhoud Registratie
Realisatie
2008 Begroting
Realisatie
2007 Begroting
1
1
36
1
683 29.061
2.500 32.500
35.200
2.500 32.400
Bibliotheek/documentatie Boeken Documentatie Onderhoud Presentatie Herinrichting Educatieve projecten Tijdelijke exposities
250 250 1.000
250 250 1.000
7.020
2.450
1.148
2.500
444 524
3.000 1.000
4.223 863
1.500 1.500
500 500
130 747
500 500
1.932 114 10.855
3.000
2.465
2.500
7.000
10.418
6.500
2.173 192 1.509
1.000 300 1.000
1.597
1.000 300
Saldo (nadelig)
-21.387
-13.451
-40.243
-7.501
Totaal lasten
34.269
45.300
30.188
48.200
Publiciteit Promotie Representatie Museumwinkel/koffiecorner Souvenirs Consumptie-artikelen Personeelskosten Bestuur Directie Vrijwilligers Overige uitgaven Kantoor Museumjaarkaarten Onvoorzien
13.752 1.000 5.000
15
Toelichting Toelichting enkele balanskosten Vaste activa Adlib Information Systems Medio het verslagjaar 2005 is een softwarepakket geïmplementeerd voor een waarde van ¤ 2.000. Het pakket wordt over een periode van 5 jaar afgeschreven. Per ultimo 31 december 2008 is de afschrijving ¤ 1.400, zodat er een boekwaarde resteert van ¤ 600. Belastingen De post belastingen heeft betrekking op de teruggave van de omzetbelasting over het vierde kwartaal 2008. Het bedrag is in januari 2009 ontvangen. Nog te ontvangen baten De nog te ontvangen baten hebben betrekking op renten van onze lopende rekeningen ad. ¤ 2.486 en twee kwartalen voor de bijdrage van de Nederlandse Museumvereniging ad. ¤ 390. Kortlopende schulden De kortlopende schulden hebben betrekking op nog te betalen crediteuren en op te betalen declaraties aan vrijwilligers. Deze zijn in februari 2009 inmiddels betaald. Voorziening vierde en vijfde verdieping Voor de herinrichting van het museum op de 4e en 5e verdieping zijn inmiddels bijdragen ontvangen van Wetsus (¤ 5.000) en Evides (¤ 2.500).
Niet uit de balans blijkende toezeggingen Voor de herinrichting is een toezegging ontvangen van Pr. Bernhard Cultuurfonds (¤ 10.000), KF Hein fonds (¤ 10.000), Visser & Smit Hanab (¤ 1.000) en Van Benthem & Keulen (¤ 250). Verklaring van het verschil tussen begroting en realisatie Het negatieve resultaat over 2008 is ¤ 7.936 hoger dan begroot en wordt voornamelijk veroorzaakt door onderstaande posten. Verzameling De kosten van de conservator zijn lager dan begroot. Presentatie De kosten van presentatie zijn hoger dan begroot als gevolg van extra werkzaamheden voor de herinrichting van het museum. Publiciteit De advertentiekosten in verschillende kranten en dagbladen zijn lager dan begroot. Personeelskosten De kosten van de vrijwilligers zijn hoger dan begroot door een stijging van de gedeclareerde reiskosten en vergoeding suppoosten. Tevens is voor de vrijwilligers een uitstapje georganiseerd. Entreegelden De bezoeken aan het museum waren hoger dan verwacht.
EDERLANDS WATERLEIDINGMUSEUM 16 NEDER
Algemene gegevens Algemene gegevens Het Nederlands Waterleidingmuseum is gevestigd in de watertoren aan de Lauwerhof 29 (nabij Breedstraat en Predikherenkerkhof) in Utrecht. Het is de oudste watertoren van de Domstad (1896) en een van de mooiste van Nederland. Deze watertoren wordt bovendien nog steeds gebruikt voor een deel van de drinkwatervoorziening in Utrecht.
Daarnaast stelt het Waterleidingmuseum zich ten doel de historie van de sector van Waterleidingbedrijven in Nederland te beheren, behouden, selectief uit te breiden en voor het publiek te ontsluiten en te presenteren. De collectie, de tentoonstelling en het gebouw van het Waterleidingmuseum zullen representatief zijn voor het wonder dat uit de kraan komt.
Het kantoor van het Nederlands Waterleidingmuseum is ondergebracht bij: Vitens N.V. Van Deventerlaan 10 3528 AE Utrecht Postbus 1090 8200 BB Lelystad Telefoon: 030 2487911 Fax: 030 2487910
Tenslotte wil het museum graag bijdragen aan activiteiten in de wijk waarin de toren staat. De toren is een belangrijk monument in Utrecht en heeft grote betekenis voor de inwoners van wijk C.
Postbank: 5459299 Kamer van Koophandel: 41180561 Het Nederlandse Waterleidingmuseum heeft een eigen website: www.waterleidingmuseum.nl Missie Waterleidingmuseum Het Waterleidingmuseum stelt zich ten doel de geschiedenis van de levering van het leidingwater in Nederland vast te leggen en daarvoor de historische collectie te beheren, behouden, selectief uit te breiden en voor het publiek te ontsluiten en te presenteren.
17
18 NEDERLANDS WATERLEIDINGMUSEUM
Coördinatie en tekst Wilbert Scheer en Nelly Smit, afdeling Corporate Communicatie Vitens
Colofon Colofon
Stichting Nederlands Waterleidingmuseum Jaarverslag 2008
Fotografie Frank van Dam Fotografie Joanna Minderop, Helicon Harry de Groot, afdeling Corporate Communicatie Vitens Vormgeving en realisatie Bureau Achten Businesscommunicatie, Ewijk
19
Nederlands Waterleidingmuseum Lauwerhof 29 3512 VD Utrecht www.waterleidingmuseum.nl
