Discussie en vragen
CoE Neber
Wat is energietransitie?
Een fundamentele omslag of overgang van een bijna nog volledig fossiele energievoorziening (olie, kolen en gas) naar een hernieuwbare en schone energievoorziening (wind- en zonne-energie, biomassa, warmte-koude-opslag en waterkracht) …met als doel in de toekomst te beschikken over betrouwbare, schone en betaalbare energie voor onze inwoners
Waarom een regionaal ruimtelijk vraagstuk? -
Vormen van hernieuwbare energie zijn nieuwe ruimtevragers
-
Daarom: visie-ontwikkeling over de (gewenste) ruimtelijke inpasbaarheid in de bestaande omgeving en functies
-
Sommige vormen leiden tot gemeentegrens overstijgende effecten
-
En daarvoor is regionale ruimtelijke afstemming nodig
Beloften 13 september 2013: bestuurdersconferentie GaiaZoo
“Begin 2014 hebben we een ambitiedocument Parkstad Limburg Energietransitie, waarbij we de energie-potenties van de regio hebben onderzocht…” “…op basis waarvan we als gezamenlijke portefeuillehouders een duidelijke ambitie uitspreken”
“Een ambitie die niet onderhevig is aan de politieke cyclus, die we gaan monitoren en waarop we elkaar kunnen aanspreken” “Een ambitie die past bij Parkstad Limburg!”
Besluitvorming -
Op advies van de portefeuillehouders Ruimte heeft het Parkstadbestuur besloten om te komen tot een ambitiedocument over energietransitie
-
Het Parkstadbestuur heeft opdracht gegeven aan drie partijen: - H+N+S Landschapsarchitecten - Zuyd Hogeschool / Centre of Expertise Neber - Wageningen Universiteit & Research Center
-
Tijdspad onderzoek: begin november ‘13 – eind januari ’14
-
Tussenresultaten in brede bijeenkomsten
Parkstad Limburg Energietransitie: een heldere methode (1) Centraal uitgangspunt: Een onderbouwde ambitie, we roepen niet zomaar iets!
Doelstelling: De regionale potenties voor energiebesparing én hernieuwbare energieopwekking …en op basis daarvan een onderbouwde ambitie uitspreken over de toekomstige energiehuishouding in Parkstad Limburg …vanuit de context gekeken wat mogelijk, passend en gewenst is, géén doorvertaling van abstracte, top-down opgelegde doelstellingen
Parkstad Limburg Energietransitie: een heldere methode (2)
Huidige energievoorziening in beeld gebracht (nulmeting) Een integrale, regionale studie, gebaseerd op de trias energetica: 1. 2. 3.
Energie besparen: besparingsmogelijkheden voor alle sectoren op een rij gezet (het gaat niet alleen over huizen) Hernieuwbare bronnen inzetten: realistische energiepotentiekartering (van ‘technisch’ naar ‘integraal’) Efficiënte inzet van fossiele brandstoffen
Aangevuld met: • Inventarisatie van stakeholders en huidige initiatieven (netwerkanalyse) • Inspirerende voorbeelden (koploperanalyse)
energie
We zoeken naar twee curves
energiebesparing
hernieuwbare energieproductie
tijd
Nulmeting: vanuit het hier en nu We maken voornamelijk gebruik van aardgas, kolen en olie
+
+
29,6 PJprimair
22,4 PJ
Er gaat heel veel energie verloren bij de omzetting van primaire energie in elektriciteit
Energiegebruik Parkstad (2011):
De gebouwde omgeving zorgt voor 66% van het totale energiegebruik
29,6 PJprimair
37% 29%
Woningen Publieke & commerciële dienstverlening
16%
Verkeer en vervoer
16%
Industrie en energie
<1%
Landbouw
<2%
Overig
Hoeveel is 29,6 PJprimair per jaar? 369 miljoen m3 aardgas + 53 miljoen liter benzine + 1.272 miljoen kWh electriciteit + 3,6 miljoen liter LPG + 55 miljoen liter diesel = 35 km2 zonnepanelen = 17% oppervlakte van Parkstad ≈ gemeente Nuth (32,6 km2)
Jaarlijkse energiekosten Parkstad: +/- € 500 - € 550 miljoen Daarvan verdwijnt 98% uit de regio. Wetende dat de energieprijzen de afgelopen 15 jaar driemaal zo hard zijn gestegen dan de consumentenprijsindex
Woningen
Netwerkanalyse
Corporaties
Publieke dienst verlening
Verkeer en vervoer Energie transitie Parkstad
Commerciële dienst verlening
Industrie
bedrijven
Koploperanalyse • • •
Ideeën en ervaringen van koploperregio’s inbedden in onze context O.a. Samsø (Denemarken) en Güssing (Oostenrijk) Een integrale aanpak is randvoorwaarde voor succes: energietransitie overstijgt beleidsthema’s en portefeuilles
• • •
Een breed palet aan stakeholders betrekken Belangrijke rol van regionale bedrijven in energietransitie Het gaat over economie, werkgelegenheid, besteedbaar inkomen
Energiebesparing Woningvoorraad Parkstad Limburg: 122.133 woningen
11%
Vrijstaande woningen
Flats / appartementen
29% 40%
Rijwoningen
Twee onder een kap woningen
20% Eigendom Duurzaamheidswinkel 54% Koopwoningen 32% Huurwoningen corporaties 14% Huurwoningen particulier
Energiegebruik woningen: 37% van totaal (10,9 PJprimair )
64% van het energiegebruik door rijwoningen en 2^1 kap woningen! Onze huishoudens betalen jaarlijks € 204 miljoen aan energiekosten.
Energiebesparingsprofielen gebouwde omgeving (woningen en publieke & commerciële dienstverlening) • •
Maatregelen m.b.t. reductie ruimteverwarming (isolatie, CV-ketel) Energiezuinige verlichting in publieke en commerciële dienstverlening
• •
Niet gebouw-gebonden elektriciteitsgebruik blijft gelijk Vraag naar warm tapwater blijft gelijk
•
Met name in rijwoningen en 2^1-kap woningen ligt een grote opgave Rol van de Duurzaamheidswinkel
•
25% (7,3 PJprimair) reductie van de totale energievraag (Op basis van besparingspakketten van AgentschapNL)
Energiebesparingsprofielen woningen Energiegebruik woningen (PJprimair )
12
100%
10
78% 8
64% 100%
6
50%
24%
koken op aardgas 4 2
ruimteverwarming warm tapwater electriciteit
0
Verandering soort energievraag bij energiebesparing woningen
In verhouding neemt de vraag naar elektriciteit en warm tapwater toe. De vraag naar ruimte-verwarming kan fors worden verminderd.
Nulmeting
Na toepassing energiebesparingspakket
2%
2% 35% 29%
46%
electriciteit 18%
warm tapwater ruimteverwarming koken op aardgas
23%
46%
Transformatieopgave Parkstad Limburg Opgave: -3.756 woningen in 2020 Dat leidt tot een besparing van 1% op het totaalverbruik (Bron: Parkstad Limburg – o.a. Regionale woningmarktprogrammering 2013-2016)
Ook energieuitwisseling reduceert het energiegebruik Warmte die vrijkomt bij het koelen van de skibaan in Landgraaf wordt gebruikt voor het verwarmen van het naastgelegen hotel Warmte van het datacenter van het APG in Heerlen wordt geleverd aan het warmtenet van het mijnwaterproject 2.0 en o.a. het nieuwe Arcus College gaat deze warmte gebruiken
Energiereductie Verkeer en Vervoer • Verwachte groei wegverkeer • Implementatie van nieuwe technieken – Bijvoorbeeld elektrisch rijden • Gedragsverandering / Voorlichting – Meer inzetten op fietsverkeer
4,4% (1,3 PJprimair) reductie van de totale energievraag in Parkstad
Energiereductie Industrie • Energie-efficiencyverbetering • Energiebesparing van 2% per jaar • Aanmoedigen toetreden bedrijven tot MJA Energie-efficiency (Op basis van Meerjarenafspraken Energie-efficiency (MJA) tussen industrie en overheid)
4,4% (1,3 PJprimair) reductie van de totale energievraag in Parkstad
Totaal besparingspotentieel 34% (10,1 PJprimair) reductie van de primaire energievraag Resterende vraag: 19,5 PJprimair
Energiegebruik nulmeting (wit) / na besparing (geel) (0,8 PJ: landbouw en overig)
73% van de besparing vindt plaats in de gebouwde omgeving. Wat betreft woningen zijn de grootste besparingen te realiseren in de rijwoningen en 2^1-kap woningen
Hernieuwbare Energieopwekking
Keuze energie technologieën: -
Inzetten op een mix van energie bronnen en technologieën Bestaande, bewezen technieken Meerdere technieken per energiebron Meenemen van toekomstige technische innovatie
Energieneutraliteit met verbinding grote netwerken NL, DE en EU
Overzicht technologieën
Wind a. b.
Windturbines Gebouwgebonden windturbines
Water a.
Kleinschalige hydropower installaties
Biomassa a. b. c. d. e. f.
Stortplaatsgas Mest Bermmaaisel Houtige biomassa Stro Energiegewas
Warmte-koude opslag a. b. c.
Mijnwater Open systeem Gesloten systeem
Zon a. b. c.
Zonnepanelen (PV) Zonneboiler Asfaltcollectoren
Twee scenario’s: technisch en integraal Technisch maximale capaciteit voor hernieuwbare energie opwekking in de regio
Integraal capaciteit voor hernieuwbare energie vanuit ruimtelijk realistisch perspectief
Verschillende typen belemmeringen / beperkingen: - Technisch: harde, fysieke onmogelijkheden (zon: noordhellingen) - Integraal: “zachte”, ruimtelijke keuzen (wel/geen zonne-akkers)
Twee scenario’s: voorbeeld zon-PV Technisch
8.100 ha 70 PJ
Integraal
8.100 ha
1.300 ha 11,5 PJ
Zonneakkers: Belemmeringen / Beperkingen / Keuzen
Grote windturbines – technisch scenario
Grote windturbines – integraal scenario
Grote windturbines – Belemmeringen / Beperkingen / Keuzen
Totaal hernieuwbaar opwekkingspotentieel (19,5 PJ)
Verschil: 8,2 PJ, als gevolg van beperkingen / belemmeringen en keuzen (o.a. geen windmolens in het Nationaal Landschap)
Technisch (wit) / Integraal (groen)
-
WKO kent relatief weinig belemmeringen en heeft – bovengronds – weinig ruimtelijke impact. Het verschil tussen beide scenario’s is daarom klein
Grote verschillen tussen technische en integrale scenario Energiemix is nodig, maar focus op zon en ondergrond (WKO) Uitkomsten zijn dynamisch – afhankelijk van keuzen die gemaakt worden Sommige opgaven en keuzen binnen gemeentegrens (bijvoorbeeld PV op akkers) Andere vragen om regionale ruimtelijke afstemming (bv. grote windturbines)
Energiebesparing & Hernieuwbare Energieopwekking in Parkstad Limburg ………..vanuit een Integraal Ruimtelijk Realistisch Scenario (IRRS)
Van fossiele energie-importeur…
+ 29,6 PJprimair
+
22,4 PJ
… naar hernieuwbaar energieneutraal!
13,0 PJ
Inzetten op hernieuwbare energie levert een extra besparing op; er gaat minder energie verloren!
Te benutten hernieuwbaar opwekkingspotentieel
potentieel IRRS (wit) en in 2040 benut (groen)
- O.a. dankzij energiebesparing hoeft volledig potentieel niet ingezet te worden - Ook als gevolg van ‘uitgespeelde’ rol elektriciteitscentrales - We hebben “speelruimte” binnen het IRRS
Hernieuwbare bronnen: aan welke knoppen kunnen we draaien? De stip op de horizon is het uitgangspunt. De weg er naar toe staat altijd open voor discussie. De ene knop kan worden dichtgedraaid, maar dan moet de ander meer open worden gezet.
Tot 2040 10,1 PJprimair energie besparen, wat betekent dat? Woningen / publieke en commerciële dienstverlening • gehele voorraad renoveren o.b.v. energiebesparingspakketten Verkeer en vervoer • inzet nieuwe technieken (met name elektrificatie personenvervoer) • gedragsverandering en voorlichting Industrie • 2% energiebesparing per jaar door het maken van afspraken en toetreden van bedrijven tot meerjarenafspraken
Tot 2040 19,5 PJprimair hernieuwbare energie, wat betekent dat? Zon • 900 ha zon-PV (merendeels op daken van gebouwen) • 300 ha zonneboiler • 150 ha asfaltcollectoren Wind • 50 grote windturbines • 6000 gebouwgebonden (kleine) windturbines
WKO • 2500 ha bodemwarmtewisselaar • 2500 ha open / gesloten WKO Water • 400 turbines Biomassa • 150.000 ton / jaar (100.000 ton mest)
De regionale opgave op hoofdlijnen. Maar als gezegd: er is altijd ruimte voor discussie en gesprek!
….En we blijken niet 19,5 PJ nodig te hebben, maar 13 PJ.
De opgave voor 2020 volgens SER Energieakkoord Er ligt een landelijk Energieakkoord SER, dit houdt op hoofdlijnen in:
1,5% energiebesparing per jaar woningcorporaties: gemiddelde woning naar energielabel B particuliere verhuurders: gemiddelde woning naar energielabel C 14% hernieuwbare energie lokale energiecorporaties mobiliteit en transport (o.a. elektrisch rijden) werkgelegenheidskansen pakken innovatie
Dit betekent voor Parkstad Limburg o.a. 40.000 woningen renoveren vóór 2020!
De opgave voor 2020 volgens Parkstad Limburg Energietransitie
In Parkstad Limburg gaan we het ANDERS aanpakken: • Niet het SER Energieakkoord, maar energieneutraliteit in 2040 is leidend (40.000 woningen in 2030 i.p.v. 2020) • Komende tijd benutten om allianties te sluiten met maatschappelijke partners wat tot 2020 kan • Dáárna op basis van heldere visie en goede afspraken meters maken • Ruimtelijke, economische en sociale inbedding energievraagstuk
Wat gaan we doen? De stip op de horizon (2040) is het uitgangspunt De weg er naar toe staat altijd open voor discussie, en….er kan aanleiding zijn om sneller of langzamer te gaan lopen: daarom is PALET flexibel, het is een dynamisch systeem. Keuzen van nu kunnen veranderen IBA en BIHTS jagen innovatie in voorbeeldstellende gidsprojecten aan Regionaal uitvoeringsprogramma: - Uitwerking van de regionale opgave op hoofdlijnen in 2020/2030 in haalbare prestaties - Uitwerking en verdeling van de regionale opgave op gemeenteniveau - In gesprek met maatschappelijke partners Monitoring en vierjaarlijkse bijstelling: elkaar aanspreken op inzet Het in gang zetten van de beweging, de transitie
Discussie en vragen
CoE Neber
