Cloud Computing; roze wolk of donderwolk?
keep on dreaming guys
Titel white paper: Uitgever: Auteur: Datum:
Cloud Computing; roze wolk of donderwolk ITEM-C advies en interim management H.W. Gooskens 20 augustus 2011
Inhoud Inleiding ............................................................................................................................................................. 3 cloud computing, wat is dat? ............................................................................................................................ 4 wie levert cloud computing? ............................................................................................................................. 6 wat kan cloud computing voor overheid en bedrijf betekenen? ...................................................................... 7 cloud computing versus andere trends ........................................................................................................... 11 de invloed van koepels op cloud computing ................................................................................................... 13 succes- en faalfactoren bij cloud computing ................................................................................................... 14 gevolgen van cloud computing voor de IT markt ............................................................................................ 18 gevolgen van cloud computing voor overheid en bedrijf................................................................................ 19 tot slot ............................................................................................................................................................. 19
ITEM-C white paper:
2
Cloud Computing
Inleiding Dit ITEM-C white paper handelt over cloud computing. Een begrip dat enkele jaren geleden in de IT sector werd geïntroduceerd en sinds 2010 snel aan populariteit wint. Is het zoveelste overwaaiende hype, of is het een baanbrekende ontwikkeling zoals destijds de PC en het internet? In dit white paper gaan we die vraag beantwoorden. € 8 miljard bezuinigen op IT In zijn white paper "IT Budget 2020, de impact van cloud computing" plaatst Bert Landman1 de ontwikkeling van dit jonge fenomeen in het perspectief van onze macro-economische ontwikkeling. Zonder cloud computing zal de 35 miljard, die we in Nederland jaarlijks samen uitgeven aan IT, binnen 20 jaar stijgen naar 53 miljard euro. Dankzij cloud computing gaan we daarop 8 miljard besparen, waardoor we in 2020 "slechts" 45 miljard aan IT uitgeven. Landman spreekt over IT en niet over ICT omdat hij telefonie buiten beschouwing laat, hij richt zich op persoonlijke en administratieve automatisering.
54 52 50 48 46 44 42 40 38 36 34 32 30
zonder cloud in miljard € in 2020
met cloud in miljard € in 2020
14% minder IT werkgelegenheid Verder voorspelt Landman dat onder invloed van cloud computing maar liefst 26.000 voltijds arbeidsplaatsen zullen verdwijnen in Nederland, dat is 14% van de totale werkgelegenheid in de IT sector. Bij de "klanten" daalt de IT werkgelegenheid zelfs met 30%. Slechts een deel van die mensen vindt werk bij de "leveranciers". doorbraak Landman heeft het alleen over Nederland. Als we zijn cijfers extrapoleren op Europees of wereld niveau komen we uit op duizenden miljarden euro’s per jaar. Dan is er wel degelijk sprake van een doorbraak die zich laat vergelijken met de PC en internet. Is de impact van cloud computing echt zo groot als Bert Landman doet vermoeden? In dit ITEM-C whitepaper gaan we die vraag zo goed als mogelijk beantwoorden.
1
Bert Landman is de oprichter eigenaar van Landman Consultancy B.V. een adviesbureau dat zich vooral richt op boardroom consultancy in relatie tot informatietechnologie. Regelmatig publiceert hij rapporten over uiteenlopende IT thema’s. Een groot deel van zijn loopbaan was Bert Landman werkzaam bij IBM. ITEM-C white paper: Cloud Computing
3
cloud computing, wat is dat? Eerst was er application hosting, toen ASP, vervolgens SaaS. Allemaal nieuwe veelbelovende trends uit de afgelopen jaren die hun belofte niet hebben waargemaakt. Dat wil echter niet zeggen dat het mislukkingen zijn. Maar waarom horen we momenteel zo weinig over die veelbelovende trends van toen en zoveel over cloud computing? Het antwoord zit eigenlijk al opgesloten in de vraag. Application hosting, ASP en SaaS zijn als het ware opgevolgd door de cloud, net zoals ze eigenlijk zelf elkaars opvolgers waren. afscheid van de server Application hosting, ASP, SaaS en Cloud liggen in elkaars verlengde. Een ontwikkeling die is gericht op het afscheid nemen van eigen computer servers bij bedrijven en instellingen. Te vaak storingen, te vaak problemen met de installatie van nieuwe software, te hoge inhuurkosten voor specialismen waarover eigen beheerders niet beschikken, te weinig capaciteit voor de nieuwste ontwikkelingen, te vaak vervangen voordat de afschrijvingstermijn was verstreken, steeds hogere eisen aan klimaat en stroomvoorzieningen en zelfs steeds meer kantooroppervlak omdat het aantal servers maar doorgroeit. Eentje voor de mail, eentje voor de website, eentje voor het internetverkeer, eentje voor de financiële administratie, eentje voor de firewall, eentje voor het klantenbestand en uiteindelijk allemaal dubbel uitgevoerd km het downtime risico terug te dringen. Onbeheersbaar, storingsgevoelig en steeds duurder. Daar wil elke directeur snel afscheid van nemen. Windows als hefboom Overigens is dit proces versneld toen de markt Windows koos als operating systeem voor deze servers. We kenden Windows van de PC thuis. Vervolgens ook van onze werkplek op de zaak. Dus kozen we voor het "vertrouwde" Windows in plaats van operating systemen als i5/OS en Unix die waren ontworpen voor multi user computing waar Windows in de kern is ontworpen voor single user computing. Meerdere gebruikers gelijktijdig ondersteunen, die met verschillende of dezelfde applicatie werken, is een stuk lastiger dan slechts een gebruiker ondersteunen die hooguit tien verschillende applicatie actief heeft. Gelukkig heeft Windows op dit gebied de nodige verbeteringen ondergaan, maar dat proces heeft wel jaren geduurd. De jaren waarin de server ruimte en de IT afdeling groeiden als boerenkool. Zelfs vandaag plaatsen de superspecialisten nog steeds grote vraagtekens bij de beheerskwaliteit van Windows in een complexe multi-user omgeving en geven vaak de voorkeur aan Linux. Niet alleen omdat Linux veel goedkoper is. Daarmee maken ze de historische wildgroei aan servers echter niet ongedaan, want veel van de in gebruik zijnde applicaties draaien wel op Windows en niet op Linux. Ze zijn "veroordeeld" tot het draaiend houden van de Windows omgeving en verdienen daarmee al jaren een goed belegde boterham. Net als al die nieuwe collega's die in de afgelopen tien jaar in dienst traden op de IT afdeling.
ITEM-C white paper:
4
Cloud Computing
application hosting De IT sector maakte duidelijk dat dit niet nodig was en bood de klanten de gelegenheid om de applicaties te "verhuizen" naar hun grote servers door middel van het concept "application hosting". Vaak namen deze leveranciers het complete serverpark en een deel van de medewerkers over. Voor een vaste prijs per jaar maakte de klant gebruik van de overgenomen faciliteiten die werden gedeeld met andere klanten. Die belofte bleek vaak te snel gemaakt omdat onvoldoende rekening was gehouden met de rol van de applicatieleveranciers. Die waren niet bereid om hun relatie met de klant op te geven en werkten niet mee aan de vaste prijs belofte, zeker niet als dat ten koste ging van de eigen omzet. Ook noodzakelijke nieuwe applicaties zaten niet in die vaste prijs inbegrepen. Zelfs het beheer van die nieuwe applicaties veroorzaakte, volgens de kleine lettertje van het contract, meerwerk waardoor de jaarlasten boven verwachting bleven stijgen. ASP Voor elk probleem is een oplossing. Zo ook voor de problemen die ontstonden met "application hosting". De leveranciers van de applicaties kochten of huurden zelf krachtige servers waarop hun applicatie draaide voor meerdere klanten tegelijk. Voor een vast bedrag per medewerker, per user of per inwoner per jaar. Zij konden die vaste prijs belofte wel waarmaken. Dat noemden we “Application Software Providing” ofwel ASP, de nieuwe belofte als opvolger van "application hosting".
Maar ook ASP leverde problemen op. De applicatie draaide op afstand als een "zonnetje" op de server van de pakketleverancier die was omgedoopt tot ASP hosting company. Dat gold ook voor die applicatie van die andere leverancier. De problemen ontstonden toen het noodzakelijk werd dat die applicaties onderling gegevens uitwisselden of gebruik maakten van elkaars databases. Die leveranciers werkten niet samen, vaak waren het zelfs concurrenten van elkaar. SaaS Ook dat probleem werd opgelost. Er werden standaarden voor gegevensuitwisseling ontwikkeld waarover de softwareleveranciers vervolgens afspraken maakten met elkaar. Hun software zou zich voor de software van de andere leverancier als een service gaan gedragen.
ITEM-C white paper:
5
Cloud Computing
De softwarepakketten riepen elkaar aan en zorgden voor de juiste gegevensoverdracht en -ontsluiting overeenkomstig de uitwisselstandaarden. SaaS, voluit Software as a Service, was geboren. Daarmee waren de problemen opgelost. Waarom moet SaaS nu worden opgevolgd door cloud computing? De servers zijn de deur uit, de kosten per eenheid zijn vast en de software praat met elkaar. Wat willen we nog meer? ook de office functies de deur uit We willen ook af van die PC's op de werkplek, althans van het beheer van die lokale mail, tekstverwerking, spreadsheets en powerpoints. Eigenlijk willen we worden verlost van Microsoft Office. Het is duur en het beheer levert regelmatig problemen op. Google liet zien dat het niet nodig is. Aan een simpele browser heb je genoeg om al je office functies te verwerken. Niet langer documenten en andere bestanden overzetten naar je notebook als je op reis gaat of een klant gaat bezoeken. Gewoon inloggen en je kunt aan de slag met je eigen documenten op de servers van Google. Als dat dan ook nog kan worden geïntegreerd met de SaaS applicaties van de leveranciers van de bedrijfssoftware en die leveranciers breiden hun onderlinge integratievoorzieningen uit, dan zijn alle problemen uit de wereld en kunnen alle servers en dikke PC's samen met de beheerders de deur uit. virtualisatie Nog mooier wordt het als je niet hoeft na te denken op welke servers je allemaal moet inloggen, dat moet de cloud maar voor je doen. Inloggen op de cloud en je kunt overal bij. Alle software gedraagt zich alsof deze van een enkele leverancier afkomstig is. Je hebt geen idee op welke server jouw gegevens staan. Misschien staan je documenten wel op een server in Ierland en jouw persoonsgegevens op een server in India, terwijl je een artikelbestand wijzigt op een server in Moskou. Dat is cloud computing!
wie levert cloud computing? Menig leverancier heeft de mond vol over cloud computing. Maar op de prijslijst ontbreekt het nog of is Saas doorgehaald en vervangen door cloud, want dat “bekt”lekkerder volgens de marketeers. cloud makelaars Waarschijnlijk gaan in de toekomst cloud makelaars ontstaan die voor hun klanten de gewenste cloud configuratie samenstellen en contracteren. Tekstverwerking van Apple, email van Google, presentatiesoftware van OpenOffice, Excel van Microsoft, CRM van salesforce.com, de voorraadadministratie van Infor, order picking van SAP, facturering van Unit4, het grootboek van Afas, debiteurenincasso van Graydon, de urenadministratie van Oracle, het HR systeem van Raet en de salarisverwerking van ADP. Dergelijke makelaars zijn er nu nog niet. U moet het allemaal zelf regelen. Dat gaat u niet lukken. Niet omdat u onbekwaam bent maar omdat de markt nog niet bekwaam is.
ITEM-C white paper:
6
Cloud Computing
Zo'n configuratie van software is waarschijnlijk wel op ASP basis te contracteren, maar nog niet op SaaS basis, laat staan op cloud basis. De standaarden voor gegevensuitwisseling zijn immers nog niet volwassen. In sommige economische sectoren vordert dat sneller dan in andere, maar door de bank genomen is de 10% nog niet bereikt. Hoe dichter die standaardisatie de 100% nadert, hoe eerder er betrouwbare makelaars zullen komen waarvan u de cloud kunt kopen. Iedereen die u nu al cloud probeert te verkopen begrijpt waarschijnlijk zelf het verschil tussen SaaS en cloud niet. software suites in de cloud Van 100% Cloud is pas sprake als alle betrokken software van alle leveranciers volledig met elkaar samenwerkt via standaarden op het gebied van gegevensuitwisseling. Net zo sterk geïntegreerd als de software in de suites afkomstig van één leverancier (SAP, Microsoft, Oracle, Unit4, Exact, PinkRoccade Local Government, Centric) waarbij die integratie overigens via gesloten uitwisselformaten verloopt. Dergelijke leveranciers zullen waarschijnlijk het eerst in staat zijn om een volledige cloud suite te leveren zonder dat daar een cloud makelaar voor nodig is. opstap met gebreken Maar dergelijke cloud suites van ERP leveranciers zullen nog steeds veelvuldig gebruik naken van de bedrijfseigen gesloten uitwisselformaten. Zodra u de eigen Cloud configuratie wilt uitbreiden met een SaaS aanbieding van een andere leverancier, loopt u tegen de eerste problemen aan. Waarschijnlijk is de integratie tussen dergelijke suites en de office functies ook beperkt en krijgt u vooralsnog niet de mogelijkheid om de cloud suite standaard te integreren met enerzijds Microsoft Office365 en anderzijds Google Mail en Calender. Als dat nog niet belangrijk is zijn dergelijke cloud suites een prima eerste opstap naar de cloud. Het serverpark en serverbeheer verdwijnt weliswaar niet volledig, maar kan daardoor wel sterk worden gereduceerd. Wel is het verstandig om bij medewerkers direct duidelijk te maken dat het om een eerste opstap gaat die pas over een reeks van jaren gaat doorgroeien naar de echte cloud computing waarover ook zij nu al sappige verhalen lezen.
wat kan cloud computing voor overheid en bedrijf betekenen? Echte cloud computing is alleen maar weggelegd voor bedrijven en instellingen met bedrijfsprocessen die bij een groot aantal andere organisaties, al dan niet in dezelfde sector, op redelijk vergelijkbare wijze voorkomen. Dus eigenlijk alleen voor organisaties die vandaag de dag al in staat zijn om het grootste deel van die processen te automatiseren met standaard pakketten. Belastingdienst en SVB Voor het berekenen van de inkomstenbelasting die iemand aan het rijk verschuldigd is bestaan geen standaard pakketten. Dat is een uniek proces dat in Nederland alleen bij de Belastingdienst voorkomt. In elk van de andere Europese landen kent men ook een vergelijkbaar proces, maar de rekenregels zijn zo sterk verschillend dat geen leverancier zich aan een standaard pakket voor Europese belastingdiensten durft te wagen. Dat geldt ook voor het proces van de AOW uitkering. Ook daar is in Nederland maar één instantie mee bezig; de SVB.
ITEM-C white paper:
7
Cloud Computing
gemeenten en waterschappen Als we wat verder afdalen inde overheidsstructuur dan zien we dat er ook andere instanties zijn die belastingen heffen of uitkeringen verstrekken. Denk aan de gemeenten en de waterschappen. Er zijn zoveel van dergelijke instanties, die dat proces op een vergelijkbare wijze uitvoeren, dat ze gezamenlijk een marktniche vormen. Een marktniche van voldoende omvang om enkele leveranciers te “verlokken” tot het in concurrentie met elkaar ontwikkelen en verkopen van een standaard pakket voor die functie. Dat geldt ook voor de andere bedrijfsprocessen van deze organisaties. Zodra de betrokken leveranciers het cloud gat in de markt zien is het waarschijnlijk dat gemeenten (zo’n 400 in getal) spoedig kunnen gaan profiteren van de cloud voordelen. Voor waterschappen is dat de vraag omdat deze marktniche slechts 26 potentiële klanten telt die zich al hebben verenigd in “het Waterschapshuis” als gezamenlijke opdrachtgever. Voor wat betreft de belastingheffing zullen zij waarschijnlijk wel kunnen profiteren van de cloud omdat de belastingpakketten van leveranciers moeten inspelen op de eisen van belastingkantoren waarin zowel gemeenten als waterschappen participeren. Helaas is de Nederlandse lokale overheid een marktniche die qua primaire processen sterk verschilt met andere landen. Daarom zijn er nog geen belastingpakketten, burgerzaken pakketten en uitkeringspakketten voor Europese gemeenten. Met het uit elkaar trekken dergelijke primaire processen in een frontoffice en een backoffice kant die met elkaar worden verbonden via midoffice voorzieningen, neemt de kans op Europese pakketten of modules voor de gemeenten overigens wel toe. secundaire bedrijfsprocessen Dat wil echter niet zeggen dat de Belastingdienst en de SVB niet kunnen profiteren van de Cloud. Elke overheidsinstantie voert immers een financiële administratie en een HR/Payroll administratie. Die bedrijfsprocessen verschillen nauwelijks van dezelfde processen bij ministeries, provincies, agentschappen, gemeenten en waterschappen. Ze vertonen zelfs een grote gelijkenis met dezelfde administratieve processen in het bedrijfsleven. Het is dan ook niet vreemd dat leveranciers als Raet zowel bedrijven als overheden als klant hebben. Dat geldt ook voor tekstverwerking en het vervaardigen van presentaties. Zelfs voor document management. Eigenlijk voor alle secundaire bedrijfsprocessen. Centrale overheidinstanties beginnen dat schoorvoetend toe te geven. Jarenlang beweerden ze dat ook die processen bij hen zo uniek waren dat ze alleen via maatwerksoftware konden worden geautomatiseerd. In het bedrijfsleven is het niet anders dan bij de overheid. Het belangrijkste verschil is dat ook de primaire processen bij bedrijven vaak een sterke gelijkenis vertonen met andere bedrijven in dezelfde sector en dat die gelijkenis meestal wel over landsgrenzen heen gaat. Nederlandse autodealers, groothandelsbedrijven, productiebedrijven en professionele dienstverleners maken voor hun primaire processen al jaren gebruik van dezelfde softwarepakketten die hun co(ncu-)llega’s in België, Duitsland, Frankrijk, Engeland en de US ook gebruiken. Dat geldt nog sterker voor hun secundaire processen omdat die over de verschillende economische sectoren nauwelijks verschillen. Uitzonderingen als payroll daargelaten omdat de rekenregels per land zo sterk verschillen. bedrijfsleven Natuurlijk zijn er ook bedrijven met primaire processen die wereldwijd slechts bij enkele bedrijven op een vergelijkbare wijze verlopen. Wereldwijd zijn er niet veel bedrijven die olie uit de grond pompen en ook niet veel bedrijven meer die auto’s produceren. Voor dergelijke bijna unieke processen blijven die bedrijven aangewezen op maatwerksoftware. Voor al hun andere primaire en secundaire processen kunnen ook zij zich echter begeven op de pakketsoftware markt en binnenkort dus ook op de cloud markt. ITEM-C white paper:
8
Cloud Computing
Dat geldt ook voor het kleinbedrijf tot en met de winkelier op de hoek. De noodzaak om zich op een wereldmarkt te begeven is echter niet groot omdat hun marktniche in Nederland al omvangrijk is. Zo groot dat er tenminste tien concurrenten opereren in die Nederlandse marktniche voor bijvoorbeeld kappers, slagers, bakkers, assurantie tussenpersonen, accountants of reisbureau’s. Dat levert voldoende marktwerking op. Maar zelfs in de retail is er sprake van Europese concurrentie die zich met name richt op winkelketens als Blokker, WE (fashion) en Dixons. maatwerksoftware past niet in de cloud Deze analyse maakt duidelijk dat cloud computing het snelst tot zijn recht zal komen bij organisaties die vandaag de dag al gebruik (kunnen) maken van standaard pakketten voor hun primaire processen. Bij alle organisaties geldt dat voor de secundaire processen. Organisaties die zowel voor hun primaire als secundaire processen standaard software gebruiken, kunnen waarschijnlijk al spoedig en het sterkst profiteren van de cloud. Zeker als ze daarvoor één suite gebruiken. Organisaties die voor een of meerdere processen zijn aangewezen op maatwerksoftware zullen minder profiteren van de cloud omdat maatwerk wordt geleverd via een totaal ander bedrijfsmodel dan het ontwikkelen en leveren van pakketsoftware. Leveranciers van pakketsoftware kenmerken zich door een compleet ander bedrijfsmodel dan leveranciers van maatwerksoftware. Pakketleveranciers zijn product georiënteerd terwijl maatwerkleveranciers worden gekenmerkt door een uurtje/factuurtje bedrijfsmodel. Net zoals consultants. Het is dan ook niet vreemd dat de grote IT dienstverleners als Atos, Cap Gemini en Logica zowel een consultancy poot als een maatwerksoftware poot hebben. Natuurlijk kan een leverancier van maatwerksoftware die software op verzoek laten functioneren in een cloud omgeving. Zo lang u de aanpassingen maar betaalt op uurtje/factuurtje of projectbasis vindt de leverancier het prima. U vraagt en de leverancier draait. Maar dat betekent dat de klant extra kosten voor zijn rekening krijgt als hij wil dat zijn maatwerk in de cloud gaat meedraaien met zijn andere processen in de cloud. Daar komen de kosten van de servers bij de leverancier en het beheer daarvan nog eens bovenop. Maatwerk was al kostbaar en wordt daarmee nog kostbaarder. Voor pakketsoftware geldt dat in veel mindere mate. De leverancier van die pakketsoftware moet natuurlijk investeren in cloud voorzieningen als servers en een beheerorganisatie. Ook dat veroorzaakt extra kosten. Omdat die voorzieningen echter kunnen worden gedeeld met de andere klanten, die dezelfde software in de cloud van die pakketleverancier gebruiken, zal het cloud abonnement altijd voordeliger zijn dan de huidige opstelsom van licentiekosten, eigen serverkosten en eigen beheerskosten. Bij maatwerksoftware zal er nauwelijks voordeel zijn. herbezinning op maatwerk De kans is wel groot dat de opkomst van cloud computing zal resulteren op een herbezinning op de noodzaak van maatwerksoftware. Het kostenverschil wordt namelijk inzichtelijker. De klant gaat daardoor beseffen dat maatwerk niet alleen hoge kosten veroorzaakt vanwege het uurtje/factuurtje principe dat de leverancier van die maatwerksoftware huldigt. Dat maatwerk veroorzaakt ook hoge server- en beheerkosten die niet afnemen als het maatwerk in de cloud wordt geplaatst. Bert Landman houdt met deze herbezinning op maatwerk dan ook terdege rekening in zijn calculaties die resulteren in 8 miljard jaarlijkse besparing en 26.000 ICT banen minder.
ITEM-C white paper:
9
Cloud Computing
voor- en nadelen van cloud computing In dit hoofdstuk stellen we ons de vraag wat cloud computing voor overheid en bedrijf kan betekenen. Tot hier hebben we duidelijk gemaakt dat cloud computing het meest toegankelijk voor instanties met primaire en secundaire processen die zich vandaag de dag laten automatiseren door middel van bedrijfssoftware in standaard pakket vorm. Resteert een opsomming van de voor- en nadelen waarbij duidelijk wordt dat ook hier Johan Cruijff vaak gelijk heeft met zijn stelling: “ieder voordeel heb z’n nadeel”. 1) de servers de deur uit Het grootste voordeel van cloud computing is dat de servers daadwerkelijk de deur uit kunnen. Geen dure apparaten meer die voortijdig moeten worden vervangen. Geen kostbare stroom- en klimaatvoorzieningen. Minder kostbaar kantooroppervlak dat in beslag wordt genomen door de serverruimte. Samen één groot financieel voordeel. Samen ook minder zorg voor directie en management. Geen nadelen? Jawel, want directie en management gaan zich zorgen maken over de plaats waar de cloud servers staan. Is dat wel een veilige omgeving voor alle bedrijfsinformatie of kunnen de concurrent, de hacker en de crimineel meekijken? Biedt het cloud serverpark wel toereikende backup en recovery voorzieningen, staat de bedrijfsvoering niet stil bij een storing? De nadelen bestaan dus vooral uit zorgen en die kunnen worden weggenomen met strakke SLA afspraken en bijbehorende boetebedingen die van toepassing zijn bij bedrijfsschade. Dat slaapt een stuk beter. 2) reductie IT afdeling Zodra de servers de deur uit zijn hebben we aanzienlijk minder eigen kostbare IT specialisten nodig. Als we de office taken ook verhuizen naar de cloud nog minder. Ook geen intern gedonder meer vanwege verschil van inzicht tussen de IT medewerkers en de andere medewerkers. Evenmin nog kostbare inhuur als er iemand ziek is of met vakantie gaat, of als een niet aanwezige specialisatie wordt gevraagd. Louter voordelen, of ook nadelen? Natuurlijk ook nadelen zoals de afgesloten weg terug. Mocht cloud computing tegenvallen dan wordt het wel erg kostbaar om het eigen serverpark en de eigen IT afdeling in ere te herstellen. Dit risico zal voor veel instanties de belangrijkste reden zijn om af te zien van cloud computing. Maar wat is het alternatief? Hoe ontwikkelt zich het bestaansrecht als co(ncu-)llega’s in de markt hun ITkosten wel aanzienlijk terugdringen met cloud computing? Hoe betaalbaar blijft de pakketsoftware op licentiebasis als steeds meer klanten overstappen op het cloud model? De weg terug naar het ganzeveer tijdperk is ook afgesloten. De weg terug van de PC en internet ook. Daaruit leren we dat IT doorbraken altijd gepaard gaan met het afsluiten van een weg terug. Er is maar één remedie en dat is zorgen dat de cloud een succes wordt. Dat lukt alleen met gedegen “cloud management” waarbij de cloud leveranciers moeten geloven aan gedegen leverancieranalyses en contractuele zekerheidstelling. Vertrouwen is prima, zekerheid is beter. 3) meer software keuzevrijheid In de komende jaren van cloud computing lijkt de keuzevrijheid al groot, maar als puntje bij paaltje komt zal dat nog jaren tegenvallen. De ontwikkeling van standaarden op het gebied van gegevensuitwisseling is immers nog maar net op gang gekomen. Hoe verder die ontwikkeling gaat, hoe groter de keuzevrijheid zal worden. De eerste jaren beperkt die keuzevrijheid zich vooralsnog tot de cloud suites van de ERP leveranciers. Rond 2013 is de standaardisatiewaarschijnlijk zo ver gevorderd dat op procesniveau pakketten of suiteonderdelen kunnen worden vervangen door standaard software die beter past bij de bedrijfseigen kenmerken van uw eigen procesvariant. Naar verwachting wordt het rond 2015 mogelijk om op component niveau de best passende module te kiezen voor deelprocessen als aanmaningen, contractbevestiging, adreswijziging, bankbetaling, direct mail en credit check. Het nadeel van keuzevrijheid is dat uw afdelingen en medewerkers op zoek gaan naar de best passende software. Daarmee is niets mis, ware het niet dat aan elke vervanging ook in de cloud kosten kleven. Dat betekent een hernieuwde management uitdaging want bij pakketsoftware op de eigen server was dat niet anders. Een kwestie van kostenvergelijking tussen de optelsommen van arbeids- en IT kosten. ITEM-C white paper:
10
Cloud Computing
4) lagere werkplekkosten Zodra ook de office functies als e-mail en tekstverwerking in de cloud terecht komen zullen de kosten van werkplekken afnemen. U heeft dan minder zware PC’s en laptops nodig en ook het aantal beheerders van dat deel van uw IT-infrastructuur neemt af. Dat werkt pas echt als de leveranciers van de andere bedrijfssoftware in de cloud zorgen voor een naadloze integratie met de office pakketten in de cloud. Dat is een kwestie van tijd. Nadelen? Eigenlijk geen, al maakt menig directeur/manager zich meer zorgen over email en andere correspondentie in de cloud dan over bedrijfsgegevens in de cloud die samenhangen met bedrijfssoftware als financials, order book, warehouse en CRM. Een klein beetje terecht want e-mails en pdf’s komen vaker voor dan voorraadmutaties in het sector uitwisselformaat. Hackers investeren meer tijd in wereldwijd uniforme gegevensuitwisseling en -opslag dan in het afspraken systeem voor Nederlandse kappers. Daarom een terechte zorg bij een onvermijdelijke stap voorwaarts. 5) minder maatwerksoftware Daar waar de afgelopen jaren de keuze tussen pakketsoftware en maatwerksoftware nog vaak in het voordeel van maatwerk uitviel, zal maatwerksoftware het in het cloud tijdperk steeds vaker het onderspit delven. De hoge kosten worden meer inzichtelijk waardoor directie en management zich gaan afvragen welke unieke aspecten van de organisatie niet meer haalbaar zijn zonder maatwerk. Steeds vaker zal men concluderen dat de uniciteit in het maatwerk geen succesfactor faciliteert, maar een mineur aspect in de bedrijfsvoering dat met hetzelfde gemak kan worden weggelaten zonder stijging van arbeidskosten. Managers die maatwerk hebben vervangen door pakketsoftware weten uit eigen ervaring dat de organisatorische weerstand aanzienlijk kan zijn. Zij hebben ook geleerd dat die weerstand snel afneemt door tekst en uitleg die de keuze verklaart. Maar niet iedere manager kan dat even makkelijk verklaren. Welke directeur wil dat niet? 1) de servers de deur uit; 2) reductie IT afdeling; 3) meer software keuzevrijheid; 4) lagere werkplekkosten; 5) minder maatwerksoftware.
Het bestuur van iedere organisatie (overheidsinstantie of commercieel bedrijf) “droomt” van deze vijf beloften van cloud computing. Die droom kan echter alleen worden gerealiseerd door een fasegewijze aanpak omdat de cloud nog niet af is. Het kost nog een paar jaar alvorens het cloud concept bedrijfsbreed kan worden ingezet. nadelen Zijn er dan geen nadelen verbonden aan cloud computing? Jawel er is een groot nadeel en dat is de toename van de “vendor lock in” risico’s.
cloud computing versus andere trends Cloud computing is een van de waarneembare trends die zich richten goedkopere en beter beheersbare IT. Er zijn ook andere trends waarneembaar die hetzelfde doel nastreven. Hoe verhouden die trends zich ten opzichte van de cloud trend? Shared Services Centers Menig organisatie beseft dat het eigen IT bedrijfsmodel niet langer haalbaar is. Als gevolg van de gestaag toenemende complexiteit van het IT landschap nemen de personele kosten immers hand over hand toe. Vanuit de gedachte “gedeelde smart is halve smart” zien we in de afgelopen jaren daarom een sterke toename van het aantal “fusies” van IT-afdelingen. Vooral maar niet alleen bij gemeenten. Uit de eigen praktijk kennen we bijvoorbeeld ook “Detail Result Services” (afgekort DRS), het shared services center van Dekamarkt en Dirk van den Broek (inc. D-Reizen). Weliswaar concurrenten maar in eigendom van twee bevriende families.
ITEM-C white paper:
11
Cloud Computing
Bij gemeenten zien we in de afgelopen twee jaar zelfs een explosieve toename van dergelijke shared services centers. Het is maar de vraag of zo’n IT SSC daadwerkelijke besparingen gaat opleveren. Volgens de onderliggende business cases wordt die verwachting uiteraard gewekt. Daarbij wordt echter vaak voorbijgegaan aan het beheersprobleem dat voortduurt, of zelfs groeit, als de deelnemers in het SSC verschillende softwarepakketten gebruiken voor dezelfde bedrijfsprocessen. Meestal verplichten de deelnemers in zo’n SSC zich immers niet tot uniformering van het applicatielandschap. Verder levert de vorming van zo’n SSC meestal geen ontslagen op. Alle betrokken IT-medewerkers van de deelnemers stappen over naar het SSC, waarbij het bestuur hoopt dat door natuurlijk verloop de personeelskosten gaan afnemen. Het is dan ook niet vreemd dat de meeste SSC’s na drie jaar niet de besparing laten zien die in de business case werd “beloofd”. De SSC’s zijn niet gebaat bij cloud computing. De gemeenschappelijke eigen servers vormen immers hun bestaansrecht en op die servers moeten de applicaties van de pakketleveranciers draaien. Zodra de pakketleveranciers vol inzetten op SaaS en Cloud zal het traditionele licentiemodel, dat is gerelateerd aan het leveren van pakketsoftware die draait op de server van de klant, duurder worden. Uiteindelijk zullen de deelnemers in het SSC “eieren voor hun geld kiezen” en de deelname beëindigen ten faveure van cloud computing. Net zoals de gemeenten in de vroege jaren negentig de regionale rekencentra massaal de rug toekeerden en de aanzienlijke kosten van uittreding voor lief namen. Offshore Outsourcing Steeds meer directies beseffen dat de hoogte van de IT kosten het meest sterk worden beïnvloed door personeelskosten. Gelijktijdig beseft men dat de personeelskosten per medewerker in Nederland aanzienlijk hoger liggen dan in India en China. Dat maakt offshoring aantrekkelijk (of nearshoring in dichterbij gelegen landen als Polen, Portugal, Roemenië en Rusland). De praktijk leert dat offshoring en nearshoring vooral aantrekkelijk zijn voor grote bedrijven. De omvang van de IT processen en de daarmee samenhangende kosten zijn zodanig dat een forse investering in kennisoverdracht en inleren lonend is. Bij middelgrote bedrijven en instellingen met IT-afdelingen tot 50 FTE is dat bijna nooit het geval. Maar ook de grotere bedrijven krijgen te maken met de invloed van cloud computing. Iedere applicatie die wordt vervangen door een cloud variant maakt geen gebruik meer van de offshore/nearshore faciliteiten maar van de faciliteiten van de cloud leverancier. Daardoor zal de omvang van de offshore/nearshore samenwerking gestaag gaan afnemen. Na verloop van enkele jaren wordt het contract te kostbaar om te worden voortgezet, waarna ook de laatste applicaties worden overgeheveld naar de cloud of, als dat niet mogelijk is, weer in eigen beheer worden genomen. Dit proces wordt waarschijnlijk versneld door de welvaartsstijging in de offshore/nearshore landen waardoor ook daar de personeelskosten snel gaan stijgen, zoals we dat in 2011 al zien. Business Proces Outsourcing Daar waar offshore outsourcing van de IT functie in landen als Polen, China, India en Roemenië, waarschijnlijk het onderspit gaat delven vanwege de opkomst van cloud computing, zal dat nauwelijks het geval zijn voor Business Process Outsourcing (BPO) in die landen. Bij BPO wordt immers het complete bedrijfsproces uitbesteed. Bijvoorbeeld de complete verkoop binnendienst, of de complete debiteurenadministratie. Dergelijke bedrijfsprocessen moeten geïntegreerd blijven verlopen met de bedrijfsprocessen die de onderneming zelf blijft uitvoeren. Als die eigen bedrijfsprocessen voortaan via de cloud worden geautomatiseerd, zullen ook de BPO processen via de cloud moeten worden geautomatiseerd. De BPO partner zal daar waarschijnlijk geen bezwaar tegen hebben. BPO en cloud computing verdragen elkaar prima. In tegenstelling tot IT offshoring/nearshoring.
ITEM-C white paper:
12
Cloud Computing
Open Source Software Een andere relevante trend is de opkomst van Open Source Software (OSS). Deze software is namelijk “gratis” en verlaagt derhalve de IT kosten. OSS is tot op heden vooral succesvol in de softwarecategorieën besturingssoftware (zoals Linux), middleware (zoals JBOSS) en office software (zoals OpenOffice). Maar ook in de categorie bedrijfssoftware (voor primaire en secundaire processen) zien we dat OSS aan populariteit toeneemt. Steeds meer leveranciers van bedrijfssoftware stellen hun software gratis beschikbaar als OSS en verdienen hun geld voortaan met de dienstverlening rond die software. OSS en cloud computing kunnen en zullen waarschijnlijk samen gaan optrekken, want ook OSS leent zich prima voor uitvoering in de cloud. Wat dat betreft is er geen verschil met de closed software. Waarschijnlijk zullen OSS softwarepakketten wat minder snel in de cloud verschijnen dan hun closed software tegenhangers omdat OSS wordt gemaakt en onderhouden door communities zonder winstoogmerk. Die communities hebben vaak niet de middelen om op grote schaal servers aan te schaffen en te beheren die nodig zijn voor cloud computing. Maar die communities hadden ook niet de middelen voor een beheersorganisatie rond de leveringen en het onderhoud van hun software. Voor commerciële bedrijven als RedHat en Suse was dat een gat in de markt. Deze en waarschijnlijk ook andere bedrijven zullen OSS gaan faciliteren in de cloud. Cloud en OSS zijn dus geen concurrenten van elkaar.
de invloed van koepels op cloud computing ASP, SaaS en Cloud liggen in elkaars verlengde, ze volgen elkaar conceptueel op. Het grote verschil tussen SaaS en Cloud is niet alleen gelegen in de locatie/beheerder van de server waarop de applicatie draait, maar vooral in de interoperabiliteit tussen applicaties. De gegevensuitwisseling tussen applicaties en de faciliteiten om gebruik te maken van elkaars gegevensbestanden. Voorwaardelijk voor het succes van cloud computing. bankrekening nummer Laten we beginnen met een “dicht bij huis” voorbeeld. Het bankrekening nummer. Een uniform begrip in Nederland omdat de banken met elkaar hebben afgesproken dat het 9 cijfers lang is en de elf proef moet kunnen doorstaan. Alleen de Postbank (inmiddels ING) conformeerde zich niet aan die standaard. Hun rekeningnummer was korter maar moest wel kunnen worden gebruikt in het telebankieren van Rabobank en ABN/Amro. Dus werd een p als prefix toegevoegd aan het nummer dat de elfproef niet hoefde doorstaan. Anno 2011 beperkt ons betalingsverkeer zich niet meer tot Nederland. We willen ook de camping in Frankrijk elektronisch kunnen betalen. Daarom hebben de Europese het IBAN bankrekening geïntroduceerd dat door de Europese SEPA wetgeving verder gestalte heeft gekregen. Burger Service Nummer Een ander “dichtbij huis” voorbeeld is het burger service nummer (het voormalige sofi nummer). Iedere Nederlander heeft zo’n BSN en in de afgelopen jaren zijn steeds meer instanties gaan werken met dit nummer omdat daarmee de persoonsgegevens van iedere Nederlander uit een centraal bestand kunnen worden opgehaald. De belastingdienst, de gemeente, het UWV, het pensioenfonds en de KvK, ze werken allemaal met hetzelfde BSN omdat de overheid dat als het ware heeft afgedwongen.
ITEM-C white paper:
13
Cloud Computing
StUF Wat minder “dichtbij huis” is het Standaard Uitwissel Formaat (StUF) dat de Nederlandse overheden (vooral de gemeenten) met elkaar hebben afgesproken. meer voorbeelden Ook buiten de directe invloedsfeer van de overheid zijn gegevensstandaarden ontstaan. Denk maar aan het kenteken, het chassis nummer, de postcode, het vliegtuig ticket nummer, de user-id/password combinatie, de streepjescode, RFID en recentelijk de QR tag. MJaar er zijn ook voorbeelden waar het niet lukt om alle betrokken partijen op één lijn te krijgen. Bijvoorbeeld bij het tot stand doen komen van het EPD (Elektronisch Patiënten Dossier).
succes- en faalfactoren bij cloud computing Cloud computing is een veelbelovende trend die reeds wordt bevestigd door de groeicijfers van bedrijven die zich hierop richten. Dat wil echter nog niet zeggen dat het al een doorbraak is zoals de PC en het Internet dat waren. Cloud computing heeft alles in zich om zo’n doorbraak te worden maar heeft eerst nog wel af te rekenen met een aantal succes- en faalfactoren. Soms zelfs een vermeende sucesfactor. integratie cloud en social media Menigeen beweert dat cloud computing alleen een succes wordt als de betrokken software goed integreert met de social media software. Dat vinden wij bij ITEM-C de grootste onzin die je kunt bedenken. Wie wil zijn LinkedIn profiel of zijn Facebook account koppelen aan zijn HR dossier bij zijn werkgever? Wie wil dat zijn tweets of weblogs in de bedrijfsprocessen terecht komen? Social media zijn volgens ons vooral een kwestie van geven2. Dat kan binnen een organisatie nuttig zijn in het kader van kennisdeling. Bijvoorbeeld via Yammer (een soort besloten Twitter netwerk). Je gaat echter geen klantinformatie met een collega delen via Twitter, want daar kijkt de concurrent mee. Bedrijven die twitteren zenden via dat medium reclameboodschappen uit. Ander informatie wordt niet gedeeld. Dat zenden van reclameboodschappen door de marketing afdeling via Twitter is eigenlijk zinloos. Het bestuderen van de followers op een zakelijke Twitter account werkte bij ons op de lachspieren, want het waren allemaal marketing afdelingen van andere leveranciers. Niet één klant had zich aangemeld als follower, de reclameboodschappen op Twitter worden alleen gelezen door de marketeers van andere bedrijven (en misschien door medewerkers van het bedrijf die zich als follower hebben aangemeld). De integratie van social media binnen de cloud is mooi meegenomen. Het is echter geen succes- of faalfactor. Social media zijn met name voor privé doeleinden niet voor zakelijke doeleinden, waarbij LinkedIn (en daarmee vergelijkbare initiatieven) de uitzondering is die de regel doet bevestigen. Waarom? Het Nederlandse Hyves is vooral geschikt voor privé doeleinden. Facebook (ook de Google tegenhanger) en Twitter mengen de privé en zakelijke doeleinden en daar zitten de meeste mensen niet op te wachten. Men wil best enige privé informatie vrijgeven maar niet het risico lopen dat zakenrelaties en collega’s kennis nemen van allerlei vakantiekiekjes en persoonlijke visies op het wereldnieuws.
2
Deze stelling ontlenen we aan Petra de Boevere die als @slijterijmeisje meer dan 10.000 followers heeft op Twitter. In haar boek “meisje van de slijterij” legt Petra uit dat ze haar zakelijke social media succes te danken heeft aan veel geven in plaats van veel zenden. Uiteindelijk heeft dat geleid tot een mooie omzetstijging voor haar slijterij in Breskens. ITEM-C white paper: Cloud Computing
14
Die informatie wil men graag delen met familie, vrienden en bekenden. Maar dan wel zonder het risico te lopen dat klanten, collega’s en concurrenten meekijken. Gegeven deze analyse zijn we van mening dat de integratie tussen de cloud en social media niet de succesfactor is zoals door menigeen beweerd. Succesfactor 1: standaardisatie elektronische gegevensuitwisseling De meest belangrijke succesfactor is de standaardisatie van elektronische gegevensuitwisseling. En dan ook nog plug & play gegevensuitwisseling zonder maatwerk. Hier hebben we al de nodige aandacht aan besteed in het vorige hoofdstuk over de invloed van koepels. We zien mooie successen, we zien ook uiterst moeizame initiatieven als het EPD. Maar we nemen vooral windstilte waar op teveel fronten. Te weinig koepels zijn actief op het gebied van standaardisatie van gegevensuitwisseling. De overheid ondersteunt wel een aantal initiatieven ten behoeve van overheidsinstanties zoals StUF en Digi Koppeling, maar richt zich nog nauwelijks op de totale economische sector. Daar waar de overheid wel aanzienlijk investeert in het stimuleren van Open Source Software via het NOiV programma van EZ, is het akelig stil als het over open standaarden buiten de overheidscommunicatie gaat. Alleen op het gebied van elektronisch factureren zien we een investeringsprogramma van beperkte omvang. Wij pleiten dan ook voor een omvangrijk investeringsprogramma van de overheid in “Standaardisatie Elektronische Gegevensuitwisseling Overheid & Bedrijfsleven” (SEGOB). Uiteraard onder voorwaarde dat koepels als VNO/NCW en MKB Nederland zich hieraan committeren. Daarbij denken we aan een agentschap onder verantwoordelijkheid van EZ met vier primaire taken: 1. Voorlichting (vooral pragmatisch) aan bedrijfsleven, overheid en vooral aan koepels. 2. Registratie, coördinatie en autorisatie van lopende en afgeronde initiatieven. 3. Arbitrage waar betrokken terecht kunnen voor een bindend advies in geval van het niet bereiken van overeenstemming binnen en tussen koepels. 4. Afstemming met EG, afzonderlijke lidstaten en andere landen. Mogelijk mist u de taak “voorschriften waaraan een SEGOB standaard moet voldoen”, maar die hebben we bewust weggelaten omdat we willen voorkomen dat overijverige ambtenaren het bedrijfsleven gaan voorschrijven hoe zo’n standaard eruit moet zien. Elke standaard waarover betrokkenen het eens zijn is een goed standaard. Dat XML daarbij een handige taal is beseffen die betrokkenen zelf wel. De vierde taak richt zich op ons grote buitenland. Die taak is nodig omdat we er met alleen maar Nederlandse standaarden niet komen. Als ieder land zijn eigen standaarden zou hebben wordt dat onwerkbaar voor multinationals en zelfs voor exporterende en importerende bedrijven. Maar we moeten niet gaan wachten op de VN of Europa. We moeten zelf aan de slag en het buitenland in de gaten houden zodat we tijdig kunnen aansluiten bij de ontwikkeling van internationale standaarden. Bij voorkeur bedenken we in Nederland als eerste standaarden die zo goed functioneren dat het buitenland zich daarbij aansluit. Lukt dat niet dan kunnen we altijd nog versie 3 of 4 van de standaard conformeren aan internationale standaarden. Waarom moet EZ zo omvangrijk investeren de standaardisatie van gegevensuitwisseling? Dat antwoord heeft Bert Landman al gegeven. Cloud computing herbergt 8 miljard verbetering van het jaarlijkse BNP. Wij voegen daar aan toe dat cloud computing die belofte alleen kan waarmaken als we in Nederland een succes maken van de standaardisatie van elektronische gegevensuitwisseling. Overigens denken wij bij een omvangrijke investering door EZ niet aan agentschap met honderden medewerkers en/of externe inhuur. Hooguit aan tien goede mensen voor elk van de genoemde taakgebieden en nog eens tien voor de secundaire processen. Met 50 gekwalificeerde medewerkers (of inhuur) kan de complete klus worden geklaard voor 2020 waarna nog een beheersorganisatie met 25 mensen nodig is.
ITEM-C white paper:
15
Cloud Computing
Succesfactor 2: aansluiten op defacto standaarden De wereld van standaarden laat zich opdelen in georganiseerde standaarden en defacto standaarden. In onze eerste succesfactor pleiten we voor de ontwikkeling van georganiseerde standaarden. Op een aantal gebieden zijn er echter al defacto standaarden. Standaarden die niemand heeft voorgeschreven maar in gebruik zijn genomen door een bedrijf of instituut, waarna die standaarden door anderen zijn overgenomen. Als het over gegevensuitwisseling gaat zijn http (web), XML (gegevens) en SMTP/IMAP (email) de belangrijkste maar niet de enige defacto standaarden. Succesfactor 3: betrouwbare datacenters Met ASP en SaaS, de voorgangers van cloud computing, hebben klanten de eerste ervaringen opgedaan met automatisering zonder eigen servers. De programmatuur en de bestanden werden overgeheveld naar de servers van de softwareleverancier of zijn business partner die is gespecialiseerd in het runnen van een serverpark voor klanten. In 2011 verschenen tot op heden regelmatig berichten in de vakpers over datacenters die tijdelijk niet toegankelijk waren na een stevige onweersbui of een internet storing (al dan niet veroorzaakt door hackers). Dat zijn incidenten die samenhangen met een nieuwe trend en daarom zit de vakpers en de “oude markt” er bovenop als het fout gaat. Daarom zullen de datacenters waar de klant zijn software en bestanden in de cloud laat draaien aan de hoogste vereisten moeten voldoen. Zowel op het gebied van security als op het gebied van backup & recovery. Verhalen over diefstal van gegevens, urenlang geen toegang of verminkte/verloren gegane gegevens zullen de klanten doen twijfelen en twijfel veroorzaakt vertraging in de adoptiecurve van cloud computing. Deze vereiste neemt verder in belang toe zodra cloud computing echt betekent dat de klant niet meer weet op welke server zijn gegevens worden beheerd. Succesfactor 4: lagere recurring (licentie)kosten De ontwikkeling van software wordt niet goedkoper als deze software in de cloud gaat draaien in plaats van op servers die de klant zelf beheert. De besparing zit primair in de gebruiks- en beheerkosten van de servers. Maar ook in de beheerkosten van de software want die hoeft nog maar één keer te worden geïnstalleerd op de cloud server in plaats van vele malen op de servers van iedere klant afzonderlijk. Hoewel iedereen zal beseffen dat de kostenbesparingen (vanwege schaalgrootte) vooral in het beheer zijn gelegen, denken wij dat de acceptatie van cloud computing ook is gebaat bij lagere licentiekosten verbonden aan de software in kwestie. Een bedrijfssoftwarepakket dat bij verwerking op de eigen servers van de klant initieel € 500,- per user kost en jaarlijks € 100 per user voor het beheer en onderhoud van die software, zou “in de cloud” eigenlijk niet meer mogen kosten dan € 275 recurring (terugkerend) per user per jaar opgebouwd uit: € 100 afschrijving van de initiële licentiekosten. € 50 jaarlijkse kosten voor het beheer en onderhoud van die software (omdat de installatiekosten afnemen). € 25 per jaar voor het onderhoud van de servers. € 100 jaarlijkse kosten voor afschrijving en beheer van de servers waarop de software in de cloud draait.
ITEM-C white paper:
16
Cloud Computing
Dat kostenplaatje is aantrekkelijk in de vergelijking met een licentie op een eigen server want dan bestaan de jaarlijkse kosten per user uit: € 100 afschrijving van de initiële licentiekosten. € 100 beheer en onderhoud van de software. € 100 afschrijving van de eigen servers. € 50 onderhoud van de eigen servers. € 150 personeelskosten voor het beheer van de servers. Totaal € 500 per user per jaar versus € 275 per user per jaar bij gebruik van dezelfde software via cloud computing. Een besparing van € 225 (45%) die cloud computing veel aantrekkelijker maakt dan elk van de concurrerende trends. Succesfactor 5: bedrijfsmodel besef bij management De berekeningen onder de vorige succesfactor (4) tonen aan dat er aanzienlijke verschillen mogelijk zijn tussen het licentiemodel en het cloud model. Dat is logisch als je beseft dat het twee verschillende bedrijfsmodellen zijn. Dat besef is lang niet altijd aanwezig bij het management dat een beslissing moet nemen over voorstellen op het gebied van IT. Te vaak zien we zelfs dat directeuren en managers niet eens beseffen wat het verschil is tussen pakketsoftware en maatwerksoftware. Die constatering heeft geresulteerd in het boek “IT voor directeuren” dat gratis kan worden gedownload van de ITEM-C website (www.item-c.nl). Elke organisatie die serieus overweegt om de IT strategie te verleggen richting cloud computing doet er goed aan bij directie en management duidelijk te maken dat het cloud computing bedrijfsmodel sterk afwijkt van het licentiemodel en het maatwerk model. Zodra men die verschillen begrijpt zal men eerder genegen zijn om het cloud voorstel over te nemen en de medewerkers te overtuigen van de noodzaak van die strategiewijziging. Faalfactor 1: gesloten bedrijfseigen standaarden Organisaties die een bedrijfssoftware suite gebruiken van leveranciers als SAP, Microsoft (Dynamics), Oracle of van lokale spelers als Exact, Unit4, PinkRoccade en Centric, staan vaak niet stil bij het vraagstuk “gegevensuitwisseling” omdat die software dat zelf regelt tussen de verschillende softwareonderdelen afkomstig van die ene leverancier. Hoe dat is geregeld is niet belangrijk zolang de integratie maar werkt. Vaak is die integratie echter geregeld via gesloten bedrijfseigen standaarden van de leverancier in kwestie. Die integratie werkt prima tot de betreffende software ook gegevens moet gaan uitwisselen met software van andere leveranciers. Dan doemt het “maatwerkspook” op en dat betekent dat de leverancier wel kan zorgen voor een koppeling, maar die moet dan wel op basis van uurtje/factuurtje worden afgerekend. Dat is meestal een kostbare aangelegenheid. Als dergelijke leveranciers hetzelfde gedrag blijven vertonen in het cloud computing tijdperk kan dat een stevige belemmering opleveren voor het slagen van dit aantrekkelijke concept. Daarom adviseren wij om aan iedere betrokken leverancier nadrukkelijk duidelijk te maken dat conformeren aan en actief participeren in de ontwikkeling van openbare standaarden voorwaardelijk is voor het voortbestaan van de klant/leverancier relatie. Daag de leverancier uit tot het leveren van bewijzen. Als die bewijzen uitblijven is het de hoogste tijd voor marktverkenning op zoek naar een alternatief at zich wel conformeert. Faalfactor 2: weerstand IT afdeling Normaliter wordt van de IT afdeling verwacht dat zij het voortouw neemt in de verdere ontwikkeling van de IT-strategie. Mag dat ook van de IT afdeling worden verwacht als het gaat om cloud computing? Cloud computing betekent immers het einde van of een forse reductie van de IT afdeling. Zelfs als de manager van de IT afdeling zijn of haar eigen positie ter discussie wil stellen, vanwege de aantrekkelijkheid van cloud computing, zal elk directieteam rekening moeten houden met weerstand op de werkvloer van de IT afdeling. Baanzekerheid kan haaks staan op de beste strategische IT keuze. Dan is weerstand of verzet bijna onvermijdelijk. ITEM-C white paper:
17
Cloud Computing
Faalfactor 3: politieke weerstand Cloud computing in zijn uiteindelijke vorm betekent ook dat de klant niet weet op welke server zijn bestanden staan. Daar wil en hoeft de klant zich niet mee bezighouden. Als het maar servers zijn die adequaat worden beheerd op het gebied van security (hackers) en backup/recovery (continuïteit bedrijfsvoering). Ook de privacy moet goed geregeld zijn, bij voorkeur overeenkomstig de wetgeving van de landen waar de klanten gevestigd zijn. Dat is een delicaat onderwerp omdat de privacy wetgeving per land aanzienlijke verschillen vertoont. In Nederland hebben we dat aardig dicht getimmerd. Dat beseft de politiek die ook beseft dat het in andere landen minder goed is geregeld. Als de gegevens van medewerkers via HR software in de cloud worden blootgesteld aan lagere privacy normen dan de Nederlandse is de kans groot dat de politiek zich met cloud computing gaat bemoeien. Dat gaat zeker gebeuren als de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) van gemeente A op een server in Ierland draait en van gemeente B in Polen. Politieke weerstand op het gebied van privacy kan de doorbraak van cloud computing frustreren en vertragen. Dat kan worden voorkomen met regelgeving vanuit de EG of de VN, maar het is de vraag of die instituten zich willen conformeren aan het niveau van de Nederlandse privacy wetgeving.
gevolgen van cloud computing voor de IT markt Ongetwijfeld gaat cloud computing de IT markt op zijn kop zetten. Systeem- en netwerkbeheer is vandaag nog een omvangrijke deelmarkt. 1. Enerzijds voor leveranciers van software die het systeem- en netwerkbeheer op de lokale servers van de klant in goede banen moeten leiden. 2. Anderzijds voor de dienstverleners die specialisten verhuren op het gebied van systeem- en netwerkbeheer aan klanten met onvoldoende competenties onder het eigen personeel. Deze twee deelmarkten zullen grotendeels verdwijnen als cloud computing gaat doorbreken. De leveranciers ad. 1 zullen zich gaan richten op de cloud leveranciers van bedrijfssoftware. Die markt is aanzienlijk kleiner dan de hedendaagse markt bestaande uit organisaties met eigen servers. Daardoor zullen enkele softwareleveranciers het niet bolwerken, maar er blijft een markt bestaan omdat de cloud providers goed gereedschap nodig hebben voor het beheer van de eigen servers die ten dienste staan van cloud computing. De leveranciers ad. 2 zullen hardere klappen oplopen. Zodra de klant zijn servers de laan uitstuurt, verdwijnen ook de eigen systeem- en netwerkbeheerders. Voor externe deskundige resources op dat gebied zal de markt dan zeer snel afnemen.
ITEM-C white paper:
18
Cloud Computing
gevolgen van cloud computing voor overheid en bedrijf Het meest ingrijpend zal het effect van cloud computing op de ICT arbeidsmarkt zijn. Deze markt bestaat vandaag voor een belangrijk deel uit systeem- en netwerkbeheerders die het serverpark van overheden en bedrijven “up and running” moeten houden. Als de servers verdwijnen vanwege cloud computing, verdwijnen ook die banen. Een beperkt deel van de beroepsbevolking op dat gebied zal een baan vinden als serverbeheerder bij cloud providers. De rest zal werkeloos worden. Deels op basis van aantrekkelijke ontslagvergoedingen, deels op wachtgeld (bij de overheid). Het afscheid nemen van deze beroepsgroep gaat geld kosten, maar dat geld wordt binnen enkele jaren ruimschoots terugverdiend als de bedrijfssoftware “spik en span” in de cloud draait. Verder herbergt cloud computing een verhoogd “vendor lock in” risico omdat vervanging van software in de cloud complexer is dan vervanging van software die op de eigen server draait.
tot slot In de titel van dit white paper vragen we ons af of cloud computing zich zal ontwikkelen als roze wolk of als donderwolk. Waarschijnlijk zijn beide ontwikkelingen gelijktijdig van toepassing. Cloud computing zal door menig IT'er worden gezien als een bedreiging voor zijn job. Vooral systeem- en netwerk beheerders moeten vrezen voor hun baan. De IT afdelingen bij overheid en bedrijf zullen door cloud computing een sterke krimp vertonen.
Per saldo gaat cloud computing echter waarde toevoegen aan overheid en bedrijf omdat de totale kosten (servers, software en personeel) aanzienlijk lager liggen dan bij automatisering in eigen beheer met een eigen serverpark.
ITEM-C white paper:
19
Cloud Computing
