CBIVI ,~ CBM-,~ R -,~ ~~~ 7626
'~?`~ ~~~
1991 520
, r
~h`~ J~v~,~~~ ~~o ~`~,~ ~~,~ ~ ~
Qo~~~hooo~~`~ ~
, ~, r r r,
I
~'IIIIII'I
IIIIIIII I'I'~'II g 5 3 IIIIII'IIIIII p 1 IIIIIIIIII I ~ ~ I N
~
,;~,~,~~~.i~.~. ~~;~
i ,`ii' ~ ~~,~ ~
8~~3~ïOTl~EEK TIl.~3URG
ARBEIDSONGESCHIKTHEID, SUBJECTIEF ZIEKTEGEVOEL EN COLLECTIEF BELANG Raymond Gradus en Hugo Keuzenkamp
FEw 520
I`. . ;,,~ X~.,
~ ~
ARBEIDSONGESCHIKTHEID, SUBJECTIEF ZIEKTEGEVOEL EN COLLECTIEF BELANG
Raymond Gradus en Hugo Keuzenkamp
Katholieke Universiteit Brabant Postbus 90153 5000 LE Tilburg
1. Inleidingl
In
de
tijd
afgelopen
uitvoeringspraktijk zelfs
dat
beweerd
sociale
wetgeving
kosten,
dan
een
is
er
de
een
herziening
van
geweest
arbeidsongeschiktheidswetgeving.
van
van
belang
groter
aanpassing
kritiek
veel
is
de
Er
uitvoeringsstructuur
voor
van
van
de wordt
van
de
de
WAO-
de uitkeringen,
zoals
beheersing
duur en hoogte
van
op
het kabinet beoogt.2 Van
Iperen
uitvoeringsorganen betekent
een
werkgeversVan hij
Iperen aan
de
financieel
forse
en
voor
pleit
van
het
voor
waarbij
stelselwijziging,
verzelfstandigd.
worden
van
de
huidige
werknemersorganisaties
argumenten
theorie
moeten
aantasting
vooral
heeft
een
een
in
de
Deze
stap
machtspositie
van
uitvoeringspraktijk.
stelselwijziging
producentengedrag
de
aangedragen
ontleent.
Het
idee
die is
1 Onze dank gaat uit naar Frans van den Heuvel, Marcel Kerkhofs, Ad Kolnaar, Harry Verbon en Marijn Verhoeven voor nuttige suggesties en opmerkingen. van Iperen, WAO-aanpak vergt stelselwijziging, Economisch 2 J.Th. Statistische Berichten 9-10-1991, p. 1004-1008, en H.A. Keuzenkamp, Ministelsel is geen oplossing, Hei Parool, 23.10.1991 1
simpel:
in
het
spaarzaam
huidige
WAO-claims of
bedrijfsvereniging
een
via
tijdige
bespaard.
Maar
prikkel
budgetrestrictie ontbreekt.
moeten
langdurig zetten
tot
veel
in
er
G MD
dus
heeft,
een
financiële
lokale
met het
grensgevallen
die
Een
De
prikkel
GAK,
en
de
iedere
haast
aanmelding
ook om
ontbreekt
honoreren.
het
raakt,
arbeidsongeschikt
grote
te
maar maken geen
aanmelden, voorkomt
systeem
veel
buiten
het
selectief
uitvoerders,
in
hun
bij
de
GMD
zieken
dat
iemand
collectieve de
goede
te
de
al
definitief
lasten
WAO-circuit
van
Ook
worden
bedoelingen,
uitvoeringsbeleid
verzelfstandiging
slechts
van deze stap.
gevallen
ondanks
om
geen
houden.
moet
De
dwingen
uitvoeringsorganen
is
het bedrijfskundige antwoord op dit gebrek aan prikkels. Wij zijn
onderschrijven
meer
aanleiding hand de
Nederlandse
nastreeft in
geven.
het
gaan
Onze
denkbeelden
van
de
die
kort we
van
een
en
de
vakbondsvisie
paragraaf
in
2
in
de
op
theorie
Paragraaf
belangenbehartiging. uitvoeringsstructuur
er
uit
van
4
vakbondstheorie. laten
de
we
zien
vakbeweging
onmogelijkheid keuring.
In
van
de
Hierbij
vraag
komen
ook
bespreken,
3
en
hoe
in
Nadat we
de
paragraaf
de
het
doeleinden
zijn.
vakbondsgedrag
behandelt
er
Aan
hoe
arbeidsongeschiktheid
het
kan zien.
Maar
verzelfstandiging
collectief ongewenst
de
van
volledig.
voor
de
dat
de
objectieve
nagestreefde) op
op
Iperen
Driffill
gebeuren
kan
Van
pleidooi
die
is
Calmfors
voor de werknemers als
in
vervolgens
tot
invalshoek van
situatie
de
vakbeweging
conclusie
die
argumenten
(door
de
gaan
we
collectieve
een
optimale
overwegingen
uit
de verzekeringseconomie aan de orde. Dc af,
vakl~cweging
en
is
vakbondshoop strengere artsen), arbeid
ingrepen
wi jst
ondertussen
zeer
gevestigd
is
keuring.
Zo
een
een
kleinere
dubbele
beleidsmedewerkers
van
instroom de
FNV
hoogte
de
van
de
uitkeringen
uitvoeringspraktijk.
arbeidsomstandigheden (door
keuring
verruiming in
is
en
over
betere
periodieke herkeuring en een tot
duur
stil
op
zou
in
de korten
twee
van het
WAO op
leiden. de
en
De een
verschillende
begrip passende Volgens
uitkering
twee
daarom
onrechtvaardig, want
"In feite zullen namelijk in de toekomstige WAO uitsluitend nog onomkeerbare gevallen worden toegelaten." (F. Crone en H. Staal, De Volkskrant, 26 september 1991, Forum). Is
het
vakbondsoptimisme
gerechtvaardigd? 2
Volgens
ons
niet.
Daarvoor
hebben wi j twee, met
de
medicalisering
vertrouwen tweede
mogeli jk zelfs drie redenen.
in
de
de
te
verlies van menselijk
kapitaal,
arbeidsongeschikte
rooskleurig
is.
met
De
de
derde
van
met
maken
gedeeltelijk maken
arbeidsongeschiktheid,
objectiveerbaarheid
heeft
reden
van
De eerste heeft te maken
zogenaamde
waardoor en
reden
institutionele
ziekte
een
misplaatst
paragraaf
2).
hysterese-effecten
De door
het toekomstperspectief van een
overigens
voor
en
(zie
een
werkloze
baanzoeker
misplaatst
structuur
van
de
weinig
optimisme
heeft
te
uitvoering
van
de
ziekte
en
arbeidsongeschiktheidswetten.
2. Medicalisering
Economen
hebben
te
snel
in
met
aantal
een
ons
neiging
objectief
arbeidsongeschiktheid waarheid
de
eigen
vak
zo
vast
om te
kan
denken
stellen
ongrijpbaar
standaardhandelingen
te
is,
lijkt
dat
zijn. het
vaststellen
Terwijl
alsof
of
de
iemand
de
dokter ziek
is.
Het is een voorstelling van zaken die niet door medici wordt gedeeld.
S.
Knepper,
verzekeringsgeneeskundige
werkzaam
bij
de
GMD
te
Amsterdam, stelt dan ook: "Arbeidsongeschiktheid kan gekenschetst worden als een met onze waarmee het cultuur verweven vorm van conflictvermijding, belangenconglomeraat van werkgevers en werknemers door medicalisering fricties in arbeidsrelaties afkoopt." (Ned. 7'ijdschrift voor Geneeskunde, 1991, 135 nr. 37, p. 1670-1672). Arbeidsconflicten
tot
worden
ziektebeelden
vertaald,
in
plaats
van
sociaal-economisch probleem ontstaat daardoor een medisch probleem. het
idee
scheiden,
dat
artsen
wijst
in
staat
Knepper
van
zijn de
om
'echt'
hand.
Deze
zieken
van
een Maar
simulanten
poortwachtersfunctie,
te die
economen graag aan de collega's toedenken, verraadt een heimwee naar het 19de
eeuwse
dubbele te
laten
positivistische ziektebegrip.
keuringen is
alleen
vanuit
gerechtvaardigd.
Ook
de
'objectief' invalshoek
het
SER
De
wens
van de
arbeidsongeschikten van
advies 3
de van
FNVers tot
de
om WAO
verzekeringsgeneeskunde 13
juli
jl.,
volgens
met toe niet
welke
moet
ziekte
objectief
en de
sociale context
w orden
vastgesteld
met
uitsluiting
van gezondheidsklachten,
van
de
beleving
is daarom weinig meer dan
een luchtkasteel.3 Een
bekend voorbeeld
arbeidsongeschiktheid
is
van
het probleem
dat
van
AIDS
nog uitstekend in staat om te werken, zijn
dermate
volledig
aangedaan
door
arbeidsongeschikt
geneeskundige
mag
dan
patienten.
ingestorte
of
'objectief'
vaststellen van objectieve Velen
en doen dat ook.
hun
zijn,
bij
zich
bepalen
onder
hen
toekomstbeeld,
zo
voelen.
wie
hier
zijn
Maar veel anderen
De
dat
zij
verzekerings-
arbeidsongeschikt
is.
De medische wetenschap moet daardoor uitspraken gaan doen over problemen die
zodanig
als
medicalisering. we
er
een
niet
Het
is
goede
medisch een
van
nauwelijks
ziekte-
en
staat
zou
aard te
zijn.
Dit
vermijden
noemen
ontwikkeling
we
zolang
arbeidsongeschiktheids-verzekering
op
na
schapen
te
willen houden.
Als
de
arts
scheiden,4 niet
dan
verder
in
zouden
nodig
zijn
financiële Wij
zijn.
om
of
de
bokken
institutionele
menen
echter
dat
van
de
ingrepen
zoiets
niet
in
de
van
WAO medici
verwacht mag worden. Dat neemt overigens niet weg dat dubbele toetsing wel
gewenst
kunnen
ook als een kleine bijdrage aan de rechtsgelijkheid.
is,
echter
niet
te
grote
verwachtingen
aan
gekoppeld
worden
Er wat
betreft een reductie van de WAO instroom. [n
verband geloven we
dit
'passende tijdens is
sterk
arbeid'
de
een
Algemene
ook niet dat het
wondermiddel
Beschouwingen,
gemedicaliseerd,
omdat
zijn,
wilde
doen
afschatting
Daar
zoals
onlangs
geloven.s altijd
komt nog
bij
VVD,
dat
begrip
nog bepaald
wordt
dat
Ook
de
zelfs
als
men
in
door
subjectieve
staat
is om het nieuwe begrip passende arbeid aan het huidige bestand op
te
leggen,
kunnen.
het De
ziekteoordelen.
de
zal
aanpassen van het begrip
de
vraag
is
re-integratie
'hysterese-effecten'.
Iemand
of
deze
wordt die
mensen sterk
langer
dan
op
de
arbeidsmarkt
belemmerd vier
tot
door zes
terecht
zogenoemde
weken
ziek
is,
3 SER (1991), Advies over het beleid ten aanzien van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid, deel [II, p. 228. 4 Zoals Christian Mulder wenst te geloven, zie C. Mulder ( 1991), Haagse arbeidsongeschiktheid, Economisch Statistische Berichten 18-9-1991 5 Ook het CPB, dat het VVD-alternatief naar verluid doorrekende, lijkt veel vertrouwen in deze therapie te hebben. Wij zijn benieuwd naar het model dat aan de berekeningen van het CPB ten grondslag ligt. 4
blijkt het
ecn
hogc
kans
feit
dat
het
te
oorspronkelijke
bestendigt
ziektegevoel
arbeidsongeschikt
hebben om
zichzelf
ziektebeeld ook
(zie
het
te
worden,
is
reeds
ondanks
verdwenen. eerder
Het
geciteerde
artikel van S. Knepper). hysteresebegrip
}let
rigiditeiten
op
op
schok
de
de
kapitaal
gedurende
een
het
(door
periode
outsiders-insiders hebben
theorie
het
beinvloeden.
en
werkloosheid.6
de Men
in
van
het
heeft.
de
eigen
waarom
Volgens
sommigen van
een
parallel
Hiervoor
zijn van
de
en
ervaring en
`dropouts' Mensen,
die
buiten
een verklaring
probleem
trekken
ook
moeite
om de het proces
dit
is
het
een
vermindering kennis
arbeidsproces.
voor
dat
of arbeidsongeschiktheid),
minder goed in staat
hardnekkigheid kan
verklaring betekent
relatieve
verklaren
kan
zi jn
een
als
gevolgen
de
werkloosheid
reintegratie
met
te
bestaan
zoals
'afschrijving'
van
arbeidsproces staan,
loonvorming
bekend
Arbeidsmarkthysteris
permanente
verklaringen,
menselijk
zullen
al
arbeidsmarkt
verschillende
de
is
arbeidsrnarkt.
naar
van
van voor
langdurige
probleem
het
van
arbeidsongeschiktheid. Uit
dit
gezichtspunt
bezien
is het sterk
de vraag
het
of
mogeli jk
is
zonder dat er een adequaat en kostbaar scholingsprogramma bestaat om een gedeelte
van
arbeidsl~roces omgesprongen
het te
huidige laten
moet
bestand
integreren.
worden
met
van We
het
arbeidsongeschikten denken
dan
aanpassen
ook
van
dat
het
weer er
in
het
voorzichtig
begrip
passende
arbeid voor het huidige bestand arbeidsongeschikten.
3. De theorie van belangengroepen
Mo menteel
geschiedt
de
arbeidsongeschiktheids-wetgeving
uitvoering
van
bedrijfstakniveau.
op
de
ziekteEr
zijn
en
redenen
6 Zie bijvoorbeeld J.J. Graafland (1988), Can hysteris explain different labour market operations between Europe and The United States, EUR Discussion paper, 880~, en ook H.A. Keuzenkamp en F. van der Ploeg (1990), Perceived constraints for Dutch unemployment policy, CEPR DP 438. S
waarom
dit
decentraal
kan
gewenst
is.
inkomensverdeling,
zekerheid,
ontstaan
minder
of
halverwege
tussen
daardoor
scholing
worden
sociale
een
individueel
op
en
soort
belang,
het
en
Er
de
kan
waar
sociale
centraal,
daarbij
een
breuk
opbrengsten.
dilemma de
van
kunnen
individuele
Prisoner's
zeker
gebied
dergelijke
gemaakt.
opbrengsten
gemakkelijk
en
collectief
de
Afwegingen
ontstaan
Er
tussen
concentratieindex
laag
is (zoals in de voedings- en de bouwsector). heeft
Deze gedachte gekregen.~ dat
er
Uit
een
overige
het
correlatie
Er
is
presteren
sterk
beter
als
Driffill
dat
gevolgen
wordt van
om
(zoals
bij
bewust
het
Calmfors
niveau
werkloosheid of Als
de
Driffill over
de
overwogen,
terwijl
ondernemingsniveau
sprake
van
waar
worden dan
noemen
blijkt
lonen
landen
inflatie gaat reden
aandacht
resultaten
centraal
onderhandelingen
mee
en
curve:
sterk
of
nodige
waar
en
U-vormige
Nederland).
worden op
literatuur de
van
onderhandeld
een
nationale
onderhandelingen
tussen
decentraal
het
middenpositie
onderzoek
bestaat
sprake
onderhandelingen
economische
de
arbeidsvoorwaarden
economie.
een
in
empirische
en de de
gevoerd
landen
Calmfors
met en
macro-economische er
in
is
geval
van
van
grote
flexibiliteit.
Hoewel
de
ideeën
loononderhandelingen, over
de
WAO.
van
Calmfors
zijn
ze
Overigens
externaliteiten'.
In
het
en
zeer
Driffill
relevant
gaan
zij
bijzonder
hebben
op
de
huidige
discussie
in
op
andere
`fiscale
de
situatie,
wel
bekijken
betrekking
voor ze
waarbij
de
werkloosheidsuitkeringen gefinancierd worden met inkomstenbelasting. Calmfors gedrag,
zoals
economie (groeiend)
niet
en
door
bestaat
aantal
belangengroep
Driffill
deze
grijpen Olson uit
vele
terug is
de
atomistische
belangengroepen.
aantrekkelijker
op
theorie
geformuleerd.8
Olson
Olson
agenten,
stelt
dat
van
collectief
stelt
dat
een
maar
uit
een
voor
een
het
kan zijn om voor herverdeling
te
vechten,
dan voor economische groei. ledere belangengroep wil haar aandeel
in het
J. Driffill (1988), Bargaining ~ Zie bijvoorbeeld L. Calmfors en structure, corporatism and macroeconomic performance, Economic Policy p. 13-66; en J. Pekharinen, M. Rohjola en B. Rowthorn (1991), Social corporation... a superior economic system? Oxford University Press, Oxford. (1965), The logic of collective action, Harvard 8 Zie M. Olson University Press, en ook van dezelfde auteur (1982) The rtse and decline of nations, Yale University Press, New Haven
6
product'
'social
taart
verdelen is
gebracht,
omvang
vergroten, kleiner
is
mindcr
gocd
maar
in
kleinere
kan
hierbij
Driffill
Deze
van
ander
punt dat
zijn
orn
de
trade
off
leidt
de
omvang
van
door
Olson
naar
enerzijds
belangen
macht
van
mogelijk
belangengroepen
worden
de
te
voren
door
hun
(zoals
hun
tot we
te
bevoordeling
een later
bedrijfstakorganisaties).
aan
Icden
zullen
zien,
Calmfors
en
toe dat het niveau waarop een belangengroep druk
daaraan
daarbij
uitoefent
daardoor
anderzijds vergeleken met kleine belangengroepen
slaat
gedacht
als
belangengroepen
middelgrote
of
voegen
Een
grote
vertegenwoordigen.9 van
wordt.
dat
verwerven,
desnoods
groot
belang
voor het effect op de economische
is
performance van een economie. In
principe
eerste
erop
komt
gevoerd
gaan
voor
zi jn
neer
worden.
Op
het
geschetste
dat
onderhandelingen
die
manier
niet-coáperatief evenwicht naar in
Overheidsingrijpen oplossing
van
veel
aandacht
zien,
indien
coáperatief
van
naar
de
S ER
vakbeweging gunste
ten maar in
de
is
de
SER
ooit.
in
van
de
een
leiden.
hoe
de
De
de
van
het
veranderen:
de
individuele
boodschappenjongen kroonleden
de
en
is
een is
moeten
met
onderhandelingen de
dan
op
haar
retour,
krijgt
de onmacht
Bovendien
zet
echter
oplossing
steeds minder
Stekelenburg
een
macro-
we
lijkt deze
dag,
de bondsraad.
tot
inderdaad coSperatief
illustratief.
centrale
bonden. van
is
een
eruit
Als
de
als
speltheorie
onderhandelingsuitkomst.
discussie
aan
de
instituties
met
vandaag
van een
worden gegaan.
rekening
vakbeweging
overlegeconomie
huidige
situatie
ingrijpen
In
De
niveau
gerechtvaardigd
zonder
gecentraliseerde
van
tussen
dat
zou
vraag,
de
van
situatie
de
dan
veelal
dilemma
de
houdt
oplossingen. centraler
huidige
wil zorgen dat de uitkomst
geval
effecten
weg
verder
het
karakter
economische teruggaan
besteed
In
economie
aan
op
van de
wordt
welvaartsniveau
men ervoor
zijn.10
kan
twee
een coáperatief evenwicht
prisoner's
sociaal
suboptimaal
zal
het
de
dilemma
niet
de
is
toon,
Het bijna-accoord,
vertegenwoordigers
van
de
de
macht,
dat
vakbeweging
werd gesloten, werd onderuit gehaald na een veto van de bondsraad. 9 Olson 1982, p. 31. !0 Zie hiervoor bijvoorbeeld A. Haurie en M. Pohjola (1987), Efficient equilibria in a differential game of capitalism, Journal of Economtc Dynamics and Control, 11, p. 65-78; en V. Kaitala en M. Pohjola (1990), capitalism: aggreeable redistribution in development and Efficient efficient game equilibria in a two-class neoclassical growth model, International Economic Review, 31, p. 421-438. 7
De
andere
is het
econo mische Pekharinen wegvallen toenemen. van
oplossing
inbouwen
de
die
door Calmfors en
efficiëntie
worden
vergroot.
cs.
de
Europese
van
de
binnengrenzen
Om
Driffill wordt
van prikkels op micro-economisch niveau.
het
bedrijf
inflexibiliteit
onderhandelingssituatie
integratie
ineer
aan.
te
Hierdoor zal de argument
stellen
competitie
tussen
te
geven,
worden.
er,
extra
Zij
armslag
ontdaan zullen
de
Als
vanwege
In de
dient deze
sterke
aangedragen
dat
voeren
door
het
bedrijven
zal
de
arbeidsmarkt
gedecentraliseerde concurrentie,
geen
afwentelingsmogelijkheden zijn. Hierbi j doet als
we
lijkt
de
zich dan
de
vraag voor,
decentrale structuur
het
het
beste
decentraliseren.
om
Er
de
hoe de WAO vorm moet kri jgen
nastreven.
Om
financiering
zijn
echter
afwenteling tegen
van
redenen
uitkeringen waarom
te
gaan,
eveneens
een
te
volledige
indívidualisering van de WAO niet wenselijk is.
4. De uitvoering van de WAO
L.
Timmer
en
M.J.
Zaal
(voormalige
directeur
van
het
plaatselijke
Amsterdamse GMD kantoor resp. medewerker van de Rotterdamse GMD) laten er
in de
Volkskrant
uitvoering
de
momenteel Tweede in
te
van 26
van
allerberoerdst
Kamer
stellen,
september
de
ziekteis.
voorgesteld zonder
Het
PvdA
om een
werkgevers
1991 en
apart
geen twijfel
kamerlid
bestaan
Buurmeyer
heeft
toezichtsorgaan op de
werknemers.
en
over
dat
arbeidsongeschiktheidswetgeving
De
motivering
in
de
uitvoering voor
dit
voorstel is dat de huidige ontwrichting van de WAO mede te danken is aan het misbruik dat
de sociale
het CDA werd dit voorstel steunt
dit
in een
iets
Sociale
Verzekeringsraad.
Ter
Veld)
twaalf
voorstel
kamerbreed gedragen.
echter
veranderde
werd
partners van de regeling maken.
In
plaats
samenstelling
gedaan,
leden waarvan
niet.
In
het
wordt
van
door
Staatssecretaris Ter Veld
daarvan
het
Behalve
ziet
huidige
ze
de
oplossing
controle-orgaan,
de
voorstel dat door de SVR (gesteund door een
kamer
de helft onafhankelijk,
8
van en
toezicht de
ingesteld,
met
overigen werknemers-
en werkgeversvertegenwoordigers. Wij
zullen
dat
denken
terwi jl
we
over
zwijgen.
prikkels
op
het
compromis
Een
centraal
lokaal
uitvoeringspraktijk lokaal
niveau
blijven
veel
overwegingen
voorstel
het
(de te
veel het
Veld
weinig
macht
De
de
SVR bij
de
huidige
kleinere
zonder
belang.
zijn,
helemaal
afwezigheid
van
lankmoedige
belangengroepen GAKs
geremd
Individuele
zal
maar
zal,
bedrijfsverenigingen,
houden,
algemeen
ontoereikend
en
aan
veranderen.
plaatselijke
van
Buurmeyer
Ter
controle-orgaan
niveau,
kunnen
van
van
te
en
GMDs)
worden
afschattingen
op
door
voor
de
WAO hebben een in hoge mate subjectief karakter.
Een centraal orgaan zal
nauwelijks
objectieve
in
staat
afzonderlijke
zijn
om,
afschattingen
op
grond
te
van
beoordelen.
Zelfs
criteria,
de
onafhankelijke
toezichtshouders staan dan voor een hopeloze opgave.
Het voorstel van Van Iperen, om niet het toezicht maar de uitvoering zelf
op andere
Er moet
leest
te
schoeien,
biedt
dan
ook veel meer
een prikkel
op
lokaal niveau worden
ingebouwd,
gemakkelijk op de arbeidsongeschiktheids-verzekering maken. een
perspectief.
om niet al te
aanspraak te kunnen
De vraag is op welk niveau de prikkel moet werken. Daarbij kan
onderscheid
worden
gemaakt
tussen
de
financiering
van
de
verzekering, en de uitbetaling van verzekeringsgelden.ll Kan de keuze van de verzekeraar aan de individuele werknemer worden overgelaten, dat
het
en
geval
structuur.
o mgekeerd? moeten
Het
zijn
dan
verzekeringscontracten
maken analyse kosten
is
dus
van
moeilijk,
de
dermate
verdienen.12
smaken
voor
en
de
de zijn
meest er
hoog
bezwaar markt
over
dat
is
het
gangbare
dat
mogelijk
veel
minder
zal
dergeli jke
kleine
Chinees.
lettertjes Een
concludeert
Verenigde een
dat,
consumptiegoederen
verzekeringspakketten
De
Diamond de
een
verzekeringsmarkten
bananen.
groepsverzekeringen goed
aan
werknemers
Peter in
uitvoeringsvariant
bezwaren is
voor
voor veel
kostbaar.
zijn,
liberale
kleven
ziektekostenverzekering
Bovendien
smaakverschillen
In
Maar
belangrijkste
ondoorgrondelijker van
zi jn.
erg
uiteen
keuze
bij
een
Staten
dat
sterke
voorkeur
waar groot lopen.
deze
individuele zijn, Dat
de pleit
11 Merk op dat zoiets in het Plan Simons (en eerder het Plan Dekker) voor de ziektekostenverzekering ook zit ingebouwd. 12 Zie Peter Diamond (1991), Organizing the health insurance market, Presidential Address to the European Meeting of the Econometric Society, Cambridge, September 1991 9
eveneens voor groepsbeslissingen. De theorie
van
de
verzekeringseconomie en inzicht
informatie
bieden
alternatief
arbeidsongeschiktheids
Tilburgse
verder
econoom
gehouden.13
Eric
informatie aanleiding
geeft
selection',
is
aardig om van
14
tot
de de
voor op
dan
de
wat
de
van
merken
dat
een
mcn
zoals
gat
literatuur een
betalen.
j.l.
zich
waaraan
moet
met
onvolledige een
voldoen.
deze
theorie
De bezig
dat de kopers van verzekeringen vaak betere
in
oorzaak
juli
heeft
van
voorwaarden
verzekeringsmaatschappijen.
kw aden
te
de
verzekeringsstelsel
Damme
Van Damme stelt bezitten
moeten
van
in
de theorie
dit
markt
probleem,
staat
als
prijsopdrijving.
verband
verzekeraars,
de
in
sterke
In
de
bekend
Dit
is
díe
hadden
het
'adverse
De
goeden
overigens
blijkens de
gevonden,
dat
wel
Volkskrant
nogal
prijzig
waren. Wil een
economisering
dan
zal
wij van
aandacht
selection'.
Door
iu
onr.e
het
besteed
inleiding
stelsel
moeten
Damme
Van
hebben aangegeven
van worden
en
ovcrgaan
tot
arbeidsongeschiktheids-regelingen, aan
anderen
het
probleem
worden
hierbij
van
'adverse
de
volgende
suggesties gedaan:
-
het
inbouwen
van
eigen
risico
om
'moral
hazard'
(misbruik)
te
voorkomen. - het vastleggen van minimale polisvoorwaarden door de overheid. -
inzicht
ziektewet
aan
de
in voorafgaande instroomcijfers in de
verzekeraar geven
en de WAO
(zoals
men bij de autoverzekeringen
het systeem van
no-claim kent).
- voorkomen van kartelvorming aan zowel de aanbod- als vraagzijde. Al met al betekent dit dat als men tot een meer marktconforme manier van
uitvoering
overgaat
er
nog
een
belangrijke
rol
problemen
die
voor
de
overheid
li jkt te zi jn weggelegd.
Gegeven
de
informatiekosten
en
de
volgens
de theorie
van verzekeringen bestaan ligt het voor de hand om op bedrijfsniveau WAO verzekeringen beslisinstantie.
af De
te
sluiten,
verzekeraar
met
mogelijk
moet
vrij
de
gekozen
ondernemingsraad kunnen
worden.
als De
verzekeraar kan een GAK-GMD combinatie zijn, die haar kennis en ervaring
13 Damme, 1990, Informatie, Incentives en Eric van Efficiency, Inaugerale rede KUB, Tilburg University Press. 10
Economische
in
een
vrije
die
verzekeren.
De
ontwikkeld,
moet
kunnen
tot
markt
verzekeraar
daarbij
voorwaarden
Het
basispakket
eventueel
nog
willen
krijgen
sterker
met
op
basis
verzekerd,
voor
brengen,
maar
en
kan
van
van
ze
een
het
een
worden.
worden
wijze
een
omslagsysteem.
nieuwe
te
kunnen
GMD
heeft
De
en
verzekeraars
eventueel
vorm
voor
geen klanten
vastgelegd,
bepaalde
lagere
arbeidsverleden
beperkte
de
zulke voorwaarden)
een
iets
een
goedkoper
bedrijfsveiligheid
collectief of
( met
zeer
de
ook
die
toegankelijk
(gegeven
beslissen
afhangt
wordt
een
algemeen
stellen
kunnen
Hiermee
kan
doeltreffender
maar mogen
korting' die
beter,
baankarakteristieken-databank,
herintredingsbeleid, weigeren.
ontplooiing
denkt
individuen
van
'no
en
dan
basisvoorziening).
de
een
claim-
premie,
kapitaalstelsel
Toegankelijkheid
uitkering
gecombineerd
blijft
daarmee
solidariteit en risicodeling ook.
Daarmee rest zelfstandigen.
het
Hier
probleem voor kleine ondernemingen
is
mogelijk
het
om speciale
(zonder OR)
'aanklamppolissen'
op
en te
zetten, al dan niet via de Kamers van Koophandel geregeld. Hoe
moet
worden de
het
ingesteld,
van
de
Dat
fondsen. van
niet
relatief hogere
is.
worden
die
basispremies
concurrerende
risicoprofiel
Dat
stelsel
premie tot
Verkapte
zullen
de
verzekerden
risicoprofiel
als
moet
De
betalen
afhangen
een
efficientere
subsidies
verdwijnen.
Een
die
in
goede
kostenverdeling huidige
stelregel
bij
over
met
eventueel
een
de
uitkeringen
aan
zal
kenmerken, van
een
daardoor
is
een
( met een risico dan
kas
vervolgens
sprake
2,47.,
momenteel
structuur de
algemene
persoonlijke
waar
van
het bankwezen
de
bij
van
een
deze
uitkeert,
bouwnijverheid,
dan
kan
en
nuancering
arbeidsongeschiktheidsrisico gaan
Er
ontvangt
verzekeringsbedrijven
beroepsrisico's. hoog
leidt
de
gefinancierd?
zitten
van
1,17.).
het
geval
ingebakken,
milieuproblematiek
is
'De
vervuilcr betaalt'. lletzelfde moet gelden voor arbeidsomstandigheden.
5. Afronding
Het in augustus door het kabinet gepresenteerde WAO-plan biedt naar ons oordeel
onvoldoende
mogeli jkheden
om
11
de
instroom
naar
de
WAO
te
verkleinen,
en
de
uitstroom
te
vergroten.
onverlet.
uitvoeringsorganisaties verantwoordelijkheden
niet
op
Immers,
dit
Hierdoor
de
juiste
plaats
gelegd
mogelijk de Zwarte Piet naar anderen door te schuiven. vakbondsbelang
en
collectief
belang
plan
laat
de
worden
wordt
en
de
blijft
het
De kloof tussen
niet
kleiner.
De
verantwoordelijkheden moeten dus naar een lager niveau worden gebracht. Net
als
bij
het
nadrukkelijker
rol
een
toetreders) worden
in
en
verbeterd.
en
het
Door
Het
in
goede
banen
dit
GAKs
met
stelsel
zou
tussen
en
verplichte
deze
de
moet
een
van
de
verzekeraars
GMDs, kan
en de
nieuwe
efficiëntie
winkelnering
efficiëntie.
te leiden
markt
onderdeel
bedrijven
van
belemmert
verzekeringsproces
van
geprivatiseerde
huidige
Simons
concurrentie
onderhandelingen
premiedifferentiatie
Plan
uitvoering
spelen.
aantal vrije
Dekker de
kunnen
verzorgingsstaat (waaronder
Plan
zonder
Om
de overheid
het
een
aantal
summiere randvoorwaarden stellen en eenzijdige machtsvorming voorkomen. Het bovenstaande impliceert (vakbonden
en
werkgeversorganisaties),
ondernerningsraden vraag
waarom
huidige
aan
de
WAO-stelsel. lijkt
krijgen
de
door de
betckenis
vakbeweging
machtspositie voor
een minder
Een
maar
kunnen
sterk
vast
instinctief
grote
rol van belangengroepen
daar
Het
lijkt
willen
te
vasthouden
uitvoering
van
de
van
de
WAO
achterban,
te herzien,
en
tegenover
is
aan
daar niet aan vreemd te zijn.
belangen
staat
winnen.
natuurlijk houden
een
aan
dat de het
ingeburgerde
Als vakbonden meer oog die
ook
mondiger
maakt
dan wordt daarmee naast het
werknemersbelang ook het collectief belang gediend. Dat lijkt ons een goede zaak. voorkomen,
aan
de
andere
werknemersvertegenwoordiging goed
af
Overigens decentrale
te
wegen
lijkt vlak
mogen geloven,
en
de
Aan de ene kant kan afwenteling worden
kant
is
in een
een
bedrijf,
overeenkomstige
kleine in
staat
belangengroep, om
doelstellingen
haar te
de
belangen
realiseren.
het er op dat de vakbeweging zich zelf ook meer naar het wil
verplaatsen.
Als
we
de
strategienota
van
de
FNV
dan zou er meer op bedrijfsniveau moeten gebeuren. Wat is
er mooier dan met de WAO te beginnen?
12
1
IN 1990 REEDS VERSCHENEN 419
420
421
Bertrand Melenberg, Rob Alessie A method t.o construct: moments in t.iiin model
Lhir multi.-Aood
l.i.fe
J. Kriens On the differentiability of the set of efficient in the Markowitz portfolio selection method Steffen JrGrgensen, Peter M. Kort Optimal dynamic investment policies under costs
c,ycle
(u,cs2)
consump-
combinations
concavé-convex
adjustment
422
J.P.C. Blanc Cyclic polling systems: limited service versus Bernoulli schedules
423
M.H.C.
Paardekooper
Parallel problem
normreducing
transformations
for the algebraic eigenvalue
424
Hans Gremmen On the political (ir)relevance of classical customs union theory
425
Ed Nijssen Marketingstrategie in Machtsperspectief
426
Jack P.C. Kleijnen Regression Metamodels for Simulation with Common Random Numbers: Comparison of Techniques
42~
Harry H. Tigelaar The correlation structure of stationary bilinear processes
428
Drs. C.H. Veld en Drs. A.H.F. Verboven De waardering van aandelenwarrants en langlopende call-opties
429
Theo van de Klundert en Anton B. van 5chaik Liquidity Constraints and the Keynesian Corridor
430
Gert Nieuwenhiiis
Central limit theorems for sequences with m(n)-dependent main part 431
Hans J. Gremmen Macro-Economic Implications of Profit Optimizing Investment Behaviour
432
J.M. Schumacher System-Theoretic Trends in Econometrics
433
Peter M. Kort, Paul M.J.J. van Loon, Mikulás L.uptacik Optimal Dynamic Eiivironmental Policies of a Profit Maximizing Firm
434
Raymond Gradus
Optimal Dynamic Profit Taxation: The Derivation of Feedback Stackelberg Equilibria
11
435
Jack P.C. Kleijnen Statistics and Deterministic Simulation Models: Why Not?
436
M.J.G. van Eijs, R.J.M. Heuts, J.P.C. Kleijnen Analysis and comparison of two strategies for systems with joint replenishment costs
437
438
Jan A. Weststrate Waiting times in service
a
two-queue
multi-item
inventory
model with exhaustive and Bernoulli
Alfons Daems Typologie van non-profit organisaties
439
440
Drs. C.H. Veld en Drs. J. Grazell Motieven voor de uitgifte van converteerbare warrantobligatieleningen Jack P.C.
obligatieleningen
en
Kleijnen
Sensitivity analysis of simulation experiments: regression analysis and statistical design 441
C.H.
Veld en A.H.F. Verboven
De waardering van obligaties
conversierechten
van
Nederlandse
442
Drs. C.H. Veld en Drs. P.J.W. Duffhues Verslaggevingsaspecten van aandelenwarrants
443
Jack P.C. Kleijnen and Ben Annink Vector computers, Monte Carlo simulation, introduction
444
445
446
447
448
449
Alfons Daems "Non-market failures": J.P.C. Blanc The power-series
and regression analysis: an
Imperfecties in de budgetsector
algorithm applied
to cyclic polling systems
L.W.G. Strijbosch and R.M.J. Heuts Modelling ( s,Q) inventory systems: parametric versus approximations for the lead time demand distribution Jack P.C. Kleijnen Supercomputers for Monte Rao's test in multivariate
Carlo simulation: regression
Harrie A.A. Verbon and Marijn J.M. pension
non-parametric
cross-validation versus
Jack P.C. Kleijnen, Greet van Ham and Jan Rotmans Techniques for sensitivity analysis of simulation study of the C02 greenhouse effect
Decision-making on demographic change
converteerbare
models:
a
case
Verhoeven
schemes:
expectation-formation
under
111
450
Drs. W. Reijnders en Drs. P. Verstappen Logistiek management marketinginstrument van de
jaren negentig
451
Alfons J. Daems Budgeting the non-profit organization An agency theoretic approach
452
W.H. Haemers, D.G. Higman, S.A. Hobart Strongly regular graphs induced by polarities of symmetric designs
453
M.J.G. van Eijs Two notes on the joint replenishment problem under constant demand
454
B.B. van der Genugten Iterated WLS using residuals for improved efficiency model with completely unknown heteroskedasticity
455
F.A.
in the linear
van der Duyn Schouten and S.G. Vanneste
Two Simple Control Policies for a Multicomponent Maintenance System
456
Geert J. Almekinders and Sylvester C.W. Eijffinger Objectives and effectiveness of foreign exchange market intervention A survey of the empirical literature
457
Saskia Oortwijn, Peter Borm, Hans Keiding and Stef Tijs Extensions of the T-value to NTU-games
458
Willem H. Haemers, Christopher Parker, Vera Pless and Vlad.imir D. Tonchev A design and a code invariant under the simple group Co3
459
J.P.C. Blanc Performance evaluation of polling systems series algorithm
460
Leo W.G. Strijbosch, Arno G.M. van Doorne, Willem J. A simplified MOLP algorithm: The MOLP-S procedure
461
Arie Kapteyn and Aart de Zeeuw
by
means
of
the
power-
Selen
Changing incentives for economic research in The Netherlands 462
W.
Spanjers
Equilibrium with co-ordination and exchange institutions: A comment 463
464
Sylvest.er Eijffinger and Adrian van Rixtel 'fhe Japanese financia] system and monetary policy: review
Hans Kremers and Dolf Talman A new algorithm for the linear complementarity problem an arbitrary starting point
465
A descriptive
allowing
for
René van den Brink, Robert P. Gilles A social power index for hierarchically structured populations of economic agents
1V
IN i991
REEDS VERSCHENEN
466
Prof.Dr. Th.C.M,J. van de Klur.dert - Prof.Dr. A.B.T.M. van Schaik Economische groei in Nederland in een internationaal perspectief
467
Dr. Sylvester C.W. Eijff~-nger The convergence of mone~ary policy - Germany and France as an example
468
E. Nijssen Strategisch gedrag, planning binnen de COmpllte!'Cranche
en
prestatie.
Een
inductieve
studie
4b9
Anne van den Nouweiand, Peter Borm, Guillermo Owen and Stef Tijs Cost allocation and communication
470
Drs.
J. Grazell en Drs. C.H. Veld
Motieven voor de uitgifte van converteerbare obligatieleningen en warrant-obligatieleningen: een agency-theoretische benadering ;;i
P.C. ~~an Batenburg, J iír:iens: `~d.~. L.ammerts van Bueren and R.H. Veenstra Audit Assurance Model and Bayesian Discovery Sampling
472
Marcel Kerkhofs Ident.ificat.ion and Estimation of
Household Production Models
4~3
Robert P. Gilles, Guillermo Owen, Games with Permission Structures:
474
Jack P.C. Kleijnen Sensitivity Analysis of Simulation Experiments: sion Analysis and Statistical Design
Tutorial on Regres-
C.P.M. van Hoesel An 0(nlogn) algorithm for the controllable machine speeds
shop
475
476
René van den Brink The Conjunctive Approach
two-machine
flow
problem
with
Stephan G. Vanneste A Markov Model for Opportunity Maintenance
477
F.A. van der Duyn Schouten, M.J.G. van Eijs, R.M.J. Heuts Coordinated replenishment systems with discount opportunities
478
A. van den Nouweland, J. Potters, S. Tijs and J. Zarzuelo Cores and related solution concepts for multi-choice games
479
Drs. C.H. Veld Warrant pricing: a review of theoretical and empirical research
480
E.
Nijssen
De Miles branche 481
and
Snow-typologie:
Een exploratieve studie in de meubel-
Harry G. Barkema Are managers indeed motivated by their bonuses?
V
482
483
Jacob C. Engwerda, André C.M. Ran, Arie L. Rijkeboer Necessary and sufficient condítions for the exist~nce of definite solution of the matrix equation X f ATX- A- I
positive
Peter M. Kort A dynamic costs
484
a
model
of the firm with uncertain earnings and adjustment
Raymond H.J.M. Gradus, Peter M. Kort Optimal taxation on profit and pollution framework
within
a
macroeconomic
485
René van den Brink, Robert P. Gilles Axiomatizations of the Conjunctive Permission Value for Games with Permission Structures
486
A.E. Brouwer ~ W.H. Haemers The Gewirtz graph - an exercise in the theory of graph spectra
48~
Pim Adang, Bertrand Melenberg Intratemporal uncertainty in the multi-good model: motivation and application
life
cycle
consumption
488
J.H.J. Roemen The long term elasticity of the milk supply with respect to the milk price in the Netherlands in the period 1969-1984
489
Herbert Hamers The Shapley-Entrance Game
490
Rezaul Kabir and Theo Vermaelen Insider trading restrictions and the stock market
491
Piet A.
Verheyen
The economic explanation of the jump of the co-state variable 492
Drs. F.I..J.W. Manders en Dr. J.A.C. de Haan De orp;anisatorische n5pect,en bij systeemontwikkeLing een beschouwing op besturing en verandering
493
Paul C. van Batenburg and J. Kriens Applications of statistical methods and techniques to auditing and accounting
494
Ruud T. Frambach The diffusion of innovations:
495
J.H.J.
factors
Roemen
A decision rule for the 496
the influence of supply-side
(des)investments in
Hans Kremers and Dolf Talman An SLSPP-algorithm to compute an linear production technologies
the dairy cow stock
equilibrium
in
an
economy
with
vi
497
L.W.G.
Strijbosch and R.M.J.
Heuts
Investigating several alternatives for estimating the compound lead time demand in an (s,Q) inventory model 498
Bert Bettonvil and Jack P.C. Kleijnen in Identifying the important factors factors
simulation
models
with
many
499
Drs. H.C.A. Roest, Drs. F.L. Tijssen Beheersing van het kwaliteitsperceptieproces bij diensten door middel van keurmerken
500
B.B. van der Genugten Density of the F-statistic normal distributed errors
in
the
linear
model
with
501
Harry Barkema and Sytse Douma The direction, mode and location of corporate expansions
502
Gert Nieuwenhuis Bridging the distribution
gap
between
a
stationary point process
arbitrarily
and its Palm
503
Chris Veld Motives for the use of equity-warrants by Dutch companies
504
Pieter K. Jagersma Een etiologie van horizontale internationale ondernemingsexpansie
505
B. Kaper On M-functions and their application to input-output models
506
A.B.T.M. van Schaik Produktiviteit en Arbeidsparticipatie
507
Peter Borm, Anne van den Nouweland and Stef Tijs Cooperation and communication restrictions: a survey
508
Willy Spanjers, Robert P. Gilles, Pieter H.M. Ruys Hierarchical trade and downstream information
509
Martijn P. Tummers The Effect of Systematic Misperception of Income on the Subjective Poverty Line
510
A.G. de Kok Basics of Inventory Management: Renewal theoretic background
Part 1
511
J.P.C. Blanc, F.A. van der Duyn Schouten, B. Pourbabai Optimizing flow rates in a queueing network with side constraints
512
R. Peeters On Coloring j-Unit Sphere Graphs
V11
513
Drs.
J.
Dagevos,
Regional networks 514
Drs.
economic
L.
Oerlemans,
policy,
Dr.
economic
F.
Boekema
technological
innovation
and
Erwin van der Krabben
Het functioneren van stedelijke onroerend-goed-markten in Nederland een theoretisch kader 515
Drs. E. Schaling European central bank independence and inflation persistence
516
Peter M. Kort Optimal firm
517
abatement polícies within a stochastic dynamic model
519
the
Pim Adang
Expenditure tion model 518
of
versus consumption in the multi-good life cycle consump-
Pim Adang Large, infrequent consumption in the multi-good life tion model Raymond Gradus, Sjak Smulders Pollution and Endogenous Growth
cycle
consump-
NII N I IM NÍÍÍ~ÏÍÍÍIIÍI NMIÍ ÍI IÍIÍ~NII I
