BVE... 4 Elders verworven competenties (EVC s)... 7 Toelaatbaarheid... 8 Het intakegesprek, het

Intakebrochure met informatie over de mogelijkheden voor versneld en op maat studeren aan de tweedegraads lerarenopleidingen Onderwijs en Opvoeding Hogeschool van Amsterdam

Maart 2011

Voorwoord ......................................................................................................................... 3 Het opleidingsconcept van de HvA –VO/BVE ................................................................ 4 Elders verworven competenties (EVC’s) ........................................................................ 7 Toelaatbaarheid ................................................................................................................. 8 Het intakegesprek, het intakedossier en het studiecontract ...................................... 10 Bijlage 1: Curriculum VO/BVE 2011-2012 ..................................................................... 11 Bijlage 2: Rooster ............................................................................................................ 12 Bijlage 3: Overzicht van deeltijdcoördinatoren en intakers ....................................... 13 Bijlage 4: Studiecontract ................................................................................................ 14 Bijlage 5: EVC-matrix Algemene beroepsvoorbereiding en minor ............................ 16 Bijlage 6: Vrijstelling van practische opdrachten binnen een ABV LeerPraktijk: .... 17 Bijlage 7: EVC’s Metawerk ............................................................................................. 18 Bijlage 8: EVC-Matrix Werkplekleren en bekwaamheidsproeven .............................. 19 Bijlage 9: Kopopleiding/Bachelor+ programma. .......................................................... 20 Bijlage 10: Studiecontract Bachelor + ......................................................................... 21 Bijlage 11: Collegegelden Onderwijs en Opvoeding 2011-2012................................. 23 Bijlage 12: Aanmelden en inschrijven .......................................................................... 24

Voorwoord U heeft belangstelling getoond of zich misschien al ingeschreven voor één van onze tweedegraads deeltijdopleidingen VO/BVE. In deze brochure willen wij u kort informeren over het onderwijsconcept van onze deeltijdopleidingen. Dit concept is gelijk aan dat van de voltijdopleidingen. Een groot verschil echter met de voltijd is dat bij de meeste deeltijdopleidingen het aantal contacturen minder is dan bij de voltijd. Bovendien heeft de praktijk uitgewezen dat sommige deeltijdstudenten op grond van hun curriculum vitae al zo veel kennis en ervaring hebben, dat zij in aanmerking kunnen komen voor een versnelde/verkorte opleiding. In deze brochure kunt u hierover meer lezen. Wij wensen u veel succes bij uw studie aan de HvA, VO/BVE Examencommissie van de afdeling VO/BVE Maart 2011

Het opleidingsconcept van de HvA –VO/BVE Wanneer u zich inschrijft voor de tweedegraads lerarenopleidingen dient u goed te beseffen dat u gekozen heeft voor een opleiding die u voorbereidt op het beroep van docent in een bepaald vak. U mag dan ook van de opleiding verwachten dat u niet alleen veel leert op vakinhoudelijk gebied, maar vooral dat u in de gelegenheid wordt gesteld zich die vaardigheden aan te leren die nodig zijn om straks het beroep van docent op bekwame wijze uit te kunnen oefenen. Wat die vaardigheden, ook wel competenties genoemd, precies inhouden kunt u lezen in de Wet Beroepen in het Onderwijs, de wet BIO, die in 2006 in werking is getreden. Voor meer informatie over deze wet verwijzen wij u naar de website van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL): www.lerarenweb.nl. Wat zijn competenties? Competenties zijn bekwaamheden waarover u moet beschikken om een bepaald beroep adequaat te kunnen uitoefenen. In gewoon Nederlands: U moet weten wat u in een bepaalde beroepssituatie moet doen, waarom u dat moet doen en hoe u dat doet moet doen en na afloop reflecteert u over het behaalde resultaat; heeft het opgeleverd wat ik had beoogd of had het misschien anders gemoeten, en zo ja, hoe dan? In de Wet Beroepen in het Onderwijs kunt u lezen dat een docent in het voortgezet/beroepsonderwijs op zeven terreinen competent dient te zijn: Interpersoonlijk competent Kern: ervoor zorgen dat er in de groepen leerlingen/cliënten waarmee u werkt, een prettig leef- en werkklimaat heerst. Op een goede manier leiding geven, een vriendelijke en coöperatieve sfeer scheppen en een open communicatie tot stand brengen. Pedagogisch competent Kern: leerlingen/cliënten begeleiden en ondersteunen in hun ontwikkeling tot zelfstandige en verantwoordelijke personen. Zorgen voor een veilige leeromgeving in groepen en lessen. Vakinhoudelijk en didactisch competent Kern: ervoor zorgen dat leerlingen zich de basiskennis en principes van het schoolvak eigen maken en vertrouwd raken met de wijze waarop deze kennis in het dagelijkse leven en in de wereld van hun toekomstige werk wordt gebruikt. Ontwerpen van en werken met een krachtige leeromgeving in groepen en in lessen. Organisatorisch competent Kern: ervoor zorgen dat uw werk en dat van uw collega’s op school of in de instelling goed op elkaar zijn afgestemd. Bijdragen aan het goed functioneren van de schoolorganisatie of instelling. Competent in het samenwerken met collega’s Kern: uw werk afstemmen met dat van uw collega’s op de school of instelling. Bijdragen aan een goed pedagogisch en didactisch klimaat en aan het goed functioneren van de school of instelling. Competent in het samenwerken met de omgeving Kern: contacten onderhouden met de ouders of verzorgers van de leerlingen/cliënten. Meewerken aan een goede samenwerking van uw school/instelling met andere instellingen, stage- en leerbedrijven. Competent in reflectie en ontwikkeling Kern: ervoor zorgen dat u zich steeds verder ontwikkelt en professionaliseert. Kritisch en onderzoekend stil staan bij uw handelen en beroepsopvattingen, goed weten wat u belangrijk vindt in de uitoefening van uw beroep, van welke waarden, normen en onderwijskundige opvattingen u uitgaat en tot welke resultaten dat leidt. De inrichting van de studie Wanneer u zich heeft ingeschreven voor een bepaalde opleiding ontvangt u een studiegids met daarin informatie over de inrichting van de studie in het algemeen en over die van de door u gekozen opleiding in het bijzonder (zie www.studiegids.hva.nl) . Voor elke opleiding geldt dat deze is onderverdeeld in twee delen: een Major en een Minor.

De Major omvat een voor elke opleiding wisselend aantal studieonderdelen (modules) die tezamen 210 studiepunten, ook wel ects genoemd, opleveren: 60 in jaar 1, 60 in jaar 2, 60 in jaar 3 en 30 in jaar 4. Deze studieonderdelen zijn onderverdeeld in vier categorieën, de zogeheten vier pijlers waarop de Major rust, namelijk 1) het vak en de vakdidactiek, 2) de Algemene Beroepsvoorbereiding (ABV), 3) het Werkplekleren (WPL) en 4) het Metawerk. Vak en vakdidactiek Het spreekt vanzelf dat een docent in de klas vakinhoudelijk goed beslagen ten ijs moet komen. Hoeveel en wat een docent moet weten, hangt echter sterk af van de situatie. Lesgeven in een gymnasium 3 klas is nu eenmaal anders dan aan VMBO-leerlingen van de basisberoepsgerichte leerweg, maar hoe dan ook, een goede basiskennis van het schoolvak is voor alle schoolsituaties noodzakelijk. Tegelijkertijd wordt van een docent verwacht dat hij zijn specifieke vakkennis op adequate wijze kan overdragen aan zijn leerlingen. Daarvoor zijn algemeen didactische en pedagogische vaardigheden nodig, maar ook vakdidactische. Elke opleiding heeft daarom zijn eigen vakdidactiek. Een goede docent wiskunde hoeft immers nog geen goede docent maatschappijleer te zijn. Algemene beroepsvoorbereiding (ABV) In dit deel van het opleidingsprogramma komen algemene onderwijskundige en pedagogische thema’s aan de orde onder de noemer ABV, Algemene beroepsvoorbereiding. In de studiegids kunt u lezen wat dit studieonderdeel inhoudt. Er is voor reguliere dt-studenten een aanbodgericht ABVprogramma van 24 punten, gedurende het tweede jaar van het studieprogramma. Dit aanbod start in 2011. Voor studenten met werkervaring in het onderwijs wordt er een vraaggestuurd ABVprogramma aangeboden, eveneens voor 24 punten. De inhoud van beide programma’s is grotendeels hetzelfde, het verschil is dat er bij vraaggestuurd ruimte is voor de inbreng van eigen ervaringen en gewenste verdieping. Het aanbodgerichte ABV-programma wordt elke avond aangeboden vanaf 18.30 tot uiterliik 21.50. Het vraaggerichte ABV-programma wordt slechts op twee nader bekend te maken avonden aangeboden. Werkplekleren De meest geëigende plek om wat u op de HvA heeft geleerd in de praktijk te brengen en om de competenties te ontwikkelen waarover een bekwaam docent dient te beschikken, is natuurlijk de school zelf. Vandaar dat al in het eerste jaar u ‘voor de klas’ moet gaan staan, al is het alleen maar om aan het einde van het jaar te kunnen beoordelen of u gekozen heeft voor het juiste beroep. Metawerk Onder metawerk verstaan wij bijeenkomsten waarin de student samen met zijn mentor en medestudenten werkt aan de groei van zijn vermogen tot reflecteren over zijn ontwikkeling tot toekomstig docent. Met andere woorden, tijdens deze bijeenkomsten wordt van u verwacht dat u, mede op basis van uw ervaringen op uw stageschool, bijvoorbeeld vertelt wat uw zwakke en sterke kanten zijn, wat op uw stageschool goed is gegaan en wat beter kan, hoe u werkt aan de ontwikkeling van uw competenties of wat uw opvattingen zijn over het onderwijs in het algemeen en uw eigen rol daarin in het bijzonder. Bovendien zal veel aandacht worden besteed aan hoe u een portfolio moet samenstellen. Onder portfolio wordt verstaan een verzameling van allerlei geschreven en audiovisuele documenten waarmee u kunt aantonen dat u zich hebt ontwikkeld op de zeven competenties. Op het einde van het tweede studiejaar moet u bij de meeste opleidingen kiezen voor een zogeheten Uitstroomprofiel. De afdeling VO/BVE onderscheidt twee uitstroomprofielen: 1. het havo/vwo uitstroomprofiel. In dit profiel worden studenten vooral voorbereid op het lesgeven binnen het havo/vwo-gebied. Het profiel biedt extra verdieping binnen een schoolvak en de rol van dat vak binnen vakoverstijgende projecten. 2. het beroepsonderwijs. In dit profiel worden studenten voorbereid op het lesgeven binnen het vmbo en het mbo.

In het vierde jaar moet u een Minor kiezen ter waarde van 30 studiepunten. Daarin bent u geheel vrij, zij het dat er een aantoonbaar verband moet zijn met uw toekomstig beroep als docent. Voor meer informatie zie www.hva.nl en klik dan op ‘minoren’. Zoals al herhaaldelijk gezegd zijn de tweedegraads lerarenopleidingen van de HvA vooral gericht op het ontwikkelen van competenties waarover een docent moet beschikken om in het onderwijs te mogen en te kunnen werken. Vandaar dat de opleiding VO/BVE drie momenten kent waarop u een bekwaamheidsproef moet afleggen. In deze proeven moet u kunnen aantonen dat u zich op deze zeven competenties voldoende hebt ontwikkeld om uw opleiding te vervolgen. De eerste bekwaamheidsproef wordt afgelegd aan het einde van jaar 1, de propedeuse. Daarin moet u bewijzen dat u over voldoende basiskwaliteiten beschikt om met succes de studie af te ronden. Bent u voor deze proef geslaagd, dan bent u hoofdfasebekwaam. De tweede bekwaamheidsproef wordt afgelegd aan het eind van de hoofdfase (in een regulier traject is dat aan het eind van jaar 3). In deze proef moet u uw beoordelaars (assessoren) ervan overtuigen dat u over voldoende competenties beschikt om zelfstandig voor een klas te kunnen staan. U doet dat door middel van uw portfolio, een verzamelmap met allerhande bewijsmateriaal, waaronder video/dvd-opnames van lessen die u heeft gegeven op uw stageschool. Wanneer u deze tweede proef met succes heeft afgelegd, dan bent u Lio-bekwaam en mag u aan uw laatste stage beginnen, de zogeheten lio-stage of werkplekleren 4. De derde bekwaamheidsproef wordt afgelegd aan het einde van uw studie. In deze proef moet u aan de hand van uw portfolio aantonen dat u niet alleen voldoet aan de kwaliteitseisen die in de Wet BIO zijn vastgelegd. Tenslotte nog het volgende. Aan het einde van het eerste jaar moet u minimaal 40 van de 60 studiepunten hebben gehaald, waaronder een aantal zogeheten geoormerkte studiepunten zoals het Werkplekleren en het Metawerk. Zo niet, dan krijgt u een Bindend Afwijzend Studieadvies (BAS). Verder geldt dat u aan het einde van het tweede jaar uw eerste jaar moet hebben afgerond.

Elders verworven competenties (EVC’s) Het curriculum van de deeltijdopleidingen is net als bij de voltijdopleidingen verdeeld in een Major en Minor en telt eveneens 240 studiepunten. Deeltijdstudenten moeten dus in principe dezelfde modules volgen als de voltijdstudenten. Het aantal contacturen is meestal beperkt tot één middag en/of één avond. Op bladzijde 12 van deze brochure vindt u het rooster met het overzicht van de onderwijsactiviteiten van de verschillende deeltijdopleidingen. In de praktijk betekent het geringe aantal contacturen dat u meer dan de voltijdstudenten thuis tijd moet besteden aan uw studie. Uiteraard gaan de deeltijdopleidingen ook uit van dezelfde competenties als voltijdopleidingen en wordt van deeltijdstudenten verwacht dat ook zij aan het einde van hun studie kunnen aantonen dat zij voldoen aan de bekwaamheidseisen van de Wet BIO. Bij voltijdstudenten (gemiddelde leeftijd 18 – 19 jaar en met een VWO-, Havo- of MBO4 diploma) gaat de opleiding er vanuit dat zij vier jaar nodig hebben om bekwaamheidsproef 3 af te leggen, waarin zij kunnen aantonen dat zij startbekwaam zijn en derhalve competent zijn om het beroep van docent te kunnen uitoefenen. Voor de deeltijdstudie geldt dit niet, om de eenvoudige reden dat veel deeltijdstudenten ouder zijn, over meer levenservaring beschikken, verschillende werkzaamheden hebben verricht en om die reden in hun competentieontwikkeling verder zijn dan voltijdstudenten. Met andere woorden, deeltijdstudenten beschikken vaak over zogeheten EVC’s, eerder of elders verworven competenties. Voorbeelden zijn studenten die een pedagogische opleiding hebben genoten, een HBO-opleiding hebben afgerond of een universitaire achtergrond hebben of lesgeven op een middelbare school. De lerarenopleiding heeft besloten de deeltijdstudie ‘competentiegericht’ in te richten en voor iedere deeltijdstudent die zich inschrijft een traject op maat aan te bieden, dat recht doet aan de EVC’s die hij of zij meebrengt. Dit betekent dat een deeltijdstudent met aantoonbare EVC’s in aanmerking kan komen voor vrijstellingen voor hetzij vakmodules of pedagogische en didactische modules. In de twee matrices op bladzijde 16 en 19 is op overzichtelijke wijze weergegeven welke EVC’s vrijstellingen opleveren. Er is ook een mogelijkheid om een EVC assessment af te leggen voorafgaand aan de inschrijving voor een lerarenopleiding. Zie hiervoor het hoofdstuk over toelaatbaarheid op pagina 9 van deze brochure. Een competentiegerichte opleiding betekent echter nog meer. Zoals boven beschreven is de stageschool de aangewezen plaats om die competenties te ontwikkelen die nodig zijn om het beroep van docent op bekwame wijze uit te oefenen. Voor de voltijdstudenten geldt daarom dat zij al in het eerste jaar vanaf januari één dag in de week op een school stage moeten lopen. In jaar twee beginnen zij in november met Werkplekleren 2 en in jaar drie al vanaf september. In jaar vier volgen zij hun minor en zijn de rest van de tijd op school om vervolgens aan het einde van het jaar de bekwaamheidsproef 3 af te leggen. Voor deeltijdstudenten geldt een andere regel. De deeltijdstudie rekent niet in jaren maar in niveaus. Zoals gezegd zijn er drie niveaus: Hoofdfasebekwaam, liobekwaam en startbekwaam. Een voltijdstudent legt aan het einde van jaar 1 bekwaamheidsproef 1 af, aan het einde van jaar 3 bekwaamheidsproef 2 en aan het einde van zijn studie bekwaamheidsproef 3. Bij elke bekwaamheidsproef moet de student laten zien dat hij op het gewenste niveau zit en zich dus op de zeven competenties voldoende heeft ontwikkeld. Voor deeltijdstudenten gelden deze strikte regels niet, omdat zij afbreuk doen aan het principe van een competentiegerichte opleiding. Wanneer een deeltijdstudent denkt te kunnen aantonen dat hij het gewenste niveau heeft bereikt, kan hij een bekwaamheidsproef afleggen. Voorwaarde is wel dat de student die een bekwaamheidsproef aanvraagt over voldoende vakinhoudelijke, vakdidactische, didactische en pedagogische kennis en vaardigheden beschikt om bekwaamheidsproef 2 aan te vragen. Met andere woorden, hij zal voldoende vakinhoudelijke en vakdidactische modules moeten hebben gehaald inclusief het ABV-progamma. Het competentiegericht leren houdt verder in dat een deeltijdstudent voor een belangrijk deel zijn eigen studieprogramma mag samenstellen in tegenstelling tot een voltijdstudent die een vastgelegd traject moet volgen. Een student geschiedenis mag bijvoorbeeld zowel op woensdag modules uit het eerste jaar als op maandag modules uit het tweede jaar volgen.

Toelaatbaarheid Of u zich bij de Hogeschool van Amsterdam kunt inschrijven voor een studie aan een van onze lerarenopleidingen, is afhankelijk van de vraag of u toelaatbaar bent. Globaal gezegd zijn er vier mogelijkheden: Toelaatbaar op grond van vooropleiding: Een student is toelaatbaar als hij voldoet aan de vooropleidingseisen. Deze eisen staan per opleiding beschreven in de Onderwijs en Examenregeling (OER) van de desbetreffende opleiding. Toelaatbaar op grond van een buitenlands diploma: Heeft u een buitenlands diploma, dan moet dit zijn gewaardeerd. Tevens moet u dan in het bezit zijn van een diploma Nederlands als 2e taal (NT2). Voor beide zaken is de Dienst Studentenzaken te raadplegen. Zie www.sz.hva.nl Toelaatbaar op grond van de zogeheten 21+ toets Heeft u geen diploma dat toelating verschaft, dan kunt u deelnemen aan de 21+ toets van de Hogeschool van Amsterdam op voorwaarde natuurlijk dat u 21 jaar of ouder bent. Toelatingstoetsen van andere instellingen worden door de Hogeschool van Amsterdam niet geaccepteerd. Een eenmaal aan de Hogeschool van Amsterdam met goed gevolg afgelegde 21+ toelatingstoets is twee jaar geldig. Het volgen van trainingen voorafgaand aan de 21+toets behoort tot de mogelijkheden. Data waarop de 21+toets kan worden afgelegd: 29 maart 2011 14 juni 2011 9 augustus 2011 Voor meer informatie over de 21+toets zie de 21+Infowijzer en www.hva.nl/toelating Toelaatbaar op grond van een EVC-assessment of ZIB-assessment: Toelating is ook mogelijk op grond van een door u af te leggen assessment waarbij u aantoont te beschikken over voldoende eerder of elders verworven competenties. Er zijn twee mogelijkheden: een EVC-assessment of een ZIB-assessment. 1) EVC-assessment Om aan dit assessment te kunnen deelnemen moet u tenminste aan de volgende twee criteria voldoen: - Minimaal drie jaar relevante werkervaring - Tenminste één jaar voor 0,5 fte. onbevoegd lesgeven voor de klas Op basis van het assessment stellen de twee assessoren die het assessment afnemen een rapport op en leggen dat vervolgens voor aan de Examencommissie met het verzoek de resultaten te vertalen in een studiecontract met daarin opgenomen de vrijstellingen waar u op grond van uw evc’s recht op heeft. Deze vrijstellingen hebben alleen betrekking op de in de wet BIO vastgelegde algemene didactische en pedagogische competenties. Indien u van mening bent dat u ook nog in aanmerking komt voor vrijstellingen met betrekking tot de vakinhoud en vakdidactiek, dan dient u uw verzoek daartoe voor te leggen aan de intaker van de door u gekozen opleidingen. Uiteraard heeft ook in deze de Examencommissie het laatste woord. De kosten van dit assesment, te weten 950 euro exclusief 19% btw, zijn voor u. 2) ZIB-assessment Om aan het Zij-instroom in Beroepassessment te kunnen deelnemen moet u aan de volgende twee criteria voldoen:

- In bezit zijn van een hbo- of wo-diploma - Een aanstelling hebben als onbevoegd docent aan een vo-bve-school Bij een positief assessment wordt u een door de Examencommissie goedgekeurd programma aangeboden van maximaal twee jaar. De kosten van dit ZIB-assessment, te weten 2.025 euro worden vergoed uit de subsidie Regeling Zijinstroom in Beroep. Voor meer informatie zie www.evc.hva.nl www.leraarwordenmetevc.nl Inschrijving: U kunt zich inschrijven via http://www.studielink.nl (zie bijlage 12 van deze intakebrochure). Bij twijfel over de waarde van diploma’s of andere toelatingskwesties, raadplege men de Dienst Studentenzaken en het decanaat www.hva.nl/studeren/decanaat/decaan

Het intakegesprek, het intakedossier en het studiecontract Om vast stellen of u in aanmerking komt voor vrijstellingen, moet een intakegesprek plaatsvinden. Een dergelijk intakegesprek is overigens een vereiste dat voor een ieder die zich wil inschrijven ook al komt u voor geen enkele vrijstelling in aanmerking. Het is dan ook van belang dat u zo snel mogelijk na uw aanmelding een aanvraag hiervoor indient bij de coördinator van de door u gekozen deeltijdstudie of bij de docent die de intakegesprekken voert. De namen van de desbetreffende coördinatoren en/of intakers vindt u in bijlage 3. Aan dit intakegesprek zijn geen kosten verbonden. Het intakegesprek vindt plaats op basis van een door u samengesteld intakedossier. Dit dossier bevat een uitgebreid curriculum vitae en allerlei bewijsstukken, zoals diploma’s, certificaten, getuigschriften, referenties etc., waarmee u de intaker kunt overtuigen dat u in aanmerking kunt komen voor vrijstellingen voor vak- en vakdidactische modules, didactische en pedagogische modules en een verkort werkpleklerentraject. Op basis van dit dossier worden door u en de intaker een voorlopig studiecontract1 gesloten waarin voorstellen voor vrijstellingen worden opgenomen. Dit voorlopige contract wordt vervolgens door de intaker voorgelegd aan de Examencommissie vo-bve van de HvA. Deze commissie heeft tot taak te beoordelen of de in het contract voorgestelde vrijstellingen terecht zijn en dus kunnen worden toegekend. De Examencommissie hanteert hierbij niet alleen de matrices die u kunt vinden in de bijlagen 5 – 9, maar beoordeelt ook of de vrijstellingen die door u en de intaker zijn voorgesteld op basis van evc’s die niet in de matrices voorkomen voldoende grond hebben. Nadat de Examencommissie het contract heeft goedgekeurd en ondertekend, wordt het bewaard op het Onderwijsbureau. U kunt daar een ondertekend exemplaar afhalen. Mocht u tijdens de studie van mening zijn dat u alsnog in aanmerking komt voor een vrijstelling, dan kunt u daartoe een verzoek indienen bij de secretaris van de Examencommissie. U dient dan een mail te sturen naar: [email protected] Uiteraard dient dit verzoek te worden gemotiveerd met de nodige bewijsstukken. Het EVC-assessment en het ZIB-assessment Behalve op basis van het intakegesprek, dat altijd moet plaatsvinden, ook al is er geen reden voor het verlenen van vrijstellingen, zijn er nog twee andere mogelijkheden om in aanmerking te komen voor vrijstellingen en een versneld studietraject, namelijk op basis van een EVC-assessment of een ZIBassessment. Wat beide assessments inhouden en aan welke criteria u moet voldoen om daaraan te mogen deelnemen kunt u lezen in bovenstaande paragraaf.

1

Bij het ter perse gaan van deze intakebrocuhure was het in SIS gebruikte format nog niet beschikbaar. Het huidige format kan daar dus van afwijken.

Bijlage 1: Curriculum VO/BVE 2011-2012 propedeuse jaar 1 vak & vakdidactiek 42 stp (kennisbasis)

hoofdfase jaar 2 jaar 3 ABV 24 stp (kennisbasis)

vak & vakdidactiek 18 stp (kennisbasis)

afstudeerfase jaar 4

vak & vakdidactiek 36 stp (deels geprofileerd, per vak verschillend, deels kennisbasis) minor 30 stp (naar keuze van de student)

Versnellers kunnen de 24 stp ABV doen in hun eerste jaar LIO Praktijk Onderzoek 9 stp

werkplekleren 12 stp

werkplekleren 12 stp

werkplekleren 18 stp (> 30 % geprofileerd)

metawerk 6 stp

metawerk 3 stp

metawerk 6 stp

vrije keuze 3 stp

werkplekleren 18 stp (geprofileerd)

metawerk 3 stp

Bijlage 2: Rooster Het schema hieronder geeft een overzicht van de dagen waarop onderwijsactiviteiten van de deeltijdopleidingen in het studiejaar 2011-2012 plaatsvinden. De contacturen zijn geroosterd tussen 12.40-21.50 uur. Deeltijdstudenten hebben vaak vele verplichtingen. Houdt u er dus rekening mee dat u geen andere verplichtingen aangaat op de aangegeven tijdstippen.

Aardrijkskunde

maandag Jaar 1en 3 (12.40-21.50)

dinsdag

Jaar 1 (12.40-21.50) jaar 2,3,4 (17.40-21.50) Jaar 1-2 (10.10-20.10) versnellers (17.40 – 21.50) Jaar 1 + 3 (12.40-21.50)

Biologie

Horeca & Voeding Economie Geschiedenis

Jaar 1-4 (12.40-21.50) Jaar 2 + 4 (12.40-21.50)

Natuurkunde / Scheikunde Engels en Nederlands Frans Mens & Technologie3/ Techniek in de onderbouw Wiskunde

donderdag Jaar 2 en 4 (12.40-21.50) Jaar 1 (17.40-21.50) jaar 2,3,4 (12.40-21.50) Jaar 3-4 (10.10-16.50)

Jaar 1-42 (10.10-21.50)

Gezondheidszorg & Welzijn Maatschappijleer

Woensdag

Jaar 1-4 (12.40-21.50) Jaar 1 t/m 4 Jaar 1 t/m 4 (12.40-21.50) (12.40-21.50) Jaar 1, 3, 4 Jaar 2 (12.40-21.50) (12.40-21.50) Jaar 1 + 3 Jaar 2 + 4 (12.40-21.50) (12.40-21.50) maandagmiddag en / of maandagavond en woensdagmiddag en/of woensdagavond (tussen 12.40 en 21.50)

Jaar 1,3,4 (12.40-21.50)

Jaar 2 (12.40-21.50)

2

In jaar 1, 3 en 4 is de lestijd van 10.10-21.50 uur, in jaar 2 van 12.40-21.50 uur. ABV wordt vanaf 18.30 tot uiterliik 21.50 uur gegeven. 3

De HvA is van plan om in 2011 te starten met de nieuwe opleiding Leraar Mens en Technologie. Op dit moment is de opleiding nog in afwachting van ministeriële toestemming (accreditatie). Houd de website in de gaten voor meer informatie: http://www.deeltijd.hva.nl/leraar-mens-technologie/.

Bijlage 3: Overzicht van deeltijdcoördinatoren en intakers Aardrijkskunde Biologie Horeca & Voeding Economie Engels Frans Geschiedenis Gezondheidszorg & Welzijn Maatschappijleer Natuurkunde / Scheikunde Nederlands Techniek Onderbouw Mens & Technologie4 Wiskunde

4

Coördinator

Docent die de intake verzorgt

René Marchand

René Marchand

Hein Dirks

Hein Dirks

Michael Laarman

Michael Laarman/ Jos Bongers/ Ellen van Kooten

Jos Steins

Jos Steins

Sarah Talbot

Sarah Talbot

Martine Thoraval

Zineb Lekbir

Ben Speet

Ben Speet, Hans Bulthuis

Annemiek van Lith

Annemiek van Lith / Rob Ruijken

Mieke Bernaerts

Mieke Bernaerts

Gert de Goede

Marieke Goosens

Henk Brouwer

Henk Brouwer/ Anne van Wingerden

Antoine van Dongen Antoine van Dongen Frans Leynse

John Macco John Macco Frans Leynse

De HvA is van plan om in 2011 te starten met de nieuwe opleiding Leraar Mens en Technologie. Op dit moment is de opleiding nog in afwachting van ministeriële toestemming (accreditatie). Houd de website in de gaten voor meer informatie: http://www.deeltijd.hva.nl/leraar-mens-technologie/.

Bijlage 4: Studiecontract5 STUDIECONTRACT DEELTIJDOPLEIDING STATUS CONTRACT: concept Naam student:

Profiel van de student: opleiding/scholing:

Opleiding: Cohort:

2e GR.

2011-2012 afgerond ja(J)/alleen prop.(P)/nee(N):

Jaar afronding:

•

Datum intake: Naam intaker: Handtekening namens examencommissie:

• • •

Handtekening student: relevante werkervaring: • Gekwalificeerde onderdelen BAS (zie ook OER, art. 6.2) a. Werkplekleren 1 (het stagedeel = 6 stp) b. Metawerk 2 / Bekwaamheidsproef jaar 1 (3 stp) c.

Modulenaam

5

periode:

•

periode:

•

periode:

•

periode:

stp

Afspraak op grond van opleiding/werkervaring (zo nodig verwijzing 9 naar bijlagen) V A K 1 (42 studiepunten jaar 1) X X X X X X X X X X V A K 2 (18 studiepunten jaar 2) 6

P 7

Afspraak: 8 W/N/T

Bij het ter perse gaan van deze intakebrocuhure was de wijze waarop deze gegevens in het cijferregistratiesysteem worden opgenomen nog niet bekend. Het huidige format kan daar dus van afwijken. 6 stp.: studiepunten 7 P: propedeusevak 8 Afspraak: W: wel doen / N: niet doen / T: alleen tentamen 9 Een toelichting voor die gevallen waarin de matrix niet voorziet.

K E U Z E U I T S T R O O M P R O F I E L HAVO/VWO of BEROEPSONDERWIJS Profiel omvat Werkplekleren 3 en 4, LIO Praktijk Onderzoek en het vakdeel (30 stp) uit jaar 3 Keuze is uiterlijk gemaakt bij afsluiting Metawerk 3 V A K 3 (36 studiepunten jaar 3 uitstroomprofiel HAVO/VWO)

V A K 3 (36 studiepunten jaar 3 uitstroomprofiel Beroepsonderwijs)

W E R K P L E K L E R E N (60 studiepunten) Voorbereiding Werkplekleren 1a 3 X Voorbereiding Werkplekleren 1b 3 X Werkplekleren 1 (= het stagedeel) 6 X Voorbereiding Werkplekleren-2 (= 3 vakdidactiek) Werkplekleren 2 9 (incl. Professioneel spreken) Werkplekleren 3 18 Werkplekleren 4 18 M E T A W E R K (18 studiepunten) Metawerk jaar 1a 3 X Metawerk jaar 1b/Bekwaamheidsproef 1 3 X Metawerk jaar 2 3 Onderzoek metawerk 2 *

Metawerk jaar 3a Metawerk jaar 3b/Bekwaamheidsproef 2 Metawerk Supervisie jaar 4: Bekwaamheidsproef 3

3 3 1

2 K E U Z E P U N T E N (3 studiepunten) Keuzepunten 3 ALGEMENE BEROEPSVOORBEREIDING (ABV) (24 studiepunten) Didactiek in de meertalige multiculturele 12 klas: 1. 2.

3.

Prestatie1: lessenserie met activerende didactiek Prestatie 2: lessenserie Ontwerpen Taalgericht Vakonderwijs. Prestatie 3: onderzoek*

Adolescentiepsychologie en leerlingbegeleiding:

12

1.

Prestatie1: onderzoek *

2.

Prestatie 2: gespreksvaardigheden

3. Prestatie 3: workshop over gedrags- of leerstoornis

Lio Praktijk Onderzoek Minor

LIO PRAKTIJK ONDERZOEK (9 studiepunten) 9 M I N O R (30 studiepunten) 30

* De drie onderzoeksopdrachten maken deel uit van de Onderzoekslijn en worden vrijgesteld als een kandidaat al een afgeronde hbo- of wo opleiding heeft. Vrijstelling wordt toegekend na afronding van de totale module.

Bijlage 5: EVC-matrix Algemene beroepsvoorbereiding en minor Categorie student

Programmaonderdeel: geïntegreerd ABV programma, bestaand uit: Semester 1: Didactiek in de (meertalige, multiculturele) klas

Onbevoegd 10 docent in vo/bve

Bevoegdheid ander 1e of 2e graads 11 schoolvak

Hbo/wo in verwant vak

Pabo

Studenten kunnen deel nemen aan het vraaggestuurde ABV programma.

Studenten maken een tentamen Taalgericht 12 Vakonderwijs , indien de bevoegdheid ouder is dan 5 jaar

Studenten kunnen deelnemen aan het vraaggestuurde ABV programma mbt Didactiek in de (meertalige, multiculturele) klas in semester 1.

Studenten maken een tentamen Taalgericht Vakonderwijs.

Verder vrijstelling.

Semester 2: Adolescentiepsychologie en leerlingbegeleiding V

V

Verder vrijstelling.

Studenten kunnen deelnemen aan het vraaggestuurde ABV programma voor versnellers mbt Adolescentiepsychologie en leerlingbegeleiding in semester 2.

Minor

-

V

V

V

Onderzoek

-

V

V

V

10

Studenten die de erkende pedagogisch/didactische BVE cursus hebben afgerond, wordt geadviseerd deel te nemen aan het vraaggestuurde ABV programma. Richtlijn voor deelname aan het vraaggestuurde programma voor onbevoegde docenten is twee jaar ervaring. 11 Vrijstellingen worden alleen toegekend in geval van recente leservaring en/of een diploma dat niet ouder is dan 5 jaar. 12 Te bestuderen voor het tentamen: Taalgericht vakonderwijs van M. Hajer & Theun Meestringa 16 De tweedegraads deeltijdopleidingen VO/BVE, 2011-2012

Bijlage 6: Vrijstelling van practische opdrachten binnen een ABV LeerPraktijk: Hieronder worden opdrachten (Prestaties) genoemd per onderdeel. In bepaalde gevallen is het mogelijk vrijstelling voor deze opdrachten te verwerven. Deze worden hieronder gespecificeerd. Kandidaten die menen recht te hebben op vrijstellingen van prestaties, dienen op basis van het onderstaande hiertoe een verzoek in bij de examencommissie. Semester 1: Didactiek in de meertalige, multiculturele klas. 1. Prestatie 1: lessenserie met activerende didactiek gebaseerd op de effectieve les van Ebbens en de vijf dimensies van Marzano. Vrijstelling voor deze prestatie indien met certificaten en eigen ontwerp aangetoond kan worden dat student de theorie van Ebbens en Marzano in de praktijk kan toepassen. 2. Prestatie 2: lessenserie ontwerpen met Taalgericht vakonderwijs. Vrijstelling indien met certificaten en eigen ontwerp aangetoond kan worden dat student het Taalgericht Vakonderwijs beheerst en toepast. 3. Prestatie 3: onderzoek op het terrein van didactiek in de meertalige, multiculturele klas. Vrijstelling voor afgestudeerden in het hoger onderwijs. Semester 2: Adolescentiepsychologie en leerlingbegeleiding 1. Prestatie 1: onderzoek op het terrein van adolescentiepsychologie en onderwijs. Vrijstelling voor afgestudeerden in het hoger onderwijs. 2. Prestatie 2: gespreksvaardigheden. Vrijstelling indien student via cursussen en trainingen kan aantonen getraind te zijn in gespreksvaardigheden. 3. Prestatie 3: workshop op het gebied van een leer- of gedragsstoornis. Studenten kiezen zelf het precieze onderwerp van de workshop.

De tweedegraads deeltijdopleidingen VO/BVE, 2011-2012

17

Bijlage 7: EVC’s Metawerk Voor deeltijdstudenten geldt dat het volgen van metawerk net zo lang duurt als de studie. Een deeltijdstudent die een versneld traject volgt van bijvoorbeeld twee jaar, behaalt in die twee jaar alle studiepunten van het metawerk. Anders gezegd, wanneer een deeltijdstudent bekwaamheidsproef 1 heeft gehaald, krijgt hij de metawerkpunten van jaar 1. Heeft hij bekwaamheidsproef 2 afgelegd, dan krijgt hij de metawerkpunten van jaar 2 en 3. Hetzelfde geldt voor bekwaamheidsproef 3. Zodra hij deze met succes heeft afgelegd, dan ontvangt hij de resterende metawerkpunten, onafhankelijk van het moment waarop hij deze proef heeft afgelegd, ook al is dit aan het einde van jaar 2. Verder geldt dat wie vrijgesteld is van werkplekleren 1, automatisch vrijstelling krijgt voor metawerk 1a en 1b, behoudens instructeurs of assistenten in vo of mbo (zie bijlage 8) e

e

Studenten met een 1 of 2 graads bevoegdheid in een ander schoolvak hoeven slechts één bekwaamheidsproef af te leggen waarbij zij moeten aantonen dat zij bekwaam zijn in de vakdidactiek van het desbetreffende schoolvak (competentie 3). Zij zijn daarbij in staat de samenhang tussen de vakdidactische competentie en de andere competenties inzichtelijk te maken. In de praktijk betekent dit dat zij werkplekleren 2, 3 én 4 mogen samenvoegen tot één werkpleklerentraject en dat voor hen geldt dat bekwaamheidsproef 2 én 3 samengevoegd worden tot één bekwaamheidsproef. Voor studenten die zijn vrijgesteld van het Lio Praktijk Onderzoek (LPO) geldt dat zij ook zijn vrijgesteld van de onderzoekslijn door de opleiding heen. Dat wil voor metawerk zeggen dat zij tevens zijn vrijgesteld van de onderzoekscomponent van metawerk jaar 2.

De tweedegraads deeltijdopleidingen VO/BVE, 2011-2012

18

Bijlage 8: EVC-Matrix Werkplekleren en bekwaamheidsproeven T = alleen Toets; V = Vrijstelling Categorie student

werkzaam als onbevoegd docent in vo of mbo (zie 1)

e

e

1 of 2 graads bevoegdheid in ander schoolvak

diploma pabo

diploma hbo/wo, met sociaalagogische of pedagogische of verwante opleiding

Programmaonderdeel

werkzaam als instructeur of assistent in vo of mbo

onvoltooide lerarenopl. incl. stages en beroepsvoorbereiding

erkende pedagogischdidactische BVE-cursus (bijv. van CNA)

(zie 1) mbo als eigen opleidingsniveau

T

V

T

T

T

V

T

VWPL 1 B

V

V

V

V

V

V

V

WPL 1

V

V

V

V

V

V

V

V

V

V

V

V

V

VWPL 1 A

zie 2)

Bekwaamheidsproef 1

zie 3)

WPL 2

zie 4)

WPL 3

zie 4)

Bekwaamheidsproef 2

zie 5)

WPL 4

Zie 5)

Bekwaamheidsproef 3

zie 5)

1) Werkzaam als onbevoegd docent, minimaal vanaf de start van de opleiding. 2) De tentamenstof bestaat uit deel 1A van de reader Voorbereiding Werkplekleren 1. 3) Een vrijstelling voor werkplekleren 1 betekent automatisch ook vrijstelling voor het metawerk van jaar 1 en voor bekwaamheidsproef 1. Dit laatste geldt niet voor hen die een mbo-opleiding hebben en werkzaam zijn als instructeur of assistent. 4) Op basis van EVC’s kan bij de intake afgesproken worden WPL 2 en WPL 3 samen te voegen. Ook kan op basis van de getoonde competentieontwikkeling gedurende de opleiding, in goed overleg met student, school en opleiding, besloten worden tot het samenvoegen en/of versneld doorlopen van WPL 2 en 3. e e 5) Studenten met een 1 of 2 graads bevoegdheid in een ander schoolvak hoeven slechts één bekwaamheidsproef af te leggen waarbij zij moeten aantonen dat zij bekwaam zijn in de vakdidactiek van het desbetreffende schoolvak (competentie 3). In de praktijk betekent dit dat zij werkplekleren 2, 3 én 4 mogen samenvoegen tot één werkpleklerentraject en dat voor hen geldt dat bekwaamheidsproef 2 én 3 samengevoegd worden tot één bekwaamheidsproef.

De tweedegraads deeltijdopleidingen VO/BVE, 2011-2012

19

Bijlage 9: Kopopleiding/Bachelor+ programma. Inleiding De opleiding VO-BVE kent een zogeheten eenjarige kopopleiding voor de voltijd. Voor de deeltijd is er ook een eenjarig programma, nl. het Bachelor+ programma. Deze eenjarige opleiding is bestemd voor studenten met een verwante HBO opleiding. In de onderstaande tabel kunt u zien welke opleidingen dit zijn. In bijlage 10 ziet u hoe dit eenjarige programma is samengesteld HBO-bachelor Bedrijfseconomie Accountancy Fiscale economie

WO-bachelor Commerciële economie Management Economie en Recht Commerciële economie

Politicologie

Bevoegdheid Leraar economie Leraar algemene economie Leraar bedrijfseconomie Leraar maatschappijleer

Nederlandse taal en cultuur

Leraar Nederlands

Engelse taal en cultuur Franse taal en cultuur Romaanse talen en culturen – afstudeerrichting Frans Aardwetenschappen Sociale geografie en Planologie Geschiedenis

Leraar Engels

Bedrijfseconomie Algemene economie

Leraar Frans Leraar aardrijkskunde Leraar geschiedenis

Bedrijfswiskunde

Wiskunde

Leraar wiskunde

Technische natuurkunde

Natuurkunde

Leraar natuurkunde

Industrieel product ontwerpen

Industrial design

Leraar techniek

Chemie

Scheikunde

Leraar scheikunde

Biologie

Leraar biologie Leraar werktuigbouw * Leraar techniek * Leraar elektrotechniek *

Werktuigbouwkunde

Werktuigbouwkunde

Elektrotechniek, AOT Techniek

Elektrotechniek

Autotechniek, Automotive Bouwkunde

Bouwkunde

Leraar motorvoertuigentechniek * Leraar bouwkunde * Leraar bouwtechniek *

e

* Door bij de HvA de lerarenopleiding Mens en Technologie, met specialisatie van het betreffende vakgebied te doen, kan de onderwijsbevoegdheid 2 graad worden behaald (onder voorbehoud van ministeriële toestemming). De tweedegraads deeltijdopleidingen VO/BVE, 2011-2012

20

Bijlage 10: Studiecontract Bachelor + 13 Jaar van aankomst 2011 STATUS CONTRACT:

Profiel van de student:

Naam student:

opleiding/scholing:

Opleiding(en):

•

Cohort: Bachelor+2011

•

Datum intake: -2011

afgerond ja(J)/alleen prop.(P)/nee(N):

Jaar afronding:

•

Naam intaker:

•

Handtekening namens

•

examencommissie: relevante werkervaring: • Handtekening student:

Gekwalificeerde onderdelen BAS (zie ook OER, art. 6.2)

periode:

•

periode:

•

periode:

•

periode:

N.v.t. i.v.m. vrijstelling Propedeuse

Modulenaam

Studiepunten (ects)

Afspraak: W = wel doen // N = niet doen // G = gedeeltelijk doen, nl: // V = vervanging, nl:

Afspraak op grond van opleiding/werkervaring(zo nodig verwijzing naar bijlagen)

Vrijstelling propedeuse wegens HBO-WO Bachelor (60 ects) (zie protocol BACH+2011) Vrijstelling hoofdfase incl. Minor wegens HBO-WO Bachelor (120 ects) (zie protocol BACH+2011) W E R K P L E K L E R E N (30 ects) Werkplekleren periode 1 2 W Werkplekleren periode 2 6 W Werkplekleren periode 3 + BP2 10 W Werkplekleren periode 4 + BP3 12 W

13

Bij het ter perse gaan van deze intakebrocuhure was de wijze waarop deze gegevens in het cijferregistratiesysteem worden opgenomen nog niet bekend. Het huidige format kan daar dus van afwijken.

21

Seminar 1A: Casus 1 Seminar 1B: Casus 2 Seminar 2: Casus 3 Seminar 2: Casus 4 Seminar 2: Educatief ontwerpen VAKDIDACTIEK (8 ects) Vakdidactiek periode 1 Vakdidactiek periode 2 Vakdidactiek periode 3 Vakdidactiek periode 4 LIO PRAKTIJK ONDERZOEK (9 ects)

8 6 2 3 3

W W W W W

4 2 1 1

W W W W

N.B. De seminars en metawerk worden gegeven op de maandag van 18.30 - 21.50 uur.

.

Studenten die de Bachelor+ willen volgen moeten minimaal 6 uur per week besteden aan werkplekleren

22

Bijlage 11: Collegegelden Onderwijs en Opvoeding 2011-2012 Voor iedere bacheler(BA)student die niet is ingeschreven per 1-9-2010 bij HvA Beschikt over diploma BA Ja voltijd / deeltijd € 7.200,leraren- of gezondheidszorgopleiding? Nee Voltijd / deeltijd € 1.713,Voor iedere BA student die is ingeschreven per 1-9-2010 bij HvA Beschikt over diploma BA Ja Voltijd = deeltijd leraren-of gezondheidszorgopleiding? Nee (inclusief een tweede voltijd lerarenopleiding starten voordat deeltijd

€ 3.515,- (2011-20112) € 5.357,- (2012-2013) € 7.200,- (2013-2014) € 1.713,€ 1.434,- (2011-2012) de eerste met diploma is afgerond) € 1.574,- (2012-2013) € 1.713,- (2013-2014) Voor iedere master(MA)student die niet is ingeschreven per 1-9-2010 bij HvA Beschikt over diploma MA Ja voltijd / deeltijd € 7.200,leraren- of gezondheidszorgopleiding? Nee Voltijd / deeltijd € 1.713,Voor iedere MA student die is ingeschreven per 1-9-2010 bij HvA Beschikt over diploma MA Ja Voltijd = deeltijd € 3.515,- (2011-20112) leraren- of gezondheidszorg€ 5.357,- (2012-2013) opleiding? € 7.200,- (2013-2014) Nee (inclusief een tweede voltijd € 1.713,lerarenopleiding starten voordat de eerste met diploma is afgerond)

Dit overzicht dient slechts ter informatie. De precieze regeling is te vinden op: http://www.hva.nl/financieel/collegegeldtarieven.htm

23

Bijlage 12: Aanmelden en inschrijven Heb je de opleiding gevonden die bij je past? Meld je dan aan via Studielink om je in te schrijven voor de opleiding van je keuze. Voordat je je aanmeldt bij Studielink is het raadzaam om eerst bij de opleiding van je keuze te controleren of er aanvullende toelatingseisen zijn of dat er een afwijkende aanmeldprocedure is. Na de inschrijving via Studielink Nadat je het verzoek tot inschrijving via Studielink hebt ingediend, ontvang je van Studielink een e-mail ter bevestiging. Vanaf juni ontvang je van de Centrale Studentenadministratie van de HvA een aanmeldoverzicht met daarop de gegevens die je hebt ingevoerd in Studielink. Als Studielink je persoons- of opleidingsgegevens niet kan verifieren, staat op dit aanmeldoverzicht welke documenten je moet opsturen om toegelaten te worden tot de HvA. Onderteken het aanmeldoverzicht en retourneer het zo snel mogelijk aan de Centrale Studentenadministratie met je pasfoto en de eventueel gevraagde documenten. Betalen van het collegegeld Vanaf eind juni ontvang je van ons een betalingspakket. Hierin staat onder andere hoeveel je moet betalen en hoe je kunt betalen. Het is belangrijk dat je de ingevulde en ondertekende machtiging bij voorkeur binnen 1 week na ontvangst terug stuurt naar de HvA. Vanaf 8 februari 2010 DigiD nodig voor Studielink Vanaf 8 februari 2010 kun je via Studielink uitsluitend nog met DigiD voor een studie aanmelden. Dit geldt voor alle studenten met een Nederlands woonadres. Studenten met een buitenlands woonadres blijven gebruik maken van het door Studielink verstrekte gebruikersnaam en wachtwoord. Heb je nog geen DigiD, vraag er dan direct een aan via www.digid.nl. De aanvraagperiode van een DigiD duurt ongeveer 5 werkdagen. Zorg er dus voor dat je ongeveer 1 maand voor de officiële deadlines die jouw opleiding stelt voor inschrijving je DigiD hebt aangevraagd. Wil je een opleiding doen waarvoor je moet loten, zorg dan dat je ruim voor 15 mei je DigiD hebt aangevraagd en geactiveerd! Heb je al een DigiD gebruikersnaam en wachtwoord? Dan kan je deze gebruiken voor het inloggen op Studielink. Je inlogcode van je DigiD blijft anderhalf jaar geldig nadat je deze voor het laatst hebt gebruikt. Kijk voor meer informatie op: http://www.hva.nl/inschrijven/

24