BURGERPARTICIPATIE IN (GROEN)PROJECTEN de basis voor betrokkenheid & kwaliteit in meervoud
Erika Meershoek | GIDZ
Burgers verzetten zich van ‘nature’ tegen zaken die opgelegd worden, ze ondersteunen juist datgene dat ze mede hebben bedacht. (Vince Pfaff)
Een succesvol (groen)project vraagt een goede voorbereiding. Ook al is er tijdsdruk of zijn de middelen krap, het is slim de tijd te nemen voor een gedegen vooronderzoek en een zorgvuldig participatief traject met alle belanghebbenden en gebruikers. Dit voorkomt onvrede (“ik ben niet gehoord”), miscommunicatie (“ik ben niet begrepen”) en onverschilligheid (“het betreft mij niet”). Essentieel is dat de burgers zich gerespecteerd voelen, er wederzijds vertrouwen is en dat ze het plan daadwerkelijk mede vorm kunnen geven. Mijn ervaring is dat de resultaten breder gedragen
INTRODUCTIE
en kwalitatief beter zijn als op een open en sensitieve wijze wordt samengewerkt. Bovendien maakt dat het proces leuker, creatiever en efficienter. Ter illustratie volgen enkele voorbeelden uit mijn werkpraktijk als partner in GIDZ.
Ontmoetingshekken Oerle is een uitgelezen voor-
COMMUNITY ART OERLE
2012
beeld van hoe je dmv participatie de betrokkenheid van burgers en bewoners bij hun leefomgeving kunt vergroten. De 4 van oudsher belangrijkste plekken in Oerle (gemeente Veldhoven) zijn gekozen voor een gezamenlijk kunstwerk. Van de basisschool, het dorpshuis, de kerk en het voormalig ki-station is door bewoners / gebruikers de identiteit door de jaren heen ontrafeld. Dat is gebeurd in gezamenlijkheid via rondleidingen in desbetreffende locatie, verhalen, foto’s en het achterhalen van oude gebruiken en gewoonten. Leerlingen hebben hun grootouders geïnterviewd en daar mooie boekjes van gemaakt, de dames van de handwerkgroep hebben het dorpshuis onder handen genomen, de parochianen hebben prachtige verhalen verteld en (kinderen van) voormalige werknemers van het ki-station hebben vol trots de oude werkruimtes laten zien en verteld wat de komst van het bedrijf in Oerle teweeg heeft gebracht; het opende het venster op de wereld! Op basis van deze verhalen en verbeeldingen heeft Martijn Schoots per lokatie een ontwerp gemaakt voor een ‘ontmoetingshek’, welke eind 2012 worden geplaatst.
impressie verbeeldingsessie met scholieren
de uitkomst van de participatie vertaald in maquettes (ontwerp Martijn Schoots)
De opgave van de provincie Gelderland was de onzichtbare Romeinse Limes (noordgrens langs de Rijn) beleefbaar te maken en nieuwe betekenis te geven voor de bewoners, recreanten en passanten. Het onderzoek is uitgevoerd door GIDZ ism Kees Ykema | landschapsarchitect en Martijn Schoots | ontwerper publieke ruimte. Als onderdeel van het veldwerk zijn met gebieds-
ROMEINSE LIMES
2010
kenners, beheerders en enkele bezoekers op locatie 1:1 gespreken gevoerd. De uitdaging was knooppunten te vinden die zowel ten tijde van de Romeinen als vandaag de dag van belang zijn. Uit een keur van locaties is met de begeleidingscommissie 1 plek geselecteerd. Daarvoor heeft GIDZ een opdracht geformuleerd om mbv Beeldende Kunst in de Openbare Ruimte het verscholen Romeinse erfgoed, op eigentijdse wijze te doen herbeleven. Voor het selecteren van de juiste kunstenaar voor de ontwerpopdracht (maken van een object of manifestatie) was ik lid van de selectiecommissie en heb scherp oog gehouden op de wensen en kwaliteitscriteria die in de voorverkenning naar boven zijn gekomen.
De Limes wordt pas interessant wanneer het door de kunstuitingen weer als een aaneengeschakeld lint door het gebied gaat lopen. (Regionaal bureau voor Toerisme)
Wij hechten veel waarde aan het zichtbaar en beleefbaar maken van de cultuurhistorische lijnen in het landschap. Daardoor weet je waar je roots liggen en ervaar je de geschiedenis in en van het landschap. (Staatsbosbeheer)
Historie is boeiend als het zicht- en beleefbaar is. Informatie over de ontstaansgeschiedenis maakt dat je anders naar het landschap kijkt en het anders ervaart. (Waterschap Rivierenland)
Traditie en binding met de streek; dat leeft bij de bevolking. Daarom zijn wij voorstander van dit soort projecten. (Gemeente Buren)
beeldcollage wat de Romeinen ons zoal hebben gebracht
enkele citaten uit de interviews met sleutelpartijen
Voorafgaand aan het ontwerpproces zijn de wensen van de scholieren, conciërges en docenten van Scholengemeenschap Martinuscollege te Grootebroek geïnventariseerd voor het verbeteren van de binnen - en buitenruimte.
MARTINUSCOLLEGE
2010
Twee groepen scholieren, hebben met hun mobiele telefoon en/of digitale camera foto’s gemaakt van plekken rondom en binnen de school waar ze zich prettig voelen evenals van hun thuissituatie. En van plekken die ze als niet prettig ervaren. De foto’s werden opgestuurd met enkele steekwoorden erbij. Hier zijn 3 verschillende collages van gemaakt en vervolgens samen met de leerlingen bediscussieerd om erachter te komen waarom bepaalde plekken positieve of negatieve gevoelens oproepen. Met de directeur, verschillende docenten, conciërges, landschapsarchitect en leden van de leerlingenraad zijn bijeenkomsten georganiseerd en hebben we, uitgaande van de A-0 posters met elkaar, al pratend en tekenend wenselijke aanpassingen / verbeteringen verkend, die als basis hebben gediend voor een nieuw integraal ontwerp van de publieke ruimte in en rondom de school.
met studenten gemaakte poster van onprettige aspecten in en rond de school
met studenten gemaakte poster van prettige en gewenste aspecten in en rond de school
2010
WATERTEKENS PLANANALYSE
In opdracht van het innovatieplatform ‘Leven met Water’, hebben we een procesanalyse uitgevoerd van het multifunctionele waterbergingsproject ‘Egeltjesbos’ in de Kwakel. Dit project was opgezet volgens de zogenaamde ‘Schone taal’ methodiek. De essentie hiervan is dat de vragensteller / ontwerper zich open en waardevrij opstelt, met aandacht luistert, zijn eigen aannames buiten het gesprek laat en niet in een bepaalde richting stuurt. Om te achterhalen wat de (meer)waarde is van deze werkwijze zijn alle direct betrokkenen bevraagd op hun ervaringen, zijnde; de opdrachtgever, tevens projectleider van Waternet Amsterdam, een onderzoeker van Alterra Wageningen, een coördinator gemeente Uithoorn, de aannemer / uitvoerder, een bewoner en de landschapsarchitect. Met een bewoner is een wandeling door betreffend gebied gemaakt om te horen hoe de keuzes en besluitvorming tot stand zijn gekomen, wat daadwerkelijk uitgevoerd is, hoe het multifunctionele waterpark door jong en oud wordt benut en hoe het onderhoud door de omwonenden met de gemeente is geregeld.
organogram partcipatief planproces
Egeltjesbos waterspeelplaats en waterberging ineen
In Parkwijk, een multiculturele Haarlemse wijk, is
MOESMOBIEL PARKWIJK 2011 >
op initiatief van GIDZ in samenspel met bewoners, ondernemers, wijkorganisaties en corporatie Pré Wonen een (tijdelijk) lint van in meerdere opzichten smaakvol groen aangelegd. Het doel van MoesMobiel Parkwijk is de verbondenheid van de bewoners met elkaar en de eigen buurt te versterken, door eetbaar groen gevoelsmatig en ruimtelijk dichterbij te brengen. De 53 bakken van de mobiele moestuin worden intensief gebruikt door zorgcentrum Reinaldahuis, 2 basisscholen en omwonenden van verschillende nationaliteiten. Ook de maandelijkse MoesMobiel maaltijden worden goed bezocht, door gebruikers en sympathisanten. Bij de Fruitgaard, net als de moestuin een ‘tussentijdse’ invulling van een braak liggend terreintje midden in de wijk, kunnen mensen een fruitboom adopteren en elkaar treffen aan de picknick tafel in het hof. In oktober 2012 sluiten we het 1ste jaar van MoesMoebiel Parkwijk feestelijk af met een gezamenlijk oogstfeest.
1 van de locaties voor de sloop en de praatschets MoesMobiel Parkwijk voor de tijdelijke invulling
deelnemersveld en wordingsstappen MoesMobiel Parkwijk
In opdracht van de gemeente Midden-Drenthe heeft GIDZ de wensen en mogelijkheden voor een nieuw buurtschap ten oosten van Beilen in kaart
Buurtschap beilen 2011 >
gebracht. In samenspel met belanghebbenden, burgers, scholieren en allerhande experts is een integrale visie en strategie ontwikkeld voor het stap voor stap ontwikkelen van een in brede zin duurzaam buurtschap geworteld in nieuw naoberschap. Ipv blauwdrukplanning / uitrolstrategie vraagt de huidige tijd om ‘organische stedenbouw’ gebaseerd op de gebiedseigen kernkwaliteiten, het sociaal kapitaal en ideeën uit het gebied zelf. De kunst is om elkaar versterkende kansen en krachten te mobiliseren en te faciliteren, die waarde- en toekomstgericht vorm geven aan de gedeelde wensbeelden.
Langs de kortste weg ontstaan slechts handboeken. Langs de omweg is meer leven te vinden, daar ontstaat Alice in Wonderland. De omweg herinnert eraan dat het niet alleen om het doel gaat, maar ook om de weg er naartoe. (Jacobine Geel)
een cocreatief proces van verkennen, verbinden, verbeelden en rekenen
CV
erika meershoek
Projecten 2012 Zaadbommen-project Krommenie, iov ANWB groenplein, 2012 Community art project Oerle Zuid, iov Veldhoven, ism Martijn Schoots 2011 Participatief planproces buurtschap Beilen-OOst iov Midden-Drenthe, ism Remco Rolvink 2011 BlikOpener, voorbereiden MVO-convenant ondernemers Haarlem, ism Bedrijf&Samenleving en de gemeente Haarlem 2011 MoesMobiel Parkwijk, ism wooncorporatie Pré Wonen & Kern met Pit 2011 Watertekens, plananlyse iov Leven met Water, ism Kees Ykema 2010 Onderzoek vitaliteit en sociaal kapitaal bloemkoolwijken, iov diverse provincies en gemeenten, ism M3H & Hosper 2010 Participatietraject herinrichting binnen- en buitenruimte school, iov Martinuscollege, ism Kees Ykema 2010 Vrouw.nl: 4 generaties vrouwen, journalistiekproject, ism Evelien vd Bogaert 2009 Werkatelier NieuwHaarlem thema Duurzaamheid, ism gemeente Haarlem 2009 Herbeleving Romeinse Limes, iov Gelderland, ism Kees Ykema & Martijn Schoots Opleiding 2011 MVO training ‘BlikOpener’, bij CSR academy 2007-11 Kunstacademie Haarlem 1990-05 Beeldhouwen bij L. Musch, H. van Belle en A. Musarara 1982-86 Vrije Academie Voorschoten Commissie / Publicaties / Kunst 2012 Geselecteerd voor LekArt 2010 Lid selectie- / kunstcommissie ‘Limes’, provincie Gelderland 2009-10 StrathNaver: a visual exploration in the heart of Sutherland, GIDZ-boek 2009-12 Lid projectgroep MBO Haarlem, onderdeel van B&SH&O 2008 Initiatiefnemer/organisator kunst(enaars)uitwisseling Osnabruck / Haarlem 2005-08 Lid Haarlemse kunstenaarsvereniging KZOD 2004-05 Juryvoorzitter Haarlems Interscholair Toernooi beeldende kunst De spil van de multidisciplinaire werkplaats GIDZ bestaat uit Dennis Moet en mijzelf. Samen met ontwerpers, kunstenaars, experts en burgers brengen we de eigenheid en potenties van gebieden in beeld. We focussen daarbij op cultuur, landschap, ecologie en duurzaamheid. Door middel van participatie- en belevingsonderzoek krijgen we een breed beeld (wensen en mogelijkheden) van mens en (stads) landschap. In mijn autonome werk creëer ik ‘samengestelde’ landschappen wat haaks staat op mijn journalistieke onderzoeks- en participatietrajecten, die dmv ‘clean language’/ objectieve -, of juist constructieve, interviews worden ondernomen. Om mijn ‘ecologische voetafdruk’ op creatieve wijze te compenseren laat ik meestal een ‘gebiedstempel’ achter in mijn werk door gebiedseigen materialen als grond en planten in mijn bronzen en schilderijen te verwerken. Door kunst en verbeelding een prominente rol te geven in mijn samenwerkingen met allerhande partijen probeer ik mensen vrijer te maken om meer inzicht te krijgen in de verschillende wensen, passie(s) en drijfveren.
Erika Meershoek Delistraat 3 2022 ZC Haarlem KvK: 34290133 06 41866778
[email protected] www.gidz.net
