Buis-in-buis-methode succesvol

OP KOERS

Uitgave 4 I 2011

Noviteitenkrant met nieuws uit de wereld van water, energie en bodem

Herinrichting Overdiepse Polder

2

Optimale recycling mogelijk

GMB scoort

door effectieve bijdrage GMB

3

met de realisatie van het project 1-STEP® Horstermeer

Teamwerk Utrecht Werken onder hoge druk

4

7

Buis-in-buis-methode succesvol Laat GMB maar schuiven… Tijdens het project Transportsysteem Deurne-Bakel renoveerde GMB in opdracht van het Waterschap Aa en Maas tien kilometer rioolleiding. Voor de relining van het bestaande leidingsysteem maakte GMB gebruik van een succesvolle buis-in-buis-methode. Daarnaast nam GMB ook het gemaal en een bestaande doorvoerput op de schop. Inmiddels worden de laatste testen uitgevoerd, waarna het vernieuwde systeem weer in gebruik kan worden genomen. In eerste instantie beperkte de opdracht zich tot aanpakken van de transportleidingen. Beide buizen hadden te maken met verzakkingen en lekkages. Aangezien het beton fors is aangetast, zijn in het verleden al delen met glasvezelversterkte kunststof (GVK) gerelined. Maar omdat daarmee de problemen op de resterende delen nog niet verholpen waren kreeg GMB de opdracht het hele systeem up-to-date te maken. Nauwelijks graafwerk Maarten ’t Hooft, ontwerpleider namens GMB: ‘Op het eerste traject tussen put Bakel en de rioolwaterzuivering in Aarle Rixtel hebben we in de bestaande Ø 1000 leiding van beton een GVK-leiding van Ø 800 geschoven. Het grote voordeel daarvan is dat je de overlast voor omwonenden tot een minimum beperkt omdat hier nauwelijks graafwerk aan te pas

komt. Op die manier konden we het riool onder de percelen van omwonenden over een paar honderd meter renoveren.‘ Tweede fase Ook de tweede fase vanaf het gemaal in Deurne tot aan put Bakel is met de buis-inbuis-methode gerelined. ’t Hooft: ‘In dit geval ging het om een persleiding van PVC Ø 630 mm die in een bestaande vrijverval leiding beton Ø 800 mm is geschoven. Slechts een klein gedeelte hebben we traditioneel aangepakt door middel van een open ontgraving. Hier hebben we boven de bestaande buis, die op een diepte van circa vier meter onder maaiveld ligt, een nieuwe buis gelegd.’ Soepel Aangezien de buitenzijde van de PVC-buis veel gladder is dan de buitenkant van de

eerder doorgeschoven GVK-buis verliep het relinen hier aanvankelijk moeizaam omdat er te weinig grip was op de gladde buizen. ’t Hooft: ‘Dat hebben we handig opgelost met een eenvoudige trek-pet die we om de achterzijde van de buis hebben geplaatst. Daarmee konden we de PVC-buis makkelijk onder een vlakke hoek doortrekken. Het team raakte zo goed op elkaar ingespeeld dat we met deze methode op sommige dagen meer dan 300 meter hebben kunnen schuiven.’ Advies Omdat het huidige gemaal in Deurne niet optimaal functioneerde, is het advies van GMB om de twee pompen en de vijzel te vervangen door drie nieuwe pompen met een nieuw besturingssysteem opgevolgd. ’t Hooft: ‘Daarmee is het gehele transportsysteem inclusief de leidingen integraal vernieuwd. Als de laatste testen uitgevoerd zijn, dan kan het nieuwe systeem in gebruik genomen worden.’ Al met al een sterk staaltje krachtenbundeling van de verschillende disciplines binnen GMB.

➤ Wilt u meer weten over de buis-in-buis-methode, mail dan naar [email protected]

GMB aan de slag met zweet van beestjes Bij GMB in Zutphen draait het allemaal om duurzaamheid. Om daar nog meer aan bij te dragen, is GMB intern gestart met een testfase voor een intern warmtenet. De warmtebron is uniek: levende organismen. Het proces in een notendop: bij het biologisch drogen van zuiveringsslib voeden micro-organismen zich met het organische deel van het slib. Door het ‘zweet’ van die micro-organismen komt een met waterdamp verzadigde luchtstroom van 60 °C vrij. Die luchtstroom gaat naar de schoorsteen maar moet daarvoor worden afgekoeld om met een biofilter de geuren te kunnen neutraliseren. Met de koeling van deze luchtstroom komt 10 megawatt warmte vrij, net zoveel om 2.500 woningen in de winter op temperatuur te houden. Voorlopig wordt slechts drie procent teruggewonnen. In de toekomst, als GMB ook vergisters in bedrijf heeft, wordt dit 25 procent. Een deel van de warmte wordt gebruikt voor SaNiPhos. Deze innovatie zorgt ervoor dat verontreinigende stoffen als fosfaat en stikstof uit urine worden teruggewonnen voor nuttig

hergebruik als grondstoffen in de voedselketen. Zo levert GMB een bijdrage aan een duurzame waterketen. Bij sommige delen in het proces bij winning van nuttige stoffen uit urine speelt temperatuur een belangrijke rol. Hydrolyse, de biologische ontleding van ureum in urine, gebeurt spontaan bij een temperatuur van 20 °C. Daarna kan pas ammoniak gewonnen worden bij ongeveer 60 °C. Urine verwarmen om ammoniak te winnen kost veel energie. Door de warmte te gebruiken die vrijkomt bij het drogen van zuiveringsslib, wordt alleen een beetje pompenergie gebruikt. Naast de installatie van SaNiPhos, worden ook de innovatiehal, de werkplaats en in de toekomst het kantoor en andere nieuwe gebouwen verwarmd.

Het interne warmtenet is een simpel concept maar heeft nog enkele vragen die in de praktijk moeten worden beantwoord. Het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk of biologische vervuiling een grote rol gaat spelen in de warmteoverdracht. Maar ervaring opdoen voor de toekomst is het belangrijkste. Werken aan een toekomst met een goede synergie tussen biologische droging en vergisting. ➤ Wilt u meer weten over interne warmtelevering, mail dan naar [email protected]

Pagina 2 - OP KOERS - GMB Noviteitenkrant

Herinrichting Overdiepse Polder

Goed omgevingsmanagement essentieel bij uitvoering van ingrijpend project In het kader van Ruimte voor de Rivier wordt de Overdiepse Polder bij Waalwijk opnieuw ingericht. Het doel is om het stroomgebied van de Maas veiliger en mooier te maken. Na een jarenlange voorbereiding is het ingrijpende project in februari door de aannemerscombinatie Van Oord Nederland, GMB Civiel en Oldenkamp in uitvoering genomen. De Overdiepse Polder is het eerste grote project van de 39 projecten binnen het rijksprogramma Ruimte voor de Rivier dat uitgevoerd wordt. In opdracht van waterschap Brabantse Delta realiseert de combinatie een nieuwe primaire waterkering. De bestaande dijk langs de Bergsche Maas wordt verlaagd zodat het rivierwater bij hoog water door de polder kan stromen. Volgens de statistieken gebeurt dit eens in de 25 jaar. Aan de noordkant van de nieuwe dijk worden negen terpen (kunstmatige verhogingen) aangelegd. Hierop kunnen de agrariërs uit het gebied hun nieuwe boerderijen bouwen.

Succesfactor Gelet op de belangen en de emoties van de bewoners is goed omgevingsmanagement een belangrijke succesfactor voor dit project. Kees Roovers, directeur van Oldenkamp is binnen de aannemingscombinatie verantwoordelijk voor het bewonerscontact. ‘Met de blijvers is afgesproken dat ze maar één keer verhuizen. Maar we willen ook graag zo duurzaam mogelijk bouwen, dus zo veel mogelijk grond hergebruiken. Logistiek gezien is dat een hele opgave. Als de polder leeg was, was het een stuk eenvoudiger geweest. Nu wordt het nog flink aanpoten om de deadline van 2015 te halen.’

Persoonlijk Volgens Roovers komt er veel op de mensen af. ‘En vergeet niet dat ze in de aanloop al tien jaar lang in onzekerheid hebben gezeten. Met een persoonlijke aanpak willen we de overlast tijdens de uitvoering tot een minimum beperken. Met de bewoners overleggen we zaken als bereikbaarheid, de indeling van de terp, grondgebruik, veiligheid en de planning. Verder versturen we regelmatig via e-mail een nieuwe Polderfolder met daarin de laatste stand van zaken. Zo weten de mensen continu waar ze aan toe zijn. En uiteraard staat de deur van onze bouwkeet altijd voor ze open.’

➤ Wilt u meer weten over het project Overdiepse polder, mail dan naar [email protected]

Oprichten Nutriënten Platform Begin dit jaar is het Nutriënten Platform (NP) officieel gelanceerd. Het NP, een Nederlands netwerk van organisaties, brengt bedrijven, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen samen om de transitie naar een duurzamer gebruik van nutriënten te versnellen. Het NP bouwt voort op de speciale positie die Nederland heeft, met haar nutriëntenoverschot, in een wereld van (toekomstige) schaarste. Door een groter besef van de noodzaak van een efficiënter gebruik en hergebruik van nutriënten, zoals stikstof (N) en fosfaat (P), ontstaan er kansen om in Nederland ontwikkelde kennis en oplossingen breder en internationaal toe te passen.

Terpenplan Na overstromingen in 1993 en de dreiging in 1995 wees het Rijk in het jaar 2000 plaatsen aan waar rivierverruiming mogelijk is. Een van die plekken is de Overdiepse Polder. De achttien agrariërs in het gebied schrokken toen ze het vernamen. Maar in plaats van de hakken in het zand te zetten, kwamen ze al snel met een eigen Terpenplan. Daarin komen hun nieuwe boerderijen op terpen te staan.

Het NP is gelanceerd dankzij de steun van Aqua for All, Grontmij, het Innovatieprogramma Watertechnologie, Netherlands Water Partnership, Partners voor Water, SNB, Thermphos, Waste, de WUR en GMB Watertechnologie.

Hoog en droog Het bouwen van dergelijke terpen werd 2.500 jaar geleden al in ons land toegepast. Mocht de polder eens in de 25 jaar onderstromen, dan zitten de negen overblijvende agrariërs straks hoog en droog met hun vee. Met deze oplossing blijven de vruchtbare akkers in de polder voor de landbouw behouden. En naast een waterdaling van 27 centimeter in het gebied, maakt de herinrichting ook ontwikkeling van natuur en recreatie mogelijk. Deze zomer worden de eerste terpen bouwklaar opgeleverd en de eerste verhuizing staat gepland in 2012. Na de verhuizing gaan de oude boerderijen tegen de vlakte.

CO2- prestatieladder… inspanningen beloond met certificaat

Foto Provincie Noord-Brabant / Flying Camera

Na hard werken aan de implementatie en certificering van de Prorail CO2- prestatieladder, heeft GMB een goede start gemaakt in 2011. Het CO2- bewust certificaat, niveau 3 én 4 zijn behaald. Niveau 5 staat op de planning voor de zomer van 2011. Voor niveau 4 is een (extra) ketenanalyse gemaakt die inzicht geeft in de CO2emissie bij kunststof leidingen. Voor niveau 5 zal GMB de footprint van leveranciers in kaart brengen. GMB is goed op weg om de gestelde reductiedoelstellingen te realiseren. Een concreet voorbeeld is dat elke nieuwe lease-auto een A of B-label heeft. Daarnaast wordt groene stroom ingekocht bij nieuw af te sluiten energiecontracten op projecten. Wilt u meer weten over de CO2- prestatieladder? Op onze website vindt u alle informatie.

Toekomstschets van Rudolf Das: situatie bij hoog water en bij laag water.

OP KOERS - GMB Noviteitenkrant - Pagina 3

Herinrichting en sanering Hollandsche IJssel De Hollandsche IJssel is een getijdenrivier die van de Waaiersluis in Gouda tot aan de Nieuwe Maas stroomt en te boek staat als de meest vervuilde rivier van Nederland. In het project Hollandsche IJssel werken tien overheden samen onder het project ‘Schoner, mooier en Hollandscher IJssel’. Het doel is een schone rivier in een groene omgeving te realiseren, waar het goed wonen, werken en recreëren is. Martens en Van Oord heeft als hoofdaannemer het project van Rijkswaterstaat gegund gekregen en GMB is als onderaannemer na gunning ingestapt. De werkzaamheden ontwerp en realisatie zijn door de combinatie MvO-GMB na gunning samen opgepakt. Erik Houtepen, projectleider bij GMB Civiel: ‘De combinatie van werken op en nabij het water en saneringswerkzaamheden in combinatie met een Design & Constructcontract waren voor GMB voldoende aanleiding om samen met Martens en Van Oord aan dit avontuur te beginnen.’ ‘De werkzaamheden zijn verspreid over 20 kilometer rivier en 40 kilometer oever. De vaargeul en diepere delen van de rivier worden gesaneerd. Tevens wordt de vaargeul na sanering verdiept. Ook de zellingen worden gesaneerd en opnieuw ingericht. Houtepen licht toe: ‘Een zelling is een deel van de rivierbodem aan de voet van de dijk dat bij eb droogvalt en wordt gevormd door slibafzetting als gevolg van getijdenwerking.’

➤ Wilt u meer weten over het project Hollandsche IJssel, mail dan naar [email protected]

Houtepen: ‘GMB heeft voldoende ervaring in werkzaamheden op de grens van water en land. GMB heeft speciaal voor dit werk een ‘amfibische rupskraan’ aangeschaft, BigFloat genaamd. Een rupskraan die kan rijden en drijven. Ideaal in een gebied dat onderhevig is aan getijden. De BigFloat kan met hoog water over de zelling varen en bij laag water over de zelling rijden.’ ‘De werkzaamheden zijn gestart in augustus 2009 en het project dient uiterlijk 1 augustus 2011 opgeleverd te worden. Voor elke maand dat het werk eerder opgeleverd wordt, geldt een bonus met een maximum van zeven maanden. Voor elke week dat het werk later wordt opgeleverd geldt een boete’, vertelt Houtepen. ‘Op deze manier wil de opdrachtgever de aannemer stimuleren een werkmethode te kiezen die mogelijk wat duurder is, maar er wel voor zorgt dat de werkzaamheden eerder klaar zijn. Daardoor blijft de overlast voor omwonenden en gebruikers van de Hollandsche IJssel beperkt.’

Droge voorraad

Effectieve bijdrage GMB maakt optimale recycling mogelijk Voor bedrijven die zich bezighouden met recycling en overslag, kan het nadelig zijn dat hun te behandelen materialen nat worden door contact met hemelwater. Om die reden klopten verschillende grote partijen in de Rotterdamse haven bij GMB aan voor een passende oplossing. Voor Van Bentum Recycling Centrale B.V. (BRC) en C. Steinweg Handelsveem B.V. realiseerde GMB enkele overkappingen op groot formaat. C. Steinweg Handelsveem B.V. is een groot op- en overslagbedrijf in de Rotterdamse haven voor onder andere metalen, voornamelijk aluminium. Maarten Driesse, projectleider namens GMB: ‘Voor deze opdrachtgever bouwen we momenteel een grote loods met een oppervlakte van

30.000 m2 voor de opslag van aluminium. Het metaal wordt per schip schoon aangeleverd en moet zonder tussentijdse reiniging schoon afgevoerd kunnen worden. Daarbij komt dat strategische voorraden straks ook aan het zicht onttrokken zijn.’

Bouw- en sloopafval De overkapping voor BRC is inmiddels opgeleverd en al in gebruik. Met 350 meter lengte, 120 meter breedte, een hoogte van 30 meter en een oppervlakte van 4,2 hectare mag deze overkapping met recht imposant worden genoemd. BRC is marktleider op het gebied van recycling van bouw- en sloopafval. De hoogwaardige granulaten worden hergebruikt in de grond-, weg- en waterbouw als fundatiemateriaal en/of grondstof voor asfalt en beton. Jaarlijks komt er in Nederland circa 25 miljoen ton bouw- en sloopafval vrij. Daarmee is het een van de grootste afvalstromen in ons land. Van de zes locaties die BRC heeft, is die op de Vondelingenplaat in Rotterdam met 36 hectare de grootste. Op het terrein staan een grote breker die het materiaal omzet in granulaat, een centrale die warm asfalt produceert voor de wegenbouw en de thermische reinigingsinstallatie voor teerhoudend asfalt.

Schoon, droog en lichter Voorheen werden het teerhoudend asfaltgranulaat en het bitumineuze materiaal dat gereinigd moest worden op grote hopen op het open terrein opgeslagen. Met de overkapping kan BRC het materiaal nu droog opslaan en dat heeft volgens directeur David Heijkoop verschillende voordelen. ‘Ten eerste een forse energiebesparing doordat het bitumineuze asfaltgranulaat nu droger de asfaltcentrale in kan. Hetzelfde geldt voor het teerhoudende materiaal dat droog de thermische reiniging in wordt gevoerd. In de praktijk levert ons dat echt meer doorzet op en we verbruiken minder aardgas. Daarnaast voorkomt een dergelijke loods stofverspreiding en geeft het visueel een mooier beeld naar de omgeving.’ Dubbele winsituatie Op zijn beurt draagt de overkapping zelf ook bij aan nuttig hergebruik, zo laat Driesse weten. ‘Via het dakoppervlak van 4,2 hectare vangen we het regenwater op in een buffer, waarna het in de toekomst kan worden hergebruikt als proceswater in de betonmortelcentrale die BRC op het terrein gaat realiseren. Op die manier creëer je een dubbele winsituatie.’ De overkapping is inmiddels naar volle tevredenheid door BRC in gebruik genomen, vertelt directeur Heijkoop. ‘We kennen GMB al als een bedrijf dat volop meedenkt. Het grote voordeel is dat vanuit de verschillende disciplines binnen GMB een hoop kennis en kunde samenkomt. Vanaf het ontwerp tot aan de oplevering wordt alles perfect geregeld voor een vaste prijs.’ ➤ Wilt u meer weten over bouw in de Rotterdamse haven, mail dan naar [email protected]

Pagina 4 - OP KOERS - GMB Noviteitenkrant

GMB scoort samen met Norit het eerste 1-STEP®- filter project Dinsdag 8 februari jl. is bij WaterNet te Amsterdam door Michel Dijk het contract getekend voor de realisatie van het project 1-STEP® Horstermeer. De aanneemsom bedraagt 6,2 miljoen. Dit project is een vervolg op de succesvolle pilot bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie Horstermeer ten zuidoosten van Amsterdam. GMB voert dit project uit met Norit Process Technology onder de naam ‘VOF 1-STEP® Horstermeer’. Witteveen en Bos treedt op als onderaannemer van VOF 1-STEP® Horstermeer. Het project op RWZI Horstermeer is het eerste full scale project waarbij het 1-STEP® filter wordt ingezet om te voldoen aan de normen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het 1-STEP® - filter is de eerste in zijn soort en het betreft dus een unieke installatie.

De voorbereidingen voor de realisatie van dit project hebben in een bouwteam plaatsgevonden. In eerste instantie bestond het bouwteam uit Waternet, Norit en Witteveen en Bos. Halverwege de rit is GMB benaderd om toe te treden tot het bouwteam. De keuze is op GMB gevallen omdat GMB naast kennis van het civiele bouwdeel ook kennis heeft van watertechnologie, een unieke combinatie op de Nederlandse markt. Bovendien beschikt GMB samen met Witteveen en Bos over een ander innovatief concept, namelijk het Flexfilter, een modulair bouwsysteem voor het realiseren van een nabehandelingsinstallatie. In het 1-STEP® - filter, een gezamenlijk patent van Norit (AC) en Witteveen en Bos, worden drie bestaande technologieën samengevoegd.

Het is een combinatie van vastbedfiltratie en actief-kooladsorptie in één reactor waarbij in het filterbed biologische omzetting van nitraat plaatsvindt en de door coagulatie gevormde deeltjes met fosfaat worden afgevangen. Het totaalconcept leidt tot een vergaande verwijdering van zwevende stoffen, fosfaat, zware metalen, nitraat en organische microverontreinigingen waardoor het filtraat aan het einde van het filtratieproces aan het oppervlaktewater kan worden toegevoegd. De technologie van het 1-STEP® - filter is ingepast in het bouwconcept van het Flexfilter, innovatie optima forma!

VOF 1-STEP® Horstermeer is verantwoordelijk voor alle activiteiten binnen dit project. De huidige planning is dat de bouw in juli 2011 start en dat in juli 2012 de 1-STEP® installatie wordt opgeleverd. Vanaf dat moment wordt er 1.500 m3/h afvalwater gefilterd. Het project ontvangt KRW-subsidie van Agentschap.nl.

Niet alleen de technologie en bouwtechniek is innovatief, er is ook voor een innovatieve contractvorm gekozen. De combinatie VOF 1-STEP® Horstermeer is een Design &

➤ Wilt u meer weten over het 1-STEP® - filter, mail dan naar [email protected]

Construct-contract overeengekomen waarbij zij garant staat voor de werking en prestaties van de installatie. Tevens begeleidt Waternet bij het opstarten en bedrijven van de installatie en verzorgt een opleiding voor het bedienend personeel van Waternet.

V.l.n.r. Jürgen von Hollen (directeur Norit Process Technology), Saskia de Haas (sectordirecteur afvalwater Waternet), Michel Dijk (directeur GMB)

Rioolrenovatie Uithoorn

Optimaal aanpassen aan de omstandigheden in het veld De opdracht werd vorig jaar aanbesteed op basis van de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI). GMB kreeg de opdracht gegund op basis van het Plan van Aanpak en de score volgens een puntensysteem. Volgens Cor de Jong, calculator en renovatiedeskundige, is er ten opzichte van het bestek het nodige veranderd. ‘Zo is er op voorstel van GMB voor gekozen een ompompvoorziening van 1.000 m3 per uur over circa 500 meter aan te brengen. Ondanks de hogere kosten is een bypass gerealiseerd over braakliggend terrein om de hinder voor aanliggende bedrijven en het verkeer maximaal te reduceren. Zo bleven alle bedrijven aan de Industrieweg tijdens de uitvoering goed bereikbaar. Deze veranderingen zijn in het Plan van Aanpak opgenomen.’

In opdracht van de gemeente Uithoorn voerde GMB Rioleringstechnieken een renovatie uit aan het deel van de riolering dat uitkomt bij de AWZI aan de Industrieweg. Hierbij is gebruik gemaakt van een sleufloze techniek om de overlast voor de omgeving tot een minimum te beperken. Het werk werd eind vorig jaar uitgevoerd onder extreem winterse omstandigheden. Dit vergde het nodige improvisatievermogen van het team.

Strengrenovatie Behalve deze bypass, wijzigde volgens De Jong ook een deel van de werkzaamheden ten opzichte van het bestek. ‘Aanvankelijk zou het om enkele deelrenovaties gaan, maar tijdens de uitvoering bleek uit de verificatieinspectie dat delen van de riolering veel slechter waren dan verwacht. Om die reden hebben we voor een groot deel van het werk complete strengrenovaties uitgevoerd.’

GVK-liner Na de inspectie is alle verontreiniging in het riool verwijderd. Vervolgens zijn de aanwezige obstakels met een robotfrees weggefreesd en de inlaten ingemeten. ‘Met een lieropstelling hebben we de liners van glasvezelversterkte kunststof (GVK) over meerdere putlengtes in het riool getrokken. Daarna zijn aan de uiteinden aansluitingen geplaatst en is de inwendige liner met de camera van de lichttrein gecontroleerd op kwaliteit. De GVK-liner hebben we vervolgens uitgehard door middel van UV-licht. Aansluitend hebben we de uiteinden afgesneden en afgewerkt en zijn de inlaten van binnenuit met een robot open gefreesd.’ Extreme kou De werkzaamheden zijn eind december onder extreem winterse omstandigheden uitgevoerd. De Jong: ‘Door de stevige kou liepen we het risico dat het materieel zou bevriezen en dat we de machines niet konden inzetten. Gelukkig vonden we in de nabijheid van het werk een bedrijf waar we onze machines binnen konden stallen. Als we de reinigingswagen nodig hadden, dan haalden we deze op, zetten hem in en ging deze vervolgens gelijk weer naar binnen. Zo hebben we links en rechts wat moeten improviseren, maar op die manier kon het werk gewoon doorgaan en op tijd opgeleverd worden.’ ➤ Wilt u meer weten over rioolrenovatie in Uithoorn, mail dan naar [email protected]

OP KOERS - GMB Noviteitenkrant - Pagina 5

Renovatie Houtribsluizen

Risicobeheersing bij multidisciplinaire contracten vraagt om optimale afstemming

De Houtribdijk is een belangrijke waterkering die het IJsselmeer scheidt van het Markermeer. Het sluizencomplex bij Lelystad bestaat uit twee schutsluizen, zes spuisluizen met zeven spuitorens, vier betonnen bruggen en twee basculebruggen. Om de primaire functies te kunnen waarborgen is onderhoud noodzakelijk. Middels een Design & Construct-contract kreeg GMB als hoofdaannemer de opdracht van Rijkswaterstaat om het complex in dusdanige staat te brengen dat de functies weer voor tien jaar gegarandeerd zijn en het complex zonder stremmingen functioneert. In de afgelopen jaren heeft GMB veel ervaring opgedaan met multidisciplinaire renovatieprojecten waarin civieltechnische, werktuigbouwkundige en elektrotechnische aspecten samenkomen. Projectleider Bas Stolte: ‘Bij de inschrijving en beoordeling werden drie belangrijke aspecten genoemd ten aanzien van het Plan van Aanpak: inkoopmanagement, risicomanagement en planningsmanagement. Voor een goede beheersing van dergelijke multidisciplinaire projecten hebben we in huis een specifieke systematiek ontwikkeld onder de noemer Geïntegreerde & Multidisciplinaire Contractbeheersing (GMB-GMC).‘

uitvoering is er ten opzichte van het Plan van Aanpak volgens Stolte nog het een en ander gewijzigd. ‘Aanvankelijk was de insteek om de sluis droog te zetten, zodat we werk vanuit de sluiskolk konden uitvoeren. Uiteindelijk is er toch voor gekozen om alles vanaf het water met drijvend materieel uit te voeren. De deuren van tien bij zeven meter hebben we eruit getild, gestraald en geconserveerd. Dat laatste gebeurde 500 meter verderop in een grote loods die we op de loswal hebben gebouwd. We hebben de deuren, die 25 ton per stuk wegen, met pontons over water naar de loods vervoerd.’ In april is de renovatie van de zeven grote torens die bij het sluiscomplex horen van start gegaan. Vanaf oktober staat de derde fase op de planning. Dan pakt GMB de oostelijke sluiskolk aan. Dat gebeurt eveneens met drijvend materieel vanaf het water.

Hechte samenwerking Vanaf de start van het werk is een hechte samenwerking met Rijkswaterstaat ontstaan. Tijdens de Project start-up is een meeting gehouden met als doel elkaar te leren kennen en elkaars belang te begrijpen. Gelet op enkele zeer specifieke expertises binnen de opdracht, selecteerde GMB een aantal onderaannemers. Stolte gebruikt liever een andere omschrijving: ‘Wij hebben het over ketenpartners. Daarmee geven we aan dat we met hen op een hechte manier samenwerken en intensief kennis uitwisselen. Vanuit die intensieve samenwerking kun je samen een sterkere integrale organisatie opbouwen. Iedereen is vanaf het begin bij het project betrokken waardoor je een vliegende start kunt maken vanaf het moment van gunning. De informatieoverdracht gaat sneller omdat iedereen de achtergrondinformatie en elkaar kent. Zo benut je de beschikbare tijd optimaal.’

Tijdvenster De grote uitdaging bij renovatiewerk is volgens Stolte dat je tijdens de uitvoering vaak onvoorziene omstandigheden tegenkomt, waardoor je de voorgenomen aanpak moet aanpassen. ‘Je kunt niet alles vooraf aan de hand van onderzoek vaststellen. Gelet op het korte tijdvenster konden we ons echter geen stremming in de planning veroorloven. Op 31 maart moest alles gewoon weer draaien. Dat maakt het soms best wel spannend. Met onze opdrachtgever en met de partners hebben we er flink de schouders onder gezet. Dat heeft van alle partijen best veel gevraagd, maar zo is de uitvoering van de eerste fase voortvarend doorlopen.’

Werken vanaf het water Tussen oktober 2010 en eind maart dit jaar is de eerste fase uitgevoerd. Deze omvatte de renovatie van de sluiskolk. Tijdens de

➤ Wilt u meer weten over renovatie van de Houtribsluizen, mail dan naar [email protected]

Visvriendelijk gemaal In samenwerking met FishFlow Innovations is GMB in opdracht van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard gestart met het plaatsen van een vistrap en het aanpassen van het inlaatbeheer bij de Snelle Sluis. Daardoor ontstaat een veilige, vispasseerbare route om het gemaal heen. Het resultaat: minder gewonde en dode vissen waardoor de visstand verbeterd. Het gemaal Abraham Kroes ligt net buiten Moordrecht langs de Hollandsche IJssel. Het is een bijzonder gemaal doordat het zowel het zuidelijk deel van de Zuidplaspolder als de Ringvaart bemaalt. De werkzaamheden zijn begin februari gestart en het werk is medio 2011 klaar.

Pagina 6 - OP KOERS - GMB Noviteitenkrant

Van afval naar grondstof met hoogwaardige procestechnologie Glasafval opwerken tot grondstof voor verschillende – ook nieuwe – toepassingen. Als specialist in de recycling van holglas (potten, flessen) en vlakglas (ruiten, spiegels) werkt Maltha al jaren volgens dit principe. Maltha ontvangt per seconde ongeveer 10 kilogram glasafval en past hoogwaardige procestechnologie toe om er verschillende grondstoffen van te maken voor de glas- en glaswolindustrie.

Tich Vanduren is vanuit de directie verantwoordelijk voor de techniek. Ze geeft aan dat oude glasscherven de perfecte grondstof vormen voor nieuw schoon glas. ‘Het is eeuwig 100 procent recyclebaar, zonder kwaliteitsverlies. Zo blijven ruwe grondstoffen als zand en soda in het milieu. Daarnaast zorgt glasrecycling voor CO2- reductie, omdat glasovens met gerecyclede scherven als grondstof op een lagere temperatuur kunnen opereren.’ Klein begonnen Het familiebedrijf startte zo’n 90 jaar geleden met het ophalen van glas, met paard en wagen. Nu verwerkt het ongeveer 1,3 miljoen ton glas per jaar en heeft het filialen in Frankrijk, België, Portugal en Hongarije. Maltha is inmiddels onderdeel geworden van de Van Gansewinkel Groep. De toegepaste technologie is hoogstaand. ‘Mensen realiseren zich vaak niet hoe vervuild het glas binnenkomt’, vervolgt Tich. Ze noemt zo’n acht à negen kilogram vervuiling per ingezamelde ton; ook stenen kruiken en aardewerk verdwijnen in een glasbak. ‘De vervuiling brengen we terug tot 25 gram per ton en soms zelfs tot 10 gram per ton. Daarnaast zijn de glasstromen belast met zo’n tien procent organisch materiaal. Dit halen we er ook uit, om het glas uiteindelijk op te werken tot hoogwaardige grondstof voor grote flesfabrieken.’

Ondanks het verkennen van andere toepassingen voor rest- en nevenproducten de laatste vijf jaar, blijft glasrecycling de hoofdtaak, ook volgens SHEQ Manager Hans Nieuwland. Met hem werkt GMB op de grootste vestiging van Maltha in Dintelmond aan het blijvend voldoen aan de steeds weer aangescherpte waterlozingseisen. Onderzoek naar zwevende stof in oppervlaktewater behoort ook tot de werkzaamheden. Maltha heeft van oudsher al een goede relatie met GMB. In het verleden legde GMB de terreinen aan van de oude vestigingen in Rotterdam, om daarna ook de volledige infrastructuur van de huidige locatie in Dintelmond te realiseren. Vervolgens is GMB steeds weer bij onderhoud, reparatie en renovatie betrokken gebleven. Hoogwaardige procestechnologie Met het toepassen van kennis van GMB op het gebied van watertechnologie is de laatste tijd nog meer samenwerking ontstaan. ‘Denk hierbij aan de kwaliteit van het lozingswater, ontwerp en aanpassing van het rioolstelsel en de aanleg van een infiltratiebassin. Dit alles tot volle tevredenheid van Maltha’, sluit Hans af. Zo kan Maltha zich (blijven) focussen op haar hoogwaardige procestechnologie en het opwerken van glasafval tot hoogwaardige grondstof. ➤ Wilt u meer weten over de samenwerking van GMB met Maltha, mail dan naar [email protected]

Operatie ontlast door samenwerking op locatie Flexibiliteit; niet alleen in woorden, maar ook in daden. Dat is waar RST -Rotterdam Shortsea Terminals- voor staat. Snel schakelen en voor elk probleem een oplossing vinden. En daarmee snel, nauwkeurig en veilig volgens een doordacht logistiek proces de containerschepen laden en lossen. Op dezelfde wijze werkt RST al vele jaren samen met GMB als partner in het terreinonderhoud. Flexibel, snel schakelen en voor elk terreinvraagstuk een oplossing. Het is gegroeid tot een samenwerking op basis van vertrouwen, afgestemd op de activiteiten van een van de grootste shortsea containeroverslagbedrijven van Europa. GMB ontzorgt Als Manager Technical Department is Cees van Pelt namens RST zeer tevreden over de samenwerking. ‘GMB ontzorgt. Koen Paulen is dagelijks op de terminal aanwezig en regelt alles met betrekking tot het terrein: van functionele kwaliteit tot noodzakelijke reparaties en gladheidbestrijding. Voor mij als TD-man zijn de terreincondities zo een zorg minder.’ Toch is outsourcen alleen niet voldoende, benadrukt Cees. ‘Koen denkt mee in onze operationele processen en zorgt er met zijn mensen voor dat wij steeds door kunnen en zo min mogelijk last hebben van het nodige terreinwerk door GMB. Daar komt bij dat we elkaar goed ‘verstaan’, een half woord is vaak al genoeg.’ Shortsea stuwadoor RST is als shortsea stuwadoor gevestigd aan de Beatrixhaven te Rotterdam. Shortsea betekent zeetransport over ‘korte’ afstanden, in de praktijk tussen havens binnen Europa en het Middellandse Zeegebied. Qua handling betekent het dus kleinere schepen met beperkte containeraantallen, maar wel meerdere kleine schepen tegelijk. Het is zaak snel in te (kunnen) spelen op piekmomenten in aan-, afvoer en opslag van containers. Hiertoe ontwikkelde RST een overgavesysteem waarbij containers via een horizontale rollerbaan vanuit een schip naar een landinwaarts gelegen stackgebied worden verplaatst ten behoeve van verder transport zonder oponthoud. Dit unieke concept is zo’n 30 jaar geleden ontstaan en door RST verder verfijnd. Het concept vindt inmiddels wel navolging. De containeroverslag op deze schaal was tot tien jaar terug vrijwel overal nog gebaseerd op deepsea (achterland, straddle carriers) of op een stukgoedfilosofie. GMB was betrokken bij het ontwerp en de aanleg van de terminal van RST, compleet met ondergrondse infrastructuur, spoor- en kraanbanen en verzorgt al vele jaren het onderhoud.

➤ Wilt u meer weten over de samenwerking met RST, mail dan naar [email protected]

OP KOERS - GMB Noviteitenkrant - Pagina 7

AWZI Dongen

‘Met een bouwteam kun je snel en soepel vanuit de ontwerpfase de uitvoering in’ November vorig jaar sloot schoenfabrikant ECCO met het bedrijf Waterstromen een contract voor het beheer en onderhoud van de afvalwaterzuivering in Dongen met een looptijd van vijftien jaar. Het belangrijkste aandachtspunt is het wegnemen van stankoverlast voor de omgeving. GMB maakt deel uit van het bouwteam voor de nieuwbouw en de renovatie. Wereldwijd heeft de Deense schoenenfabrikant ECCO vier eigen leerlooierijen. Daarvan staat de hoofdvestiging in Dongen. Deze leerlooierij bestaat al zo’n 25 jaar en is tien jaar geleden samen met de bijbehorende waterzuivering door ECCO overgenomen. Op het moment van overname bestonden er al problemen gelet op de effluenteisen en stankoverlast. Bewezen techniek Waterstromen presenteerde vorig jaar een oplossing gebaseerd op de succesvolle installatie die Waterstromen jaren geleden realiseerde voor de leerlooierij van Hulshof Royal Dutch Tanneries in Lichtenvoorde. Dit voorstel op basis van bewezen techniek kon rekenen op de instemming van de actiegroep in Dongen, waarmee de weg vrij kwam voor de aanpak van de zuivering. Meerwaarde ‘Vervolgens hebben we er een aantal partners bij gezocht’, vertelt Arnold Veldhuis, projectleider namens Waterstromen. ‘Net als bij Hulshof verzorgt Paques B.V. uit Balk het hart van de installatie. Een groot verschil met de zuivering in Lichtenvoorde is dat dit project een groot bouwkundig deel omvat. Het ontwerp en de uitvoering van het civiel- en installatietechnische deel hebben we bij GMB ondergebracht.’ Herbert Grolleman, projectleider namens GMB: ‘Dat komt neer op de realisatie van een groot bedrijfsgebouw, een aantal fundaties,

de pompinstallaties en een grote ontvangstkelder. Verder voeren we nog enkele aanpassingen uit op de bestaande zuivering.’ Biogas Om het project met een investeringsbedrag van 10 miljoen euro voor de opdrachtgever betaalbaar te maken, wordt aan de nieuwe zuivering een vergistingsinstallatie toegevoegd. Deze zet het slib uit de waterzuivering om in biogas. Hetzelfde gebeurt met het zogenoemde machinelijmvlees, dat onder de huiden wordt weggeschraapt.

korte tijd doorlopen en konden zodoende snel starten met de uitvoering.’ Snel en soepel Ook Grolleman is enthousiast over de goede samenwerking. ‘Een groot voordeel zijn de korte lijnen waardoor beslissingen snel kunnen worden genomen. Doordat je zowel bij het ontwerp als bij de uitvoering betrokken bent, kun je naadloos door en is de kans dat je nog onverwachte risico’s tegenkomt klein.’

➤ Wilt u meer weten over AWZI Dongen, mail dan naar [email protected]

Kort tijdvenster De bedoeling is dat de nieuwe waterzuivering op 1 september 2011 opgestart wordt. Deze zal voor negentig procent het werk van de bestaande zuivering overnemen. Tijdens de bouwvak wordt de leerlooierij drie weken stil gelegd en in die korte periode sluit GMB de bestaande zuivering aan op de nieuwe zuivering. Bouwteams Binnen dit project zijn twee bouwteams geformeerd, waarin de partijen hun expertise inbrengen. Veldhuis: ‘Voor het bouwkundige deel zit ik in een bouwteam met GMB en voor het technische hart van de installatie zit ik met Paques B.V. om tafel. Zij leveren onder andere de vergistingstanks en de waterzuiveringsapparatuur. De samenwerking met deze partijen verloopt uiterst prettig. We hebben het ontwerptraject in relatief

Teamwerk in Utrecht

In de wijk Ondiep, gelegen aan de Hogelanden Westzijde tussen de Anton Geesinkstraat en Morelstraat, ligt 240 meter eivormig riool met een afmeting van 1.200/1.800 millimeter. Niels Hoevenaars, uitvoerder bij GMB Services vertelt over dit project: ‘Bij de uitvoering van een gesloten frontboring door de gemeente Utrecht werd duidelijk dat werkzaamheden aan een klein deel van het transportriool moesten worden uitgevoerd.’ ‘Het is één van de aanvoerende leidingen naar de nabij gelegen rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het grootste deel van het water van Utrecht gaat door die leiding, zo’n 2.100 m3 per uur. Omdat voor die uitvoering al een grote pompinstallatie moest worden neergezet, besloot de gemeente Utrecht de gehele lengte te laten reinigen en inspecteren.’ Op vrijdagmiddag is aan de hand van de weersverwachting besloten het werk in het daaropvolgende weekend uit te voeren. Hoevenaars: ‘Een reden om te kiezen voor het weekend: het wateraanbod is minder doordat veel bedrijven gesloten zijn, een voordeel bij het plaatsen en stempelen van afsluiters.’ ‘Een kernteam is samengesteld om in goede samenwerking te zorgen voor de complete werkvoorbereiding, het opstellen van een veiligheidsplan en de begeleiding van de uitvoering. Dit team bestond uit twee medewerkers van gemeente Utrecht,

één van Grontmij en één van GMB. De werkvoorbereiding en uitvoering moesten in zeer korte tijd gerealiseerd worden. Een nauwkeurige planning is gemaakt om het hele werk goed draaiende te houden en vooral veiligheid te kunnen waarborgen.’ Zondag lag GMB vier uur voor op schema, maar net na het middaguur besloot het kernteam de werkzaamheden stil te leggen. Hoevenaars: ‘Door forse regenval werd de waterdruk achter de afsluiters onverantwoord hoog. De veiligheid voor werknemers kon niet meer gegarandeerd worden. Op dat moment was het gehele tracé in beeld gebracht op twaalf meter na.’ Hoevenaars besluit: ‘Ondanks het werken onder hoge druk is in goede samenwerking een teamprestatie neergezet waar we trots op mogen zijn!’ ➤ Wilt u meer weten over het project in Utrecht, mail dan naar [email protected]

Pagina 8 - OP KOERS - GMB Noviteitenkrant

Gemaal Houtkade

GMB aan basis van innovatieve zaagtechniek voor rondingen Renovatie is bij ieder gemaal weer anders en telkens een uitdaging voor een projectteam. Zo ook de nieuwbouw en renovatie van het boezemgemaal Katwijk (1954) waarbij verschillende divisies van GMB betrokken zijn. De uitdaging was dit keer zelfs zo groot dat er op aangeven van GMB een compleet nieuwe zaagtechniek is ontwikkeld.

Met het nieuwe watergebiedsplan moet de polder Oud-Kamerik weer toekomstbestendig worden gemaakt. Het watersysteem in de polder voldoet namelijk niet meer aan de eisen op het gebied van waterkwantiteit en -kwaliteit. Oorzaak hiervan is maaivelddaling en daardoor steeds dieper wegzakkende polders. De uitdaging was een systeem te realiseren waarbij landbouw, natuur en bebouwing duurzaam naast elkaar bestaan. Een onderdeel in het watergebiedsplan is de bouw van het nieuwe poldergemaal Houtkade. Arend Jan van de Pol, werkvoorbereider bij GMB Civiel: ‘Met een plan waarmee aan alle technische, economische, ecologische en maatschappelijke eisen tegemoet wordt gekomen, heeft GMB het winnende ontwerp weten neer te leggen. GMB en Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden hebben de overeenkomst getekend voor het ontwerp, de realisatie en het meerjarig onderhoud van Gemaal Houtkade.’ ‘GMB heeft in de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met multidisciplinaire projecten waarin civieltechnische, werktuigbouwkundige en elektrotechnische aspecten samenkomen’, geeft Van de Pol aan. ‘GMB-GMC (Geïntegreerde & Multidisciplinaire Contractbeheersing) is een door GMB ontwikkelde systematiek voor een goede beheersing van multidisciplinaire projecten.’ ‘Om de polder Oud-Kamerik toekomstbestendig te maken en een veilige en beheerste waterhuishouding mogelijk

te maken, wordt het gemaal op het laagste punt in de polder gebouwd. Het nieuwe gemaal gaat het water verwerken van de polder Oud-Kamerik en een groot deel van de polders Kamerik Teylingens en Kamerik Mijzijde,’ licht Van de Pol toe. Van de Pol: ‘Het project bestaat naast het ontwerp, de realisatie en onderhoud ook uit bijkomende werkzaamheden, zoals de bouw van een stuw, de aanleg van een toegangsweg met brug, een inlaat en vispassages. Een gebied midden in de agrarische veenpolder, aan de oever van de Grecht, zal mede door GMB in de toekomst leefbaar worden gehouden. Inmiddels is de engineering gestart. Medio mei 2011 zal de uitvoering van het project starten.’

Het werk wordt uitgevoerd in opdracht van Hoogheemraadschap van Rijnland, waarbij de directievoering en het ontwerp door Tauw worden verzorgd. Na de nieuwbouw startte GMB in november met de renovatie van het bestaande gemaal. Daarbij worden de drie bestaande pompen in drie verschillende fases vervangen en in 2011 opgeleverd. Per pomplijn moet de pompschacht worden vergroot. Normaal gesproken zou daar een sloophamer aan te pas komen. Maar slopen in bestaand beton is lastig vast te leggen in planning en fysiek erg belastend. Daarnaast geeft het geluidsoverlast en komt er veel stof bij vrij. Lumineus idee GMB-uitvoerder Jan Struijk kwam op het lumineuze idee om het werk door middel van zagen uit te voeren. Alleen konden ze daar niet voor terugvallen op bestaande techniek waarmee je alleen rechte kanten kan zagen. In plaats van een ronding krijg je dan bijvoorbeeld een 12-kant. En dat heeft verschillende nadelen. Zo is het materiaal voor het aanhelen erg kostbaar, het werk is erg arbeidsintensief en moeten er veel gaten worden geboord om het lint in aan te brengen.

Nieuwe techniek Na overleg met Van Reeuwijk Sloopwerken is zaagmachinefabrikant Tyrolit benaderd. Na een bezoek aan de locatie ontwikkelde de fabrikant voor dit sloopwerk een machine, die zowel in rechtstand als onder een hoek met behulp van een lintzaag een ronding kan zagen waarvoor slechts één startgat nodig is. Deze nieuwe methode biedt verschillende grote voordelen: tijdwinst waardoor de kosten vooraf duidelijk te bepalen zijn, de werkzaamheden zijn veel minder belastend en er ontstaat geen stof- en geluidsoverlast. Een geweldige nieuwe techniek, die onder de blauwe helm van een GMB’er is ontstaan.

➤ Wilt u meer weten over gemaal Katwijk, mail dan naar [email protected]

➤ Wilt u meer weten over gemaal Houtkade, mail dan naar [email protected]

Bio Energie Rijnmond In de Rotterdamse haven hebben veel bedrijven een eigen biologische afvalwaterzuiveringsinstallatie. Uit deze zuiveringen komen forse hoeveelheden biologisch zuiveringsslib vrij. De bedrijven streven na het vrijkomende slib op efficiënte, verantwoorde en duurzame wijze te laten verwerken. GMB heeft in samenwerking met Tauw, Rotterdam Climate Initiative en GMB een inventarisatie uitgevoerd naar de kwantiteit en kwaliteit van het eerdergenoemde slib. Op basis van deze inventarisatie werkt GMB momenteel een business case uit.

➤ Wilt u meer weten over Bio Energie Rijnmond, mail dan naar [email protected]

OP KOERS is een uitgave van GMB Postbus 2, 4043 ZG Opheusden T (0488) 44 94 49 F (0488) 44 28 98 E [email protected] I www.gmb.eu © Zonder schriftelijke toestemming van GMB is gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s, illustraties en onderwerpen verboden. Disclaimer: wijzigingen voorbehouden. Aan de in deze uitgave vermelde gegevens kunnen geen rechten worden ontleend.