BROCHURE JEU DE BOULES ACCOMMODATIES

BROCHURE

normen en richtlijnen voor

JEU DE BOULES ACCOMMODATIES Versie 1.1 Juni 2012

Uitgevoerd door: ISA Sport Postbus 302 6800 AH Arnhem In opdracht van: Nederlandse Jeu de Boules Bond Huis van de Sport Wattbaan 31-49 3439 ML Nieuwegein Postbus 2655 3430 GB Nieuwegein

1

INHOUDSOPGAVE DEEL I 1.

INLEIDING ..................................................................................................................................... 2 1.1

2.

DEEL II

SITUERING ............................................................................................................................... 8 RUIMTELIJKE RELATIES ............................................................................................................. 9 PERSONEN MET EEN FUNCTIEBEPERKING ................................................................................ 10

JEU DE BOULES BANEN .......................................................................................................... 11 EIGENSCHAPPEN VAN JEU DE BOULES BANEN ......................................................................... 11 EIGENSCHAPPEN VAN JEU DE BOULES BANEN ......................................................................... 12

AFWERKINGEN........................................................................................................................... 15 6.1 6.2 6.3 6.4

7.

NORMEN EN RICHTLIJNEN

SPORTVLOER ............................................................................................................................. 11 5.1 5.2 5.3

6.

ALGEMEEN .............................................................................................................................. 6 STATUS EN TYPE ...................................................................................................................... 6

SITUERING EN INDELING ............................................................................................................ 8 4.1 4.2 4.3

5.

W AT IS JEU DE BOULES? ......................................................................................................... 4 HET SPELMATERIAAL ................................................................................................................ 4 SPEELVORMEN ........................................................................................................................ 5 HET SPEELTERREIN .................................................................................................................. 5 PETANQUE……..RECREATIE EN SPORT ..................................................................................... 5 DE NJBB ................................................................................................................................ 5 ORGANISATIE NJBB ................................................................................................................ 5

DEFINIËRING EN TYPOLOGIE .................................................................................................... 6 3.1 3.2

4.

ALGEMEEN .............................................................................................................................. 2

JEU DE BOULES ........................................................................................................................... 4 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7

3.

ALGEMEEN

ALGEMEEN ............................................................................................................................ 15 ONDERVLOER ........................................................................................................................ 15 W ANDEN ............................................................................................................................... 15 PLAFOND ............................................................................................................................... 16

INSTALLATIES ............................................................................................................................ 17 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9

BOUWFYSISCHE ASPECTEN .................................................................................................... 17 TECHNISCHE INSTALLATIES..................................................................................................... 17 TEMPERATUUR ...................................................................................................................... 18 VENTILATIE ............................................................................................................................ 19 VERLICHTING ......................................................................................................................... 20 AKOESTIEK ............................................................................................................................ 21 INBRAAKPREVENTIES.............................................................................................................. 21 GELUIDSINSTALLATIE ............................................................................................................. 22 BRANDBEVEILIGING ................................................................................................................ 22

2

8.

ADDITIONELE RUIMTEN ............................................................................................................ 23 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 8.10 8.11 8.12 8.13

ENTREE ................................................................................................................................. 23 BEHEERDERS-/ADMINISTRATIERUIMTE ..................................................................................... 23 SANITAIRE VOORZIENINGEN .................................................................................................... 23 TOESCHOUWERSRUIMTE ........................................................................................................ 24 TECHNISCHE RUIMTE .............................................................................................................. 25 W EDSTRIJDLEIDINGRUIMTE .................................................................................................... 25 E.H.B.O.-RUIMTE .................................................................................................................. 25 BAR/RECEPTIE ....................................................................................................................... 25 ONTMOETINGSRUIMTE ............................................................................................................ 26 KEUKEN................................................................................................................................. 26 OPSLAGRUIMTE ..................................................................................................................... 27 BERGING ............................................................................................................................... 27 W ERKKAST ............................................................................................................................ 27

DEEL III 9.

PLANREALISATIE

REALISATIE................................................................................................................................. 29 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8

ALGEMEEN ............................................................................................................................ 29 PROGRAMMA VAN EISEN ........................................................................................................ 29 UITWERKING PLAN ................................................................................................................. 30 OPDRACHTGUNNING .............................................................................................................. 30 DE OFFERTE VAN DE AANNEMER ............................................................................................. 31 OPLEVERING.......................................................................................................................... 32 ZELFWERKZAAMHEID.............................................................................................................. 32 ONDERSTEUNING ISA SPORT ................................................................................................. 33

DEEL IV

BIJLAGEN

34

BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3 BIJLAGE 4 BIJLAGE 5

Normen Outdoor Jeu de Boules Normbladen akoestiek Normblad verlichting Normbladen baanmateriaal Belangrijke adressen

35 46 58 61 92

3

Voorwoord

De NJBB wil uitgroeien tot dé autoriteit op petanquegebied. Een van de tools daarbij is deze accommodatiebrochure. Deze brochure is een aangepaste versie van de eerder (in 2001) verschenen versie. Aanpassingen zijn er onder andere in de toegankelijkheid voor mindervalide personen. En aanpassingen zijn er in lichtsterkte en obstakelvrije hoogte. Tevens is er een striktere scheiding aangebracht in de normen voor de binnenaccommodatie en die voor een buitenaccommodatie. Jeu de boules wordt steeds meer een sport voor iedereen. Toch wil de NJBB vooral de wedstrijdsport laten plaatsvinden in goede accommodaties. De accommodatiebrochure is hiervoor een geschikte start. Het bestuur dankt ISA Sport voor hun medewerking bij de totstandkoming van deze wijziging. Wij wensen de bouwers van accommodaties veel succes! Bestuur NJBB Juni 2012

DEEL I ALGEMEEN

Nederlandse jeu de boules bond

1

Versie 1.1

1.

INLEIDING

1.1

Algemeen

Jeu de Boules, wie heeft dit spel in zijn leven nog nooit gespeeld? Het is een sport die door iedereen, jong en oud, gespeeld kan worden. De echte kenners hebben het meestal over petanque. Dit is een onderdeel van het Jeu de Boules dat bij ons in Nederland, maar ook in andere landen, verreweg het meest wordt gespeeld. De laatste jaren is er een groeiende behoefte aan zowel indoor- als outdoor sportaccommodaties, die speciaal ten behoeve van Jeu de Boules zijn ingericht. Hierbij is tevens de trend waarneembaar dat deze accommodaties ten behoeve van de exploitatie een steeds multifunctioneler karakter krijgen, waarbij naast Jeu de Boules ook andere sportverenigingen worden ondergebracht. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de handboogsport, maar ook aan sporten als denksport, darts en biljart bij de aanwezigheid van een ontmoetingsruimte. Om initiatiefnemers de helpende hand te bieden bij de realisatie van een klantvriendelijke en sporttechnisch verantwoorde Jeu de Boules accommodatie, heeft de Nederlandse Jeu de Boules Bond (NJBB) in samenwerking met ISA Sport de voor u liggende brochure ontwikkeld. In deze brochure zijn normen en aanbevelingen opgenomen, zoals deze door de NJBB en NOC*NSF worden gehanteerd, om een zo goed mogelijke sporttechnische kwaliteit van de te realiseren accommodatie te kunnen waarborgen. Een optimale afstemming van de accommodatie op de gebruiker en op de reglementen komt onder andere neer op het stellen van eisen aan ruimteafmetingen, interieur, bouw-fysische aspecten, nevenruimten zoals ontmoetingsruimte, toegankelijkheid voor mindervaliden, etc. Daarnaast spelen veiligheid, ruimtelijke relaties tussen de sportruimten en de nevenruimten en als laatste en zeker niet de minste, de kwaliteit en eigenschappen van de toegepaste wanden, vloer en plafond een belangrijke rol. In deze brochure zijn naast een grote hoeveelheid algemene aspecten veel zaken weergegeven die specifiek voor Jeu de Boules accommodaties met de daarbij behorende nevenruimten, van toepassing zijn. Tijdens het lezen van de brochure komen diverse begrippen naar voren, zoals „norm‟, „richtlijn‟ en „aanbeveling‟. Om misverstanden of verwarring te voorkomen worden hieronder de definities van deze begrippen weergegeven: norm: de minimale waarde die voor een bepaalde variabele gebruikt dient te worden teneinde namens de NJBB en NOC*NSF goedkeuring op het betreffende aspect te kunnen verkrijgen; richtlijn: de onder „richtlijn‟ gegeven maatregelen, zijn die maatregelen waarmee zondermeer aan de gestelde „norm‟ kan worden voldaan; aanbeveling: een voorkeurswaarde die door de NJBB en NOC*NSF gehanteerd wordt, indien zij van mening is dat de gegeven norm slechts een minimale eis geeft en het de voorkeur verdient om bij het ontwerp niet de norm maar de aanbeveling te hanteren. In de volgende hoofdstukken worden alle normen en richtlijnen, die vanuit bovengenoemde uitgangspunten zijn geformuleerd voor de bouw van Jeu de Boules accommodaties beschreven. Belangrijk om hierbij te weten is dat in de brochure is uitgegaan van een binnenaccommodatie. Eventuele verschillen en/of aanvullingen voor buitenaccommodaties zijn weergegeven in de bijlage.


2

Versie 1.1

De brochure is als volgt opgedeeld, te weten: Deel I: algemene informatie over onder andere het gebruik van deze brochure en achtergrondinformatie over Jeu de Boules; Deel II: normen en richtlijnen voor Jeu de Boules accommodaties; Deel III: informatie over planrealisatie; Deel IV: bijlagen, waarin een aantal zaken nader wordt toegelicht en waarin een aantal instanties en adressen wordt weergegeven.


3

Versie 1.1

2.

JEU DE BOULES

2.1

Wat is Jeu de Boules?

Jeu de Boules wordt al eeuwen lang beoefend. Reeds bij de Romeinen en de Grieken werd het spel met metalen kanonskogels gespeeld. In 1911 werden de eerste metalen boules gefabriceerd. Toen ste werden ook spelregels vastgesteld. In het begin van de 20 eeuw werd Jeu de Boules voornamelijk gespeeld in het zuiden van Frankrijk. Na 1945 verspreidde het spel zich snel over geheel Frankrijk. Daar is het tot op heden de derde sport, maar ook in andere landen zijn er veel enthousiaste beoefenaars. Eigenlijk is Jeu de Boules een verzamelnaam van een aantal verwante sporten, waarvan petanque de belangrijkste variant is. Veelal wordt gedacht dat het woord “petanque” een verbastering is van het Franse “pieds-tanques”, wat “de voeten bijeenhouden” betekent. Er zijn echter inzichten dat die aanname onjuist is, aangezien het werkwoord "tanquer" (of het daarvan afgeleide adjectief "tanqué") in het Frans niet bestaat. Het woord petanque komt volgens de laatste inzichten van het Provençaals "pétanco", wat een samenstelling is van pé (voet) en tanco (stutpaal) en opgevat dient te worden als "voeten die zo geplaatst zijn dat ze zo stevig staan als een stutpaal". Petanque leent zich uitstekend voor recreatieve beoefening, omdat het niet aan leeftijd gebonden is, het in principe op veel verschillende terreinen gespeeld kan worden en het benodigde spelmateriaal niet duur in de aanschaf is. Tevens staat petanque ook voor een serieuze wedstrijdsport, waarbij vaardigheid, concentratie en teamgeest centraal staan. Omdat partijen langdurig kunnen zijn en toernooi- of competitiedagen vaak meer dan vijf partijen beslaan, speelt hier de lichamelijke conditie ook een belangrijke rol.

2.2

Het spelmateriaal

Petanque wordt gespeeld met een aantal metalen ballen (boules) en een klein houten balletje (het butje genoemd). Om aan wedstrijden mee te kunnen doen dient men over officieel goedgekeurde boules te beschikken. Het gewicht van de boules dient tussen de 650 en 800 gram te zijn, de diameter tussen de 70,5 en 80,0 mm. Het gewicht en het merkteken worden door de fabrikant in de boules gegraveerd. De bekendste merken, die in Nederland te koop zijn, zijn Obut, La Boule Noire en La Boule Bleue. Een set van drie boules kan al voor een prijs vanaf circa € 50,-- worden aangeschaft. Het butje of cochonnet dient van hout te zijn vervaardigd en heeft een diameter van 30 mm. Geverfde butjes van hout (ongeacht de kleur), die men wil gebruiken omwille van een betere zichtbaarheid op het terrein, zijn toegestaan. Niet verplicht maar onontbeerlijk voor de petanquespeler zijn verder een meetlat of rolmaat (er bestaan ook telescoopstokjes en meetpassers), een tellertje voor de punten, een tasje of kistje om het materiaal in op te bergen en tenslotte een doekje om de boules schoon te maken. Speciale kleding is niet vereist. Makkelijk zittende kleding en soepele schoenen worden aanbevolen.


4

Versie 1.1

2.3

Speelvormen

Het petanque kan in verschillende vormen worden gespeeld. Vrijwel altijd wordt het in teamvorm gespeeld. Dat wil zeggen een team van twee spelers, de zogenaamde doublette vorm, of een team van drie spelers, de zogenaamde triplette vorm. Ook wordt wel individueel gespeeld, de zogenaamde tête à tête vorm. Natuurlijk kan men, met name bij het recreatieve spel, zelf allerlei combinaties vormen.

2.4

Het speelterrein

Petanque kan op zeer veel verschillende soorten terrein worden gespeeld, maar het beste oppervlak wordt gevormd door los gestort of licht aangewalst fijn grint of fijne steenslag. Gravel of fijn gebroken schelpen worden ook wel gebruikt, maar maken het spel minder interessant door een te grote regelmaat. Perfect vlak hoeft het terrein beslist niet te zijn. De onregelmatigheden van het terrein maken een essentieel onderdeel uit van de spelproblemen. Een goede drainage is echter, afhankelijk van de natuurlijke gesteldheid van de onderbouw, wel noodzakelijk.

2.5

Petanque……..recreatie en sport

Behalve het recreatieve petanque wordt op ruime schaal in wedstrijdverband “gebould”. Van april tot en met september zijn er, veelal in de weekenden, toernooien en wedstrijden waar honderden “boulers” aan deelnemen. De competitie wordt gespeeld in een landelijke ere- en hoofdklasse, een zonale eerste en tweede klasse, terwijl de derde, vierde en vijfde klasse op afdelingsniveau wordt gespeeld. De Nederlandse kampioenen nemen deel aan het wereldkampioenschap, dat jaarlijks wordt gehouden in één van de bij de internationale federatie aangesloten landen.

2.6

De NJBB

De Nederlandse Jeu de Boules Bond (NJBB) is opgericht in 1972 te Amsterdam. De bond stelt zich ten doel zowel de wedstrijdsport als het recreatieve petanque te bevorderen en te stimuleren. De NJBB is aangesloten bij het Nederlands Olympisch Comité * Nederlandse Sport Federatie (NOC*NSF), de Fédération Internationale de Pétanque et Jeu Provençal (FIPJP) en de Confédération Européenne de Petanque (CEP). Bij de NJBB zijn begin 2012 ruim 200 verenigingen aangesloten en er zijn totaal circa 18.000 geregistreerde leden. De NJBB helpt ook bij het verstrekken van informatie en documentatie, onder meer op het gebied van het oprichten van verenigingen, het aanleggen van speelterreinen en accommodaties, het organiseren van toernooien en wedstrijden en het aanvragen van subsidies.

2.7

Organisatie NJBB

Het hoogste bestuurlijke orgaan binnen de NJBB is de Bondsvergadering. Het bondsbestuur is het centrale bestuurlijke orgaan. Organisatorisch is de bond verdeeld in 13 afdelingen. Iedere afdeling heeft een eigen afdelingsbestuur, dat de zaken binnen de eigen afdeling regelt. Zowel het bondsbestuur als de afdelingsbesturen worden bijgestaan door een aantal commissies.


5

Versie 1.1

3.

DEFINIËRING EN TYPOLOGIE

3.1

Algemeen

Door diverse sportbonden in Nederland worden de accommodaties onderverdeeld in A-, B-, C- of D-accommodaties. Dit is een onderverdeling naar grootte en voorzieningenniveau, om zo een verschil in status aan te kunnen geven. De A-accommodatie is daarbij de belangrijkste, omdat daar meestal de internationale wedstrijden en interlands worden gehouden. In B-accommodaties worden landelijke wedstrijden gehouden alsmede competitie op afdelingsniveau en in C- en D-accommodaties worden de overige competities gespeeld.

3.2

Status en type

Naar de sporttechnische kwaliteit en de multifunctionaliteit van de accommodatie onderscheidt de NJBB een viertal accommodatiestatussen: A-accommodaties, ofwel de accommodaties die dusdanig zijn uitgerust dat de mogelijkheid bestaat om internationale toernooien te houden. B-accommodaties, ofwel de accommodaties die dusdanig zijn uitgerust dat de mogelijkheid bestaat om landelijke toernooien alsmede competitie op afdelingsniveau te houden; C-accommodaties, ofwel de accommodaties die voldoende zijn uitgerust ten behoeve van het beoefenen van Jeu de Boules; D-accommodaties, ofwel de accommodaties die minimaal zijn uitgerust ten behoeve van het beoefenen van Jeu de Boules; In A- en B-accommodaties vinden internationale en landelijke Jeu de Boules wedstrijden plaats. Alle NJBB-toernooien vanaf categorie 3 vinden plaats in alle vier accommodatietypen. In Nederland is momenteel geen Jeu de Boules accommodatie aanwezig die geschikt is voor het spelen van een Wereld Kampioenschap. Om een duidelijk overzicht te geven van de grote verschillen tussen de vier accommodatiestatussen is in de volgende tabel per accommodatietype weergegeven welke ruimtebehoefte bestaat. De genoemde aantallen en ruimteafmetingen zijn minimale waarden en kunnen worden aangepast, indien de situatie om aanvullende ruimte vraagt. In de volgende hoofdstukken wordt op dit voorzieningenniveau verder ingegaan.


6

Versie 1.1

Minimaal genormeerde voorzieningen per accommodatietype: ONDERWERP

ONDERDEEL A

ACCOMMODATIETYPEN B C D

Wedstrijdruimte Aantal binnenbanen Afmeting banen [m] Obstakelvrije hoogte [m]

32 15 x 4 5,5 in midden, 5 aan begin en einde baan

16 15 x 4 5 in midden, 4,5 aan begin en einde baan



Additionele ruimten

ja 10 m² ja

ja 10 m² ja

ja ja

ja ja

ja ja 6 m² 6 m² ja 500 m² 12 m² ja 10 m² 4 m²

ja ja 6 m² ja 250 m² 10 m² 2 m²

ja ja 2 m²

ja -

Entree Beheerders-/administratieruimte Sanitaire voorzieningen - 1 herentoilet, 1 urinoir - 2 damestoiletten, waarvan 1 mindervalidentoilet (1,65 x 2,20 m) Toeschouwersruimte Technische ruimte Wedstrijdleidingruimte E.H.B.O. ruimte Bar/receptie Ontmoetingsruimte Keuken Opslagruimte Berging Werkkast

Toelichting gebruikte codering: ja

= de ruimte dient aanwezig te zijn, de afmeting is afhankelijk van de situatie.

-

= de ruimte is niet noodzakelijk, maar kan afhankelijk van de situatie wenselijk zijn.


7

Versie 1.1

DEEL II JEU DE BOUELS ACCOMMODATIES


8

Versie 1.1

4.

SITUERING EN INDELING

4.1

Situering

Of het uiteindelijke aantal bezoekers en gebruikers het vooraf geraamde aantal potentiële bezoekers c.q. gebruikers zal benaderen hangt, naast de aansluiting van de kwaliteit van de accommodatie op de wensen van de potentiële gebruikers, voor een belangrijk deel af van de wijze hoe de accommodatie is gesitueerd. Hierbij dient niet alleen de plaats waar de accommodatie komt te staan in beschouwing te worden genomen, maar ook de bereikbaarheid ervan. Om het daadwerkelijke gebruik door de beoogde doelgroep te stimuleren, dient de accommodatie zoveel mogelijk in of nabij de eigen woonomgeving van de potentiële beoefenaars van Jeu de Boules te worden gesitueerd. Indien de accommodatie een centrale ligging in een kern krijgt, dient wel te worden bedacht dat op bepaalde momenten de verkeerstoename ten gevolge van het gebruik van de accommodatie tot overlast in de omgeving kan leiden. Ook eventuele sportverlichting kan tot lichthinder in de wijk leiden. Er dient rekening te worden gehouden met eventuele bezwaarschriften, als de bouwplannen ter inzage bij de gemeente liggen. In elk geval dient de accommodatie bij voorkeur nabij een verkeersknooppunt gesitueerd te worden, waardoor voetgangers, fietsers, automobilisten en gebruikers van het openbaar vervoer de accommodatie gemakkelijk kunnen bereiken. Hiertoe dienen de juiste ontsluitingswegen en -paden aanwezig te zijn, maar ook de nabijheid van een halteplaats van het openbaar vervoer wordt aanbevolen. Het aantal parkeerplaatsen dat beschikbaar dient te zijn voor automobilisten is afhankelijk van het verwachte aantal bezoekers van de accommodatie, van het lokale en eigen beleid, etc. In de regel wordt als vuistregel gehanteerd dat er 1 parkeerplaats aanwezig is per 4 bezoekers/sporters. De benadering via voetpaden, fietspaden, maar ook vanaf de parkeerplaatsen en de halteplaatsen van het openbaar vervoer dient zodanig te zijn dat geen gevoel van onveiligheid kan ontstaan. Onverlichte en/of voor de omgeving aan het zicht onttrokken paden dienen te worden vermeden (geen hoge struiken langs het pad). Het verdient aanbeveling de stalling voor fietsen en bromfietsen zodanig te situeren dat deze zichtbaar is vanuit de accommodatie. Daarnaast dient te worden gekozen voor een duidelijk herkenbare entree. Hoewel het gebruik van ambulances hopelijk zo min mogelijk noodzakelijk zal zijn, dient de accommodatie hiervoor wel goed en direct bereikbaar te zijn. De voor de bezoekers en toeschouwers toegankelijke delen van de accommodatie dienen volledig toegankelijk te zijn voor brancards.


8

Versie 1.1

4.2

Ruimtelijke relaties

Bij het maken van een indelingsplan zal een optimale schikking van de ruimten dienen te worden verkregen, waarbij de gewenste routing in de accommodatie de beste leidraad geeft. Bij deze routing dienen drie soorten gebruikers onderscheiden te worden, te weten: de sporters, de bezoekers en het personeel. Het verdient aanbeveling om vanaf de entree, de bar/ontmoetingsruimte als centrale ruimte op te nemen van waaruit alle ruimten voor de drie hierboven genoemde gebruikersgroepen toegankelijk zijn. Daarnaast verdient het aanbeveling om vanaf de bar/ontmoetingsruimte uitzicht te hebben op zowel de indoor- als outdoorbanen. In deze centrale ruimte dient tevens een centrale toiletgroep en een garderobe te worden opgenomen ten behoeve van de horeca en eventuele overige gebruikers van het gebouw. De bar/ontmoetingsruimte dient gescheiden te zijn van de wedstrijdruimte, zodat de bar/ontmoetingsruimte onafhankelijk van de wedstrijdruimte kan worden geëxploiteerd. Dit heeft het bijkomende voordeel dat de ruimte zelfstandig kan worden verwarmd. Daarnaast worden eventuele etensluchten, maar ook ongewenste klanken (bv muziekinstallatie) die de concentratie van de sporter kunnen verstoren buiten de wedstrijdruimte gehouden. Verder verdient het aanbeveling de indeling en inrichting van de bar/ontmoetingsruimte zodanig te maken, dat een gedeelte van deze ruimte ook als vergaderruimte kan worden gebruikt (indien deze vergaderruimte niet apart is opgenomen). De beheerdersruimte dient zodanig in de hal te zijn gesitueerd, dat deze een goed overzicht heeft op de entree, de gangen en eventueel de wedstrijdruimte. Voor de wedstrijdruimte geldt dat de loopwegen voor de sporters zoveel mogelijk gescheiden dient te worden van die van de bezoekers en toeschouwers. Dit betekent dat de relatie tussen de sportruimten en de nevenruimten zodanig dient te zijn dat bezoekers en toeschouwers die geen gebruik maken van de sportruimten zich daar in principe niet in kunnen bewegen. De toeschouwers dienen de toeschouwerplaatsen te kunnen betreden zonder de sporter daarbij te hinderen in het spel. Bij de aanwezigheid van een wedstrijdleidingruimte dient deze zo te zijn geplaatst dat er vanuit de wedstrijdleidingruimte zicht is op alle banen in de wedstrijdruimte. Tevens dienen de sporters de ruimte eenvoudig te kunnen bereiken, om bijvoorbeeld over de uitslagen te communiceren. De EHBO-ruimte dient zowel vanuit de wedstrijdruimte, als voor de externe hulpdiensten eenvoudig bereikbaar te zijn. De werkkasten en de technische installatieruimte dienen op een logische plaats in het gebouw te worden ondergebracht. De installatieruimte dient zodanig te zijn gesitueerd, dat de leidingen van verwarmingstoestel naar tappunt binnen de accommodatie zo kort mogelijk zijn. Daarnaast dient de installatieruimte eenvoudig en goed bereikbaar te zijn voor de aan- en afvoer van de technische installatie(onderdelen). Hiertoe dient de installatieruimte aan de buitenzijde van het gebouw te worden gesitueerd, zodat deze ruimte altijd van buitenaf via een dubbele deur bereikbaar is in verband met onderhoudswerkzaamheden, etc. Voor de exploitatie kan het aantrekkelijk zijn om de ontmoetingsruimte afzonderlijk van de wedstrijdruimte te kunnen laten functioneren.


9

Versie 1.1

4.3

Personen met een functiebeperking

De accommodatie dient toegankelijk en bruikbaar te zijn voor mensen met een functiebeperking. Hiermee dient rekening gehouden te worden bij onder andere de aanleg van parkeerplaatsen, breedte van de toegangswegen, niveauverschillen en mindervalidentoiletten. Aandacht dient uit te gaan naar de bereikbaarheid van de wedstrijdbaan voor rolstoelgebruikers. Wanneer deze baan op een ander niveau is gelegen dan de toegangspaden, dan dient er ter plaatse van de nooduitgangdeuren een mogelijkheid te bestaan om gebruik te maken van een hellingbaan, zodat een vluchtweg wordt geboden naar het buitenterrein. Voor het geschikt maken van de accommodatie voor mensen met een functiebeperking dienen de richtlijnen uit “Iedereen is welkom, Sportgebouwen (uitgever Cliëntenbelang Utrecht) en uit het „Handboek Toegankelijkheid‟ (laatste editie, uitgever Reed Business bv) te worden gevolgd. Tevens zijn richtlijnen terug te vinden in het „Handboek Sportaccommodaties‟ van NOC*NSF en kan contact worden opgenomen met het kenniscentrum van de gehandicaptensport „Gehandicaptensport Nederland‟ via de website www.gehandicaptensport.nl.


10

Versie 1.1

5.

SPORTVLOER

5.1

Jeu de Boules banen

In samenwerking met de Nederlandse Jeu de Boules bond is bekeken waaraan Jeu de Boules banen zouden moeten voldoen teneinde de sport tot zijn recht te laten komen. Tot op heden werd de Jeu de Boules baan zeer summier beschreven en lagen de normen waaraan een Jeu de Boules baan zou moeten voldoen niet vast. Het gevolg is een ongewisheid omtrent de gewenste en de te behalen kwaliteit en daarmee een onbekendheid met de prijs kwaliteit verhouding. Dit werkt remmend op de ontwikkeling van Jeu de Boules accommodaties. Door de onbekendheid met de kwaliteit ontstaat een situatie van de aanleg van zogenaamde probeersels, welke een negatief effect kunnen hebben op de beleving van de spelers en daarmee op de ontwikkeling van de sport. Voorts kunnen financiële problemen ontstaan omdat overeenkomsten tussen opdrachtgevers van de aanleg en de aannemerij onvoldoende zijn te concretiseren. In geval van problemen met Jeu de Boules banen, ontbraken objectieve criteria om de problemen te analyseren en te beoordelen. Ook middelen om de problemen op te lossen waren niet voor handen. Teneinde deze problematiek op te lossen zijn er normen ontwikkeld voor Jeu de Boules banen zowel voor indoor als outdoor gebruik. Als uitgangspunt voor de normstelling is vanzelfsprekend de Jeu de Boules sport gehanteerd en is een onderzoek gedaan naar de kwaliteit van bestaande accommodaties. Verschillende accommodaties zijn aan een inspectie onderworpen en voorts zijn materialen van aanwezige toplagen, funderingen en onderbouwen bemonsterd en in het laboratorium geanalyseerd. Gekozen is om die materialen waarvan de Jeu de Boules ervaring heeft geleerd dat deze als zeer goed worden beoordeeld voor de sport als uitgangspunt voor de normering te hanteren.

5.2

Eigenschappen van Jeu de Boules banen

Hoogteligging/vlakheid De banen liggen hoegenaamd niet onder afschot. Dit betreft de macroligging van de baan. De voorkomende en gewenste helling dient dan ook beperkt te zijn. Een geringe helling is geen bezwaar en kan het afstromen van oppervlaktewater bevorderen. Geadviseerd wordt een maximaal afschot te hanteren van 2%. De banen zijn niet vlak. De vlakheid betreft de microligging van de baan. Geringe oneffenheden komen de attractiviteit van de sport ten goede. Deze oneffenheden dienen wel vloeiend verlopend te zijn en onregelmatig over het gehele oppervlak voor te komen. Stabiliteit De banen zijn over het algemeen zeer stabiel en in sommige gevallen worden de banen zelfs als te stabiel (te hard) beoordeeld. Een goede (optimale) stabiliteit van de toplaag en de fundatie is noodzakelijk. In de norm is daarom de stabiliteit voor de toplaag en funderingslaag vastgelegd ter vermijding van te zachte dan wel te harde banen.


11

Versie 1.1

Verbrijzeling De impact van de boules zorgt voor een verbrijzeling van het toplaagmateriaal en/of afstrooimateriaal. Door deze verbrijzeling neemt het percentage fijn materiaal in de toplaag toe hetgeen leidt tot stofvorming, verhoging van de stabiliteit (hardheid) en tot afname van de waterdoorlatendheid. Een onevenredig grote verbrijzeling dient zoveel mogelijk te worden voorkomen. De toplaag dient daarom te zijn voorzien van een afstrooimateriaal met een hoge verbrijzelingsresistentie, waarbij in de regel wordt afgestrooid met los materiaal.

5.3

Eigenschappen van Jeu de Boules banen

Opbouw banen De opbouw van de Jeu de Boules baan is als volgt schematisch weer te geven:

4 - 16 mm afstrooimateriaal

grint of split

30 - 50 mm toplaag

kalksteen of puin

≥ 100 mm funderingslaag

puin of lava

≥ 500 mm diep, bestaande ondergrond/ onderbouwzand

bestaande ondergrond

Afstrooimateriaal Een geschikt afstrooimateriaal is grint. Door verschillende afstrooimaterialen in korrelverdeling te hanteren, zijn banen aan te leggen welke variëren in spelbeeld en moeilijkheidsgraad. Hoe grover het afstrooi materiaal hoe hoger de moeilijkheidsgraad, zo is de ervaring. Het is wenselijk om binnen één accommodatie verschillende banen aan te leggen welke zich met name onderscheiden door afstrooimateriaal van verschillende korrelafmeting. Het afstrooimateriaal dient echt ter afstrooiing. Het materiaal komt niet als laag maar als in te onderscheiden afzonderlijke korrels op de toplaag voor. Ten gevolge van de bespeling zal onvermijdelijk plaatselijk ophoping plaatsvinden. Middels gericht onderhoud dient op gezette tijden het materiaal weer egaal over het gehele baanoppervlak te worden verspreid. Dit onderhoud wordt doorgaans uitgevoerd door middel van slepen met een sleepnet. Het afstrooimateriaal zal plaatselijk ook in de toplaag dringen waardoor toevoeging wenselijk kan zijn. Het indringen van het afstrooimateriaal leidt tot een enigszins verbreking van de harde oppervlakte structuur, hetgeen de kwaliteit van de banen ten goede komt. Zoals gesteld beïnvloedt de grofheid van het afstrooimateriaal de moeilijkheidsgraad. Het fijne grint heeft een korrelafmeting tot maximaal 4 mm. Het middel soort kenmerkt zich door een maximale korrelafmeting van 8 mm, terwijl de grove soort korrels een afmeting tot maximaal 16 mm bevatten. Een combinatie van deze gradaties is mogelijk.


12

Versie 1.1

Toplaagmateriaal Toplaagmaterialen welke in aanmerking komen zijn kalksteen en puin. Kalksteen is uitsluitend indoor toe te passen. De samenstelling van het materiaal zorgt voor een waterondoorlatende toplaag. De toplaag, die een dikte kent van 30 tot 50 mm, dient aangebracht te worden op een zogenaamde funderingslaag. Funderingsmateriaal De funderingslaag heeft een dikte van minimaal 100 mm. Als materiaal voor de fundering kan puin ofwel lava worden toegepast. Onderbouwmateriaal De opbouw van een Jeu de Boules baan kan volstaan met afstrooimateriaal, een toplaag en een fundering. Deze opbouw kan op de bestaande ondergrond worden gerealiseerd. In sommige gevallen kan het aanbrengen van specifieke zandonderbouw wenselijk zijn. De keuze hiervoor is afhankelijk van de natuurlijke grondslag. Overige materialen Uit diverse baanonderzoeken is gebleken dat de toepassing van de materialen als in de normen omschreven (zie onderstaande tabel), tot op heden de beste baaneigenschappen voor het Jeu de Boules creëren. Deze normen zijn daarom maatgevend bij de realisatie van een Jeu de Boulesaccommodatie. De NJBB houdt de ontwikkelingen op de markt echter in de gaten en wil materialen die niet zijn genormeerd niet bij voorbaat uitsluiten. Andere halfverhardingsmaterialen zijn eveneens geschikt als toplaagmateriaal. De stabiliteit en de waterdoorlatendheid zijn belangrijke eigenschappen die conform norm moeten zijn. De NJBB adviseert nadrukkelijk om, voordat voor een afwijkende toepassing wordt gekozen, hierover in contact te treden met ISA Sport. Samenvatting Het in beeld brengen van de kwaliteit van Jeu de Boules banen heeft geleid tot de volgende normen voor indoor Jeu de Boules banen: Verwerkingslaag Afstrooimateriaal

Toplaag Fundering

Norm Grint Grint Grint Kalksteen Puin Puin Lava Lava


Code Norm NOCNSF-M19.b NOCNSF-M19.c NOCNSF-M19.d NOCNSF-NJBB1-15.a NOCNSF-NJBB1-15.b NOCNSF-M38.a NOCNSF-M2.a NOCNSF-M2.b

13

Toelichting fijn 0 – 4 mm middel 0 – 8 mm grof 0 – 16 mm indoor indoor indoor/outdoor indoor/outdoor indoor/outdoor

Versie 1.1

Opmerking: Deze NOC*NSF normen kunnen worden gehanteerd bij de aanleg van Jeu de Boules banen. In de aanvraag kan worden gesteld dat de banen aan de NOC*NSF normen dienen te voldoen. Met de normering ligt de minimale kwaliteit van de Jeu de Boules banen vast. Tijdens en na de aanleg kunnen de afzonderlijke lagen en de totale opbouw in de praktijk aan de normen worden getoetst middels objectieve onderzoeksmethodes. Tijdens de aanleg kunnen de afzonderlijke toe te passen ofwel toegepaste materialen worden bemonsterd en in het laboratorium worden geanalyseerd, waarbij ze tevens aan de normen worden getoetst. Deze keuringen kunnen zowel in de praktijk als in het laboratorium door ISA Sport worden verzorgd. Indien uit de keuringen blijkt dat een baan/banen aan alle normen voldoen, ontvangt de opdrachtgever een certificaat van ISA Sport tezamen met het onderzoeksrapport dat de resultaten van alle keuringen omvat. Ook in de ontwerpfase kan men al inzicht krijgen in de status van de accommodatie. Hiervoor adviseert de NJBB om het ontwerp op de sporttechnische normen te laten toetsen door ISA Sport. De kosten die hiervoor in rekening worden gebracht zijn op te vragen bij de NJBB. In de bijlage zijn de afzonderlijke normen weergegeven.


14

Versie 1.1

6.

AFWERKINGEN

6.1

Algemeen

De grootte van het beschikbare budget en de investeringsmogelijkheden zullen gewoonlijk doorslaggevend zijn voor de keuze van veel materialen in de sportruimten en de overige ruimten in de accommodatie. Toch dient op dit vlak niet te snel bezuinigd te worden, maar eerst een zo ideaal mogelijk plan te worden gemaakt, rekening houdend met o.a.: onderhoudsvrije materialen; vandalismebestendigheid van materialen; energiezuinige constructies van wanden en daken; toegankelijkheid voor mindervaliden en bejaarden; sfeerbepalende materialen; energiezuinige installaties; duurzame materialen; multifunctionaliteit.

6.2

Ondervloer

De vloer bestaat uit een toplaag met ingewalst grint of split, grof zand met gemalen mergel, een halfverhardings toplaagmateriaal of een andere toplaag. Een en ander is omschreven in hoofdstuk 5. Bij voorkeur worden 6 tot 8 banen gegroepeerd tot een wedstrijdterrein. De afmetingen hiervan zijn afhankelijk van de minimale baanafmeting maal het aantal banen. Dit wedstrijdterrein dient te worden omgeven door paden zodat publiek en spelers zich tussen de diverse wedstrijdterreinen kunnen begeven. Daarnaast dienen deze wedstrijdterreinen te worden afgezet met schokabsorberend materiaal, bijvoorbeeld houten balken. Hierdoor wordt het aanwezige publiek niet verwond door wegschietende boules.

6.3

Wanden

De wanden dienen over de gehele hoogte in een stootvast, vlak en niet korrelend materiaal te worden uitgevoerd (dus bijvoorbeeld geen bezande stenen). In verband met stofvorming geen textielbekleding op de wand. Het onderste gedeelte van de wanden raakt snel beschadigd door wegschietende boules. Het verdient derhalve de voorkeur om de onderste meter te bekleden met een schokabsorberend materiaal. Daarbij kan gedacht worden aan hout (gemakkelijk vervangbaar) of aan rubber matten. De keuze van de kleur op de wanden is vrij en is derhalve afhankelijk van de gewenste uitstraling. Indien de wedstrijdbaan grenst aan de wand dan dient er rekening mee te worden gehouden dat boven de baan geen obstakels mogen voorkomen. Brandslanghaspels e.d. kunnen bijvoorbeeld verdiept in de wand worden aangebracht.


15

Versie 1.1

6.4

Plafond

De kleurreflectiefactor van het plafond in de wedstrijdruimte dient tussen de 0,60 en 0,80 te liggen. Het plafond dient te worden voorzien van akoestische voorzieningen, zeker als deze nog niet aan de wanden of op de vloer zijn aangebracht.


16

Versie 1.1

7.

INSTALLATIES

7.1

Bouwfysische aspecten

Een indoor sportaccommodatie (vloer, wanden en dak) dient de sporters een zo constant en behaaglijk mogelijk binnenklimaat te bieden. De mate van behaaglijkheid wordt bepaald door een groot aantal factoren, te weten: de luchttemperatuur; de gemiddelde temperatuur van de omringende wanden (de zogeheten „stralingstemperatuur‟); het verticale temperatuurverloop; de mate van kleding (lichaamsisolatie); de warmteproductie van de mens (metabolisme, afhankelijk van mate van inspanning); de luchtsnelheid; de luchtvochtigheid; de kwaliteit en kwantiteit van de verlichting; de ruimteakoestiek; het geluidsniveau. Deze eisen zijn samen te vatten in een viertal hoofdfactoren, te weten; a. temperatuur; b. ventilatie; c. verlichting; d. akoestiek. Voor een verklaring van A-, B-, C- en D-accommodaties zie paragraaf 3.3.

7.2

Technische installaties

Er dient een centraal distributiesysteem voor warm tapwater, verwarming en elektra te worden opgenomen, met aparte registratie van gebruikshoeveelheden voor de horeca en de rest van de accommodatie. Voor het warm tapwater dient gebruik te worden gemaakt van een boilersysteem. Voor de ruimteverwarming dient gebruik te worden gemaakt van VR- of HR-ketels in cascade, ofwel één ketel die vrijwel continu gebruikt wordt voor de dekking van de basisbehoefte in het stookseizoen en eventueel overige ketel(s) voor de dekking van de extra behoeften. Voor de gehele accommodatie dient voor de ruimteverwarming te worden uitgegaan van radiatoren of vloer(/wand-)verwarming. De sportruimten kunnen eventueel worden voorzien van stralingsunits of stralingspanelen, die in het plafond van deze ruimten zijn opgenomen. Er dient te worden uitgegaan van een ventilatie-/luchtbehandelingsysteem die in de accommodatie zorg draagt voor het afvoeren van overtollige warmte en voor voldoende verversing van de lucht. Voor de installatietechnische regelingen in het gebouw verdient het de aanbeveling gebruik te maken van een GebouwBeheerSysteem (GBS). Dit gebouwbeheersysteem is een geautomatiseerd systeem, waarmee de belangrijkste installaties in het gebouw automatisch worden geregeld.


17

Versie 1.1

Voor het gebruik van water (tapkranen, toiletten, douches, etc.) dient gebruik te worden gemaakt van waterbesparende systemen. De verlichting binnen en buiten dient in energie-efficiënte uitvoeringen te worden aangebracht (hoogfrequente TL-verlichting of spaarlampen). De verlichting dient, waar dit rendabel is, te worden voorzien van aanwezigheidsschakelaars (minimaal in de sportruimten). Om besparingen in de accommodatie te realiseren op het warmteverbruik, is het aan te bevelen om in de accommodatie het principe van warmteterugwinning toe te passen. Hierdoor kan de vrijgekomen warmte van de afgezogen ventilatielucht via een warmtewisselaar worden aangewend voor ruimteverwarming of verwarming van het tapwater. Denk bijvoorbeeld ook aan toepassing van een warmtepomp die bij de verwarming van de accommodatie gebruik maakt van warmte uit bijvoorbeeld een ondergrondse waterhoudende laag. Een en ander is uiteraard afhankelijk van de situatie ter plaatse. Informeer voor de verschillende mogelijkheden bij de bouwer/installateur.

7.3

Temperatuur

De thermische behaaglijkheid wordt zoals gezegd bepaald door de luchttemperatuur, de gemiddelde stralingstemperatuur, de luchtsnelheid, de kleding van de sporter en de mate van inspanning. Voor het vertalen van de thermische behaaglijkheid in een aan de accommodatie te stellen eis, wordt meestal alleen uitgegaan van de gewenste luchttemperatuur. Om dit te kunnen realiseren dienen voor de overige factoren dus bepaalde veronderstellingen te worden gedaan. Zo wordt voor de gemiddelde stralingstemperatuur, welke afhankelijk is van de mate van isolatie van de wanden, vloer en plafond, meestal gemakshalve aangenomen dat deze gelijk is aan de heersende luchttemperatuur. De in de wedstrijdruimte tot ca. 3 meter hoog optredende luchtsnelheid dient om tochtverschijnselen te vermijden, beperkt te blijven tot een maximum van 0,5 m/s. De mate van inspanning van de sporter is bij de beoefening van Jeu de Boules redelijk laag. Belangrijk is dat de kleding geen belemmering is voor de bewegingsvrijheid bij het sporten. Veelal wordt gebruikt gemaakt van makkelijk zittende en soepele vrijetijdskleding. Met deze gegevens is de isolatie van de kleding in het algemeen redelijk te bepalen. Op grond van deze gegevens kan gesteld worden dat de temperatuur in een Jeu de Boules accommodatie regelbaar dient te zijn van minimaal 15 tot maximaal 21°C. Het aanbrengen van koelmogelijkheden behoort tot de mogelijkheden, maar wordt gezien de toename in energieverbruik niet verplicht gesteld. De thermische isolatie van het gebouw als geheel dient minimaal te voldoen aan de eisen in het Bouwbesluit (Energieprestatienormering).


18

Versie 1.1

Bij toepassing van grotere glasvlakken is zonwering gewenst. RUIMTE

TEMPERATUUR

Wedstrijdruimte

15-21 ºC

Toeschouwersruimte (grenzend aan wedstrijdruimte)

15-21 ºC

EHBO-ruimte

20 ºC

Beheerders-/administratieruimte

20 ºC

Wedstrijdleidingruimte

20 ºC

Verwarmingscapaciteit (berekend door een warmteverliesberekening conform NEN normen en ISSO publicaties, laatste versie)

7.4

Ventilatie

De hoeveelheid verse lucht die toegevoerd wordt naar de accommodatie (= ventilatie), is bepalend voor de luchtkwaliteit en daarmee voor de behaaglijkheid. De ventilatie dient om schadelijke stoffen en geurtjes op adequate wijze af te voeren. Vanuit behaaglijkheideisen dient de relatieve vochtigheid in de accommodatie tussen de 30% en 70% te liggen. Een hogere luchtvochtigheid leidt tot klachten over een „benauwde atmosfeer'. Op grond van ervaringen kan worden gesteld dat het voor een behaaglijk binnenklimaat zeer belangrijk is om voldoende verse lucht in te brengen en vervuilde lucht af te zuigen. Voor de Jeu de Boulesruimte geldt daarom een minimum ventilatievoud van eenmaal de ruimte-inhoud per uur. Om de temperatuur in de wedstrijdruimte ook in de zomermaanden acceptabel te doen zijn, kan het wenselijk zijn om extra te ventileren (uitsluitend als het buiten minstens 4°C koeler is dan binnen). Als stelregel kan worden aangehouden dat het wenselijk is om een ventilatiecapaciteit te installeren die in maximale stand een ventilatievoud van driemaal de ruimte-inhoud per uur kan realiseren, echter instelbaar vanaf eenmaal per uur. Ook het Bouwbesluit geeft eisen over de aan te houden ventilatiehoeveelheid. Geadviseerd wordt de zwaarste van de twee berekeningsmethoden toe te passen. RUIMTE

VENTILATIEVOUD RUIMTEINHOUD/ UUR

Wedstrijdruimte

1x

Toeschouwersruimte (grenzend aan wedstrijdruimte)

1x

EHBO-ruimte

Conform Bouwbesluit


Conform Bouwbesluit


Conform Bouwbesluit

Ventilatiecapaciteit


19

Versie 1.1

7.5

Verlichting

De te stellen eisen aan de kwaliteit van de verlichting zijn per niveau verschillend. De spelers en de wedstrijdleiding kunnen volstaan met een relatief gering lichtniveau. Voor de toeschouwers zal het lichtniveau hoger dienen te zijn, gezien hun afstand tot het speelveld. Naarmate de afstand van de toeschouwers tot het speelveld groter is, zal een hoger lichtniveau noodzakelijk zijn om het spel goed te kunnen volgen. In de wedstrijdruimte kan sprake zijn van daglichttoetreding. Wanneer dit door de gebruiker van de wedstrijdruimte als hinderlijk wordt ervaren dienen voorzieningen te worden getroffen om de hinder weg te nemen. Hiertoe kan bijvoorbeeld zonwering in de vorm van screens worden toegepast. Hieronder volgen de tabellen voor indoor banen conform de NJBB, waarmee tevens wordt voldaan aan de Nederlands-Europese Verlichtingsnorm NEN-EN 12193. Dit zijn overzichten van de vereiste minimale verlichtingssterkten aan het einde van de onderhoudsperiode, gelijkmatigheden en kleurweergave. Indoor accommodatieklasse

A

minimaal vereiste gemiddelde horizontale verlichtingssterkte 400 lux (EH,gem, einde) gelijkmatigheid (EH,min:EH,gem) 0,7 verblindingswaarde VW kleurweergave (Ra) 60

B

C

D

300 lux

300 lux

300 lux

0,7 60

0,7 60

0,5 20

Verlichtingsnorm wedstrijdruimte indoor

Het verdient aanbeveling om in de wedstrijdruimte van een indooraccommodatie gescheiden verlichting aan te brengen. Het is niet altijd noodzakelijk (bijvoorbeeld tijdens trainingen, schoonmaak of onderhoud) om alle verlichting gelijktijdig te laten branden. Op deze wijze kan energie bespaard worden. In bijna alle gemeenten wordt een noodverlichtingsinstallatie vereist. Deze dient dan te voldoen aan de Nederlandse norm NEN 1010 (verlichtingsniveau van 1 lux op vloerniveau). Voor het in stand houden van een goed verlichtingsniveau is goed onderhoud (onder andere schoonmaken armaturen) en regelmatig vervangen van lampen noodzakelijk. Uitgebreide informatie over hoe verlichtingsniveaus bepaald worden teneinde vast te stellen of aan de richtlijnen wordt voldaan, alsmede over kleurtemperatuur, soorten lichtbronnen, soorten armaturen e.d. is te vinden in de brochures „Verlichting voor sportaccommodaties, Algemene grondslagen‟ en „Verlichting voor Sportaccommodaties, Binnensporten‟, samengesteld en uitgegeven door de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) in samenwerking met ISA Sport.


20

Versie 1.1

RUIMTE

VERLICHTINGSOPBRENGST

(EH,gem, einde) Toeschouwersruimte (grenzend aan wedstrijdruimte)

150 lux

EHBO-ruimte

150 lux


150 lux


150 lux

Verlichtingsopbrengst nevenruimten op vloerniveau

7.6

Akoestiek

Ten behoeve van de verstaanbaarheid is het noodzakelijk in de wedstrijdruimte gebruik te maken van geluidsabsorberende afwerkingen. In juni 2005 is de norm NOCNSF-US1-BF1 „Nagalmtijd en achtergrondgeluidniveau‟ van kracht geworden. Deze norm geeft de nagalmtijd en het geluidniveau weer als akoestische parameters in overdekte multidisciplinaire sportaccommodaties op basis van het totale omsloten volume van de wedstrijdruimte en is van toepassing op de Jeu de Boulesruimte. Tevens is de norm NOCNSF-N/A1.1 „Testmethode nagalmtijd en achtergrondgeluidniveau‟ ontwikkeld om de nagalmtijd en het achtergrondgeluidniveau in de wedstrijdruimte te testen. Beide normen zijn als bijlage bij de brochure gevoegd. Het geluidsniveau ten gevolge van de installaties, of andere niet met de sport in de betreffende ruimte verwante geluidsbronnen, mag niet meer bedragen dan 40 dB(A).

7.7

Inbraakpreventies

Helaas is het tegenwoordig maar al te noodzakelijk dat aandacht wordt geschonken aan beveiliging van de accommodatie. Daarbij speelt een aantal aspecten een belangrijke rol, te weten: gebruik van goed hangen sluitwerk op de bewegende delen van de accommodatie (scharnieren met dievenklauwen, goede kwaliteit cilindersloten met braakvrije sluitplaten, etc.); zo weinig mogelijk bewegende delen; gebruik van zogenaamde „binnenbeglazing‟, waarbij de glaslatten zich aan de binnenzijde bevinden; buitenverlichting; telefoonaansluiting. Voorts verdient het aanbeveling om zo veel mogelijk gebruik te maken van een van de vele mogelijke elektronische beveiligingssystemen, al dan niet gecombineerd met een aansluiting op een meldadres. De investering daarvan dient te worden afgezet tegen de risico's van braak- en diefstalschade en tegen de premiehoogte van verzekering tegen braak (dit is mede afhankelijk van de regio waarin de accommodatie gesitueerd wordt). Het gebruik van afsluitbare kastjes (lockers) voor het opbergen van waardevolle spullen van gebruikers van de accommodatie, wordt in alle typen accommodaties sterk aanbevolen en is in A-accommodaties verplicht.


21

Versie 1.1

Tenslotte verdient het aanbeveling slechts een zeer beperkt aantal personen in het bezit te stellen van de sleutels van de accommodatie, een en ander ter verhoging van de veiligheid. Hiertoe kan bijvoorbeeld een sleutelplan worden ontwikkeld, waarmee per sleutel de toegang tot een vooraf bepaald aantal ruimten in de accommodatie kan worden verkregen.

7.8

Geluidsinstallatie

Het wordt aanbevolen een geluidsinstallatie op te nemen, waarvan het geluid op meerdere plaatsen in het gebouw hoorbaar is. Hierbij dient het geluid per gebruikszone regelbaar te zijn. De installatie kan tijdens wedstrijden of evenementen worden gebruikt als omroepinstallatie, maar kan ook worden gebruikt om muziek ten gehore te brengen. Houdt er daarbij rekening mee dat op muziek auteursrechten kunnen rusten. Meer informatie hierover vindt u op de website www.bumastemra.nl. De geluidsinstallatie wordt bij voorkeur bediend in de beheerders-/administratieruimte en/of in de wedstrijdleidingruimte.

7.9

Brandbeveiliging

Het Bouwbesluit en eventuele (plaatselijke) additionele voorschriften van de brandweer dienen aangehouden te worden. De plaatselijke brandweer kan informatie verstrekken over o.a. nooduitgangen en het aantal brandslanghaspels. Als richtlijn kan in deze brochure aangereikt worden dat: boven de nooduitgangen een vluchtwegaanduiding met noodverlichting aangebracht dient te worden. de noodverlichting dient een gemiddelde verlichtingssterkte te hebben van 1 lux, gemeten op het horizontale vlak; per 50 bezoekers één eenheid uitgangsbreedte van 0,55 meter aanwezig dient te zijn; minimaal één brandslanghaspel in de entree, of de nabijheid daarvan, en minimaal één brandslanghaspel in de sportruimten aangebracht dient te worden. De haspel bij voorkeur in een nis installeren. De slanglengte is afhankelijk van de afstanden in de accommodatie. Het verdient aanbeveling in de kantine (en indien aanwezig in de keuken) een BCF handblusser te plaatsen. Dit blusmiddel veroorzaakt minder schade dan water. Tegenwoordig zijn er elektronische systemen op de markt die een brandmeldende functie combineren met een inbraakdetecterende functie.


22

Versie 1.1

8.

ADDITIONELE RUIMTEN

8.1

Entree

Voor een goede controle op het bezoek en gebruik van de accommodatie is één centrale ingang gewenst. De entree dient zodanig te zijn gesitueerd dat er geen tochtverschijnselen in de aangrenzende ruimten kunnen ontstaan. Bij voorkeur dient er een tochtportaal aanwezig te zijn, zodat ook de luchtvochtigheid en -snelheid in de hand gehouden kunnen worden. Vanuit de entree dient men in een centrale ruimte te komen, bij voorkeur de bar/ontmoetingsruimte met daarbij de receptie, van waaruit men zich naar de overige ruimten, bijvoorbeeld de wedstrijdruimte, kan begeven.

8.2


Ten behoeve van het uitvoeren van het beheer, de administratie en het toezicht in de accommodatie verdient het aanbeveling hiervoor een ruimte op te nemen. De grootte van een beheerdersruimte dient 2 minimaal 10 m te bedragen en dient te zijn voorzien van: een schakelpaneel voor de technische installaties (o.a. intercom, geluid en licht); een telefoon; een bergkastje voor het bewaren van persoonlijke eigendommen; een bureau/schrijftafel; diverse randgeaarde contactdozen (voor elektrische apparatuur). De beheerder-/administratieruimte is een afsluitbare ruimte, die in principe niet toegankelijk is voor de sporters. Afhankelijk van de situatie en de benodigde capaciteit kan men vaststellen of deze ruimte ook als vergaderkamer gebruikt kan worden en hoe groot deze ruimte in dat geval dient te zijn. De ruimte kan worden verwarmd tot minimaal 20ºC, berekend door een warmteverliesberekening conform NEN normen en ISSO publicaties, laatste versie. Er dient voldoende verlichting aanwezig te zijn om administratieve handelingen te kunnen verrichten, waarvoor dient te worden uitgegaan van een minimale verlichtingsopbrengst van 150 lux op vloerniveau.

8.3

Sanitaire voorzieningen

Het aantal toiletten in de accommodatie dient afgestemd te worden op de grootte van de accommodatie. Hierbij dient minimaal te worden voorzien in de volgende sanitaire voorzieningen: -

een privaat met voorportaal waarin opgenomen een wastafel, een herentoilet en een urinoir; een privaat met voorportaal waarin opgenomen een wastafel en twee damestoiletten; een mindervalidentoilet met een minimale afmeting van 1,65 x 2,20 meter, uitgevoerd volgens het „Handboek Toegankelijkheid‟.


23

Versie 1.1

Per urinoir dient een ruimte opgenomen te worden van minimaal 0,60 x 1,20 meter (inclusief loopruimte) en per toilet minimaal 1,00 x 2,40 meter (inclusief 1,20 meter voorportaal). Daarnaast dient nog voldoende ruimte opgenomen te worden voor wastafels (0,8 x 0,8 meter exclusief loopruimte). Vooralsnog dient te worden uitgegaan van een gecombineerd dames- en mindervalidentoilet. Hiertoe dient één van de damestoiletten als mindervalidentoilet te worden uitgevoerd. Hiermee wordt voorkomen dat het mindervalidentoilet in de toekomst gebruikt kan gaan worden als opslagruimte. Dit mindervalidentoilet heeft een dusdanige afmeting (minimaal 1,65 x 2,20 meter) dat hier ook dopingcontrole kan plaatsvinden.

8.4

Toeschouwersruimte

De toeschouwersruimte is een ruimte die niet meer los te denken is van een binnensportaccommodatie. Naast het actieve gebruik van de accommodatie, is er een steeds groter passief gebruik merkbaar. Al naar gelang de plaatselijke omstandigheden en functie van de accommodatie kan bepaald worden hoeveel zitplaatsen opgenomen dienen te worden. De tribunes kunnen worden uitgevoerd in zowel vaste als mobiele constructies. Mobiele constructies kunnen worden uitgevoerd als uitschuifbare tribune, uitschuifbare en verplaatsbare tribune en demontabele tribune. Bij de capaciteitsberekening van de tribune kan gerekend worden met de volgende maten voor een zitplaats: - breedte minimaal 0,50 meter; - diepte minimaal 0,75 meter (dit is de maat van achterzijde zitplaats tot achterzijde zitplaats volgende rij). Indien gekozen wordt voor demontabele tribuneconstructies dan dient rekening gehouden te worden met zowel de opslagplaats als de opslagcapaciteit van deze constructies. Bij voorkeur worden uitschuifbare tribunes, in de opgeborgen stand, vlak in de wand opgenomen. Bij het ontwerpen van de tribune dient rekening te worden gehouden met de zichtlijnen vanaf iedere zitplaats. Het verdient voorkeur om de tribunes vanaf de achterste rijen te laten betreden. Bij het realiseren van tribunecapaciteit dient men met de volgende items rekening te houden: - gescheiden loopwegen van sporters en publiek; - een goede aan- en afvoermogelijkheid van de toeschouwers (denk ook aan rolstoelgebruikers); - voldoende (nood)uitgangen; - een goed te controleren garderobe; - een (openbare) telefoonaansluiting; - kaartverkooppunt; - relatie met de horecaruimte; - zitplaats voor mensen met een functiebeperking/rolstoelopstelplaatsen. Het verlichtingsniveau dient minimaal 150 lux, gemeten op zitbankniveau, te bedragen.


24

Versie 1.1

8.5

Technische ruimte

In de accommodatie is een zogenaamde 'technische ruimte' benodigd. Bedoeld wordt de benodigde ruimte voor o.a. een centrale verwarmingsketel c.q. warmwatervoorziening. De exacte inrichting van de technische ruimte zal sterk afhangen van wensen, financiële mogelijkheden en zelfs van gemeentelijke voorschriften. De meterkast voor gas, water en elektra dient bij voorkeur zodanig gesitueerd te worden dat deze binnen 1 meter van de buitengevel is gesitueerd (0,70 x 0,50 meter). De meterkast dient te voldoen aan de NEN 1010.

8.6


Bij toernooien en wedstrijden hoort ook de mogelijkheid voor de wedstrijdleiding om een eigen ruimte te hebben. Hiervoor is het noodzakelijk in de accommodatie een wedstrijdleidingruimte op te nemen. 2 De wedstrijdleidingruimte dient een oppervlak van minimaal 6 m te hebben. De inrichting dient te bestaan uit een bureau en een stoel. Bij de afwerking dient de ruimte te worden voorzien van aansluitingen voor een scorebord, een geluidsinstallatie en eventuele overige communicatieapparatuur. Vanuit de wedstrijdleidingruimte is vrij zicht op de wedstrijdruimte noodzakelijk.

8.7

E.H.B.O.-ruimte 2

In de accommodatie dient een ruimte te worden opgenomen met een minimale oppervlakte van 6 m , die kan fungeren als E.H.B.O.-ruimte. Bij de afwerking van de E.H.B.O.-ruimte dient deze minimaal voorzien te zijn van: - een telefoonaansluiting; - een wastafel met warm en koud water; - een kast voor het opbergen van twee stretchers en E.H.B.O.-materiaal; - een tafel met enige stoelen; - een behandeltafel. De gehele inrichting dient conform de richtlijn genootschap sportmassage te worden uitgevoerd.

8.8

Bar/receptie

De bar/receptie is het aanspreekpunt in de accommodatie, zowel direct als telefonisch. De bar/receptie dient voorzien te zijn van een balie. Achter de balie dient een werkblad/-tafel aanwezig te zijn waarop drankjes uitgeschonken kunnen worden, de administratie op plaats kan vinden, plaats is voor een kassa en waar zich een telefoonaansluiting bevindt. De bar en receptie kunnen ook gescheiden worden, maar vanuit beheersmatig oogpunt verdient het de voorkeur deze te integreren, onder andere om een optimale personele invulling tot stand te brengen. De Drank- en Horecawet verplicht de beheerder een prijslijst voor consumpties op te hangen bij de barruimte. De bar/receptie dient ook voor zaken als aan- en afmelding van sporters (zowel direct als telefonisch), EHBO-gevallen (verbanddoos) etc.


25

Versie 1.1

8.9

Ontmoetingsruimte

Een ontmoetingsruimte is voor een sluitende exploitatie van de accommodatie onmisbaar. De ontmoetingsruimte dient een sociale contactplaats te zijn voor alle bezoekers aan de accommodatie. De grootte van de ruimte dient, wanneer zij in het bezit is van een tapvergunning, te voldoen aan de minimale eis uit de Drank- en Horecawet. Daarnaast dient zij afgestemd te zijn op het aanwezige aantal sporters en bezoekers, eventuele andere aanwezige sportvoorzieningen en de overige activiteiten die in de accommodatie ontplooid kunnen worden. Voor de bepaling van de 2 oppervlakte van de ontmoetingsruimte kan als vuistregel „10 m voor een tafel met vier stoelen‟ worden gehanteerd. Voor de afwerking van de vloer dient te worden uitgegaan van een materiaal dat slijtvast en eenvoudig reinigbaar is. De inrichting van de ontmoetingsruimte en bijbehorende ruimten dienen te voldoen aan de plaatselijke eisen van de brandpreventie en de bijzondere wetten (onder andere Drank- en Horecawet). De Drank- en Horecawet eist onder andere: 2 een minimum oppervlakte van 35 m ; een minimum hoogte van 2,60 m over tenminste 5/6e deel van de vloeroppervlakte; een mechanisch ventilatiesysteem met een minimum capaciteit van zes maal de luchtinhoud van het vertrek per uur. Maatgevend hierbij is de zwaarst wegende norm; 30 m³ per uur per toeschouwer of een ventilatievoud van zes; voldoende verlichting (50 lux op 1 meter hoogte boven de vloer); noodverlichting (volgens NEN 1010); voldoende in- en uitgangen (per 50 bezoekers 1 EUB = 1 Eenheid Uitgangs Breedte = 0,55 m); afzonderlijke groepen toiletten met een voorportaal voor mannen en vrouwen, zodat deze niet rechtstreeks in de ontmoetingsruimte uitkomen. Het verdient aanbeveling een mindervalidentoilet met bijbehorende inrichting in het plan op te nemen. Omtrent de geluidsproductie in de ontmoetingsruimte dienen duidelijke regels te worden opgesteld. Geadviseerd wordt om deze in samenspraak met de gebruikers van de accommodatie vast te stellen. Voor de exploitatie van de accommodatie kan het gunstig zijn een tv met afspeelmogelijkheden op te nemen.

8.10

Keuken

De aanwezigheid van een keuken in een Jeu de Boules accommodatie hangt nauw samen met het gebruik van de ontmoetingsruimte. Het verdient aanbeveling een eenvoudige keuken op te nemen, zodat in ieder geval eenvoudige 2 maaltijden kunnen worden geserveerd. Een keuken dient minimaal 12 m groot te zijn. De vloer dient voorzien te zijn van antislip tegels. De wanden dienen tot aan het plafond betegeld te zijn, zodat deze gemakkelijk reinigbaar zijn. Het plafond en de verlichting dienen vochtbestendig te worden uitgevoerd. De keukenvloer dient voorzien te zijn van een schrobput.


26

Versie 1.1

De inrichting kan onder andere bestaan uit een keukenblok met spoelbak, kookplaat, magnetron, afzuigkap, koelkast/diepvries, koffiezetapparatuur, voorraadkast en bergkast voor serviesgoed. Voor de afzuigkap dient een gescheiden ventilatiesysteem aanwezig te zijn om te voorkomen dat bakluchtjes, etc. in de overige ruimten terechtkomen.

8.11

Opslagruimte

De afmeting van een opslagruimte is afhankelijk van de omzet en het bevoorradingsschema van het horecagedeelte. Bij voorkeur dient de opslagruimte langwerpig uitgevoerd te worden met een aantal stellingkasten voor de voorraad en ruimte voor fust, kratten en dergelijke. Daarnaast dient de opslagruimte een directe verbinding te hebben met de keuken/bar. De vloer dient een tegelafwerking te hebben, de wanden dienen uit metselwerk te bestaan. In de berging dient een schrobput opgenomen te worden. De te installeren verlichting dient vochtbestendig te zijn.

8.12

Berging

De noodzaak van een berging en de grootte van de berging, hangt uiteraard nauw samen met de activiteiten die in de accommodatie dienen te kunnen plaatsvinden. Over het algemeen kan gesteld worden dat in verband met de gewenste multifunctionaliteit van de accommodatie een aanzienlijke berging noodzakelijk is. In deze berging kunnen bijvoorbeeld sportgerelateerde zaken als dartborden en scoreborden worden ondergebracht maar ook gebruiksvoorwerpen als stoelen (bij voorkeur stapelbaar). 2

Voor de berging dient te worden uitgegaan van minimaal 10 m .

8.13

Werkkast

Voor het onderhoud van het gebouw verdient het aanbeveling een ruimte op te nemen voor het opbergen van onder andere schoonmaakmateriaal en -machines (bijv. stofzuiger) met een oppervlakte van minimaal 2 m² (A-accommodatie minimaal 4 m²). In deze ruimte dient een (vuil)water uitstortbak te worden opgenomen, voorzien van warm en koud water. Ook dient rekening te worden gehouden met een dubbel randgeaarde wandcontactdoos. Uit hygiënisch oogpunt wordt deze ruimte uitgevoerd met een vochtbestendige/ eenvoudig te reinigen vloerafwerking. Het deel van de wand achter de uitstortgootsteen dient te zijn voorzien van tegelwerk.


27

Versie 1.1

DEEL III OVERIG


28

Versie 1.1

9.

REALISATIE

9.1

Algemeen

Als je als petanquevereniging in je stad of dorp een overdekte speelgelegenheid voor Jeu de Boules wilt bouwen -een overdekt boulodrome dus- dan is het van het grootste belang in een vroegtijdig stadium de gemeente hierover in te lichten en met zowel financieel, personeel als bouwtechnisch goed onderbouwde plannen te komen. Je hebt bij de ontwikkeling van de plannen voor een boulodrome met diverse gemeentelijke afdelingen te maken met elk hun eigen specialisme zoals: - sportzaken (als coördinator van het project); - financiën (i.v.m. subsidie en financiële toetsing van de plannen); - grondzaken van bouwen woningtoezicht (bouwvergunning); - ruimtelijke ordening (plaats waar het boulodrome komt); - groenvoorziening (i.v.m. beplanting); - juridische zaken (i.v.m. horecavergunning kantine); - de welstandscommissie. Indien u meer wilt weten over de gemeentelijke afdelingen die voor u van belang zijn bij de bouw van een boulodrome, kunt u contact opnemen met de gemeentelijke instantie die verantwoordelijk is voor het gebied waarbinnen u uw boulodrome wenst te realiseren.

9.2

Programma van Eisen

Wanneer niets of niet alles door zelfwerkzaamheid tot stand gebracht kan worden, dienen er derden te worden ingeschakeld. Doorgaans zal dit een architect en/of gespecialiseerd aannemersbedrijf (turnkeybouwer) zijn. Met behulp van een goed Programma van Eisen dienen de partijen van de eisen en wensen van de opdrachtgever op de hoogte te worden gesteld, opdat zij een bij de situatie passend bestek en tekeningen kunnen produceren. Dit Programma van Eisen omvat een globaal planontwerp met een omschrijving van alle sporttechnische, bouwkundige en stedenbouwkundige facetten die voor de architect/bouwer van belang zijn om te weten (bijvoorbeeld keuze van de vloer, wanden, verlichting, verwarming, ventilatie, akoestiek, routing, inrichting van ontmoetingsruimte en keuken). Het Programma van Eisen kan met behulp van deze brochure opgesteld worden. Daarnaast is het zinvol zich te oriënteren bij soortgelijke en reeds gerealiseerde accommodaties. Door dit Programma van Eisen als uitgangspunt te hanteren bij het opvragen van offertes, kan men er van uitgaan dat men vergelijkbare aanbiedingen kan verwachten. De omgang met aannemers in de bouwmarkt in deze fase van de plannen dient met de nodige voorzichtigheid te gebeuren. Men kan niet zomaar willekeurig aan diverse aannemers een prijsopgaaf vragen. Raadpleeg hiervoor een ter zake kundig adviseur.


29

Versie 1.1

9.3

Uitwerking plan

Op basis van het Programma van Eisen wordt een voorlopig ontwerp en bijbehorende kostenraming gemaakt, indien er sprake is van een openbare aanbesteding. Bij het werken in een bouwteam kan de gekozen aannemer deze kostenraming opstellen. Na toetsing van doelstellingen en financiële haalbaarheid wordt het plan omgewerkt tot een definitief ontwerp en begroting. In deze fase is overleg nodig met allerlei instanties zoals bouwen woningtoezicht, nutsbedrijven, brandweer, welstandscommissie, sportdienst (-stichting) of sportraad, waarna de aanvraag van de bouwvergunning volgt. Na toekenning van deze vergunning wordt het plan besteksgereed gemaakt. In de bestekstukken dienen materialen zo nauwkeurig mogelijk te worden gekozen om meerwerk tijdens de bouw te voorkomen. Aan de orde is dan, indien nog noodzakelijk, de aannemersselectie. Speciale aandacht wordt gevraagd voor het volgende. Het kan in verband met een eventuele latere verkoop van de accommodatie van belang zijn dat de accommodatie geschikt is om een compleet andere functie te vervullen. Daarom wordt geadviseerd in het ontwerp rekening te houden met een zekere multifunctionaliteit van het gebouw.

9.4

Opdrachtgunning

Als de verschillende vergunningen door de gemeente zijn verleend, kan op basis van het afgeronde bestek en de bijbehorende bestektekeningen worden gezocht naar de meest geschikte bouwonderneming. Dit kan op drie manieren plaatsvinden, te weten: 1. onderhandeling op basis van exclusiviteit (één bouwonderneming); 2. aanbesteding onder enkele vooraf geselecteerde bedrijven (drie of vier is dan reëel); 3. een openbare aanbesteding op basis van een publicatie. In het eerste geval wordt op basis van een zogenaamde „afstandsverklaring‟ gewerkt. Hierbij gaan partijen de verplichting aan om in volledige openheid en op basis van vertrouwen met elkaar te onderhandelen over het aangaan van een aannemingsovereenkomst. Desgevraagd wordt door de aannemer een zogenaamde „open begroting‟ overlegd als onderdeel van de onderhandelingen. Een bijzondere vorm van dit aanbestedingsprincipe is het bouwteamverband. Dit principe gaat ervan uit, dat vanaf de beginfase architect en aannemer zitting nemen in een bouwteam en samenwerken aan de ontwikkeling van het project. Groot voordeel ten opzichte van de andere aanbestedingsvormen is met name de technische inbreng die de aannemer heeft in het ontwerpproces, waardoor ontwerp en uitvoering beter op elkaar zijn afgestemd. Deze vorm van aanbesteding benadert het turnkey principe, echter met die uitzondering dat in een bouwteam het primaat nog steeds bij de opdrachtgever ligt, terwijl dit in een turnkeyproces bij de bouwer ligt. In de gevallen twee en drie wordt het werk in principe aan de laagste inschrijver gegund na eerst de compleetheid van de laagste inschrijving te hebben beoordeeld. Bij een openbare aanbesteding kan iedere leverancier of aannemer op grond van publicatie aan de hand van bestek en tekeningen een prijs indienen. Afhankelijk van de situatie in de markt kan een openbare aanbesteding tot een lage bouwsom leiden (aannemer heeft werk hard nodig) of juist een hogere bouwsom (er is eventueel genoeg ander werk). Openbare aanbestedingen komen met name voor bij de aanbesteding van (grotere) overheidsprojecten.


30

Versie 1.1

Belangrijk is te vermelden dat op basis van de laagste inschrijver pas de definitieve financieringsbehoefte kan worden vastgesteld. Dit gaat gepaard met een risico dat niet alleen denkbeeldig maar zeer reëel aanwezig is. Indien de laagste inschrijving de kostenraming van de architect overschrijdt, kan dit voor de opdrachtgever een financieringsprobleem opleveren. Indien de inschrijving lager ligt dan de raming, is dat uiteraard prettig, mits de opdrachtgever zich heeft verzekerd van de compleetheid van de inschrijving.

9.5

De offerte van de aannemer

De offerte van de aannemer (bestek en tekeningen) behoort overeen te komen met hetgeen gevraagd is. De omschrijving van de offerte dient o.a. te bevatten: de wijze van uitvoering; de aard van de te gebruiken materialen; een lijst van hoeveelheden; de prijs; de condities waaronder het werk kan worden uitgevoerd en het benodigde aantal werkbare dagen; start bouw (gerekend vanaf start grondwerkzaamheden)/ de uiterste opleveringsdatum; het onderhoud van het gemaakte werk; de garantie; boeteclausule; de arbitrage; voorwaarden waaraan het eindproduct dient te voldoen; aanbeveling voor het onderhoud door de gebruiker; wijze van acceptatie bij oplevering; de betalingsvoorwaarden; alle overige van toepassing zijnde voorwaarden. In de betalingsvoorwaarden worden door de aannemer onder meer de betalingstermijnen vastgesteld. Deze betalingstermijnen worden meestal gekoppeld aan de gerealiseerde onderdelen van het project. Het wordt geadviseerd om in de betalingsvoorwaarden op te nemen dat de laatste termijn wordt uitgekeerd nadat alle opleverpunten naar tevredenheid zijn opgelost. De gunning is afhankelijk van een groot aantal aspecten, waarvan in willekeurige volgorde de belangrijkste zijn: de kwaliteit/ volledigheid van de aanbieding (bouwtechnisch en sporttechnisch); de reputatie van de hoofdaannemer; de bereidheid tot het inschakelen van plaatselijke onderaannemers; de prijs; de garantiebepalingen; kennis van de sporttechnische normen; de kwaliteit van het contact met de hoofdaannemer (prettig, stroef etc.). Teneinde een oordeel te vormen over de kwaliteit van de verschillende verkregen offertes kan men besluiten om aan elk onderdeel in de opsomming een waarde toe te kennen. Het onderdeel dat door de opdrachtgever bij de gunning als belangrijk wordt ervaren, kan men in de beoordeling van de aanbieding zwaarder laten meewegen om tot een keuze van een aannemer te komen.


31

Versie 1.1

De gunning -het verlenen van de definitieve opdracht tot uitvoering- dient schriftelijk en nimmer mondeling te worden verleend, met uitdrukkelijke vermelding van wat gegund wordt en onder welke voorwaarden. Hetzelfde beoordelingssysteem kan gebruikt worden bij het wegen van diverse alternatieven van de geselecteerde aannemer.

9.6

Oplevering

Nadat de bouw van de accommodatie is voltooid, wordt deze door de aannemer ter beoordeling aangeboden (oplevering). Bij deze beoordeling dient te worden vastgesteld of het bouwwerk conform de opdracht is gerealiseerd. Eventuele tekortkomingen worden hersteld of vermeld in het procesverbaal van oplevering, dat door betrokken partijen wordt ondertekend. Na deze ondertekening is het werk overgedragen aan de opdrachtgever.

9.7

Zelfwerkzaamheid

Vaak zal het van de omvang van de zelfwerkzaamheid afhangen of het mogelijk is om zelfstandig (onderdelen van) een Jeu de Boules accommodatie te realiseren. De omvang van de zelfwerkzaamheid bepaalt hoeveel door derden dient te worden uitgevoerd. Hoe meer zelfwerkzaamheid er uitgevoerd wordt, hoe lager de stichtingskosten dus kunnen blijven. Bij zelfwerkzaamheid, dat per initiatief een sterk wisselend onderdeel is, dient rekening te worden gehouden met een aantal aspecten: maak vooraf een inventarisatie van wie wat kan of van wie goede relaties heeft op bepaalde gebieden; met vrijwilligers goed doornemen wat er allemaal op ze af komt, het zal immers geen kwestie zijn van twee of drie zaterdagen, maar soms meer dan een half jaar lang elke zaterdag en vele andere avonden; zorg voor meerdere mensen op een onderdeel, zodat men elkaar af kan lossen en bij problemen te hulp kan komen; zorg voor een goede verzorging tijdens de werkzaamheden; maak ook van de zelfwerkzaamheid een planning, zodat bekend is wanneer iets dient te gebeuren, wanneer derden dienen te komen (bijvoorbeeld de elektricien, metselaar) en wanneer het gereed dient te zijn; probeer zo te plannen dat het weer weinig invloed heeft en vakanties geen spelbreker zijn.


32

Versie 1.1

9.8

Ondersteuning ISA Sport

ISA Sport adviseert over alle aspecten met betrekking tot de bouw van sportaccommodaties. Bij de planopzet en bouw van een Jeu de Boules accommodatie kan zij onder meer ingeschakeld worden voor: de uitvoering van een haalbaarheid- en draagvlakonderzoek; het opstellen van een ruimtelijk Programma van Wensen en een globaal planontwerp; het opstellen van een ruimtelijk, sporttechnisch en bouwkundig Programma van Eisen, op basis waarvan bouwers hun aanbieding kunnen opstellen; begeleiding bij selectie van het bouwproces; begeleiding bij selectie en keuze uit aanbieders; ondersteuning bij contractvorming met de bouwer; begeleiding en toezicht tijdens de bouw; het uitvoeren van een opleveringskeuring. Wil men voor een door de NJBB erkend certificaat voor de Jeu de Boules accommodatie in aanmerking komen, dan dient ISA Sport zowel het ontwerp sporttechnisch te toetsen, als de gerealiseerde accommodatie sporttechnisch te keuren. De keuringsresultaten dienen daarbij positief te zijn. Om onaangename verrassingen achteraf te voorkomen dient ISA Sport dus al in een vroegtijdig stadium bij de ontwikkeling van de plannen te worden betrokken.


33

Versie 1.1

DEEL IV BIJLAGEN


34

Versie 1.1

BIJLAGE 1 NORMEN OUTDOOR JEU DE BOULES


35

Versie 1.1

OUTDOOR Jeu de boules Inleiding De brochure ‘Normen en richtlijnen voor Jeu de Boules accommodaties’ richt zich met name op de indoor Jeu de Boulesaccommodatie. Ook voor buitenbanen bestaan sporttechnische normen die dienen te worden nageleefd om een kwalitatief goede baan te creëren. In onderstaande samenvatting zijn deze normen weergegeven.

Het speelterrein In de opbouw van de ondergrond en het oppervlak van het speelveld kan onderscheid worden gemaakt tussen het beoefenen van petanque op een recreatieve wijze of in een officiële wedstrijdvorm. Voor de officiële wedstrijdbanen wordt verwezen naar de volgende paragrafen, voor het beoefenen van petanque op een recreatieve wijze is in principe elke ondergrond geschikt. Men kan aan de gemeentelijke plantsoenendienst vragen of men ter plaatse een grintgedekt parkpad zou kunnen aanleggen. Als reeds zulke paden bestaan, des te beter, dan is het terrein meteen klaar. Per spel is officieel een oppervlak van 15 bij 4 meter nodig, maar minder is in de praktijk meestal ook voldoende. Het uitzetten van banen is alleen nodig als zich heel veel spelers op open terrein (bijvoorbeeld een half verhard trainingsveld als grint of gebroken puin) bevinden. Een terreinbegrenzing is niet direct noodzakelijk.

Status en type Minimaal genormeerde voorzieningen per accommodatietype: ONDERWERP ONDERDEEL Wedstrijdruimte Aantal buitenbanen Afmeting banen [m] Obstakelvrije hoogte [m]


ACCOMMODATIETYPEN A B C 32 32 12 15 x 4 15 x 4 13 x 3 5,5 5 4

44

D 8 13 x 3 4

Versie 1.1

Opbouw banen De opbouw van de outdoor Jeu de Boules baan is als volgt schematisch weer te geven: 4 - 16 mm afstrooimateriaal 30 - 50 mm toplaag

grint of split puin

≥ 100 mm funderingslaag

puin of lava

≥ 500 mm diep, bestaande ondergrond/ onderbouwzand

drainzand drainsleuf h.o.h. 3

meter

Teneinde in een outdoorsituatie zorg te dragen voor een goede waterhuishouding, zal in de meeste gevallen een drainage nodig zijn. Geadviseerd wordt deze drainage vrij intensief met een hart op hart afstand van 3 meter aan te leggen op een minimale ontwateringsdiepte van 500 mm. De drainsleuven dienen aan te sluiten op de fundering en te zijn gevuld met drainzand. Het in beeld brengen van de kwaliteit van Jeu de Boules banen heeft geleid tot de volgende normen voor outdoor Jeu de Boules banen: Verwerkingslaag Afstrooimateriaal

Toplaag Fundering

Norm Grint Grint Grint Puin Puin Lava Lava

Code Norm NOCNSF-M19.b NOCNSF-M19.c NOCNSF-M19.d NOCNSF-NJBB2-15.a NOCNSF-M38.a NOCNSF-M2.a NOCNSF-M2.b

Toelichting fijn 0 – 4 mm middel 0 – 8 mm grof 0 – 16 mm outdoor indoor/outdoor indoor/outdoor indoor/outdoor

Verlichting Hieronder volgen de tabellen voor outdoor banen conform de NJBB, waarmee tevens wordt voldaan aan de Nederlands-Europese Verlichtingsnorm NEN-EN 12193. Dit zijn overzichten van de vereiste minimale verlichtingssterkten aan het einde van de onderhoudsperiode, gelijkmatigheden en kleurweergave. Outdoor accommodatieklasse

A

minimaal vereiste gemiddelde horizontale verlichtingssterkte 300 lux (EH,gem, einde) gelijkmatigheid (EH,min:EH,gem) 0,7 verblindingswaarde VW 50 kleurweergave (Ra) 60


45

B

C

D

200 lux

100 lux

100 lux

0,7 50 20

0,7 55 20

0,5 20

Versie 1.1

BIJLAGE 2 NORMBLADEN AKOESTIEK

NOCNSF-US1-BF1 ‘Nagalmtijden en achtergrondgeluidniveau’

NOCNSF-N/A1.1 ‘Testmethode nagalmtijd en achtergrondgeluidniveau’


46

Versie 1.1


47

Versie 1.1


48

Versie 1.1


49

Versie 1.1


50

Versie 1.1


51

Versie 1.1


52

Versie 1.1


53

Versie 1.1


54

Versie 1.1


55

Versie 1.1


56

Versie 1.1


57

Versie 1.1

BIJLAGE 3 NORMBLAD VERLICHTING

NOCNSF-CN-BF2a ‘Verlichting (Testmethode)’


58

Versie 1.1


59

Versie 1.1


60

Versie 1.1

BIJLAGE 4

NORMBLADEN BAANMATERIAAL Afstrooimateriaal Toplaagmateriaal Funderingsmateriaal Onderbouwzand


61

Versie 1.1


62

Versie 1.1


63

Versie 1.1


64

Versie 1.1


65

Versie 1.1


66

Versie 1.1


67

Versie 1.1


68

Versie 1.1


69

Versie 1.1


70

Versie 1.1


71

Versie 1.1


72

Versie 1.1


73

Versie 1.1


74

Versie 1.1


75

Versie 1.1


76

Versie 1.1


77

Versie 1.1


78

Versie 1.1


79

Versie 1.1


80

Versie 1.1


81

Versie 1.1


82

Versie 1.1


83

Versie 1.1


84

Versie 1.1


85

Versie 1.1


86

Versie 1.1


87

Versie 1.1


88

Versie 1.1


89

Versie 1.1


90

Versie 1.1


91

Versie 1.1

BIJLAGE 5

BELANGRIJKE ADRESSEN


92

Versie 1.1

Belangrijke adressen: Nederlandse Jeu de Boules Bond (NJBB) Nederlandse Jeu de Boules Bond Huis van de Sport Postbus 2655 3430 GB Nieuwegein website: www.njbb.nl

Stichting Waarborgfonds Sport Correspondentieadres: Mr. Beerninkplantsoen 168 2286 MS RIJSWIJK tel.: 070-7524729 fax: 070-7112810 website www.sws.nl

ISA Sport Postbus 302 6800 AH ARNHEM tel.: 026-4834623 fax : 026-4834630 website: www.isa-sport.com

NOC*NSF Postbus 302 6800 AH ARNHEM tel.: 026-4834400 website: www.nocnsf.nl

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Directie Sport Postbus 20350 2500 EJ Den Haag tel.: 070-3407911 website: www.rijksoverheid.nl

Vereniging Sport en Gemeenten Postbus 103 6860 AC Oosterbeek tel.: 026-3396410 fax: 026-3396412 website: www.sportengemeenten.nl


93

Versie 1.1

Werkgeversorganisatie in de sport (WOS) Postbus 185 6800 AD Arnhem tel.: 026-4834450 fax : 026-4834451 website: www.w-o-s.nl, www.werkindesportvereniging.nl

Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde Postbus 539 6710 BM Ede tel.: 0318-695394 fax: 0318-640214 www.nsvv.nl


94

Versie 1.1

BROCHURE JEU DE BOULES ACCOMMODATIES

Recommend Documents