Brabantse Dorpen. Frans Thissen. en de veranderingen van binding en identiteit UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Brabantse Dorpen en de veranderingen van binding en identiteit

Frans Thissen UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

Het verhaal van Brabant

Brabantse Dorpen

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Veranderende dorpen Oebele van Zuilen: (over de import) “Ze wonen hier wel, maar ze hebben hun werk buiten het dorp” Sikke Kooistra: “Nu gaat het jongvolk zelfs in Groningen uit dansen” Marieke Treep: “Een huisvrouw had vroeger een belangrijke functie binnen het dorp en daar hoorde bijvoorbeeld ook de burenhulp bij. Maar naarmate meer vrouwen werken verdwijnt dat allemaal” Brabantse Dorpen


Veranderende dorpen Geert Mak: “In plaats van de traditionele bindingen begon zo een nieuw bewustzijn te ontstaan, een nieuwe gehechtheid aan het dorp” Geert Mak: “hoe langer ik in het dorp verbleef, des te meer besefte ik dat het eigenlijk allemaal nog moest beginnen. Alleen: niemand wist wát moest beginnen, en waarheen het ging”

Brabantse Dorpen


Brabantse Dorpen

• Van autonoom dorp naar woondorp • Beelden van het autonome dorp en het woondorp

Brabantse Dorpen

WELKE TOEKOMST VOOR HET DORP EN WAT IS ER NODIG?

• Verstedelijking: bestaat het dorp in NoordBrabant nog? • Veranderingen in binding • Veranderingen in identiteit

VAN AUTONOOM DORP NAAR WOONDORP

OVER VERANDERENDE BINDING EN IDENTITEIT

en de veranderingen van binding en identiteit

• Een dorp met toekomst: • Leefbaarheid • Sociale Vitaliteit • Rechtvaardigheid • Vijf voorwaarden: • Woonkwaliteit • Ontmoetingsplaatsen • Sociaal kapitaal • Solidariteit en duurzaamheid • Actieve oriëntatie op veranderende identiteit UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Noord-Brabant: veel dorpen bij de stad 870.000 dorpsbewoners (waarvan 440.000 in kleine dorpen) (van de 2,47 miljoen Brabanders)

Bron: De Dorpenmonitor, SCP

Brabantse Dorpen


Platteland – Het ene dorp is het andere niet

Bron: De Dorpenmonitor, SCP

Biest-Houtakker: klein dorp bij de stad Brabantse Dorpen


Platteland – Het ene dorp is het andere niet

Bron: Dichtbij huis, SCP

Biest-Houtakker: mooi dorp bij de stad Brabantse Dorpen


Binding en Identiteit Binding:

Identiteit:

• • • • • •

• “Groepen waartoe we onszelf rekenen” • De traditionele Brabantse identiteit: Familie - Kerk Dorp • Regionale en provinciale identiteit (het culturele volgt het politiek / bestuurlijke) • Veranderen van de identiteit van het dorp

Wonen Werken Gebruik voorzieningen Sociale contacten Cultuur (Identiteit) Zeggenschap (politiek)

Verplaatsingen: • Leefpaden • Dagpaden

De Nederlandse supporterskaart

Brabantse Dorpen


Lokale binding door wonen en werken Gennep De boerderij

Gennep

• Vrouwen: verhuisden uit Gennep • Vrouwen hadden geen betaald werk • Mannen: meesten bleven in geboorteplaats wonen en werkten altijd in de eigen woonplaats Brabantse Dorpen


Het veranderende wonen en werken

London

Hamburg

Haarlem

Nieuw: Werkplaats ( ≠ Woonplaats) Tweede woonplaats Meerdere werkplaatsen Werkplaatsen in Europa

Cyprus

• Hogere opleidingsniveaus • Zowel mannen als vrouwen hebben betaald werk • Woonplaats is zelden werkplaats Brabantse Dorpen


Veranderende bindingen in Noord-Brabant

< 40 jaar

≥ 40 jaar

Bron: Atelier Tordoir, 2014 Brabantse Dorpen

• Provinciegrenzen zijn nog steeds belangrijke barrières • Langzame maar duidelijke veranderingen: belangrijke verschillen tussen de generaties (< 40 jaar <) • Jonge generatie oriënteert zich voor werk en voorzieningen steeds meer op (echt) grote steden op afstand (binnen en buiten provincie) • Oudere generatie oriënteert zich daarbij meer op naburige gemeenten en de nabije stad (streekniveau) UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

De veranderende relatie bewoner - omgeving Binding: • Economische binding (werk) • Functionele binding (voorzieningen) • Sociale binding (familie en vrienden) • Culturele binding (identiteit) • Politieke binding (zeggenschap)

Schaalveranderingen: • Schaalvergroting – Lokaal ‘verlies’ van werk en voorzieningen – Toename van ruimtelijke keuzevrijheid door automobiliteit – Lokale winst in dorpen (recreatie, zorg)

• Schaalverkleining – Toenemend belang van woning(en) en recreatie (en zorg en welzijn) – Van Dorpsbinding naar Lokaal bewustzijn of ‘dorpstrots’ Brabantse Dorpen


Het belang van lokale binding • Functionele en sociale relaties: steeds meer buiten het dorp • Vooral sociale en culturele binding motiveert de dorpsbewoners om iets voor het dorp te doen: – Culturele binding biedt kansen voor toekomstige inzet voor het eigen dorp

• Verbonden of Gebonden? Minder mobiele bewoners zijn aan het dorp gebonden: ouderen (75+) en bewoners met beperkte financiële middelen Brabantse Dorpen


Nisse, een dorp in verandering

Brabantse Dorpen


Veranderende dorpsidentiteit Autonoom dorp

Woondorp

• Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’ (leefpaden) • Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’ (dagpaden)

• Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving • Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp

• Traditioneel referentiekader: machtig beeld

• Opkomend referentiekader

Brabantse Dorpen

Leefbaarheid in het autonome dorp Weinig realistisch en somber • Verlies van voorzieningen: door ontwikkelingen in voorzieningenstructuur en consumentengedrag • Bevolkingsdaling: gevolg van dalende woningbezetting • Groeiend aantal bewoners beschouwen aanwezige voorzieningen als minder belangrijk voor leefbaarheid Brabantse Dorpen


Leefbaarheid in het woondorp Realistischer en meer perspectief • Ontwikkeling van het aantal inwoners is onbelangrijk • Nieuwe voorzieningen zijn nu het resultaat van een positief ervaren leefbaarheid • Woonkwaliteit is een belangrijke basis voor ervaren leefbaarheid en voor emotionele binding aan het dorp (dorpstrots) Brabantse Dorpen

18 UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

De rol van voorzieningen in dorpen •

Voortgaande schaalvergroting

•

De rol van de bevolkingsontwikkeling

Voorzieningen

– Vergrijzing en ontgroening

•

De betekenis van plaatselijke voorzieningen (sociale infrastructuur van het dorp): – Resultaat van gemeenschapsinitiatieven – Van belang voor de identiteit van het dorp Brabantse Dorpen

Verenigingen

Activiteiten


----- Sociale infrastructuur ------

– In structuur van voorzieningen – In gedrag van bewoners – Positie van huishoudens zonder auto

Leefbaarheid - Sociale vitaliteit - Rechtvaardigheid Leefbaarheid:

• “waar bewoners naar tevredenheid leven en waar terugkerende problemen, zorgen en ergernissen beperkt zijn” • De omgeving wordt als ‘passend’ ervaren • Dorpen worden positief gewaardeerd

Sociale vitaliteit:

• “de bijdragen van bewoners aan hun omgeving … waar waardevolle zaken tot stand komen dankzij vrijwillig handelen van bewoners” • Wat zijn de achtergronden van de lokale inzet van dorpsbewoners • Vrees voor toenemende ongelijkheid Brabantse Dorpen

Rechtvaardigheid:

• Veranderingen kennen winnaars en verliezers • Rechtvaardigheid is vaak niet gebaat met gelijkmatige verdeling van middelen • Kwetsbare groepen: – Vervoersarmen – Verborgen armoede – Arbeidsmigranten – Toekomstige generaties UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Wat is nodig voor het dorp van de toekomst? 1. Kwaliteit van de woonfunctie (woning en directe woonomgeving) 2. Ontmoetingsplekken die zich kenmerken door ‘openheid’ naar alle bewoners 3. Sociaal kapitaal: bewoners met grote sociale netwerken die kunnen binden maar ook bruggen kunnen en willen bouwen 4. Solidariteit en Duurzaamheid 5. Actieve oriëntatie van bewoners op de veranderende identiteit van hun dorp: “vertellen van verhalen” Brabantse Dorpen


Wulvergem

Brabantse Dorpen


Brabantse Dorpen en de veranderingen van binding en identiteit Frans Thissen

Info: [email protected] UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

Brabantse Dorpen. Frans Thissen. en de veranderingen van binding en identiteit UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Recommend Documents