BOVAG Toekomstvisie 2020 op de mobiliteitsretail juli Deze toekomstvisie is mede mogelijk gemaakt door:

BOVAG Toekomstvisie 2020 op de mobiliteitsretail juli 2011

Deze toekomstvisie is mede mogelijk gemaakt door:

1

Management summary BOVAG is een brancheorganisatie van ruim 11.000 ondernemers die zich met mobiliteitsretail bezighouden. Leden zijn bedrijven die zich hebben gespecialiseerd in personenauto’s, bedrijfsauto’s en trucks, (gemotoriseerde) tweewielers, caravans, aanhangwagens, motorenrevisie, autoverhuur, autowassen, verkeersopleidingen en tankstations. Voor ondernemers in de mobiliteitsretail is het van groot belang om een heldere en onderbouwde toekomstvisie te hebben. De toekomstvisie verschaft hen inzicht op de middellange en lange termijnontwikkelingen ten aanzien van mobiliteit en retail. Op basis daarvan kunnen de ondernemers een strategie ontwikkelen en een positie in de markt te bepalen. Met deze toekomstvisie kunnen ondernemers hun toekomstig beleid vaststellen. In dit onderzoek staat daarom de volgende vraagstelling centraal: “Hoe ziet de toekomstvisie 2020 voor mobiliteitsretail er uit en welke consequenties heeft dit voor de ondernemers in de mobiliteitsretail?” Om toekomstgericht beleid te formuleren zullen de volgende hoofdvragen beantwoord moeten worden: •

Wat zijn de relevante megatrends, consumententrends en industrietrends tot 2020 voor de ondernemers in de mobiliteitsretail?

•

Hoe kunnen deze trends naar toekomstscenario’s worden vertaald?

•

Wat zijn de consequenties van deze scenario’s voor de ondernemers in de mobiliteitsretail?

De relevante trends zijn middels desk research tot stand gekomen. Vervolgens zijn zij gevalideerd en aangevuld in workshops met ondernemers en specialisten uit de branche. Tevens zijn er interviews met experts gehouden om de uitkomsten van dit onderzoek te valideren en aan te scherpen. Er zijn elf megatrends vastgesteld die relevant zijn voor de ondernemers in de mobiliteitsretail: 1. Duurzaamheid 2. Digitalisering & customer intimacy 3. Demografische ontwikkeling 4. Stijgende kosten van mobiliteit 5. Megacities 6. Generatie Y 7. Afnemende beïnvloeding van de nationale overheid 8. Langdurige invloed van de recessie 9. Doorzetten van Het Nieuwe Werken 10. Globalisering 11. Technologie Gebaseerd op deze trends worden toekomstscenario’s geschetst. Deze scenario’s worden gebouwd door de twee belangrijkste trends als assen tegen elkaar af te zetten. Dit zijn de trends “Generatie Y is de dominante groep die de samenleving vorm geeft” en “Afnemende invloed van de nationale overheid”. Deze zijn de belangrijkste trends omdat ze ten eerste een grote impact hebben op de ondernemers als deze trend zich doorzet. Ten tweede is het onzeker dát de trends zich zullen doorzetten. De trends waarvan verwacht wordt dat ze zich zullen doorzetten én een impact zullen hebben, vormen de onderbouwing van de scenario’s. Deze worden daarom in de beschrijving van elk scenario meegenomen. 2

De trends zijn naar vier toekomstscenario’s vertaald: Scenario 1: Gereguleerde innovatie scenario: In dit scenario treedt de overheid sterk op als regelgever en verzorger en stimuleert zij innovatie. De kenmerken van generatie Y zijn dominant. Communities zijn erg belangrijk. Scenario 2: Defensieve scenario: Dit scenario wordt gekenmerkt door een sterke overheid die de huidige markt beschermt, en burgers en bedrijven dwingt mee te betalen aan de maatschappij. Tevens overheersen de kenmerken van generatie X waardoor oplossingen voor issues veelal worden gezocht in bewezen ideeën en bestaande weten regelgeving. Scenario 3: Open-innovatie scenario: In dit scenario maakt de overheid een terugtrekkende beweging en wordt de samenleving gedomineerd door generatie Y. Communities zijn zowel zakelijk als privé een belangrijke bron van informatie en verbinding en er is een toename van co-creatie met consumenten. Scenario 4: Overlevingsscenario: In dit scenario is er een terugtrekkende overheid die zich richt op haar kerntaken en veel over laat aan lokale overheden maar daarbij niet dezelfde middelen ter beschikking stelt. Hierdoor zal dit scenario in het licht staan van versobering en zullen burgers en bedrijven oplossingen zoeken in bestaande politieke vormen en zich verenigen in bonden en coöperaties. Scenario 3: “Open-innovatie” is het meest waarschijnlijke scenario. De belangrijkste conclusie van dit scenario is dat de klassieke indeling van branches zal verschuiven naar verschillende type ondernemers in de mobiliteitsbranche. In het onderzoek hebben we vier archetypes onderscheiden: De Hypermarket: Bij dit type ondernemer ligt de nadruk op een volledig en maximaal toegankelijk aanbod van producten met een dominant portfolio voor mobiliteitsproducten. De Mobility Service Provider: Bij dit type ondernemer ligt de nadruk op geïntegreerde producten dienstverlening in mobiliteit. Hierbij wordt er veelal een netwerk van retailers gebruikt om oplossingen te leveren. De Niche Expert: Bij dit type ondernemer ligt de nadruk op de verkoop van niche-producten die een specifieke mobiliteitsbehoefte vervullen. De Local Hero: Bij dit type ondernemer ligt de nadruk op aanvullende dienstverlening rondom een specifieke mobiliteitsbehoefte. Voor de ondernemers in de mobiliteitsretail betekent dit, dat zij expliciet dan wel impliciet een keuze zullen maken voor een archetype. Afhankelijk van het gekozen type zullen zij hun business model moeten aanpassen om te kunnen overleven in de mobiliteitsretail in 2020. De aandacht voor de branche specifieke kennis en ervaring zal niet verdwijnen maar iedere ondernemer zal daarnaast behoefte hebben aan specifieke dienstverlening/ondersteuning. Per archetype en het bijbehorende business model zal een behoefte ontstaan ten aanzien van het ontzorgen van zogenoemde back-office activiteiten. De verwachting is dat enerzijds met name het type ICT-ondersteunende innovatieprojecten zal toenemen gezien de vergaande digitalisering bij de ondernemers en de klanten. Anderzijds zal op het gebied van personeelsmanagment veel veranderen voor de ondernemers door de invloed van de generatie Y. Samenwerking met brancheorganisaties, kennisinstituten en opleidingscentra zijn hierbij nog meer cruciaal dan nu al het geval is.

3

Inhoud 1

INTRODUCTIE

6

1.1

Aanleiding

6

1.2

Vraagstelling

6

1.3

Aanpak

6

1.4

Team en klankbordgroep

7

1.5

Leeswijzer

7

2

TRENDS EN ONTWIKKELINGEN

8

2.1

Uitleg trendbeschrijving

8

2.2

Beschrijving van de trends

8

2.3

Trendanalyse 2.3.1 Workshops 2.3.2 Interviews

12 12 35

3

TOEKOMSTSCENARIO’S

37

3.1

Opbouw scenario’s

37

3.2

Vier toekomstscenario’s

41

3.3

Conclusie

42

4

IMPACT ANALYSE TOEKOMST SCENARIO

44

4.1

Definitie vier type ondernemers 2020 4.1.1 Keuze voor een archetype

44 44

4.2

Business model per type ondernemer

45

4.3

Business modellen in een ander scenario

52

4.4

Conclusie

52

BIJLAGE A:

BESCHRIJVING VAN DE TRENDS

62

A.1

Aanvullende informatie voor de megatrend ‘Technologie’

62

A.2

Consumententrends

63

A.3

Industrietrends

64

A.4

Werkgever- en werknemertrends

67

BIJLAGE B:

DETAILBESCHRIJVING SCENARIO’S

69

B.1

Scenario 1: Gereguleerde-Innovatie Scenario

69

B.2

Scenario 2: Defensieve Scenario

71

B.3

Scenario 3: Open-Innovatie Scenario

72

B.4

Scenario 4: Overleving Scenario

74

BIJLAGE C:

FUTURE STORYLINES

75 4

BIJLAGE D:

MOBILITY LANDSCAPE

76

BIJLAGE E:

BRONNEN

77

5

1

Introductie

1.1

Aanleiding

BOVAG is een brancheorganisatie van ruim 11.000 ondernemers die zich met mobiliteitsretail bezighouden. Het betreft ondernemers die zich hebben gespecialiseerd in personenauto’s, bedrijfsauto’s en trucks, (gemotoriseerde) tweewielers, caravans, aanhangwagens, motorenrevisie, autoverhuur, autowassen, verkeersopleidingen en tankstations. Voor ondernemers in de mobiliteitsretail is het van groot belang om een heldere en onderbouwde toekomstvisie te hebben. De toekomstvisie verschaft hen inzicht op de middellange- en lange termijnontwikkelingen ten aanzien van mobiliteit en retail. Op basis daarvan kunnen de ondernemers een strategie ontwikkelen, hun positie in de markt bepalen en hun toekomstige beleid vaststellen.

1.2

Vraagstelling

De vraagstelling is als volgt: “Hoe ziet de toekomstvisie 2020 voor mobiliteitsretail er uit en welke consequenties heeft dit voor de ondernemers in mobiliteitsretail?” Om toekomstgericht beleid te formuleren zullen de volgende hoofdvragen beantwoord moeten worden:

1.3

•


•


•


Aanpak

De aanpak bestaat uit de volgende elementen: Trendanalyse Tijdens de trendanalyse worden door desk research de belangrijkste trends geïdentificeerd en geanalyseerd. We inventariseren de relevante trends op de volgende niveaus: • Megatrends; langetermijntrends voor nieuwe generaties (10-15 jaar); • Consumententrends en werknemertrends; langetermijn-/middellangetermijntrends gericht op retail en eindgebruikers en op werknemers (5-10 jaar); • Industrietrends; middellangetermijntrends gericht op hoe bedrijven en werkgevers zullen reageren op de megatrends, consumententrends en overheidtrends(3-5 jaar). Middels vijf workshops met ondernemers en specialisten uit de mobiliteitsretail worden de trends gevalideerd en aangevuld. Tevens wordt van elke trend de waarschijnlijkheid en de impact op de branches bepaald. Interviews Er worden met diverse experts interviews gehouden om de uitkomsten van het onderzoek, met nadruk op de trendanalyse, te valideren.

6

Toekomstscenario’s Gebaseerd op de belangrijkste trends worden twee tot maximaal vier toekomstscenario’s gebouwd. Elk scenario zal het volgende beschrijven: • Het gedrag van de consument/afnemer; • De reactie van relevante industrieën; • Het gedrag van werknemers en werkgevers. Impactanalyse De impact van het meest waarschijnlijke scenario op de ondernemers in de mobiliteitsretail wordt vastgesteld. Bepaald wordt wat deze ontwikkelingen betekenen voor de positionering en inrichting van de ondernemers in de branche. Daarnaast zal kort de impact van de overige scenario’s worden beschreven. Future Storylines In de Future Storylines wordt een specifieke situatie in 2020 beschreven door de ogen van de gebruiker van mobiliteit. De gebruiker is een klant van de ondernemers in de mobiliteitsretail. In de storylines proberen we een sfeerimpressie van de klantervaringen te geven, gebaseerd op de relevante trends 2020.

1.4

Team en klankbordgroep

Het team bestaat uit de volgende personen. Vanuit BOVAG: • Hoofdbestuur en Directie – Opdrachtgever • Martijn Visser– Linking-pin voor inhoud en de BOVAG organisatie Vanuit Capgemini: • Koen Klokgieters – Senior Projectleider en toekomstscenario-expert • Simone Koppius – Mobiliteitconsultant De klankbordgroep bestaat uit de volgende personen: • Koos Burgman – Algemeen directeur BOVAG • Bertho Eckhardt – Voorzitter BOVAG Onafhankelijke autobedrijven / Vicevoorzitter BOVAG hoofdbestuur • Eric Tak – Voorzitter BOVAG Autodealers / Lid BOVAG hoofdbestuur • Marcus van Kleef – Voorzitter BOVAG Tankstations / Lid BOVAG Hoofdbestuur • Bea Berndsen–Manager Bedrijfsraad voor het Motorvoertuigenbedrijf (Stichting OOMT)

1.5

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 worden de meest relevante trends in de periode tot 2020 belicht. Ten eerste worden de megatrends kort beschreven. Vervolgens volgt de trendanalyse met de workshopuitkomsten. Ten slotte wordt de gedeelde mening van vijf experts weergegeven. In hoofdstuk 3 wordt een vertaling gemaakt van de trendanalyse naar vier toekomstscenario’s. Deze scenario’s worden uitgebreid beschreven waarna er geconcludeerd wordt wat het meest waarschijnlijke toekomstscenario is. In hoofdstuk 4 worden de consequenties van het meest waarschijnlijke scenario bepaald voor ondernemers in de mobiliteitsretail.

7

2

Trends en ontwikkelingen

2.1

Uitleg trendbeschrijving

De trends worden op drie niveaus beschreven. Megatrends zijn langetermijntrends voor een nieuwe generatie (10-15 jaar). Consumententrends zijn trends gericht op retail en eindgebruikers op de langetermijn/middellangetermijn (5-10 jaar). Industrietrends zijn trends op middellangetermijn en gericht op hoe bedrijven zullen reageren op de megatrends en consumententrends (3-5 jaar). Tevens worden de werknemerstrends en werkgeverstrends meegenomen in dit onderzoek. Deze geven de trends op de arbeidsmarkt op de middellange termijn weer. Omdat werknemers dusdanig ander gedrag vertonen dan consumenten op het gebied van mobiliteit is het relevant dit onderscheid te maken. Dit geldt ook voor de industrie. Deze bestaat uit bedrijven die producten en diensten leveren en tevens een rol als werkgever vervullen.

2.2

Beschrijving van de trends

In deze paragraaf worden de elf belangrijkste megatrends kort toegelicht. In Bijlage A zijn de volgende trendbeschrijvingen opgenomen: • Aanvullende informatie voor de megatrend ‘Technologie’ • Consumententrends • Industrietrends • Werkgever- en werknemertrends 1. Duurzaamheid Duurzaamheid is het streven om efficiënt en zuinig met schaarse hulpbronnen om te gaan. Steeds meer consumenten en bedrijven hebben dit streven waardoor het vanzelfsprekend is om duurzaam te kopen, te leven en te ondernemen. Tevens speelt lifecycle-management en inzicht in de sociale aspecten van de waardeketen een steeds belangrijkere rol. Deze handelswijze van consumenten en bedrijven wordt gestimuleerd door financiële voordelen. 2. Digitalisering & Customer intimacy Er is een vergaande verandering gaande door de ontwikkeling van informatietechnologie met het toenemend aantal virtuele diensten en producten zoals cloud computing en smartphones. Hierdoor ontstaat er een transparante markt en is er sprake van een toenemende mate van e-commerce. Consumenten willen producten en diensten die ze op hun behoeften kunnen 8

afstemmen, gepersonaliseerd en op maat. Het hebben van diepgaande klantkennis stelt een organisatie in staat snel te reageren op de specifieke behoeften van de consument. 1 3. Demografische ontwikkeling De belangrijkste demografische ontwikkelingen zijn de ‘ontgroening’ en daarmee samenhangende ‘vergrijzing’. Het aandeel van ouderen (65+) in de bevolking stijgt en veroorzaakt een stijging van de gemiddelde leeftijd.2 Hierdoor ontstaat er een vraag naar ‘gemak’ en medische toepassingen in mobiliteitsproducten en diensten die ouderen in staat stellen onafhankelijk te zijn. Tevens groeit hierdoor de vraag naar recreatieve mobiliteit. Daarnaast zullen werknemers langer moeten doorwerken, wat gevolgen heeft voor de sociale voorzieningen en de (fysieke) inrichting van werk. Andere demografische ontwikkelingen zijn de toenemende culturele diversiteit en arbeidsparticipatie van vrouwen. Bovendien zal de komende jaren het aantal alleenstaanden toenemen. Dit heeft invloed op de samenstelling van huishoudens, de vraag naar woningen en de inrichting van mobiliteit. 4. Stijgende kosten van mobiliteit Mobiliteitskosten zijn onder te verdelen in kosten voor aanschaf (financieringskosten), onderhoud, brandstof en belastingen. Het financieren van mobiliteit wordt gezien de economische ontwikkelingen steeds moeilijker en daarmee duurder. Voor consumenten komen er echter ook goedkopere auto’s op de markt; de verkoopprijs van voornamelijk kleine modellen dalen door scherpe concurrentie. De kosten van onderhoud zullen naar verwachting dalen door technologische innovaties in nieuwe materialen. Schaarste en politieke onzekerheid in productielanden hebben tot gevolg dat de kosten van brandstof de komende jaren zullen blijven stijgen. De hoogte van belastingen is zeer bepalend voor de kosten voor mobiliteit. Een voorbeeld hiervan is de toename in de verkopen van energiezuinige auto’s door subsidieverstrekking door de overheid. Ook om het elektrisch rijden succesvol te maken, door bijvoorbeeld het aanleggen van oplaadnetwerken en het betaalbaar maken van de aanschafwaarde van een accu, is subsidie van de overheid nodig. De maatregelen die de overheid hanteert zijn sterk afhankelijk van het economisch klimaat en de politieke kleur van de regering. Er van uitgaande dat de overheid zich de komende jaren zich verder zal terugtrekken en de economie zal doormodderen, zal de hoogte van de subsidies verminderen. De belastingen zullen tevens verhoogd worden door de overheid. Dit zal zij onder meer doen middels het doorberekenen van kosten aan de gebruiker.

1 Treacy, M. en Wiersema, F. (1993), ‘Three paths to market leadership; Customer intimacy and other value

disciplines’ in Harvard Business Review 2 In 2005 was nog 14 procent van de bevolking 65 jaar of ouder. Er wordt verwacht dat in 2025 dit tot 21 procent is toegenomen. CBS (2006), Regionale bevolkings- en allochtonenprognose 2005-2025, Den Haag 9

5. Megacities Megacities zijn agglomeraties, bestaande uit een zeer grote stad en bijgelegen stedelijke gebieden. Denk hierbij aan steden met meer dan 10 miljoen inwoners zoals New York City, Tokyo en Londen. In Nederland kan de Randstad zich tot megacity ontwikkelen. De bevolkingsgroei in de steden neemt vooral toe door immigratie uit het buitenland. Jonge gezinnen trekken veelal naar de gebieden daarom heen, waardoor steden meer naar elkaar toe groeien. Megacities zijn interessant omdat zij functioneren als ‘pressure cooker’ voor toekomstontwikkelingen; het zijn voedingsbodems voor groei, vooruitgang en vernieuwing. De verstedelijking zorgt er ook voor dat onder meer de infrastructuur en mobiliteit anders ingericht moeten worden om bereikbaarheid te handhaven. Zo zal er meer vraag zijn naar autodelen en openbaar vervoer en zullen er cordonheffingen ingevoerd gaan worden om het aantal (vracht)auto’s en de uitstoot van vervuilende stoffen te verminderen. Ten aanzien van deze trend is extra desk research uitgevoerd, zie hiervoor bijlage C. 6. Generatie Y Generatie Y is de generatie die geboren is tussen 1985-2000. Kenmerkend van deze generatie is dat personen van deze generatie zelfverzekerd is en optimistisch is ingesteld. Zij netwerken van nature met mensen van alle leeftijden en van verschillende culturen. In hun werk zijn zij op zoek naar zingeving en zelfontplooiing. Tevens zijn zij minder geneigd tot aanpassen aan bestaande regels en grenzen. 3Deze generatie maakt graag gebruik van de nieuwste technologie, bijvoorbeeld voor het doen van online aankopen. Bij aankoopbeslissingen baseert zij zich graag op reviews van anderen. Tevens wil de generatie Y diensten en producten kunnen consumeren wanneer het hun uitkomt en welke op hun specifieke behoeften zijn afgestemd. 7. Afnemende beïnvloeding van de nationale overheid De Nederlandse overheid wordt een compactere overheid: een krachtige, kleine en dienstverlenende overheid. Een overheid die minder belastinggeld kost, die met minder ambtenaren en bestuurders toe kan en die zich richt op haar kerntaken.4 Hierdoor vindt er meer overdracht van taken aan lokale overhedenplaats. Tevens worden er taken uitbesteed en overgedragen aan de markt. Tegelijkertijd neemt de Europese regelgeving toe waardoor Nederland zich steeds vaker moet committeren aan Europa. 8. Langdurige invloed van de recessie Op het moment van het verschijnen van dit rapport is er een concrete dreiging van een Euro-crisis als gevolg van de enorme schuldenlast van landen als

3 Bontekoning, A. (2007). Generaties in organisaties: Een onderzoek naar generatieverschillen en de effecten

daarvan op de ontwikkeling van organisaties. Ridderkerk 4 Donner, J.P.H, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, brief: ‘Uitvoeringsprogramma Compacte

Rijksdienst’ aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal, d.d. 14-2-2011 10

Griekenland, Spanje, Portugal en België. Het is nu nog niet duidelijk hoe de Europese Unie deze crisis zal gaan managen. Uitgangspunt voor de Toekomstvisie 2020 is dat de financiële markten erg grillig blijven, maar dat er uiteindelijk geen grote fatale crisis zal ontstaan. De bezuinigingsmaatregelen blijven nog jaren van kracht om de opgebouwde schulden af te betalen. 5 Verwacht wordt dat de economie de komende jaren blijft ‘doormodderen’ . Hierdoor worden er gemiddeld minder uitgaven en investeringen gedaan. Consumenten besteden hun geld bewust. Hierdoor is de value-for-money belangrijker, worden duurzame aankopen langer uitgesteld en is er een opkomst van discounters en megastores. Bij bedrijven ligt de focus op de kosten en de efficiëntie van de processen. 9. Doorzetten van Het Nieuwe Werken Het Nieuwe Werken is een visie om werken effectiever, efficiënter maar ook plezieriger te maken voor zowel de organisatie als de medewerker. Die visie wordt gerealiseerd door de medewerker centraal te stellen en hem – binnen bepaalde grenzen – de ruimte en vrijheid te geven in het bepalen hoe hij werkt, waar hij werkt, wanneer hij werkt, waarmee hij werkt en met wie hij werkt.6 10. Globalisering Globalisering is een voortdurend proces van wereldwijde economische, politieke en culturele integratie, met als centraal kenmerk een wereldwijde arbeidsdeling, waarbij productielijnen over de wereld worden gespreid die gedreven worden door de informatie- en communicatietechnologie en door internationale handel. Globalisering wordt mogelijk gemaakt door ontwikkelingen op het gebied van vervoer en telecommunicatie. Ze kenmerkt zich verder door verregaande schaalvergroting, het ontstaan van een wereldwijd kapitalisme en de verspreiding van een consumentencultuur. China en India maken een opmars als wereldeconomieën en landen zoals Brazilië maken snelle stappen in de productie wat zorgt voor nieuwe concurrentie op de markt. Dit verlangt nieuwe en andere productkennis van werknemers. Tevens zal er op het gebied van werknemers internationale concurrentie zijn. 11. Technologie Technologietrends laten innovaties zien in materialen, werkprocessen, gebruik van producten en diensten en zullen een grote impact op het dagelijks leven hebben. De megatrend is onder te verdelen in een aantal clusters: Persoonlijke Medicijnen, Betaalbare ruimtevluchten, Fabricage Laboratoria, Intelligence Augmentation, Robotica, Quantum Computing, Moleculaire Nano Technologie, Virtual Reality 2.0, Kunstmatige Intelligentie, Smart Grid Energiesytemen en Anti-aging

Kisme t

5 Kalse & van Lent (2011), Het rampscenario 6 Bijl, D (2009), ‘Aan de slag met het nieuwe werken’, Zeewolde

11

2.3

Trendanalyse

Uitgaande van de elf megatrends zoals beschreven in paragraaf 2.2 maken we de vertaling naar de mobiliteitsretail. Elke megatrend is uitgewerkt in de consumenten-, werknemers-, industrie- en werkgeverstrends. Deze zijn gevalideerd en aangescherpt in de workshops met ondernemers en specialisten uit de mobiliteitsretail en door middel van interviews met experts. 2.3.1

Workshops

In de workshops zijn de eerste 10 megatrends in verkorte vorm besproken en vervolgens aangevuld e met open aanmerkingen door de deelnemers. Op basis van deze output is de 11 megatrend ‘Technologie’ toegevoegd. Aanvullende informatie hierover is opgenomen in bijlage A. Tevens is de megatrend ‘Vergrijzing’ van naam veranderd naar ‘Demografische ontwikkeling’ om daarmee een breder gebied van ontwikkelingen af te dekken. In onderstaande sheets zijn de uitwerkingen van de megatrends weergegeven en aangevuld met de output van de workshops. Deze output bestaat uit de door de deelnemers ingeschatte waarschijnlijkheid en impact en geeft tevens ter illustratie discussiepunten en voorbeelden weer. Waarschijnlijkheid De waarschijnlijkheid van een trend geeft weer hoe groot de kans is dat de trend zich gaat voordoen. In de workshops is met een afvaardiging van de ondernemers uit de branche de waarschijnlijkheid bepaald. Hierbij was er de keuze tussen de waarden ‘groot’, ‘50/50’ en ‘klein’. Impact financiële performance ondernemers In de workshops is door een afvaardiging van ondernemers uit de branche de impact van de trends bepaald. De ondernemers hebben met kleuren aangeven of er een positieve impact of negatieve impact op de financiële performance van de branches is. Een positieve impact geeft aan dat de trend geld gaat opleveren voor de branche. Een negatieve impact geeft aan dat de trend geld gaat kosten voor de branche. De uitkomsten schetsen een beeld over hoe de ondernemers naar de toekomst kijken. Door de beperkte afvaardiging, en doordat het lastig bleek de vertaling van megatrend naar impact te maken, kunnen er geen harde conclusies worden verbonden aan het resultaat.

Positief

De trend heeft een positieve impact op de performance van de ondernemers. Deze trend gaat geld opleveren voor de ondernemer.

Negatief

De trend heeft een negatieve impact op de performance van de ondernemers. Deze trend gaat geld kosten voor de ondernemer.

Geen eenduidig beeld

Uit de workshops is geen eenduidig beeld gekomen over de impact van de trend.

Geen beeld

Uit de workshops is geen beeld gekomen over de impact van de trend.

12

Duurzaamheid is een basis eis geworden voor koopbeslissingen 1. Duurzaamheid 

Bewuste keuze: Steeds meer mensen en bedrijven hebben duurzaamheid als doel. Duurzaamheid is een bewust onderdeel in beslissingen. Hierin streven we naar minder en efficiënter gebruik en hergebruik van grondstoffen. Binnen de mobiliteitsbranche worden veel fossiele energie en vervuilende stoffen gebruikt; grote verschuivingen naar duurzame oplossingen zijn daarom waarschijnlijk.



Financiële prikkel stimuleert: Consumenten worden in hun gedrag gestimuleerd door financiële prikkels, zoals steun voor de aankoop van schonere auto’s door financiële voordelen van de overheid, zoals geen BPM. Een ander voorbeeld hiervan is de Provincie Limburg, die de aankoop van elektrische scooters met €700 steunt omdat deze beter zijn voor de luchtkwaliteit. Duurzaam imago: Consumenten identificeren zich steeds meer met producten die ze kopen en beleven hun invloed op de maatschappij door hun koopgedrag sterker. Zo is bijvoorbeeld de omzet van BP met 40% tot 50% gedaald tijdens de olieramp in de golf van Mexico. Steeds vaker kiezen consumenten bewust voor duurzame mobiliteit zoals schonere auto’s, fietsen en openbaar vervoer. Duurzaamheid is vanzelfsprekend: Een duurzaam leven of ondernemen heeft geen onderscheidend vermogen meer. Consumenten beschouwen het als vanzelfsprekend dat een goed duurzaam is gemaakt en duurzaam in gebruik is. Employer branding; Op zoek naar een werkgever die bij je past: Vooral hoogopgeleide werknemers gaan op zoek naar een werkgever die hun persoonlijke doelen steunt. Deze persoonlijke doelen zullen met name door het sociale milieu worden gevormd. Werkgevers met een vervuilend of negatief imago zullen daarom hun slechte reputatie financieel moeten overcompenseren om geschikte werknemers aan te trekken. Zo betaalt Aldi haar trainees een ver bovengemiddeld salaris omdat het hun anders niet lukt geschikte werknemers te vinden.

MEGATREND

CONSUMENT EN TRENDS



 

WERKNEMER TRENDS

Mobiliteit on demand?

Een duurzaam imago van een organisatie moet authentiek zijn 1. Duurzaamheid 

INDUSTRIE TREND



 WERKGEVER TREND


Sociale en duurzame inkoopstrategieën: 45% van alle bedrijven wil meer inzicht in de sociale en duurzame aspecten van hun waardeketen. Hierin zijn ook de leveranciers belangrijk, vanwege hun eigen duurzaamheid. Deze trend wordt sterk gestimuleerd door overheidsmaatregelen. Tropische houtproducten zijn een voorbeeld waarvan men de milieu en werksituatie steeds meer in kaart brengt. Een ander voorbeeld is Nike, die na een aantal schandalen hun producten met een trace code voorziet zodat inkopers kunnen controleren onder welke omstandigheden het product is gemaakt. Life-Cycle-Management: Naast de productie speelt de inname en verwerking van gebruikte producten een belangrijke rol. In de toekomst worden bedrijven steeds vaker verantwoordelijk gesteld voor het recyclen van hun producten. Dat betekent dat de kosten voor opslag bij de bedrijven wordt neergelegd. Elke winkel die in Duitsland batterijen, plasticflessen en blikken verkoopt moet deze terugnemen en een bijdrage voor de opslag betalen. Deze ontwikkeling wordt sterk gestimuleerd door overheidsmaatregelen. Duurzaam imago: Bedrijven werken vooral aan de verbetering van hun imago. Het zogenoemde “Greenwashing” wordt in de toekomst steeds belangrijker. Het is essentieel om authentiek te zijn. Niet alleen zeggen, maar ook echt doen. Ben je niet betrouwbaar, dan zal dat zeker uitkomen. Sociale netwerken functioneren hierin namelijk als een geschikt platform om negatieve boodschappen over de activiteiten van bedrijven te verspreiden.

13

Impact Duurzaamheid

Branche

Impact

Merk autodealers

Truckdealers Onafhankelijke autobedrijven Trucks & Trailers Fietsbedrijven Gemotoriseerde Tweewielerbedrijven Caravan- & Camperbedrijven Aanhangwagenbedrijven Tankstations Verhuurbedrijven Rijscholen Autowasbedrijven Revisiebedrijven

“Duurzaamheid verkoopt bij de consument” is de gedeelde mening onder de ondernemers. Zij onderschrijven dat duurzaamheid niet meer een hype is of alleen van toepassing is voor een selecte groep consumenten: “Het is een basiseis geworden”. De waarschijnlijkheid van deze trend is dan ook groot. De mate van duurzaamheid wordt beïnvloed door de economische situatie. Duurzame producten en diensten moeten namelijk wel betaalbaar zijn voor de consument. “De prijs geeft voor de consument de doorslag: de consument wil wél duurzaam zijn maar er niet meer voor betalen”. Hierdoor speelt de overheid door het verstrekken van subsidies een belangrijke rol. De ondernemers geven aan dat vooral vrouwen, hoger opgeleiden en jongeren waarde hechten aan duurzaamheid en daardoor inzicht willen hebben in de waardeketen. Alleen een ‘groen’ imago is hierbij niet genoeg. Het is belangrijk dat bedrijven echt duurzaam handelen. Dit is ook belangrijk om een aantrekkelijke werkgever te zijn. “Dit speelt toch wel mee bij werknemers”. Deze trend biedt volgens de ondernemers voor bijna iedereen kansen. “We zien kansen bij elkaar, het is nu tijd om daar actie op te nemen”. Opvallend is dat er ook kansen worden gezien voor auto- en truckbedrijven en tankstations. Dit wordt vooral ingegeven door de nieuwe technologische ontwikkelingen in bijvoorbeeld elektrisch rijden en alternatieve brandstoffen en stimuleringsmaatregelen van de overheid, waardoor de verkoop van zowel auto- en truckdealers als tankstations van deze bedrijven juist positief beïnvloed wordt. Voor rijscholen wordt deze trend als bedreiging gezien omdat er verwacht wordt dat zowel de overheid als de consument hogere eisen stelt. Rijscholen zullen hoge investeringen moeten doen in bijvoorbeeld schonere auto’s om aan deze eisen te voldoen.

14

Organisaties zullen hun producten op individuele behoeften afstemmen op basis van vergaande klantkennis 2. Digitalisering & Customer Intimacy 

MEGATREND 



CONSUMENT EN TRENDS



 WERKNEMER TRENDS


Digitalisering beheerst het leven: Een groot gedeelte van ons leven wordt nu al veranderd door het gebruik van virtuele diensten en producten. Deze ontwikkeling zal alleen maar toenemen. Denk hierbij aan de ontwikkeling van coöperatieve mobiliteitssystemen en de adviesdiensten op het gebied van optimale reisroutes. Omni-presente informatie: Informatie is altijd en overal beschikbaar. Klanten maken steeds meer gebruik van digitale diensten en producten omdat het hun onafhankelijk maakt van openingstijden en beschikbaarheid van medewerkers. Flexibiliteit in consumptie/ instant gratification: Consumenten willen diensten en producten onafhankelijk van openingstijden of locatie kunnen consumeren; wanneer het voor hen goed uitkomt. Ook aan mobiliteit worden deze eisen gesteld. Een voorbeeld hiervan zijn de in aantal groeiende OV-fietskluizen waaruit op elk moment van de dag een fiets gehuurd kan worden. Klantkennis: Klanten willen services en producten, die op hun behoeften afgestemd zijn of die ze zelf op hun behoeftes kunnen afstemmen. Ze zijn bereid om persoonlijke informatie over hun voorkeuren achter te laten als ze daardoor tijd en moeite besparen. Een voorbeeld is Amazon.com waar mensen de aanbevelingen op basis van persoonlijke gegevens als toegevoegde waarde beleven. Dit schept kansen voor een persoonlijke aanpak in marketing en verkoop. Werknemers moeten steeds meer op hun online activiteiten letten: Door hun online activiteiten en via sociale netwerken weten collega’s en werkgever meer over een werknemer. Een voorbeeld is een politiekorpschef die over huiselijk geweld heeft getwittert, en vervolgens op non-actief werd gezet door het korps. Enerzijds moeten werkgevers alert zijn op het delen van informatie, anderszijds zijn werknemers een belangrijk middel om via hun online activiteiten en sociale netwerk in contact te komen met (potentiële) klanten.

Digitalisering leidt tot hoge transparantie van de markt 2. Digitalisering + Customer Intimacy 



INDUSTRIE TREND







WERKGEVER TREND 


Cloud Computing: Steeds meer bedrijven zullen ICT-diensten als dienstverlening inkopen en deze via cloud computing gebruiken. Hardware, software en data wordt via een online interface afgenomen. Salesforce.com is een voorbeeld van deze zogenaamde software-as-a-service. Deze CRM-tool is beschikbaar voor kleine en grote bedrijven en er wordt op basis van gebruik afgerekend. Prijs is geen business driver meer: Omdat prijsinformatie breed beschikbaar is en een transparante markt creëert, wordt de toegevoegde waarde voor de consument steeds belangrijker. In de Apple Store zijn de producten bv. duurder dan bij andere bedrijven, maar ze worden gekocht voor het gebruikersgemak en status. Transparantie: Bedrijven moeten steeds meer transparantie bieden ten aanzien van hun waardeketen. Overheid, bedrijven en consumenten willen steeds meer weten waar producten vandaan komen en wanneer producten beschikbaar zijn. Ook over services willen consumenten meer informatie. Bijvoorbeeld over de status van reparatie, bestelling en beschikbaarheid van goederen. Toenemende e-commerce: De hoge mate van transparantie over prijs en service zal op verschillende niveaus tot een consolidatie van kleinere bedrijven leiden. Een voorbeeld hiervan is het afnemende aantal boekenwinkels naarmate het aanbod en toegevoegde waarde van online boekenwinkels toeneemt. Verspreiden van interne informatie: Concurrentiegevoelige informatie en informatie over discriminatie en arbeidsomstandigheden van verschillende organisaties zijn steeds meer op het internet te vinden zonder tussenkomst of invloed van de werkgever. Een voorbeeld hiervan is glassdoor.com waar informatie over de werksituatie, het salaris en voor- en nadelen door anonieme medewerkers wordt verspreid. Kennis reisgedrag: Werkgevers hebben steeds meer inzicht in het reisgedrag van hun medewerkers door bijvoorbeeld de geboekte treinreizen bij de NS en de gedeclareerde brandstof bij leasemaatschappijen.

15

Impact Digitalisering & Customer intimacy

Branche

Impact

Merk autodealers


De trend van digitalisering en customer intimacy wordt door de ondernemers gezien als onomkeerbaar. “De nieuwe generatie weet niet beter, we kunnen niet zonder en we moeten mee”. Deze trend heeft dan ook een grote impact op de ondernemers. De megatrend digitalisering heeft een enorme impact op het (koop)gedrag van consumenten en de wijze waarop de consument gebruik kan maken van het internet (webshop, social media, interactie). Het Hoofdbedrijfschap Detailhandel geeft met het concept “Het nieuwe winkelen”7 aan dat de consument steeds meer kanalen gebruikt (multichannel) bij de aanschaf van producten (internet, winkels, mobile smartphones, etcetera). In het onderzoek van Capgemini “Cars online 11/12” 8 worden de implicaties van de digitalisering voor de auto industrie aangegeven. De belangrijkste bevindingen uit dit rapport zijn:  Het gebruik van internet tijdens het koopproces van auto’s en het “ownership lifecycle” zal voortdurend toenemen en nieuwe gebieden beslaan zoals kopen van onderdelen en accessoires, afster sales service, co-design  Sterke toename van de invloed van social media op het koopgedrag van auto’s  Smartphones worden steeds belangrijker bij klantinteractie en het opbouwen van Customer Intimacy (remote support, voertuiginformatie, reisondersteuning tijdens het autorijden, testen nieuwe concepten)  After sales service wordt een steeds belangrijkere factor in het koopproces van een voertuig

7 www.hbd.nl 8 Cars Online 11/12; Changing Dynamics Drive new developments in Technology and Business Models

16

 

Verschuiving van Product focus naar Service focus. Van voertuigeigendom naar “power by the hour” De voertuig koopcyclus wordt steeds korter met name bij het bezoek aan de showroom

De ontwikkelingen van de technologie, met name het internet waardoor er prijstransparantie ontstond, werden enkele jaren geleden als bedreigend gezien voor de markt. Want als de consument de prijs al weet, hoe moet je hem dan aan je binden? De ondernemers beseffen nu dat het des te belangrijker is om een goede klantrelatie te hebben, of dat nou wel of niet digitaal is. “De meesten van ons moeten een inhaalslag maken”. Tevens onderschrijven ze dat consumenten maatwerk verlangen en door hier aan te voldoen dit voor ondernemers ook een onderscheidend vermogen biedt. Een goede dienstverlening draagt hier aan bij: “Er ontstaat een duidelijk verschil tussen verkoop en aftersales”. “Een product kan iedereen verkopen, met de dienstverlening bouw je een relatie op.” Om deze dienstverlening te versterken, zijn de ondernemers van mening dat het waarde toevoegt om te investeren in de opbouw van klantenkennis. Dit zal hen helpen om beter op de behoeften van hun (potentiële) klanten te kunnen inspelen. Door de prijstransparantie, kennis en behoefte aan maatwerk ontstaat er een pull in de waardeketen door de consument. “Het product vindt de klant in plaats van de klant vindt het product” Hierdoor is het cruciaal dat de consument de ondernemers kan vinden, zowel offline als online. Enkele ondernemers gaan zelfs nog verder: “De consument bepaalt wat de importeur doet”. Kortom, de fabrikant of importeur zal beter én sneller moeten inspelen op de wensen van de klant.

Ouderen willen lang mobiel en daarmee betrokken blijven 3. Vergrijzing 

MEGATREND 

 CONSUMENT EN TRENDS 



 WERKNEMER TRENDS 

Nieuwe modaliteiten? Meer en actievere ouderen: De komende jaren zet de vergrijzing door, het aantal ouderen neemt toe en de gemiddelde leeftijd stijgt. Door betere zorg zijn mensen op een hogere leeftijd steeds actiever en houden daarom langere tijd behoefte aan mobiliteit. Pensioenen onbetaalbaar: Er zijn steeds minder betalers en steeds meer mensen die langer een beroep doen op collectieve pensioenen en zorgpremies. Hierdoor zullen werknemers langer moeten doorwerken om de kosten te compenseren. Recreatieve mobiliteit: Ouderen zijn en blijven ‘mobiel’ en besteden tijd aan reizen. Dit doen zij veelal buiten de spits. Naast auto’s hebben zij ook behoefte aan andere vormen van vervoer die ‘gemak’ geven zoals de elektrische fiets. De grote stijging in de verkoop van elektrische fietsen komt vooral door ouderen. Vraag naar vertrouwen: Vaak zijn ouderen minder prijsgevoelig. Als een fabrikant of dealer een goede relatie opbouwt, blijven ze veelal trouwe klanten. Kosten versus gemak. Ouderen willen lang mobiel blijven om betrokken te blijven in de maatschappij. Hierbij hebben zij behoefte aan gemak maar stellen zij tevens eisen aan de betaalbaarheid. Werknemers moeten ermee rekening houden dat ze langer gaan doorwerken: Als de Baby-boom generatie met pensioen gaat, zullen belastingen voor zorgverzekeringen flink stijgen. Daarnaast moeten werknemers in toenemende mate privé pensioenverzekeringen afsluiten. Ouder en toch aan het werk: Deels om de toename van de pensioenen te kunnen blijven betalen, anderzijds om deel te blijven nemen aan de maatschappij zullen ouderen willen blijven werken. Vanwege hun leeftijd zijn zij echter niet meer in staat alle werkzaamheden te doen, maar kunnen ze hun ervaring en kennis wel inzetten op andere gebieden. Dit vergt van zowel werkgever als werknemer flexibiliteit in het soort werk.

17

Bedrijven moeten zich aanpassen aan oudere werknemers zodat ze langer productief kunnen zijn 3. Vergrijzing 

 INDUSTRIE TREND 



WERKGEVER TREND 

Nieuwe modaliteiten? Vrijheid en onafhankelijkheid: Als bedrijven services en producten kunnen aanbieden die ouderen onafhankelijkheid geven, zijn er kansen voor nieuwe markten. Kansen in medische technologie: Naast onafhankelijkheid spelen ook gezondheidsvoorzieningen een belangrijke rol voor ouderen. Een combinatie van mobiliteit en medische zorg zou potentieel voor de toekomst kunnen bieden. Denk hierbij aan het leasen van rolstoelen of nieuwe soorten van vervoer. Vergrijzing vindt vooral in de periferie plaats: Omdat bejaarden minder mobiel zijn en verhuizen vaak niet nodig is, blijven ze op de plaats waar ze ooit woonden. Daardoor vindt men een hoog percentage ouderen vaak in perifere plaatsen. Dit biedt kans voor bedrijven en diensten in deze regio's. Beloning naar prestatie: Oudere en langer werkende medewerkers kosten relatief meer dan jonge medewerkers. Vaak stijgt het salaris met de leeftijd mee. Bedrijven zullen echter meer naar prestatie moeten belonen om de kosten betaalbaar te houden. Het is niet meer vanzelfsprekend dat leeftijd doorslaggevend is voor het salaris. Werknemers moeten langer werken: Werkgevers moeten rekening houden met de inrichting van het werk. Oudere werknemers vragen om een andere werkomgeving. Zo heeft BMW in haar fabriek in Dingolfing (Duitsland) veel ergonomische aanpassingen gedaan in haar productielijn om deze aan te passen op de ouder wordende medewerker.

Impact Vergrijzing

Branche

Impact

Merk autodealers


18

De impact van de vergrijzing9 is groot, maar verschilt tevens sterk tussen de ondernemers. “Voor de recreatie is dit booming business”. Het feit dat ouderen over vrije tijd beschikken, maakt dat ze een grote doelgroep zijn voor recreatieve producten en diensten. Deze doelgroep neemt in omvang sterk toe. De laatste jaren heeft de verkoop van elektrische fietsen een vlucht genomen. Verwacht wordt dat dit doorzet omdat deze fietsen steeds beter, lichter en betaalbaarder worden. Ook caravan & camperbedrijven zullen door de sterke toename van de doelgroep ouderen profiteren. Of een grote bestedingsruimte van ouderen hier ook aan bijdraagt, wordt door de ondernemers verschillend gezien. Ook is er discussie over de prijsgevoeligheid van de oudere consument. De meningen variëren van “De oudere consument heeft juist alle tijd om aan prijsvergelijking te doen” tot “Ouderen zijn bereid om voor onze kwaliteit te betalen”. Elke branche heeft hier verschillende ervaringen mee. De ouderen worden veelal als welkome klanten gezien omdat zij als trouw worden beschouwd. De ondernemers onderkennen dat deze doelgroep veel kansen biedt maar zeggen ook: “Iedereen zal nog veel moeten doen om een aangepaste service te bieden en deze kans te pakken”. Deze doelgroep heeft namelijk specifieke kenmerken waar tot op heden weinig rekening mee wordt gehouden. Ze heeft behoefte aan gemak en dienstverlening en wil daarnaast ook een maatwerkoplossing. Kortom, er is werk aan de winkel om te profiteren van deze trend.

9 Zoals aangegeven is met name de impact van de vergrijzing besproken in de workshops. De trend is naar aanleiding van de terugkoppeling door de leden en klankbordgroep breder getrokken en heeft de naam “Demografische ontwikkelingen” gekregen.

19

Stijgende kosten voor mobiliteit hebben een sterke invloed op economie en markten 4. Stijgende kosten voor mobiliteit

MEGATREND

Directe Kosten  Brandstoffen/olie: Politieke onzekerheid in productielanden en de groeiende vraag naar fossiele brandstof van opkomende markten leidt tot schaarsheid van brandstof op de wereldmarkt en dus tot een stijgende prijs.  Kosten voor infrastructuur: Er wordt geïnvesteerd in directe infrastructuur zoals snelwegen en indirecte infrastructuur zoals stations. De gebruiker zal hier, onder invloed van de overheid, meer voor gaan betalen op basis van gebruik.  Kosten voor emissie: Het doorzetten van het in rekening brengen van kosten voor CO2-uitstoot aan particulieren en organisaties. Indirecte kosten  Externaliteiten: File kost tijd en daarmee geld.

CONSUMENT EN TRENDS

 Zuinigere modaliteiten hebben voorkeur consumenten : Vervoersmiddelen die helpen minder geld uit te geven aan mobiliteit vinden steeds meer aftrek. Zo nemen voertuigen met een lage bijtelling of goedkopere brandstoffen (LPG) een vlucht.  Stijgende kosten hebben geen grote invloed op de mate van personenvervoer: In de afgelopen jaren hebben we gezien dat de stijgende brandstofprijs niet tot gevolg had dat consumenten minder kilometers reden met hun auto.

WERKNEMER TRENDS

Wanneer is het te duur?

 Werknemers moeten flexibel zijn: Naarmate de kosten van mobiliteit stijgen zal dit een invloed hebben op het deel van het salaris dat wordt uitgegeven aan mobiliteit. Werknemers verwachten dat dit wordt gecompenseerd door hun werkgever of gaan dichterbij hun werk wonen. Ook zullen ze kijken naar andere vormen van mobiliteit zoals car-sharing of elektrische fietsen en scooters.  Werknemers zullen minder vaak een leaseauto krijgen: Om kosten te besparen zullen werknemers met een leasecontract minder vrijheden krijgen. Bijvoorbeeld niet meer onbeperkt tanken in Europa als hun woon-werkverkeer in Nederland plaatsvindt.

Goedkopere alternatieven kunnen de markt veranderen 4. Stijgende kosten voor mobiliteit

INDUSTRIE TREND

WERKGEVER TREND

Wanneer is het te duur?

 Dalende marge op verkoop van voertuigen en motoren: Door de stijging van grondstofprijzen bij een gelijkblijvende verkoopprijs, zal de winstmarge op nieuwe auto’s en motoren dalen en dit heeft een negatieve invloed op dealers, tankstations, etc.  Optimalisatie in logistiek: Om de stijgende prijzen van transport te kunnen compenseren, moeten bedrijven steeds efficiënter met hun logistiek omgaan.  Minder sterke invloed van globalisering: Het kostenvoordeel van productie in lage lonenlanden weegt minder op tegen de toenemende kosten voor het vervoer. Hierdoor ontstaat er een trend van een beperking van de outsourcing.  Nieuwe leveranciers: Naarmate de olieprijs stijgt, zijn meer mensen bereid om de huidige nadelen van elektrische mobiliteit, zoals een beperkte actieradius en de oplaadtijd, te accepteren. Daardoor zullen bijvoorbeeld elektriciteitleveranciers tot de mobiliteitsmarkt toetreden om elektrisch rijden aan te bieden.  Werknemers eisen meer vergoeding: Als de kosten van mobiliteit stijgen zullen werknemers een bijdrage van hun werkgevers vragen voor woon-werkverkeer.  Trend naar combinaties van verschillende modaliteiten: Leasemaatschappijen zullen steeds meer modaliteiten in hun leasecontracten opnemen om kosten te reduceren. Denk hierbij aan het aanbieden van de NS Business Card door leasemaatschappijen en het opnemen voor mogelijkheden tot het leasen van motoren.

 Eisen aan keuzes werknemer: Werkgevers verwachten van hun medewerkers een steeds bewustere keuze voor hun mobiliteit, mede ingegeven door het nieuwe werken. Werkgevers bieden hierbij onder andere trainingen aan voor zuinig rijden en introduceren faciliteiten voor andere vormen van mobiliteit zoals autodelen.

20

Impact Stijgende kosten van mobiliteit

Branche

Impact

Merk autodealers


De waarschijnlijkheid van de stijgende kosten voor mobiliteit is volgens de ondernemers groot en heeft op bijna alle branches een negatieve impact. Er wordt verwacht dat de prijzen inderdaad stijgen en dat hierdoor zowel consumenten als bedrijven voorzichtiger met hun mobiliteitsuitgaven zullen omgaan. Men zal minder snel nieuwe producten zoals auto’s en trucks kopen, wat een duidelijk negatief effect heeft op de verkopen. De revisiebedrijven kunnen om deze reden echter wél profiteren van deze trend. Er wordt ingeschat dat consumenten eerder zullen overstappen naar goedkopere transportmiddelen zoals zuinige auto’s, fietsen en scooters. “Consumenten en werknemers kiezen bewuster voor een zuinig vervoersmiddel”. Wel wordt er gediscussieerd of werknemers zelfs zo ver gaan dat ze dichter bij huis gaan werken om hiermee de kosten voor woon-werkverkeer te beperken. Ook zal de verhuurmarkt profiteren van deze trend. Door mobiliteit te huren worden de vaste lasten van vervoer beperkt en huurt men alleen wanneer mobiliteit nodig is. “Deze trend biedt kansen voor het gezamenlijk gebruik van vervoersmiddelen en verhuurcombinaties”. Het gezamenlijk gebruik van vervoersmiddelen duidt op een groei in autodelen (zoals GreenWheels en Wheels4All) en stijgende populariteit van carpoolen. Met verhuurcombinaties worden diensten bedoeld waarbij je bijvoorbeeld zowel auto’s , fietsen als caravans kunt huren. Een bestaande mogelijkheid hiervan is een mobiliteitsabonnement: “Mobiliteitsabonnementen worden enorm belangrijk”. Steeds meer werknemers krijgen een mobiliteitsabonnement in de vorm van een bedrag of een Mobilitymixx-kaart in plaats van een leaseauto. Verwacht wordt dat dit door zal zetten en dat deze diensten ook voor consumenten toegankelijk worden.

21

Megacities zoals de Randstad dwingen ons om op een andere manier over mobiliteit na te denken 5. Megacities

MEGATREND

Megacities zonder auto’s?

 Positief migrantensaldo: Grote steden en agglomeraties zijn aantrekkelijk. Veelal om arbeidsredenen blijft er een trek naar grote steden. Deze trend leidt tot een grotere variatie van cultuur door migranten met diverse achtergronden. Verder wordt het voor steden belangrijk om ontwikkelingsruimte te bieden voor kunst en cultuur om aantrekkelijk te blijven voor zowel nieuwe en huidige inwoners.  Steden staan op een international speelveld: Door mondialisering worden hoger opgeleide mensen steeds mobieler. Megacities hebben daarom niet alleen concurrentie met hun directe omgeving maar ook met andere megacities in Europa of de hele wereld. Daarom moet ook op regionaal niveau met globale trends en verandering van markten rekening gehouden worden. Bijvoorbeeld om de gevolgen van outsourcing voor een huidige industriestad in te schatten.  Resources en infrastructuur beperkt: Het aantal inwoners in de Randstad zal naar verwachting tussen de 5 en 15 procent per jaar groeien. Met deze groei van het aantal inwoners, groeit de vraag naar consumptie, mobiliteit, recreatie, etc. Zowel bestaande infrastructuur maar ook verbruik van energie en producten kan in deze dichtbewoonde regio's niet oneindig worden uitgebreid. Daarom moeten maatregelen worden genomen om deze groei in goede banen te leiden.

Internationale oplossingen kunnen gekopieerd worden naar Nederland 5. Megacities

CONSUMENT EN TREND

Megacities zonder auto’s?

 Minder auto’s in steden: Cordonheffing blijkt de verkeersdrukte in steden zoals Londen en Stockholm behoorlijk te kunnen verminderen. Als gevolg daarvan zijn er minder klanten voor dienstverleners en tankstations binnen een tolgebied. Tevens ontstaan er kansen voor andere vormen van mobiliteit.  Minder auto-eigenaren: Autodelen/pooling initiatieven worden als “The next big thing” gezien. Zowel autofabrikanten (BMW, Mercedes) als particulieren (bv. via www.getaround.com) bieden nu al mogelijkheden om eenvoudig en snel (zonder te reserveren) een auto te verkrijgen. In Nederland is Green Wheels marktleider (hierbij is reservering nodig). Naast deze initiatieven bestaan er websites zoals samenrijden.nl en mitfahrgelegenheit.de waarin particulieren kunnen inschrijven en de route die ze gaan rijden opgeven. Geïnteresseerden nemen contact op via de website en kunnen meereizen. Beide vormen van autodelen zullen naar verwachting in megacities een grote vlucht nemen.  Gentrificatie en hogere prijzen: Vooral in centrale en goedkope buurten waar kunstenaars en studenten wonen vindt gentrificatie plaats, een proces waarin buurten of stadsdelen op sociaal, cultureel en economisch gebied worden opgewaardeerd. Hierdoor trekken meer rijkere mensen naar deze buurt omdat ze het een attractieve locatie vinden. De prijzen voor woningen stijgen en culturele werkers verdwijnen, wat vaak tot conflicten leidt. Voorbeelden zijn de Jordaan in Amsterdam, het Gängeviertel in Hamburg en San Feliz in Los Angeles.

22

In megacities bestaat er een andere behoefte aan mobiliteit 5. Megacities

WERKNEMER TRENDS

INDUSTRIE TRENDS

WERKGEVER TRENDS

Ontwikkeling bevolking

 De vraag naar mobiliteit verandert: In de megacities ontstaan er nieuwe behoeftes en veranderingen in de vraag naar mobiliteit en bijhorende dienstverlening. Zo zal er mogelijk een verminderde vraag zijn naar auto’s voor vervoer in de stad en meer naar duurzame vormen.  Werknemers krijgen met meer concurrentie te maken: Omdat steeds meer werknemers in steden werken, wordt concurrentie onderling groter en werknemers moeten zich meer onderscheiden om bij attractieve werkgevers te kunnen werken. In steden zoals Londen is de toestroming van hoogopgeleiden uit andere landen zo groot, dat mensen uit Londen zelf steeds moeilijker aan werk komen.  Verlies van tijd en geld: Vertraging doordat vrachtvervoer en werknemers in de file staan, kosten de werkgever en fabrikant tijd en geld. Daarom wordt er gezocht naar andere modaliteiten of andere locaties in megacities die beter bereikbaar zijn.  De vraag naar mobiliteit verandert: Dat kan betekenen dat in 2020 de meeste voertuigen niet meer individueel maar door grote mobiliteitsdienstverleners ingekocht worden. Dat vergt een andere aanpak van de industrie richting de markt, omdat de klanten een andere rol hebben.  Werkgevers moeten op diversiteit inspelen: Vooral in steden ziet men steeds meer mensen uit verschillende culturen. Dit vereist enerzijds dat medewerkers met klanten uit verschillende culturen kunnen omgaan. Anderzijds betekent dit dat werkomstandigheden aangepast zijn aan een workforce met een diversiteit aan medewerkers.  Het nieuwe werken: HNW kan zorgen voor minder mobiliteit, meer spreiding van reismomenten en andere werklocaties. Dit komt vooral doordat mensen bewust kiezen hoe, waar en wanneer ze hun werk doen en hoe ze daar hun reizen voor maken. Binnen megacities zijn meer mogelijkheden voor bijvoorbeeld flexibele, tijdelijke werkplekken waardoor werkgevers minder vaste kantoorruimte nodig hebben .

Impact Megacities

Branche

Impact

Merk autodealers


23

De waarschijnlijkheid van de trend megacities wordt ingeschaald op klein tot 50/50. Bij de vergaande verstedelijking wordt verwacht dat consumenten en bedrijven andere keuzes op het gebied van mobiliteit maken. Er ontstaat een scherpere scheidslijn tussen steden en de periferie. “Werk is in de stad, wonen en ontspanning in buitengebieden”. Deze verandering in mobiliteitskeuzes in combinatie met het afzetgebied van de ondernemers heeft voor de ondernemers een verschillende impact. Er wordt in de discussies vooral aandacht besteed aan het vervoer in de stedelijke gebieden. “Er zal een stijgende vraag zijn naar openbaar vervoer, andere vervoerstypen en flexibiliteit daarin”. Door verstopping van wegen en hoge parkeertarieven zal er meer vraag zijn naar openbaar vervoer. Consumenten verkiezen openbaar vervoer, scooters en fietsen boven de auto. Ze willen namelijk vooral efficiënt reizen, binnen een beperkte tijd op de juiste plek arriveren. Sommige ondernemers geven aan dat “mensen bereid zijn om voor comfort te betalen”. Dit betekent dat consumenten best willen betalen voor eersteklas, een parkeerplaats of tolheffing. Bedrijven zullen meer gebruik gaan maken van kleinere bestelauto’s en automatisch rijdende wagens dan van grote trucks. Zowel consumenten, bedrijven als werknemers zullen meer gebruik maken van verhuurmogelijkheden. Het is in verstedelijkt gebied immers zeer onpraktisch en duur om een eigen auto te hebben. Om deze reden zullen ook minder mensen een rijopleiding volgen en heeft dit dus negatieve gevolgen voor de rijscholen. De ondernemers verwachten niet dat er tolheffingen in stedelijke gebieden in Nederland komen: “Daar zijn onze steden te klein voor”.

Generatie Y neemt diverse rollen aan: zij is tegelijkertijd werknemer, klant en producent 6. Generatie Y MEGA TREND

 Generatie Y (geboren tussen ongeveer 1985 en 2000) zijn in 2020 veelal consumenten met gezinnen. Deze generatie is opgegroeid met technologische vooruitgang, economische voorspoed en zijn beschermend opgevoed. Kenmerkend is dat zij zelfverzekerd zijn en optimistisch zijn ingesteld. Tevens zijn zij op zoek naar zingeving en zelfontplooiing in hun werk.

CONSUMENT EN TREND

 Groei online/mobile aankopen: Omdat generatie Y opgegroeid is met technologische vooruitgang is zij gewend aan het doen van aankopen op internet en via een smartphone. In de periode tot 2020 wordt verwacht dat het onlinekanaal van de huidige 4-15% zal groeien naar 25-30% van alle retailaankopen. Aankopen via een smartphone zijn nu verwaarloosbaar maar zullen in 2020 naar verwachting 10-15% van alle retailaankopen omvatten.  Online mond tot mondreclame: Generatie Y deelt, vindt en zoekt informatie online en dit zal alleen maar toenemen. Hierdoor is de invloed van online reviews ontzettend sterk.

WERKNEMER TREND

 Zelfontplooiing: De werknemers in deze generatie willen blijven leren om zichzelf te ontwikkelen en diepgang in hun werk te vinden.  Work-life balance belangrijk: De activiteiten voor werk en privé moeten goed te combineren zijn. Ze willen zelf bepalen hoe en wanneer ze hun werk doen, waarbij werk en privé niet per sé gescheiden zijn.  Teamspeler: Deze generatie werkt graag in teams en kan dit ook goed. Zij behouden desondanks hun vrijheid en behalen doelen door hun netwerken te activeren.

Lui of in balans?

24

Flexibiliteit, instant gratification en teamwork zijn kenmerken van deze generatie 6. Generatie Y

INDUSTRIE TREND

WERKGEVER TREND

Auto bestellen met je Ipad

 Flexibiliteit in consumptie/ instant gratification: Generatie Y wil diensten en producten onafhankelijk van openingstijden of locatie kunnen consumeren, wanneer het voor hen goed uitkomt. Hierop spelen organisaties in met ruime openingstijden, terugbel- of chatservice en online dienstverlening.  Customization: Klanten willen diensten en producten, die op hun behoeften afgestemd zijn of die ze zelf op hun behoeftes kunnen afstemmen. Denk hierbij aan een smartphone waar je apps op plaatst die voor jou van belang zijn.  Aanpassen aan Generatie Y: Omdat de werknemers van deze generatie schaarser worden en ze lastiger zijn te behouden, zullen werkgevers zich proberen aan te passen aan de eisen. Een voorbeeld hiervan is de invoering van het nieuwe werken omdat deze generatie verwacht flexibel te kunnen werken en gebruik te kunnen maken van state-of-the-art-technologie.  Veranderende managementstijl: Aangenomen wordt dat generatie Y lastig is te managen. Zij wordt gezien als een groep die niet gelooft in procedures, minder resultaatgericht is en minder snel hiërarchie accepteert.

Impact Generatie Y

Branche

Impact

Merk autodealers


25

Voor de meeste ondernemers is er geen eenduidig beeld van de waarschijnlijkheid en impact van generatie Y. Dat de consumenten van deze generatie anders zijn in hun koopgedrag is duidelijk. Maar hoe zich dat de komende jaren zal ontwikkelen, als ze veelal klanten van ondernemers worden, is voor de meeste ondernemers moeilijk in te schatten. De waarschijnlijkheid is dan ook 50/50. De discussiepunten variëren van “De invloed van generatie Z is nog veel sterker” tot “Als deze generatie volwassen wordt, valt het allemaal wel mee hoe anders ze zijn”. Er wordt onderstreept dat het bij deze generatie van belang is dat je ‘wordt gevonden’ en dat hierbij een digitale aanwezigheid onmisbaar is. “Social media is superbelangrijk” Maar ook geven zij aan dat deze generatie de fysieke winkel wil hebben, waar ze een goed advies kunnen krijgen. Een combinatie van fysieke winkels en online aanwezigheid biedt dus juist kansen voor de ondernemers. Verder zijn de ondernemers vooral geïnteresseerd in de werknemer van deze generatie. “Door zelfontwikkeling nemen zij minder als vanzelfsprekend aan”. Betekent dit daarom dat zij “lastig te managen” zijn en gaat dit onze huidige bedrijfsvoering beïnvloeden?

Regionale en Europese wetgeving zullen aan belang winnen 7. Afnemende beïnvloeding door de overheid

MEGATREND

 Compacte overheid: Een krachtige, kleine en dienstverlenende overheid en daarmee een overheid die minder belastinggeld kost, die met minder ambtenaren en bestuurders toe kan en die zich richt op haar kerntaken.  Beschikbare informatie neemt toe: De overheid concentreert zich op de basisinformatie en stelt deze beschikbaar. Een voorbeeld is het beschikbaar stellen van topografische gegevens over infrastructuur en verkeersinformatie.  Decentralisatie: Er is een verschuiving van verantwoordelijkheden van de Rijksoverheid naar lagere overheden. Dit zou gevolgen kunnen hebben voor verschillen in bijvoorbeeld lokale belastingen en subsidies.  Concentratie Europa: De invloed van Europa is groeiende: er komen steeds meer Europese richtlijnen waaraan de nationale overheid gebonden is.  Meer regulatie/ stimulatie: Afhankelijk van het kabinet hanteert de overheid voornamelijk voorgeschreven weten regelgeving (bijvoorbeeld beprijzing) of stimuleringsmaatregelen (bijvoorbeeld spitsmijden)

CONSUMENT EN TRENDS

 Privatisering: Door verdere privatisering van vervoersbedrijven zal er een verschuiving ontstaan van bereikbaarheid voor iedereen naar klantspecifieke bereikbaarheid. Indien het winstoogmerk prioriteit heeft, kan dit ten koste kunnen gaan van het aanbod op niet-renderende routes en tijden.  EU-Standaardisering: Eisen en standaarden op bijvoorbeeld het gebied van veiligheid en kwaliteit voor voertuigen zullen steeds meer op Europees niveau bepaald worden. De markt wordt daarmee in Europa meer gestandaardiseerd.  Verdieping door de consument: Consumenten zullen zich zelf meer moeten verdiepen om een goede aankoopbeslissing te nemen. Denk bijvoorbeeld aan het vrijgeven van de energiemarkt waardoor de consument nu de keuzevrijheid heeft, maar ook hulp nodig heeft om een goede keuze tussen producten te maken.

Wat is de invloed van Europa?

26

Beschikbaarheid van informatie leidt tot innovatie 7. Afnemende beïnvloeding door de overheid

WERKNEMER TRENDS

INDUSTRIE TREND

WERKGEVER TREND

Wat is de invloed van Europa?

 Sterkere rol consumentenbonden en werknemersbonden: Wanneer de overheid meer aan de industrie overlaat, zal er een sterkere hang zijn naar vertegenwoordiging om de belangen van de consument en werknemer te behartigen en te beschermen.  Personaliseren arbeidsomstandigheden: Werknemers hebben behoefte aan een op maat gesneden arbeidsovereenkomst waarin zelf gekozen kan worden voor de inzet van middelen voor diverse doeleinden zoals mobiliteit en opleiding. Gestandaardiseerde en langlopende CAO’s passen daar niet meer bij.  Meerdere werkgevers tegelijkertijd: De afnemende beïnvloeding van de overheid maakt het voor de werknemer makkelijker om voor meerdere werkgevers tegelijkertijd te werken.  Innovatie en nieuwe producten: De beschikbaarheid van informatie leidt tot innovatie. Er zullen hierdoor nieuwe producten en diensten komen, vooral als de overheid stimuleringsmaatregelen hanteert. Denk hierbij aan het project Apps for Amsterdam, waarbij de stadsregio Amsterdam reisdata beschikbaar stelt en bedrijven oproept op basis hiervan programma’s en applicaties te ontwikkelen.  Committeren aan Europa: Bij een sterker Europa heeft de lobby van (verbonden) organisaties minder invloed op nationaal niveau.  Standaardisatie: Door standaardisatie op europees niveau is het voor de industrie mogelijk om producten beter op elkaar aan te laten sluiten. De ontwikkeling van standaard zaken is niet meer nodig, waardoor de focus verschuift naar nieuwe toepassingen, extra toegevoegde waarde of kostenreductie.  Netwerken van organisaties: Organisaties met grote werknemersaantallen zullen in staat zijn deals te sluiten met bijvoorbeeld verzekeraars. Kleine organisaties zullen zich echter moeten verenigen in zakelijke of sociale netwerken.

Impact Afnemende beïnvloeding van de overheid

Branche

Impact

Merk autodealers


27

Zowel de waarschijnlijkheid als de impact van de afnemende beïnvloeding van de nationale overheid geeft een wisselend beeld. De waarschijnlijkheid wordt daarom ingeschat op 50/50. “Je hebt altijd last van de overheid, of het nou nationaal is of Europees” is een uitspraak die voor veel ondernemers in de workshop treffend was. Het was erg moeilijk om de vertaling van een veranderende overheid te maken naar de dagelijkse onderneming. De kansen worden vooral gezien in de beperking van de (dubbele) regelgeving en toezichtslast door de compactere overheid. De nadelen vooral doordat er “grote verschillen per regio” kunnen ontstaan wat leidt tot verwarring en een toename van de administratieve lasten. Ook de effecten van de toenemende Europese weten regelgeving zijn verschillend voor de ondernemer. Voor de één betekent het “meer ongewenste concurrentie uit Oost-Europa met goedkopere en minder goede producten”, voor de ander leidt het tot “eenduidigheid in de regelgeving voor zowel de consument als de ondernemer”. Voor de rijscholen wordt de afnemende beïnvloeding van de nationale overheid als negatief ervaren omdat door mindere invloed van de overheid, meer ‘ondergekwalificeerde’ ondernemers de markt kunnen betreden waardoor de concurrentie toeneemt. “Er is dan helemaal geen zicht meer op de kwaliteit”

28

De invloed van de recessie leidt tot andere koopbeslissingen 8. Langdurige invloed van de economische recessie MEGATREND

CONSUMENT EN TRENDS

WERKNEMER TRENDS

Zal de economie weer uit het dal klimmen?

 Economie daalt : Onrustige markten leiden tot minder investeringen. De rente gaat omhoog en daarmee stijgen kosten voor bedrijven. Door het negatieve investeringsklimaat groeien opkomende markten minder. Het koopklimaat wordt beheerst door inflatie en prijzen stijgen.  Minder economische activiteiten: Het BBP en de overheidsuitgaven dalen; er zijn minder investeringen vanuit de regering. Als gevolg hiervan wordt minder aan infrastructuur besteed.  Mensen besteden gemiddeld minder geld: De gemiddelde consument heeft minder geld te besteden of het geld dat zij kan besteden, is minder waard. Stijgende prijzen zorgen ervoor dat consumenten meer geld sparen om zich op nog slechtere tijden voor te bereiden  De invloed van producten op de omgeving is minder belangrijk: Omdat mensen minder geld kunnen besteden, hebben afwegingen ten aanzien van duurzaamheid minder prioriteit als deze meer gaan kosten  Meer behoefte aan stabiliteit binnen sociale omgeving: Omdat mensen negatief over de toekomst denken, zijn ze binnen de familie en vrienden op zoek naar stabiliteit en zekerheid.  Value-for-money wordt belangrijker: Het negatieve consumptieklimaat leidt tot bewustwording van het nut van producten en diensten. Goedkopere alternatieven voor bestaande producten en prijscompetitie zijn markt-drivers.  Werknemers wisselen minder vaak hun baan: Omdat zekerheid belangrijker wordt, zullen werknemers minder mogelijkheden hebben om van baan te veranderen. Als er een mogelijkheid is, zullen ze er kritischer naar kijken.  Werknemers zijn meer bereid tot compromissen: Omdat werkloosheid als bedreiging wordt beleefd, zijn werknemers bereid om meer te doen om het risico te minimaliseren om hun baan te verliezen

Een sterke kostenfocus en minder investeringen en innovatie 8. Langdurige invloed van de economische recessie

INDUSTRIE TREND

WERKGEVER TREND

Zal de economie weer uit het dal klimmen?

 Consolidatie in de markt: Zwaardere economische omstandigheden leiden tot een shake-out van bedrijven die minder winstgevend zijn. Deze worden door concurrenten overgenomen of gaan failliet.  Minder investeringen in nieuwe producten: Een sterkere focus op kosten leidt tot minder bestedingen voor nieuwe producten en projecten. Als gevolg verspreiden innovaties minder snel en is in de markt minder dynamiek.  Zelfbediening zal toenemen: Producenten en dienstverleners zullen minder relevante operaties aan de klant overlaten. Een voorbeeld hiervan is een kapper die haar klanten zelf laat föhnen, omdat het de kapper veel tijd kost en weinig waarde toevoegt.  Discount Retailers zullen hun aanbod verbreden: Het ALDI-concept zal in verschillende typen detailhandel ontstaan.  Opkomst megastores: Er zal een groei zijn van grote winkels met een divers aanbod. Denk hierbij aan Kruidvat die steeds meer discountproducten verkoopt en een Walmart met een enorm divers aanbod.  Kosten en efficiëntie-focus nemen toe: Veranderingen binnen organisaties zullen vooral op kosten gericht zijn. Vooral efficiëntere processen en minder belangrijke supportdiensten zullen worden heroverwogen.  Lage prijzen zijn drivers voor outsourcing: Er zullen steeds meer bedrijven gebruik maken van outsourcing. Tot 2020 zal er een groot outsourcingaanbod voor kleine en middelgrote bedrijven ontstaan.  Arbeidsvoorwaarden onder druk: Hoge sociale lasten, hoge kosten, etcetera maken het voor werkgevers aantrekkelijk om te reduceren in de arbeidsvoorwaarden, aangezien dit een groot deel van de kostenpost is voor veel organisaties.

29

Impact Langdurige invloed van de recessie

Branche

Impact

Merk autodealers


Er is een wisselend beeld aangaande de waarschijnlijkheid van deze trend de komende negen jaar. “Het kan vriezen en het kan dooien”. De waarschijnlijkheid wordt daarom op 50/50 bepaald. Dat er de eerste jaren geen opleving zal zijn is duidelijk; “Aan de nasleep van de recessie zal niemand geld verdienen”. Hierdoor zullen consumenten minder geld uitgeven aan vervoer. Zo zullen ze minder auto’s en aanhangwagens kopen, en tengevolge minder besteden aan tanken en wassen. Revisiebedrijven zouden van deze trend kunnen profiteren, omdat er een verminderde vervangingsvraag is. Het beeld in de workshops is echter dat de invloed van de recessie desondanks overwegend negatief is. Bij aankopen bundelen consumenten de krachten om een goede deal te krijgen: “Consumenten organiseren zich in inkoopcombinaties”. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor de retailbedrijven doordat “tussenschakels uit de keten verdwijnen”. Anderzijds zien de ondernemers in deze ontwikkeling ook kansen doordat retailbedrijven zich óók zullen verenigen of gebruik zullen maken van bemiddelaars om de beste deals te sluiten. Naast het ontstaan van megastores zal er volgens de ondernemers zeker ook ruimte zijn voor nichespelers. Deze nichespelers onderscheiden zich weliswaar niet op prijs maar bieden wel een goede prijs-/kwaliteitverhouding als een betrouwbare retailer die goed contact heeft met zijn klanten. “Persoonlijk contact is belangrijk om te overleven”. Alleen van fietsbedrijven en gemotoriseerde tweewielerbedrijven wordt verwacht dat ze geld gaan verdienen in deze economische situatie. Er wordt namelijk verwacht dat enerzijds de groter wordende doelgroep ouderen meer te besteden heeft en anderzijds dat consumenten kiezen voor goedkopere alternatieven van de auto voor hun woonwerkvervoer.

30

Het nieuwe werken zorgt voor een individuele mobiliteitsmix

9. Doorzetten van het nieuwe werken MEGATREND

 Optimale balans: Er wordt gestreefd naar het optimale scenario tussen de wensen van de klant, de werkgever en de werknemer.  Grenzen vervagen: Door het nieuwe werken vervagen de grenzen tussen thuis, werken en onderweg en wordt er een nieuwe invulling gegeven aan de term bereikbaarheid.

CONSUMENT EN TRENDS

 Customization: Er is een groeiende behoefte aan de afstemming van producten op de persoonlijke behoefte van consumenten. Een voorbeeld hiervan is het groeiend gebruik van een mobiliteitsbudget en abonnementen waarmee mobiliteit afgenomen kan worden. Denk bijvoorbeeld aan de NS Business Card waarmee treinreizen geboekt kunnen worden en tevens fietsen en scooters gehuurd. Dit geeft veel kansen voor ketenmobilitet (het op elkaar aansluiten van vervoer) en dienstverleners.  Spreiding reismomenten: Door de “prikklokgedachte” los te laten is men in staat een eigen dagindeling te kiezen. Hierdoor ontstaat er meer spreiding in de reismomenten en reist men vaker buiten de spits. Bijvoorbeeld door eerst thuis te werken en na de traditionele spits te rijden. Er wordt niet zozeer voor andere vervoersmiddelen gekozen.

WERKNEMER TRENDS

Leegstand kantoren?

 Zelfstandig werken: Wanneer medewerkers worden gestuurd op output in plaats van aanwezigheid, is het noodzakelijk dat ze zelf het werk kunnen indelen en organiseren. Hier is een grote verantwoordelijkheid voor nodig van de werknemer  Eigen indeling: Werknemers zijn in staat om een eigen indeling van hun dag te maken en daarmee een voor hun geschikte balans te vinden tussen werk en privé. Hierdoor zijn ze tevredener over hun baan, meer bereid tot overwerken en kunnen ze meer aan.

Bedrijven zullen zich moeten aanpassen om optimaal van deze trend te profiteren 9. Doorzetten van het nieuwe werken

INDUSTRIE TREND

 Nieuwe (combinaties van) services: Door het nieuwe werken verandert de vraag naar diensten. Een voorbeeld hiervan zijn diensten zoals Seats2Meet: een kantoorruimte op Utrecht Centraal waar je als flexwerker gratis kan komen werken. Opbrengsten worden niet meer gegenereerd uit landurige werkplekverhuur maar uit de boekingen van vergaderzalen. Deze services zullen steeds meer gecombineerd worden met andere services.  Ondersteunende technologie: De technologie om de beschikbaarheid van informatie mogelijk te maken en virtuele ontmoetingen ondersteund, ontwikkelt zich snel. Zo bestaan er applicaties zoals Office LiveMeeting die het vergaderen op afstand mogelijk maken. Dit ontmoedigt de noodzaak voor echte mobiliteit maar kan het fysiek contact niet vervangen.

WERKGEVER TREND

 Nieuw leiderschap: Werknemers werken zelfstandiger waardoor er ander leiderschap nodig is. Er moet ten eerste gestuurd worden op vertrouwen in plaats van controle. Ten tweede op output in plaats van aanwezigheid. Organisaties die op dit gebied voorop lopen zijn Rabobank en Microsoft.  Aantrekkelijk werkgeverschap: Voor meer dan de helft van de werkzoekenden is het belangrijk dat een potentiële werkgever flexibel werken mogelijk maakt. Een goed salaris is niet meer het belangrijkste. Het is belangrijker dat het werk in jou leven past op de manier zoals jij dat wil. Tevens zal er krapte op de arbeidsmarkt voor jonge professionals ontstaan. Deze factoren zullen bedrijven stimuleren om het nieuwe werken in te voeren.

Leegstand kantoren?

31

Impact Doorzetten van het nieuwe werken

Branche

Impact

Merk autodealers


“Het doorzetten van het nieuwe werken verschilt sterk per branche.” Dat de trend zich voordoet is duidelijk; de waarschijnlijkheid is dan ook groot. Er is echter een divers beeld van de ondernemers over de impact van het nieuwe werken op de verschillende branches. “Dit is vooral in de dienstverlening” tot “Deze trend geldt ook voor garages; alleen in een minder verstrekkende vorm”. Omdat werknemers bewuster na zullen denken over het feit óf en hoe ze moeten reizen, verwachten de ondernemers dat er minder persoonlijk autobezit zal zijn. Werknemers zullen enerzijds meer gebruik maken van verhuurmogelijkheden. Anderzijds zullen zij overstappen naar andere vormen van vervoer zoals openbaar vervoer en (gemotoriseerde) tweewielers. Dit blijkt ook uit bovenstaande impactbepaling waar geen eenduidig beeld uit is gekomen. Een belangrijk punt van discussie was de impact die het heeft als de klanten op andere tijden gaan werken. “Eisen ze dan ook dat de winkels op andere tijden open zijn?” Als dit zo is heeft dit namelijk ook invloed op de werknemers van de ondernemingen, want zij zullen ook meer op de avonden en zondagen moeten werken.

32

De invloed van China en India is onomkeerbaar 10. Globalisering

MEGATREND

CONSUMENT EN TRENDS

Jaguar wordt in India ontwikkelt en ontworpen

 Grenzeloze geld en goederenstromen: Producten en diensten kunnen overal ter wereld ingekocht en verkocht worden. Na de eerste golf van productieoutsourcing zal een tweede golf van serviceoutsourcing plaats vinden. Zowel call centers van hulplijnen over producten, maar ook schadeadministratie en reclamatie van bijvoorbeeld verzekeringen worden dan in opkomende markten uitgevoerd. Tussenhandelaars worden daardoor steeds minder belangrijk.  Opmars China en India: Deze twee landen hebben grote kans om de nieuwe wereldmachten te worden. Terwijl China een voorsprong op technologie en infrastructuur heeft, scoort India op ICT en dienstverlening. De nieuwe Jaguar wordt bijvoorbeeld in India ontwikkeld en ontworpen.  Snelle stappen van de footloose industrie (BRIC): Terwijl India en China grote stappen maken en prijzen in deze landen stijgen, verschuift de productie van stoffen, kleding en simpele producten naar steeds goedkopere locaties zoals Bangladesh, Pakistan en Vietnam. Andere landen zoals Brazilië en Rusland gaan snel mee met India en China.  Glocalization: Consumenten ontwikkelen steeds meer een globale smaak. Global players zoals McDonalds, maar ook Nestlé en Unilever, passen hun westerse producten aan locale behoefte aan.  Sterk geïnformeerde klant: De consument kijkt overal naar de prijs en reviews van producten. Daarom weten ze bijvoorbeeld hoeveel een iPad of kleding in Amerika kost. en welke fietsen goed bevallen.

 Trends verspreiden sneller: Door sociale netwerken en meer reisactiviteiten verspreiden trends in producten of diensten sneller. Daarbij kan iets ‘hips’ zoals een Ipad snel markt verwerven over de hele wereld.  Anti-globalisering: Consumenten proberen hun eigen identiteit te beschermen en kopen vooral lokale producten. Consumenten richten zich op gespecialiseerde producten en winkels in plaats van massaproducten.

Nieuwe concurrentie geeft noodzaak tot inventiviteit 10. Globalisering WERKNEMER TRENDS

INDUSTRIE TREND

WERKGEVER TREND

Verregaande samenwerking met Chinese partners

 Minder werk voor Nederlandse werknemers: Multinationals verplaatsen de productie en R&D steeds meer naar goedkopere landen. Soms worden nationale bedrijven ook helemaal verkocht zoals Volvo.  Werknemers hebben andere kennis nodig: Omdat ingewikkelde producten steeds meer uit makkelijk vervangbare componenten bestaan is steeds minder gespecialiseerde kennis nodig vanuit de garage of fietsenmaker. Anderzijds zorgt de introductie van meer ICT tot meer en specifieke kennisbehoefte.  Economische groei: Omdat op de hele wereld meer waarde wordt gecreëert, ontstaat groei. Deze wordt behaald door minder barrières en daardoor meer export.  Toenemende concurrentie: De kwaliteit van producten uit opkomende markten stijgt en overstijgt in de meeste gevallen de prijs-prestatieverhouding van westerse producten.  Tussenhandel moet diversifiëren: Omdat steeds minder dingen op de traditionele wijze gerepareerd worden en onderdelen online of mobiel bestelt moeten worden, zullen tussenhandelaars over nieuwe mogelijkheden moeten nadenken ten aanzien van hun toegevoegde waarde en zich richten op nichemarkten.  Nieuwe manieren om naar de markt te kijken. Steeds meer subculturen in Nederland bouwen hun eigen infrastructuur en detailhandel op. Hierdoor moet het midden- en kleinbedrijf inspelen op andere wensen dan alleen de Nederlandse.  Reversed innovation: Grote bedrijven, zoals General Electric en DSM gaan voor hun R&D-operaties steeds meer naar ontwikkelingslanden om producten te ontwerpen die minder kosten en effectiever zijn. Deze worden vervolgens op westerse markten geïntroduceerd.  Internationale concurrentie op werknemers: Werkgevers concurreren steeds meer met internationale bedrijven om de beste werknemers. Maar er zijn ook kansen om meer mensen uit het buitenland aan te werven. Werkgevers moeten hun workforce op de diversiteit van de maatschappij aanpassen.

33

Impact Globalisering

Branche

Impact

Merk autodealers


De waarschijnlijkheid van de trend globalisering is groot. Voor de ondernemers die gericht zijn op dienstverlening heeft dit vooral een positieve impact. Voor diensten zoals die geleverd worden door rijscholen en autowasbedrijven is echt contact noodzakelijk en daarmee moeilijk vervangbaar. Voor andere diensten, zoals Mobilitymixx, is dit echter niet van toepassing. De dienstverleners onder de ondernemers zien de globalisering als kans om innovaties eerder te adopteren. “De klant blijft bij ons en wij kunnen hem het nieuwste bieden”. Voor ondernemers die vooral op productverkoop gericht zijn, wordt ingeschat dat globalisering vooral een negatieve impact heeft. Er komen namelijk steeds meer concurrerende producten uit landen zoals China op de markt. Deze producten zijn goedkoper en de kwaliteit van deze producten wordt steeds beter. Hierdoor zijn ze een goed alternatief voor de huidige producten en vormt dit een bedreiging. Voor de ondernemers heeft dit twee gevolgen. “Het is belangrijk onderscheidende kwaliteit en service te bieden”. Kortom, als het product nagenoeg gelijk is, wordt het belang van dienstverlening en de goede relatie met klant cruciaal. Ten tweede is het belangrijk om te innoveren. “Je moet als ondernemer snel op de wensen van de klant kunnen inspelen.” Dit komt omdat door de globaliseringtrends, en daarmee nieuwe producten, zich snel over de wereld verspreiden. De klant bepaalt wat hij wil hebben, ongeacht waar het vandaan komt, en bepaald daardoor wat er op de markt komt. Als je hier op in kunt spelen, zal de klant voor jou kiezen.

34

2.3.2

Interviews

Er zijn met onderstaande vijf experts interviews gehouden om de onderzoeksresultaten te valideren. In de interviews lag de nadruk op de trendanalyse.

Tony Bosma is een trendwatcher en futurist. Hij publiceert veelvuldig over trends, toekomst, marketing, technologie, consumentengedrag, innovatie en communicatie.

John Kropman is service manager bij de Rabobank. Hij is zeer actief in social media en verbindt de Generatie Y aan de zakelijke wereld. Hij weet wat de ontwikkelingen zijn in de nieuwe digitale wereld en vertaalt de consequenties hiervan naar het IT-landschap voor de zakelijke wereld.

Bert Keizer is retailspecialist en vice-president van Consulting Services bij Capgemini. Hij heeft inzicht in de ontwikkelingen op retailgebied en is verantwoordelijk voor de uitgaven ‘Trends in Retail’.

Jos van den Broek is directeur van het Instituut voor Duurzame Mobiliteit (IvDM). Tevens heeft hij een rijke ervaring in de automotive industrie.

Annelies Hermens is HR en Corporate Social Responsibility & Sustainability lead bij Capgemini. Tevens is zij lid van de stuurgroep van de B50; de beeldbepalende werkgevers binnen het Platform Slim Werken Slim Reizen.

De experts onderschrijven in grote lijnen de trendanalyse en brengen op enkele punten scherpte aan. In onderstaande reflectie wordt de gedeelde mening met de belangrijkste opmerkingen weergegeven. De experts geven het allemaal aan: het belang van duurzaamheid “Niemand kan om de en maatschappelijk verantwoord ondernemen is niet meer weg te CO2-footprint heen” denken. “Niemand kan om de CO2-footprint heen”. De consument, en met name de generatie Y wil inzicht in de effecten van hun Jos van den Broek handelen en vraagt zich af: ‘wat betekent dit voor de wereld?’. Er wordt daarom van ondernemingen geëist dat ze duurzaam handelen dan wel toegevoegde waarde bieden op dit gebied. In 2020 kan daarom zelfs een nieuw type dealer ontstaan die zich onderscheid door ‘schone’ en zuinige auto’s aan te bieden. Ook uit werkgeversoogpunt is duurzaamheid een belangrijk item. Werknemers nemen dit in toenemende

35

mate mee in hun beslissing om voor een werkgever te kiezen. Kortom: “als je niet MVO bent, red je het niet”. Tevens zien de experts allen de ontwikkeling van multimobiliteit. Zowel zakelijk als privévervoer maakt in toenemende mate gebruik van meerdere modaliteiten en men heeft behoefte aan flexibiliteit. Werkgevers zijn ook op zoek naar flexibele oplossingen voor mobiliteit zoals mobiliteitsbudgetten en abonnementen; “de standaardleaseauto is verleden tijd”. Dit heeft zonder twijfel gevolgen voor mobiliteitsaanbieders; “Ben je autoverkoper of ben je mobiliteitsverkoper?”. Hierbij kan een verschuiving plaatsvinden van de producten en diensten die worden aangeboden. Denk hierbij aan het verkopen van “elektrisch rijden”. Dat behelst méér dan alleen een elektrisch voertuig en kan om deze reden door verschillende, tot nog toe branchevreemde, aanbieders geleverd worden. Ze trekken de gewenste flexibiliteit door naar Het Nieuwe Werken. Voor de experts staat het onomstotelijk vast dat Het “De standaardleaseNieuwe Werken doorzet; “Er zijn immers geen nadelen aan Het auto is verleden tijd” Nieuwe Werken”. Het gaat er hierbij vooral om dat men zich Annelies Hermens bewust is van het eigen reis- en werkgedrag. In hoeverre dit gevolgen heeft voor de inrichting van het werk is sterk afhankelijk van de branche. “Het zet zich door, maar weliswaar in verschillende gradaties, passende bij de verschillende branches”. Dit heeft echter ook invloed op de vraag; men wil meer flexibiliteit. “Als ik 24/7 werk, heb ik ook 24/7 een mobiliteitsvraag”. Het Nieuwe Werken heeft ook betrekking op het in toenemende mate sturen op output. Performance afspraken zijn steeds belangrijker. Er wordt afgesproken wat werknemer en werkgever nú voor elkaar kunnen betekenen. Werkgevers moeten er rekening mee houden dat mede door de verschillen in generaties, één HRM-aanpak niet meer stand houdt. “Voor generatie Y is salaris niet primair. Het is het belangrijkste dat werknemers kunnen groeien, ontwikkelen en snel kunnen leren.” Dát de generatie Y onderscheidend is, staat buiten kijf voor de experts. Dit heeft vooral haar weerslag door dat zij zogenaamde “Generatie Y zal een ‘digital natives’ zijn en dus opgegroeid zijn met digitalisering. “De auto online kopen” generatie Y zal wél een auto online kopen”. Voor hen is het John Kropman gebruik van internet, met name van online communities, voor hun informatievoorziening vanzelfsprekend. Eventueel bezoeken ze een showroom of flagstore om de ‘look&feel’ van een auto te ervaren, maar desondanks zullen ze de auto online kopen. Alle experts onderschrijven de invloed van social media. Aankoopbeslissingen worden dan ook gedaan op basis van informatie op het internet. Het is voor een ondernemer echt van belang om te weten wat er op internet wordt gedeeld dat van toepassing is op bedrijf en branche. “BOVAG is een onafhankelijke autoriteit en geeft aan dat een zaak betrouwbaar en van kwaliteit is. Maar om te weten of het écht een goede zaak is, kijk “De community is ik naar de community. Daar gaat het om gevoel. Daar beslis ik leidend in de op.” De experts zijn het er dan ook over eens dat de kracht van meningsvorming.” de MKB-retailer de relatie met hun omgeving is. De intimiteit met de klant, die ook online kan zijn, is het onderscheidend John Kropman vermogen. Daarnaast speelt de maatschappelijke rol in de samenleving en de gunfactor vaak een rol. Als je excelleert in service heeft dat absoluut een toegevoegde waarde.

36

3

Toekomstscenario’s

3.1

Opbouw scenario’s

In het verleden werd een strategisch toekomstbeeld bepaald door het leiderschap van de organisatie die zich baseerde op zichtbare trends. De wereld om ons heen was relatief rustig en grote ontwikkelingen vonden geleidelijk plaats. De keuze was in veel gevallen eenduidig en werd vertaald naar één toekomstbeeld. Tegenwoordig volgen grote ontwikkelingen zich razend snel op. Er is sprake van een grote mate van onzekerheid welke ontwikkelingen daadwerkelijk doorzetten. Het denken in één toekomstbeeld voor de organisatie voldoet niet meer. Steeds vaker wordt gekozen in het ontwikkelen van meerdere scenario’s voor een toekomstbeeld. Het doel is niet zo zeer te voorspellen welk toekomstbeeld de waarheid wordt maar eerder voorbereid te zijn indien een van de mogelijke scenario’s zich zal voordoen. Toekomstscenario’s worden gebouwd door de twee belangrijke onzekere trends (waarschijnlijkheid 50%) als assen tegen elkaar af te zetten. Daarnaast is het van belang de impact van deze trends te analyseren indien de trend zich voordoet dan wel uitblijft. De trends waarvan verwacht wordt dat ze zich zullen doorzetten én een impact zullen hebben, vormen de verdere onderbouwing van de scenario’s. Deze worden daarom in de beschrijving van elk scenario meegenomen. In dit onderzoek zijn elf trends gekozen waarvan de verwachting is dat de trends een significante impact op ondernemers in de mobiliteitsretail zullen hebben. De trends zijn bepaald op basis van diverse literatuurstudies, kennis en ervaringen van Capgemini Consulting aangevuld met de kennis en ervaring van externe experts. In de workshops zijn tien trends gevalideerd op zowel de mate van impact per branche (positief, negatief, neutraal, geen duidelijk beeld) als op de waarschijnlijk (0%, 25%, 50%, >75% en 100%) dat deze trends zich zullen voordoen. De elfde trend Technologie is aangedragen door de deelnemers van de workshops (waarschijnlijkheid 100%). In de workshop hebben we niet de impact op de branches kunnen bepalen.

37

Trend Impact Analyse

Branche Merk autodealers Truckdealers Onafhankelijke autobedr. Trucks & Trailers Fietsbedrijven Gemotoriseerde Tweewielerbedr. Caravan- & Camperbedrijven Aanhangwagenbedrijven Tankstations Verhuurbedrijven Rijscholen Autowasbedrijven Revisiebedrijven

Waarschijnlijkheid positief

negatief

>75% 100% neutraal

100% >75%

25%

50%

50%

>75%

>75%

100%

geen beeld

Figuur Trend Impact Analyse: uitkomst na diverse validatie workshops met vertegenwoordigers uit de diverse branches.

Uit de bovenstaande figuur blijkt dat zeven van de tien trends een zeer hoge mate van waarschijnlijkheid vertegenwoordigen (>75% tot 100%). Deze trends zullen dus volgens de deelnemers uit de workshop zich daadwerkelijk voordoen en invloed hebben op het toekomstbeeld 2020. In ieder toekomstscenario is het dan ook relevant om aspecten van deze trends in de beschrijving mee te nemen. De megatrend “Megacities” wordt als relatief onwaarschijnlijk (25%) gezien. De oorzaak is dat de ondernemers deze trend niet in Nederland als herkenbaar zien en daarmee ook nauwelijks invloed zal hebben op het toekomstbeeld 2020 relevant voor ondernemers in de mobiliteitsbranche. Deze trend zal ook niet in de beschrijving van het toekomstbeeld expliciet worden beschreven. De twee interessante megatrends voor toekomstscenario’s zijn de trends die een waarschijnlijkheid hebben van 50%. Dit betekent dat de deelnemers verwachten dat de kans dat deze trend zich WEL voordoet even groot is als de kans dat de trend zich NIET zal voordoen. In de beschrijving van de verschillende toekomstscenario’s zullen deze trends dus moeten worden beschreven in een vorm dat de trend zich WEL voordoet en in een vorm waarin de trend zich NIET voordoet. De volgende twee trends hebben deze waarschijnlijkheid van 50%: Generatie Y is de dominante groep die de samenleving vorm geeft Uit de workshops blijkt dat er geen twijfel bestaat over het feit dat deze generatie aan het opkomen is. Echter, over de vraag of deze groep ook de dominante groep in 2020 zal zijn die de samenleving vorm zal geven, is de mening 50/50 (50%). De impact voor ondernemers in de mobiliteitsretail wordt in het algemeen als zeer groot ervaren omdat Generatie Y het gedrag van zowel de consument als van de medewerker verandert. Echter, er zijn ook zes branches die door de aanwezige ondernemers met een neutrale impact worden bestempeld. Bij de specialisten uit de branche was het beeld zeer duidelijk: een hoge impact voor vrijwel de hele mobiliteitsbranche. 38

Afnemende invloed van de nationale overheid Uit de workshops blijkt ook dat voor deze trend de waarschijnlijkheid 50/50 (50%) is. Enerzijds verwacht men een sterke toename van nationalisme en dus een groeiende invloed op nationaal niveau. Anderzijds wordt de toename van de EU ook gezien. De impact voor ondernemers in de mobiliteitsretail wordt als redelijk groot ervaren. De terugtrekkende nationale overheid biedt kansen voor ondernemers maar bedreigingen voor “followers”. De trends “Generatie Y is de dominante groep die de samenleving vorm geeft” en “Afnemende invloed van de nationale overheid” worden gebruikt voor het bouwen van de toekomstscenario’s. Van deze trends is het onzeker of ze zich voor gaan doen en ze hebben tegelijkertijd een significante impact op ondernemers in de mobiliteitsretail.

Langdurige invloed van de economische recessie De trend ‘Langdurige invloed van de economische recessie’ is in dit onderzoek behandeld als een onzekere trend. Tijdens het onderzoek worden we ingehaald door de ontwikkelingen binnen de Europese Unie en met name de Euro-landen Griekenland, Spanje, Portugal en België. De onduidelijkheid wordt vergroot door het onzekere beleid van de betreffende regeringsleiders en de Europese banken. Voor dit onderzoek kijken we naar de toekomst in 2020. De invloed van de economische recessie (start november 2008) lijkt niet alleen langdurig maar lijkt zelfs te worden gevolgd door een ernstige Euro-crisis. In het boek “Het rampscenario, waarom een nieuwe crash onvermijdelijk is”10 worden vijf verschillende scenario’s voor de Euro en daarmee gepaard de economische ontwikkelingen beschreven. De onderzoekers zijn van mening dat de beschreven scenario’s nog steeds valide zijn voor dit onderzoek. De eerste twee scenario’s gaan uit van een positieve ontwikkeling, maar zijn niet erg waarschijnlijk. Het derde scenario geeft aan dat we niet veel verder komen dan de huidige situatie. De laatste twee gaan uit van een sterk negatief scenario. 1. Volwaardige Europese Politieke Unie Door een krachtige politieke unie (Duitsland-model) zal Europa in staat zijn snel en adequaat te reageren op noodscenario’s. Door een solidariteitsmechanisme in te stellen kunnen snel de gelden van het ene gebied naar het noodlijdende gebied worden overgeheveld zonder politieke langdurige onderhandelingen. 2. Innovatie en nieuwe economische groei De probleemlanden zijn in staat door innovatie nieuwe sterke economische ontwikkelingen (Zweden-model) te realiseren en de export sterk te laten groeien. Dit vraagt om sterk leiderschap in de politiek van die landen en daarnaast blijft de schuldenlast nog altijd in euro’s staan. 3. Geleidelijke neergang mondiale positie van Europa: het “Japanse model” De financiële markten blijven erg grillig, maar er is ook geen grote crisis. De bezuinigingsmaatregelen blijven nog jaren van kracht om de opgebouwde schulden af te betalen. Dit zal gepaard gaan met sterke sociale onrusten, maar er zijn geen echte alternatieven mogelijk.

10 Kalse & van Lent (2011)

39

4. Nieuwe financiële crisis en hyperinflatie De probleemlanden zijn niet in staat om de beoogde bezuinigingsmaatregelen te realiseren en de schuldenlast blijft eerder oplopen dan afnemen. De overige landen zijn niet meer in staat om aanvullende leningen te verschaffen en kunnen ook de Europese banken niet verder ondersteunen. Er ontstaat een nieuwe heftige financiële crisis. 5. Uiteenvallen van de Europese Unie De probleemlanden willen niet meer de bezuinigen uitvoeren en stappen uit de Europese Unie met de invoering van een sterke gedevalueerde eigen munt (Argentinië-model). Alternatief is dat de noordelijke landen de probleemlanden niet meer willen ondersteunen en zij vormen een nieuwe alternatieve Noord-Europese monetaire unie (Tsjechië- /Zuid-Soedan-model). Uit de workshops blijkt dat er een duidelijke tegenstelling bestaat over de inschatting van de economische ontwikkelingen - recessie versus bloei (50/50). Een zeer grote meerderheid van de deelnemers is echter van mening dat deze trend niet een significante relatie met de performance (impact) voor ondernemers in de mobiliteitsretail zal hebben. Dit is opmerkelijk omdat het sterk afwijkt van het beeld bij grote / ‘corporate’ organisaties. Echte ondernemers zien in elk economisch klimaat kansen en bedreigingen. Ondersteund door de uitkomsten van de expertinterviews kiezen we als uitgangspunt het derde scenario, het Japanse model als economisch scenario. Het economische scenario “Het Japanse model” wordt als uitgangspunt voor de toekomstscenario’s gehanteerd. Kortom: de geleidelijke neergang van de mondiale positie van Europa waarbij de financiële markten erg grillig blijven maar er geen grote crisis is.

40

3.2

Vier toekomstscenario’s

Met de kerntrends “Generatie Y is de dominante groep die de samenleving vorm geeft” en “Afnemende invloed van de nationale overheid” worden de volgende vier scenario’s gebouwd:

De vier scenario’s hebben de onderstaande kenmerken. In bijlage B wordt een gedetailleerde beschrijving per scenario gegeven. Scenario 1: Gereguleerde-Innovatie Scenario • Overheid treedt op als verzorger en regelgever • Overheid stimuleert innovatie met regelgeving • Maximale toegang tot openbare informatie • Maatwerk en gepersonaliseerde producten • De consument eist duurzaamheid en transparantie • Gebruik van vergaande klantenkennis binnen de wet • Maatschappelijke discussies via social media • Het nieuwe werken zet door, overheid beweegt mee • Overheid stimuleert CO2-neutraal gebruik • Specifieke senioren e-communities • iPhone Senior: digitaliseren met gemak • Subsidie gekoppeld aan gebruik i.p.v. subsidie gekoppeld aan doelgroepen • Gereguleerde im- en export gericht op beheersbare groei • Technologie en innovatie wordt gemonitord op duurzaamheid en veiligheid Scenario 2: Defensieve Scenario • Overheid beschermt via weten regelgeving bestaande markt (ook ten aanzien van im- en export) • Duurzaamheid is een kosten-batenafweging 41

• Investeringen voor specifieke doelgroepen (focus op senioren) via bestaande overkoepelende organisaties • Het (online) klantencontact neemt toe maar professionaliseert zich niet tot de 2.0 society • Het nieuwe werken blijft beperkt tot flexibele werktijden maar vaak nog op vaste locaties • Spanning tussen technologische innovatie gestimuleerd door de overheid en innovaties vanuit de markt • Overheid dwingt marktpartijen mee te betalen aan verbeteringen in de maatschappij • Mobiliteitsoplossingen worden gezocht in capaciteitsvergroting en kostenverhoging i.p.v. in innovatieve oplossingen • Spanningen tussen generaties nemen toe Scenario 3: Open – Innovatie Scenario • De consument is sterk geïnformeerd, peer-reviews zijn onmisbaar • Communities integreren zowel privé als zakelijk • Maatwerk en gepersonaliseerde producten en diensten via geautomatiseerde profielen • Grote verschillen op support van lokale overheid • Vrije (internationale) marktwerking en daarmee toegang tot opkomende economieën • Toename internationale consumenten en werknemers in de Nederlandse economie • Slimme ICT maakt het mogelijk dat senioren betrokken blijven bij de economie • Maximaal doorzetten van het nieuwe werken en sterke vraag naar mobiliteitsoplossingen i.p.v. producten • Steeds minder vaste en gereguleerde arbeidsovereenkomsten (the battle of talent) • Toename van experimenten met nieuwe technologieën en materialen in co-creatie met consumenten Scenario 4: Overlevings Scenario • Grote economische verschillen ontstaan • Bestaande belanghebbende organisaties strijden om macht en geld • Toenemende faillissementen en veel experimentele nieuwe bedrijvigheid • Grote differentiatie in mobiliteitsoplossingen op lokaal niveau • Weinig controle op veiligheid en kwaliteit van nieuwe producten en diensten • Grote verschillen tussen klantensegmenten en samenhangend gedrag • Grote bedrijven organiseren aanvullende tertiaire collectieve diensten voor werknemers (i.p.v. de overheid) • Kleine bedrijven overleven door specifiek lokaal ondernemerschap • Consumenten en bedrijven blijven zich verenigen in vakbonden en inkoopcoöperaties

3.3

Conclusie

Op basis van de interviews met experts en uitkomsten van de workshop met ondernemers en specialisten uit de mobiliteitsretail is scenario 3: “Open-Innovatie” het meest waarschijnlijke scenario. Er zijn op basis van dit scenario een aantal belangrijke bewegingen in de periode 20112020 waarop de ondernemer haar strategie moet herijken en een bewuste positie in de mobiliteitsmarkt zal innemen.

Scenario 3, het “Open-Innovatie” scenario is het meest waarschijnlijke scenario en wordt als uitgangspunt gehanteerd.

42

De belangrijkste bewegingen van 2011 naar 2020:

Van mobiliteitsPRODUCT naar mobiliteitsOPLOSSING Van kwaliteitsmerk naar community-ratings

Van overheidsbemoeienis naar vrij ondernemerschap Van CONCURRENTIE-focus naar CONSUMENTEN-focus Van oude waardeketen naar nieuwe waardeketen Van WERKGEVER centraal naar MEDEWERKER centraal

43

4

Impact analyse toekomst scenario

4.1

Definitie vier type ondernemers 2020

De ondernemer zal op basis van de toekomstige bewegingen haar strategie moeten herijken en een bewuste positie in de mobiliteitsretailmarkt moeten innemen. Op basis van deze posities kunnen we vier archetypes ondernemers in de mobiliteitsretail onderscheiden. Deze types kunnen zowel voor de Business–to-Consumer als voor de Business-to-Business door ondernemers worden gehanteerd.

4.1.1

Keuze voor een archetype

Elke ondernemer kan een keuze maken voor één van de archetypes. De meerderheid van de ondernemers zal, gebaseerd op de business en ontwikkelingen, een duidelijke voorkeur hebben voor één van de vier archetypes. Voor sommige ondernemers zal het echter moeilijk zijn om bewust een keuze te maken tussen verschillende varianten. Laten we bijvoorbeeld kijken naar de autowasbedrijven. Deze opereren nu veelal lokaal en verwachten tegelijkertijd als branche een intrede van grootschalige bedrijven. Gezien de toekomstige ontwikkelingen zijn er verschillende mogelijkheden om zich te positioneren. Hieronder valt ook de versteviging van hun huidige positie! Maar er zijn ook andere mogelijkheden, bijvoorbeeld het onderdeel uitmaken van grootschalige bedrijven. Bijvoorbeeld door in een netwerk te opereren van aanbieders van mobiliteitsdiensten. Op lokaal gebied is het goed mogelijk het aanbod uit te breiden met andere diensten zoals het leveren van vervangend vervoer terwijl een auto wordt gereinigd, het tanken, een shop en vergaderfaciliteiten. Een ondernemer biedt als het ware een ‘hotspot’ met samenhangende mobiliteitsdiensten en producten. Hiertoe kan een retailer een onderdeel vormen van een netwerk en/of eigen uitbreiding realiseren.

44

4.2

Business model per type ondernemer

Een business model beschrijft de waarde die een organisatie biedt aan verschillende klanten. Het beschrijft de activiteiten, middelen en partners die nodig zijn voor het creëren en leveren van deze waarde en de relatie met de klant. Dit met als doel het genereren van winstgevende en duurzame inkomsten.

Voor elk archetype is een business model opgesteld met haar specifieke kenmerken. Met behulp van het business model van de “Hypermarket” wordt de opbouw uitgelegd. Het business model bestaat uit negen bouwblokken waarbij de waardepropositie centraal staat. Dit is het aanbod van producten en diensten die een onderneming aanbiedt en waarmee het zich onderscheid van andere ondernemingen.

Business Model “Hypermarket” PARTNERS

HOOFD ACTIVITEITEN

WAARDE PROPOSITIE





MIDDELEN





KOSTEN STRUCTUUR

KLANT RELATIE

Gewenste mobiliteitsproduct is direct leverbaar tegen gunstige voorwaarden. Het productaanbod wordt met een hoge frequentie vernieuwd. Alle productgerelateerde informatie is makkelijk toegankelijk en betrouwbaar Onderscheidend vermogen wordt bereikt door de beleving in de winkel, het productaanbod of door de prijs.

KLANT SEGMENTEN

VERKOOP KANALEN

OMZET STRUCTUUR

45

Aan de rechterzijde van het model wordt beschreven op welke klanten de waardepropositie is gericht. De klanten kunnen op basis van hun kenmerken en wensen onderscheiden worden in verschillende segmenten. Elke onderneming moet een duidelijke keuze maken op welk klantsegment het is gericht om zo het business model op de wensen van dit segment aan te passen.


HOOFD ACTIVITEITEN

WAARDE PROPOSITIE

KLANT RELATIE

KLANT SEGMENTEN 





MIDDELEN





KOSTEN STRUCTUUR




Het aanbod is gericht op de massa, via het concept van mass custimization Sterke klantprofielanalyse in samenwerking met social media en grote werkgeversorganisaties

VERKOOP KANALEN

OMZET STRUCTUUR

Vervolgens wordt beschreven van welke kanalen gebruik wordt gemaakt om met de klantsegmenten te communiceren en hen te bereiken. Op deze manier wordt er een bepaald type relatie met de klant opgebouwd.

46


HOOFD ACTIVITEITEN

WAARDE PROPOSITIE

KLANT RELATIE •





MIDDELEN






• •






VERKOOP KANALEN  



KOSTEN STRUCTUUR

De relatie met de klant is op basis van herkenning klantprofiel Interactie met de klant wordt vooral gebruikt voor marketingdoeleinden. Sterk gericht op maximaliseren transacties

KLANT SEGMENTEN

Makkelijk toegankelijk Multichannelconcept: fysieke locaties, direct sales, webshops, shop in the shop Actieve online -positie en apps versterken verkoop

OMZET STRUCTUUR

Tezamen geeft deze rechterzijde weer op welke manier er gebruikmakend van de omzetstructuur waarde voor de onderneming wordt gegenereerd.


HOOFD ACTIVITEITEN

WAARDE PROPOSITIE

KLANT RELATIE •





MIDDELEN






• •









KOSTEN STRUCTUUR


KLANT SEGMENTEN


OMZET STRUCTUUR Volume x prijs Klantenbinding via loyaltyprogramma’s met direct financieel voordeel

47

De linkerzijde van het model geeft aan hoe de waardecreatie gerealiseerd kan worden. Dit wordt gedaan door ten eerste in kaart te brengen welke middelen hierbij essentieel zijn.


HOOFD ACTIVITEITEN

WAARDE PROPOSITIE

KLANT RELATIE •





MIDDELEN

   

Grote fysieke locaties voor winkels met maximale toegang Topinkopers, marketing en verkoopspecialisten State-of-the-art ICTmiddelen Groot marketingbudget






• •









KOSTEN STRUCTUUR


KLANT SEGMENTEN



Ten tweede worden de hoofdactiviteiten van de onderneming beschreven die gedaan moeten worden om succesvol te zijn.


HOOFD ACTIVITEITEN   

De hoofdactiviteit is de inkoop, marketing en verkoop van producten . Uitgebreide klant analyse met behulp van datamining Actieve speler op social media

MIDDELEN

    KOSTEN STRUCTUUR


WAARDE PROPOSITIE

KLANT RELATIE •



 




• •


KLANT SEGMENTEN 









48

Vervolgens wordt beschreven welke partners hierbij nodig zijn. Partners zijn bijvoorbeeld leveranciers, andere ondernemingen in een netwerk of waar zaken mee wordt gedaan en brancheorganisaties.




  

Partners en leveranciers brengen voortdurend innovatieve producten en garanderen beschikbaarheid in de winkel d.m.v. POSdatasharing Outsourcingpartners voor supply chain en ICT Ruimte voor shop in shop concepten Brancheorgansatie is mogelijke partner voor beïnvloeding maatschappelijke organisaties

HOOFD ACTIVITEITEN   


MIDDELEN




  

WAARDE PROPOSITIE

KLANT RELATIE •



 





• •










KOSTEN STRUCTUUR

KLANT SEGMENTEN

OMZET STRUCTUUR

Volume x prijs Klantenbinding via loyaltyprogramma’s met direct financieel voordeel

Door de beschrijving van de rechterzijde van het model wordt inzichtelijk wat de financiële impact is en kan daarmee de kostenstructuur bepaald worden.




  

Partners en leveranciers brengen voortdurend innovatieve producten en garanderen beschikbaarheid in de winkel d.m.v. POSdatasharing Outsourcingpartners voor supply chain en ICT Ruimte voor shop in shop concepten Branchevereniging is mogelijke partner voor beïnvloeding maatschappelijke organisaties

HOOFD ACTIVITEITEN  




MIDDELEN

  




KOSTEN STRUCTUUR   

Economies of scope sterk ontwikkeld Hoge marketing en verkoop kosten Cost driven door alle niet-kernactiviteiten te outsourcen bij partners

WAARDE PROPOSITIE

KLANT RELATIE •



 




• •


KLANT SEGMENTEN 









49

Kenmerkend voor het business model van de “Hypermarket” is dat het sterk is gericht op het maximaliseren van transacties. Hiervoor is de informatie omtrent de producten beschikbaar en is het aanbod goed toegankelijk en direct leverbaar. De relatie met de klant is gebaseerd op klantprofielen waardoor klantanalyse wordt geoptimaliseerd. De andere business models worden op dezelfde manier opgebouwd. Hieronder zijn deze volledig ingevuld weergegeven.

Business Model “Niche Specialist” PARTNERS









De relatie met specifiekproductleverancier is direct, persoonlijk en flexibel. Specifieke detailinformatie en serviceondersteuning van de productleverancier. Deelname aan productcommunities op het internet De brancheorganisatie is partner in alle ondersteuning die niet zelfstandig rendabel te organiseren is: financiering, ICT, regelgeving, inkoopondersteuning e.d.

HOOFD ACTIVITEITEN  



MIDDELEN

  

KOSTEN STRUCTUUR    

De hoofdactiviteit is de verkoop van specifieke producten Opbouwen van productkennis Klant adviseren en begeleiden bij de keuze en verlenen van aftersales-service

Locatie kosten Verkoop en service kosten Voorraadkosten Trainingskosten

Fysieke verkooplocatie Voorraad Training en opleiding in productkennis

WAARDE PROPOSITIE     

KLANT RELATIE

Beperkt aanbod specifieke mobiliteitsproducten Hoogwaardige product kennis Klantspecifiek aanbod Sterke aftersales-service Persoonlijk contact met de klant op basis van gedetailleerde kennis van die klant

• •

De nadruk ligt op een persoonlijke relatie met de klant Hierin is veel aandacht voor communities en voor co-creatie

KLANT SEGMENTEN 



Het aanbod is gericht op een niche die een specifieke mobiliteitsbehoefte heeft Detailkennis van iedere klant: 1-op-1-marketing

VERKOOP KANALEN

 

Kernkanaal is de fysieke verkoop locatie. Ondersteunende kanalen: online communities , simpele webshop

OMZET STRUCTUUR De omzet is gericht op productverkoop waarbij de advisering en service is inbegrepen

De “Niche Specialist” richt zich sterk op een persoonlijke klantrelatie. De specialist heeft zowel gedetailleerde kennis van de klant als van de producten om zo goed mogelijk aan de wensen van de klant te voldoen. Voor de klant is de beleving van belang, van het participeren in communities tot een sterke aftersales service.

50

Business Model van de “Mobility Service Provider” PARTNERS





   

Partners en leveranciers brengen voortdurend innovatieve producten en diensten Outsourcing partners voor supply chain-producten Outsourcing partners voor uitvoeren diensten Call centers, web excellence partners, datamining Werkgevers en social media voor klantinformatie De brancheorganisatie is partner voor onderzoek naar mobiliteitsbehoefte en aanbieders en tevens als partner voor afstemming met maatschappelijke organisaties

HOOFD ACTIVITEITEN    

Integrale verkoop van producten en diensten Inkoop en uitbesteding Verlenen van geautomatiseerd advies en after sales-service Ontwikkelen van nieuwe eigen mobiliteit concepten MIDDELEN



 

Zware ICT-systemen voor marketing, verkoop, inkoop, service en financiële afhandeling Training personeel Innovatie producten en diensten

WAARDE PROPOSITIE

   



• Makelaar in integrale oplossingen voor mobiliteit op basis van ruim aanbod Modulaire opbouw mobiliteitsoplossing Actief meedenken met klanten op basis van specifieke klantinformatie Eigen specifieke en innovatieve mobiliteitsoplossingen onder eigen naam Snel, makkelijk en toegankelijk

•

De klantrelatie is sterk geautomatiseerd of telefonisch Op basis van klantprofielen mass custimization voor klantspecifieke oplossing

KLANT SEGMENTEN  

Mass customization Sterke klantprofielbenadering Sterke cross- en up-sell Flexibele klantsegementen Werkgevers (grote- en MKB-organisaties)

  

VERKOOP KANALEN

 

KOSTEN STRUCTUUR    

KLANT RELATIE

Kernkanaal is online ondersteund door call center Sterke positie in social media

OMZET STRUCTUUR

Inkoop kosten ICT-kosten Training personeel Hoge partnerkosten

De omzet gebaseerd op totaalprijs van integrale oplossing Omzet gebaseerd op duur van het gebruik van de oplossing (bijvoorbeeld door huur-, lease- en abonnementconstructies)

Kenmerkend van de “Mobility Service Provider” is het gebruik van een netwerk van partners; de MSP is een makelaar in een ruim aanbod van integrale mobiliteitsoplossingen. Op basis van geautomatiseerde klantprofielen worden innovatieve oplossingen aangeboden.

Business Model van de “Local Hero” PARTNERS





 

De relatie met specifiekproductleverancier is direct, persoonlijk en flexibel. Specifieke detailinformatie en serviceondersteuning van de productleverancier. Netwerk van gerelateerde producten dienstaanbieders De brancheorganisatie is partner in alle ondersteuning die niet zelfstandig rendabel te organiseren is: financiering, ICT, regelgeving, inkoop ondersteuning e.d.

HOOFD ACTIVITEITEN 

De hoofdactiviteit is ontwikkelen, verkoop en service voor specifieke niche mobiliteit oplossingen (producten in combinatie met diensten)

MIDDELEN

  

Fysieke verkooplocatie voorraad Training en opleiding in productkennis Innovatie kennis en cocreatie

KOSTEN STRUCTUUR Locatie kosten Verkoop- en service kosten Voorraadkosten Innovatie Inkoopkosten diensten derden

KLANT RELATIE •



 



    

WAARDE PROPOSITIE

   

Beperkt aanbod specifieke mobiliteitsoplossingen (combinatie van producten en gerelateerde diensten) Hoogwaardige product kennis Hoogwaardige klant kennis Klantspecifieke oplossing Hoge mate van flexibiliteit Sterke aftersales-service Persoonlijk contact met de klant op basis van gedetailleerde kennis van die klant

• • •

De nadruk ligt op een persoonlijke relatie met de klant Maximale co-creatie Hierin is beperkt aandacht voor communities .

KLANT SEGMENTEN 

 

Het Het aanbod aanbod is is gericht gericht op op niche die een eeneen niche markt specifieke bestaande uit klanten mobiliteitsbehoefte met een specifieke heeft mobiliteitsbehoefte Detail kennis van iedere klant: 1-op-1 marketing en verkoop Klant is eigenlijk ook het segment

VERKOOP KANALEN

  

Kernkanaal is de fysieke verkoop locatie. Ondersteunende kanalen: online communities , simpele webshop Gerelateerde partners (niche-spelers)

OMZET STRUCTUUR Omzet gebaseerd op totaalprijs van integrale oplossing Omzet gebaseerd op duur van het gebruik van de oplossing (bijvoorbeeld door huur-, lease- en abonnementconstructies)

51

De “Local Hero” biedt een specifiek aanbod van een aantal aan elkaar gerelateerde producten en diensten aan de klant. Hij kan een klantspecifieke oplossing bieden door flexibiliteit en hoogwaardige kennis van de klanten en producten.

4.3

Business modellen in een ander scenario

Scenario 3 “Open-Innovatie” is het meest waarschijnlijke scenario. Hierbij domineren de kenmerken van generatie Y de samenleving en is er een terugtrekkende nationale overheid. Indien er echter zich een ander scenario ontvouwt, houden de business modellen nog steeds stand maar zullen de accenten zullen anders liggen. Een sterke nationale overheid zal tot gevolg hebben dat er stringentere regelgeving is ten aanzien van de bedrijfsvoering van een onderneming. Dit heeft bijvoorbeeld betrekking op het gebruik van persoonsgegevens voor marketingdoeleinden. De invloed van de overheid kan daarmee bepalend zijn voor de mate waarin er gebruik gemaakt kan worden van de opbouw van klantprofielen en het gebruik daarvan. Tevens streeft zij naar inzicht in, en beheersbaarheid van de bestaande markt waardoor er meer weten regelgeving is op het gebied van im- en export. Hierbij eist de overheid ook meer transparantie van de bedrijfsvoering van ondernemers dat inzicht geeft in bijvoorbeeld de kwaliteits- en veiligheidseisen en de partners waarmee gehandeld wordt. Om hier aan te voldoen zullen ondernemers via IT-systemen informatie verzamelen en rapportages genereren. Daarnaast zal de overheid invloed op de markt uitoefenen door bijvoorbeeld de bescherming van lokale ondernemers ten opzichte van grote organisaties en het verstrekken van subsidies. Zo kan zij subsidies verstrekken voor het opleiden van technisch personeel om te stimuleren dat er genoeg geschoold personeel in Nederland is. Indien de kenmerken van generatie X overheersen zullen er voornamelijk accenten in de rechterzijde van de business models veranderen. Er zal meer gebruik gemaakt worden van klantsegmenten in plaats van 1-op-1-marketing omdat het online klantencontact niet ver doorzet. Er is minder flexibiliteit en er wordt gebruik gemaakt van traditionele oplossingen. Hierdoor zullen innovaties vooral uit de techniek komen in plaats van de markt (bijvoorbeeld door middel van co-creatie), zal er gebruik gemaakt worden van traditionele marketing en van traditionele verkoopkanalen. Hierdoor blijft de huidige waardeketen in stand. Ook op het gebied van werkgever- en werknemersrelaties zal er waarde gehecht worden aan afspraken met overkoepelende organisaties zoals vakbonden. Dergelijke ontwikkelingen zullen zorgen voor accentverschillen, maar de basis van de business modellen blijft hetzelfde.

4.4

Conclusie

Bij de start van het onderzoek hebben we gesteld antwoorden te vinden op een aantal vragen die relevant zijn voor het formuleren van een toekomstgericht beleid: •


•


•


Relevante Trends Van de voor dit onderzoek gekozen megatrends is de verwachting is dat de trends een significante impact op de ondernemers in de mobiliteitsretail zullen hebben. De trends zijn bepaald op basis van diverse literatuurstudies, kennis en ervaringen van Capgemini Consulting aangevuld met de kennis en ervaring van externe experts. In de workshops zijn deze trends gevalideerd op zowel de mate van 52

impact per branche (positief, negatief, neutraal, geen duidelijk beeld) als op de waarschijnlijkheid (0%, 25%, 50%, >75% en 100%) dat zich deze trends zullen voordoen. Er zijn elf megatrends vastgesteld die relevant zijn voor de ondernemers in de mobiliteitsretail: 1. Duurzaamheid 2. Digitalisering & customer intimacy 3. Demografische ontwikkeling (vergrijzing) 4. Stijgende kosten van mobiliteit 5. Megacities 6. Generatie Y 7. Afnemende beïnvloeding van de nationale overheid 8. Langdurige invloed van de recessie 9. Doorzetten van Het Nieuwe Werken 10. Globalisering 11. Technologie Na het onderzoek blijkt dat acht van de elf trends (Duurzaamheid, Digitalisering & Customer Intimacy, Demografische ontwikkeling, Stijgende kosten van mobiliteit, Langdurige invloed van de recessie, Doorzetten van Het Nieuwe Werken, Globalisering en Technologie) een zeer hoge mate van waarschijnlijkheid vertegenwoordigen (>75% tot 100%). Deze megatrends zijn vertaald naar consumententrends (en medewerkertrends) en industrietrends (en werkgevertrends). In de ontwikkelde toekomstscenario’s zijn ook relevante aspecten in de beschrijving opgenomen. De megatrend “Megacities” wordt als relatief onwaarschijnlijk (25%) gezien. Ondanks het feit dat deze trend niet expliciet in de beschrijving van de ontwikkelde toekomstscenario’s is beschreven, hebben de onderzoekers een additioneel verslag gemaakt van de ontwikkeling van Megacities buiten Nederland en de gevolgen hiervan voor mobiliteitvraagstukken. De twee overige megatrends (Generatie Y is de dominante groep die de samenleving vorm geeft en Afnemende beïnvloeding van de nationale overheid) laten een waarschijnlijkheid zien van 50%. Dit betekent dat de deelnemers verwachten dat de kans dat deze trend zich WEL voordoet even groot is als de kans dat de trend zich NIET zal voordoen. Deze twee trends hebben de opzet voor de toekomstscenario’s bepaald. Deze trends zijn beschreven in een vorm dat de trend zich WEL voordoet en in een vorm waarin de trend zich NIET voordoet. Toekomstscenario’s De trends zijn naar vier toekomstscenario’s vertaald: Scenario 1: Gereguleerde innovatie scenario: In dit scenario treedt de overheid sterk op als regelgever en verzorger en stimuleert zij innovatie. De kenmerken van generatie Y zijn dominant. Communities zijn erg belangrijk. Scenario 2: Defensieve scenario: Dit scenario wordt gekenmerkt door een sterke overheid die de huidige markt beschermt, en burgers en bedrijven dwingt mee te betalen aan de maatschappij. Tevens overheersen de kenmerken van generatie X waardoor oplossingen voor issues veelal worden gezocht in bewezen ideeën en bestaande weten regelgeving. Scenario 3: Open-innovatie scenario: In dit scenario maakt de overheid een terugtrekkende beweging en wordt de samenleving gedomineerd door generatie Y. Communities zijn zowel zakelijk als privé een belangrijke bron van informatie en verbinding en er is een toename van co-creatie met consumenten. Scenario 4: Overlevingsscenario: In dit scenario is er een terugtrekkende overheid die zich richt op haar kerntaken en veel over laat aan lokale overheden maar daarbij niet dezelfde middelen ter beschikking stelt. Hierdoor zal dit scenario in het licht staan van versobering en 53

zullen burgers en bedrijven oplossingen zoeken in bestaande politieke vormen en zich verenigen in bonden en coöperaties. Voor de beschrijving van de gevolgen voor ondernemers in de mobiliteitsretail, is gebruik gemaakt van het meest waarschijnlijke scenario. Op basis van de interviews met experts en uitkomsten van de workshop met ondernemers en specialisten in de mobiliteitsretail is scenario 3: “Open-Innovatie” het meest waarschijnlijke scenario. In dit scenario zien we een aantal relevante bewegingen voor ondernemers. De ondernemers zullen meer moeten nadenken in termen van mobiliteitsoplossingen dan in specifieke producten. De consument wil vooral dat de ondernemers gaan meedenken in nieuwe vormen van oplossingen. Consumenten laten zich steeds meer leiden door wat andere consumenten er van vinden (community-rating). Vrij ondernemerschap zal prefereren boven overheidssteun dan wel bemoeienis. De ondernemers zullen nog meer dan nu gedwongen worden zich te richten op consumenten. In dit scenario zullen nieuwe waardeketens ontstaan waarin compleet nieuwe type spelers in de mobiliteitsretailmarkt verwacht kunnen worden. Door schaarste aan goede vakmensen en de nieuwe generatie Y zal de medewerkers steeds centraler komen te staan in de besluitvorming van de ondernemers. Consequenties van scenario 3 De belangrijkste conclusie van scenario 3: “Open-innovatie” is dat de klassieke indeling van branches zal verschuiven naar verschillende type ondernemers binnen de mobiliteitsretail. In het onderzoek hebben we vier archetypes van ondernemers onderscheiden: De Hypermarket: Bij dit type ondernemer ligt de nadruk op een volledig en maximaal toegankelijk aanbod van producten met een dominant portfolio voor mobiliteitsproducten. De Mobility Service Provider: Bij dit type ondernemer ligt de nadruk op geïntegreerde producten dienstverlening in mobiliteit. Hierbij wordt er veelal een netwerk van retailers gebruikt om oplossingen te leveren. De Niche Expert: Bij dit type ondernemer ligt de nadruk op de verkoop van niche-producten die een specifieke mobiliteitsbehoefte vervullen. De Local Hero: Bij dit type ondernemer ligt de nadruk op aanvullende dienstverlening rondom een specifieke mobiliteitsbehoefte. De vier archetypes zullen zich voordoen in vrijwel iedere huidige branche. Voor de ondernemers betekent dit, dat zij expliciet dan wel impliciet een keuze zullen gaan maken voor een archetype. Afhankelijk van het gekozen type zal het huidige business model worden aangepast om te kunnen overleven in de mobiliteitsretail van 2020.

54

Consequenties voor de verschillende branches Merk autodealers:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Duurzaamheid, Digitalisering, Vergrijzing en Afnemende invloed van de overheid een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrends Mobiliteitskosten, Langdurige invloed van de recessie en het Doorzetten van het nieuwe werken hebben een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche concrete kansen moeten definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten niet direct positieve impact op de bedrijfsresultaten zien. De noodzaak om nieuwe kansen te creëren zijn dus evident. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de strategie van de automotive industrie. Truckdealers:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Duurzaamheid, Digitalisering als enige twee een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrends Vergrijzing, Mobiliteitskosten en Langdurige invloed van de recessie hebben een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. De overige trends worden als neutraal ervaren. Scenario 3 (afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) hebben niet direct invloed op de bedrijfsresultaten. De noodzaak om nieuwe kansen te creëren liggen vooral op het inspelen op de trends Duurzaamheid en Digitalisering. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de strategie van de automotive industrie.

55

Onafhankelijke autobedrijven:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Duurzaamheid, Digitalisering, Generatie Y en Afnemende invloed van de overheid een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrend Mobiliteitskosten heeft een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche concrete kansen moeten definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een positieve impact op de bedrijfsresultaten zien. Hier liggen de grote kansen voor deze branche. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers. Trucks & Trailers:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Duurzaamheid, Digitalisering, Afnemende invloed van de overheid en Globalisering een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrend Vergrijzing, Mobiliteitskosten, Generatie Y, Langdurige invloed van de recessie en het Doorzetten van het nieuwe werken hebben een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche concrete kansen moeten definiëren. Scenario 3 (afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten zowel een negatieve als een positieve impact op de bedrijfsresultaten zien. Kansen creëren op basis van de trend generatie Y is hier de grote uitdaging. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers.

56

Fietsbedrijven:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat vrijwel alle megatrends een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrend Globalisering heeft een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche veel nieuwe kansen kunnen definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een positieve / neutrale impact op de bedrijfsresultaten zien. Ook in dit scenario liggen veel en grote kansen voor deze branche. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers. Gemotoriseerde Tweewielerbedrijven:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat eveneens de verwachting zien dat vrijwel alle megatrends een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. Er zijn geen trends met een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche veel nieuwe kansen kunnen definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een neutrale impact op de bedrijfsresultaten zien. Dit betekent dat in elk scenario de kansen voor deze branche liggen. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers.

57

Caravan- & Camperbedrijven:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Vergrijzing, het Doorzetten van het nieuwe werken en de Globalisering een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrend Mobiliteitskosten heeft een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche concrete kansen moeten definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een neutrale impact op de bedrijfsresultaten zien. Kansen creëren op basis van de trends Vergrijzing en Het nieuwe werken is hier de grote uitdaging. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers. Aanhangwagenbedrijven:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Duurzaamheid en Afnemende invloed van de overheid een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrend Vergrijzing, Mobiliteitskosten en Langdurige invloed van de recessie hebben een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche concrete kansen moeten definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een neutrale en positieve impact op de bedrijfsresultaten zien. Kansen creëren op basis van de trend Generatie Y is hier de grote uitdaging. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers.

58

Tankstations:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Duurzaamheid, Digitalisering en Generatie Y een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. Bijna alle andere megatrends hebben een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Het is evident dat binnen deze branche grote uitdagingen liggen. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een positieve en een negatieve impact op de bedrijfsresultaten zien. Kansen creëren op basis van de trend Afnemende invloed van de overheid is hier een van de grote uitdagingen. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers.

Verhuurbedrijven:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat ook bij deze branche de verwachting zien dat vrijwel alle megatrends een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. Er zijn geen trends met een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten, wel een paar die neutraal scoren. Op basis van deze trends zal deze branche veel nieuwe kansen kunnen definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een positieve en een neutrale impact op de bedrijfsresultaten zien. Dit betekent dat in elk scenario de kansen voor deze branche liggen. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers.

59

Rijscholen:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Digitalisering, Generatie Y, het doorzetten van het nieuwe werken en de Globalisering een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrend Duurzaamheid, Mobiliteitskosten en Afnemende invloed van de overheid hebben een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche concrete kansen moeten definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een negatieve en een positieve impact op de bedrijfsresultaten zien. Met name de trend Afnemende invloed van de overheid is hier de grote uitdaing. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers.

Autowasbedrijven:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends Duurzaamheid, Digitalisering, Vergrijzing, Generatie Y, Afnemende invloed van de overheid en Globalisering een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrend Mobiliteitskosten, Langdurige invloed van de recessie en het Doorzetten van het nieuwe werken hebben een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche concrete kansen moeten definiëren. Scenario 3 (Afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een positieve impact op de bedrijfsresultaten zien. Hier liggen de grote kansen voor deze branche. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers.

60

Revisiebedrijven:

Het overzicht van de Trend Impact Analyse laat de verwachting zien dat de megatrends, Mobiliteitskosten en Afnemende invloed van de overheid en Globalisering een positieve impact op de bedrijfsresultaten zullen hebben. De megatrend Vergrijzing, Langdurige invloed van de recessie en het Doorzetten van het nieuwe werken hebben een negatieve invloed op de bedrijfsresultaten. Op basis van deze trends zal deze branche concrete kansen moeten definiëren. Scenario 3 (afnemende invloed van de overheid en Generatie Y als dominante groep) laten een neutrale en een positieve impact op de bedrijfsresultaten zien. Bij de trend Generatie Y liggen kansen voor deze branche. De keuze voor verschillende archetypes wordt ook sterk beïnvloed door de specifieke sterkte en zwakte van de huidige organisatie van de ondernemers.

Consequenties over de branches heen Op basis van de bedrijfsmodellen van de vier verschillende aarchetypes kunnen we de volgende conclusies trekken: Maak (zelf doen) en koop (uitbesteden dan wel samenwerking met partners) besluitvorming wordt in het business model cruciaal. Samenwerking buiten de gevestigde waardeketen (bedrijfskolom) zal sterk toenemen. Dit vraagt om de nodige aanpassingen van de bedrijfsmodellen van de ondernemers. Onafhankelijk van het archetype is samenwerking en deelneming in retailnetwerken evident en een voorwaarde voor succes. Hier zal gelden dat de partner tegelijkertijd ook concurrent is. Het aantrekken van personeel, opleiden in het vak en het behouden van personeel is een voorwaarde voor succes. De behoefte van generatie Y zal centraal komen te staan. De nieuwe generatie zal sterk mede bepalen hoe het personeelsbeleid er uit zal gaan zien. Gedeeld eigenaarschap en herverdeling van winsten uit bedrijfsvoering tussen de ondernemer en het personeel wordt steeds belangrijker.

61

Bijlage A: Beschrijving van de trends In deze bijlage worden de volgende trends beschreven: • • • •

A.1

Aanvullende informatie voor de megatrend ‘Technologie’ Consumententrends Industrietrends Werkgever en werknemertrends

Aanvullende informatie voor de megatrend ‘Technologie’

De megatrends in technologie zijn onder te verdelen in een aantal clusters van ontwikkelingen die een grote impact hebben op de bestaande technologie en het dagelijkse leven van de mensen. De volgende technologieclusters zijn te onderscheiden: Persoonlijke Medicijnen, Betaalbare ruimtevluchten, Fabricage Laboratoria, Intelligence Augmentation, Robotica, Quantum Computing, Moleculaire Nanotechnologie, Virtual Reality 2.0, Kunstmatige Intelligentie, Smart Grid Energiesytemen en Anti-aging. De volgende clusters zijn relevant voor de branche en worden in dit onderzoek in de toekomstscenario’s meegenomen: Fabricage Laboratoria: integratie tussen R&D-omgevingen en de fabricage De nieuwe, ontwikkelde producten zijn direct op maat in de fabriek te maken (Personal Fabrics). Het gevolg hiervan is het ontstaan van kleinschalige fabrieken op lokaal niveau dicht bij de klant. De hieraan gerelateerde ontwikkelingen in de robotica (complexe en betaalbare handelingen) en 3D-printing (ter plekke klantspecifieke producten) versnellen de realisatie van lokale en kleinschalige fabrieken (Micro Manufacturing en Automotive Lego). Moleculaire Nano Technologie Moleculaire Nanotechnologie zal veel nieuwe basismaterialen opleveren voor diverse producten. Een voorbeeld is de resin coating voor auto’s. Materialen die veel sterker, lichter, aerodynamischer en self-cleaning zullen zijn. Dit zal gevolgen hebben voor de after-salesactiviteiten (reparatie en onderhoud, autowasstraten). Opleiding van de medewerkers bij ondernemers in de mobiliteitsretail zal hierop moeten worden aangepast. ICT-gerelateerde Technologie De ICT-gerelateerde technologieclusters zoals Intelligence Augmentation, Quantum Computing, Virtual Reality 2.0 en Kunstmatige Intelligentie leiden tot diverse hulpmiddelen bij het zoeken naar relevante informatie, het geautomatiseerd nemen van besluiten en overgaan tot handelingen. (Bijvoorbeeld sensoring van obstakels en hoe er om heen te kunnen; multinavigatie-oplossingen; automatiseren van rijden en sturen op basis van lokale verkeerssituaties; overname van het rijden voor het optimaliseren van verkeersdrukte). De grafische weergave van deze vorm van ondersteuning zal zich verder ontwikkelen tot het niveau van interactieve hologrammen. De persoonlijke interactie tussen mensen en systemen zal zich sterk ontwikkelen waarbij de scheidingslijn tussen mensen en machines bijna niet meer te herkennen is.

62

Smart Grid Energiesystemen Het internet voor de energie die productie, opslag en distributie van energie optimaliseert. De kans dat in 2020 een complete nieuwe energiebron is ontdekt die toepasbaar is voor mobiliteitsvraagstukken (op dit moment 27% van de gebruikte energie), lijkt niet erg groot. Dit betekent dat de ontwikkelingen zijn gefocust op het optimaliseren van de huidige energiebronnen. Naast de fossiele brandstof in combinatie met de tweede generatie biobrandstof (gebruik van de hele plant in plaats van een klein deel) is er veel aandacht voor elektriciteit als brandstof in mobiliteit (zowel eigen gebruik als openbaar vervoer). De grootste uitdaging hierbij is het kunnen rijden van lange afstanden en de snelheid van het opladen. De hoogte van de batterijkosten is nog steeds een groot issue. Op basis van nieuwe technologieën (ultracapacitors, microbial fuel cells, hydrogen) worden de batterijen niet goedkoper, maar wel beter. De oplossing in 2020 zal gevonden worden in de beschikbaarheid en betaalbaarheid van oplaadpunten. De enige manier om dit te realiseren is het verder ontwikkelen van de Smart Grid-energiesystemen.11

A.2

Consumententrends

Digitalisering De nieuwe media speelt een belangrijke rol als het gaat om oriëntatie, beïnvloeding en aanzet tot aankoopbeslissingen. De consument is door de beschikbaarheid van informatie over producten of diensten en over bedrijven sterk geïnformeerd. Er wordt veel waarde gehecht aan meningen van “De trend Diginormalisering is ingezet: andere consumenten in reviews en op fora digitaal wordt normaal. Alles wordt waardoor de impact van sociale media toeneemt. digitaal en/of verbonden met de Tevens ontstaat er ook online interactie (van basic virtuele wereld” klantcontact tot co-creatie) tussen consumenten Tony Bosma en aanbieders waardoor aanbieders snel op behoeften, vragen en klachten van consumenten kunnen inspelen. Cross Channel Commerce Consumenten willen producten en diensten op elk moment en via elk kanaal kunnen kopen. De consument kiest daarbij niet exclusief voor online- of offline-winkels; het gaat om de individuele mix en de juiste combinatie. Daarnaast zullen aankopen met een mobiele telefoon een vlucht nemen. De factor gemak is bij alle kanalen zeer belangrijk voor de consument. Duurzaamheid Consumenten vinden verantwoordelijk gedrag steeds belangrijker. Ze besteden hun geld daarom bewuster; niet alleen om waar voor hun geld te hebben, maar ook met de gedachte ‘genoeg is genoeg’. Hierbij is het van belang te weten waar het product vandaan komt, hoe het is geproduceerd en hoe verantwoord de producent/retailer is.

11 Bronnen: Shell GameChanger: Technology Futures, Siemens: Future Pictures, Swan: The Future of

Technologie

63

Veranderende samenstelling van de bevolking en haar gedrag De perceptie van leeftijd en het bijbehorende gedrag zijn aan verandering onderhevig. Consumenten laten zich minder sterk indelen in traditionele leeftijdsgebonden segmentaties. Ouderen, een groeiende doelgroep, zijn vitaler en willen betrokken blijven, maar passen zich niet heel snel aan. Jongeren zijn eerder zelfstandig en volwassen, weten goed wat ze willen, maar laten de invulling daarvan over aan het moment. Hiernaast zijn er steeds meer allochtone consumenten welke andere behoeften hebben dan de traditionele autochtone consument. Individualisering en customization De consument wil maatwerk: producten en diensten die op haar specifieke, individuele behoeften zijn afgestemd. Ze willen mee kunnen bepalen én bijdragen aan het aanbod. Tevens wil de consument “Consumeren wordt participeren.” persoonlijk benaderd worden met een aanbod dat is Bert Keizer afgestemd op haar persoonlijke profiel. Hierdoor is er veel ruimte om in te spelen op uitgebreide klantkennis en personalisatie van het aanbod. Dit biedt tevens ruimte voor niche-spelers op de markt met een specifiek aanbod. New life De consument wil het maximale halen uit wat beschikbaar en haalbaar is. De consument doet niet langer minder met meer, maar meer met minder. Hierdoor kan hij een goede levensstandaard houden zonder dat er al te veel verspild wordt. Hij koopt bijvoorbeeld wel een tweede auto, maar wel een zuinige variant. Glocalisering Glocalisering is het hebben van een globale strategie met lokale aanpassingen. Hierdoor is het ondernemen efficiënt “Het succes van het MKB is de en kan er tevens op lokale behoeften worden ingespeeld. relatie met hun omgeving.” De consument heeft hier ook behoefte aan; zowel lokale Annelies Hermens (dichtbij gelegen) winkels als lokale producten zijn populair, omdat ze authenticiteit, afwisseling, ambacht en persoonlijke contact bieden. Het is als het ware een tegenreactie op de megaretailers. Gestuurd door gemak en beschikbare tijd Consumenten hebben enerzijds behoefte aan gemak: een bereikbare winkel, een assortiment dat aansluit bij de behoeften, en kopen wanneer het de consument uitkomt. Hierbij is het efficiënt indelen van de beschikbare tijd belangrijk. Als er weinig tijd is moet winkelen snel en makkelijk kunnen. Als consumenten wel de tijd hebben, is er ruimte voor ‘funshopping’ en zijn ze op zoek naar een belevenis.12

A.3

Industrietrends

In onderstaand overzicht worden de ontwikkelingen in de branches weergegeven zoals beschreven in de diverse beleidsplannen.

12 De consumententrends zijn afkomstig uit de volgende bronnen: Hoofdbedrijfschap Detailhandel: Retail 2020 –

Re’Structure, Capgemini: Trends in Retail 64

Merkautodealers • Het onzekere verloop van de economie beïnvloedt de autoverkopen. • Er is onzekerheid of de nadruk in de verkopen gaat liggen op kleine, zuinige modellen. • Doelgroepsegmentering, zowel ten aanzien van vergrijzing als de generatie Y, moet aandacht krijgen. • Het internet kan gebruikt worden als virtuele showroom en de informatiesystemen in de keten moeten beter op elkaar afgestemd worden. • De merkemotie en merkentrouw neemt bij de consument af. Truckdealers • Toenemende verkoop door fabrikanten aan eindgebruikers. • Toenemende schaalvergroting en kostenreducties om het rendement op peil te houden. • Kleine bedrijven hebben zicht op voortbestaan door hechte klantcontacten.13 Onafhankelijke autobedrijven • Er is een grotere vraag naar goedkoop onderhoud. • Door meer software in auto’s worden er andere eisen aan de benodigde vaardigheden voor onderhoud gesteld. • Er is concurrentiedruk door verkoop via internet en schaalvergroting. • Er is meer inspanning nodig om de consument te binden en in te spelen op zijn specifieke behoeften.14 Fietsbedrijven • De vergrijzing veroorzaakt een stijgende verkoop van elektrische fietsen. De (oudere) consument heeft meer behoefte aan gemak en service. • De consument heeft kennis door reviews op internet en ziet fietszaken als identiek. • De consument geeft echter ook de voorkeur aan een vakhandel. • Door afschaffing van de bedrijfsfietsregeling door de overheid worden minder luxe fietsen verkocht. • De consument ziet de fiets als duurzaam en goedkoop transportmiddel voor woon-werkverkeer. • Toenemende concurrentie van branchevreemde organisaties zoals bouwmarkten, warenhuizen en internetorganisaties. • Toenemende internationale concurrentie vanuit landen zoals Thailand, Cambodja, Vietnam en Bangladesh, met name op het gebied van accessoires en hobbyfietsen 15 Caravan- en Camperbedrijven • De toename van kleine en lichtere auto’s (door technische ontwikkelingen en het feit dat de doelgroep jonge stadsbewoners vaak deze auto’s bezitten) is een kans voor de verkoop van kleine lichte caravans en eveneens een bedreiging voor grote zware caravans. • Het onderhoud van met name campers wordt complexer door de toename van elektronica waardoor de opleidingsprogramma’s moeten worden aangepast. • Regelgeving en innovatie op het gebied van (alternatieve) brandstoffen heeft een steeds groter effect op de branche.

13 Bondsbeleidsplan 2005-2010 14 Op tijd vooruit, Strategieonderzoek BOVAG Onafhankelijke Autobedrijven 2008-2013 15 Beleidsplan BOVAG Tweewielerbedrijven 2009-2012; Strategie-onderzoek fietshandel en herstelbranche 2011-

2016 65

• • • •

De veranderende gezinssamenstelling zoals meer eenpersoonshuishoudens heeft een negatieve impact op de verkoop. De toenemende groep actieve ouderen wordt als grote doelgroep gezien. Nieuwe consumenten hebben vooral interesse in occasions (via particuliere verkoop) en huur- of leaseconstructies. Er is toenemende concurrentie door zijdelingse import en budgetverkopers.

Gemotoriseerde tweewielerbedrijven • In de steden is er een groeiende vraag naar scooters en bromfietsen. • De voorraden gebruikte motoren zijn, mede door de verkoop tussen particulieren onderling via internet, zorgwekkend hoog.16 Tankstations • Langdurige invloed van de economische recessie waardoor consumenten minder uitgeven. • Stijgende kosten, krappe marges en grotere concurrentie tussen ondernemers. 17 Rijscholen • De vergrijzing biedt kansen omdat ouderen langer mobiel willen blijven. • Tevens biedt de invoering van het begeleid rijden (het onder begeleiding rijden van beginnende bestuurders) kansen voor de rijscholen. • Lastendruk vanuit de overheid door vergaande regelgeving. • Druk op de tarieven door een toenemende instroom van nieuwe aanbieders. 18 Autowasbedrijven • De branche wordt door de consument als betrouwbaar gezien. • De intrede van grootschalige bedrijven wordt verwacht.19 Revisiebedrijven • De techniek verbetert waardoor consumenten minder snel gebruik maken van revisie. • Door globalisering komen er meer, goedkopere (imitatie-)producten op de markt. • Door digitalisering en internet is er meer transparantie in prijzen en kan er tevens een grotere doelgroep worden bereikt. • In het kader van duurzaamheid wil de branche oude motoren en technieken ‘verduurzamen’ en werken aan haar imago. 20 Verhuurbedrijven • De consument wil gemak in de vorm van online dienstverlening en bijvoorbeeld haal- en brengservice. • Het is onzeker wat de trend autodelen gaat doen.21

16 Bondsbeleidsplan 2005-2010 17 Beleidsplan BOVAG Tankstations 2009-2011 18 Beleidsplan BOVAG Rijscholen 2009-2012 19 Beleidsplan Autowasbedrijven 2009-2011 20 Beleidsplan BOVAG Revisiebedrijven 2010-2013 21 Beleidsplan BOVAG Verhuurbedrijven 2011-2013

66

Aanhangwagenbedrijven • Toenemende concurrentie van internetbedrijven en branchevreemde bedrijven zoals autobedrijven en bouwmarkten.22

A.4

Werkgever- en werknemertrends

Vernieuwing van het onderwijs Het onderwijs zal meer gericht zijn op competenties dan op “Eén standaardaanpak in het kennisoverdracht. Dit komt vanwege de door digitalisering HRM-beleid werkt niet toegenomen beschikbaarheid van grote hoeveelheden en meer.” complexe informatie. Omdat ontwikkelingen elkaar sneller Annelies Hermens opvolgen is het voor werknemers van belang te blijven leren. Tegelijkertijd worden (door grote bedrijven) vakscholen opgericht om het verwachte tekort aan technisch personeel in de komende jaren zo veel mogelijk op te vangen. Nieuwe arbeidsrelaties De verhouding werk-privé vervaagt en door verdere technologisering vervaagt ook het verschil tussen fysieke en virtuele omgevingen. Hierdoor veranderen de omgangsvormen tussen werknemers en tussen werknemers en werkgevers. Tevens stijgt het aantal zelfstandig ondernemers, omdat werknemers kiezen voor variatie en vrijheid. Dit creëert een andere vorm van (samen)werken. Nieuwe posities voor vakbonden, ondernemingsraden en werkgeversorganisaties Door veranderingen in technologie en nieuwe werktijden en omgangsvormen verandert werk. Zo zullen meer mensen dan ooit zich vestigen als zzp-er. Dit biedt kansen voor diensten die zich specifiek op deze doelgroep richten. Ook zullen hierdoor traditionele overeenkomsten tussen werkgevers- en werknemersorganisaties veranderen. Ze zullen immers flexibeler “Performance is key: wat kunnen werknemer moeten zijn. en werkgever nú voor elkaar betekenen? Annelies Hermens

Technologisering van werk en de uitverkoop van Nederland Technologische veranderingen zoals de mogelijkheden van internet en cloud computing veranderen de manier van werken. Het leidt bijvoorbeeld tot mogelijkheden voor diepgaande klantenkennis, maar ook tot compliance issues. Door de overname van Nederlandse multinationals worden hoofdkantoren en R&D-afdelingen vaak naar het buitenland verplaatst. Dit betekent ook voor het MKB om deze bedrijven heen een verandering of vermindering van werk. Nieuwe zingeving in werk en andere ethiek Beïnvloed door globalisering, de recessie en de generatie Y verandert de kijk op werk. Door de interactie met andere landen leren we op een ander manier zaken doen. Tegelijkertijd ontstaat er interesse in lokaal werk door drijfveren zoals authenticiteit, vertrouwdheid, nabijheid en kwaliteit. Onder invloed van de nieuwe generatie Y zijn

“Salaris is niet primair. Generatie Y wil kunnen groeien, ontwikkelen en leren.” Annelies Hermens

22 Bondsbeleidsplan 2005-2010

67

andere drijfveren belangrijk in werk, zoals zingeving, persoonlijke ontwikkeling en een evenwichtige work-life-balans. Versmelting van werk en privé Er ontstaat een verdere vervlechting van werk en privé. Een groot aandeel vrouwen werkt, waardoor er gekozen wordt voor een andere inrichting van het gezinsleven dan in het traditionele beeld. We kiezen als werknemer zelf voor een prettige werklocatie, het liefst in de buurt bij andere activiteiten in het dagelijks leven. De (online) netwerken spelen een steeds belangrijkere rol om informatie te vinden en te delen en contact te hebben met anderen. “Standaardleasecontracten zijn verleden tijd. Elk bedrijf zoekt naar flexibele oplossingen” Annelies Hermens

Nieuw leiderschap De manier van leidinggeven wordt anders. Er zal meer coachend dan hiërarchisch leiderschap ontstaan en door toenemende zelfsturing neemt het aantal leiders af. Dit wordt versterkt doordat men in de nasleep van de recessie minder vertrouwen heeft in de traditionele leiders. Verschuiving van de economie van west naar oost Landen in Azië, met name China, zullen de nieuwe wereldmacht vormen. Nederland en het Westen zullen op het gebied van werkwijze, arbeidsrelaties en taal beïnvloed worden. Tevens zal er door werkgevers op wereldwijd niveau gezocht worden naar geschikt hooggeschoold personeel. 23

23 De werknemer en werkgevertrends zijn afkomstig van de volgende bron: Van der Woude & Bakas: De

toekomst van werk

68

Bijlage B: Detailbeschrijving Scenario’s

B.1

Scenario 1: Gereguleerde-Innovatie Scenario

In het Gereguleerde-Innovatie Scenario zal de Nederlandse overheid een sterke positie behouden. De overheid treedt op als verzorger en regelgever en drukt daarmee een stempel op de organisatie van de samenleving. Tegelijkertijd zullen de kenmerken van generatie Y overheersen. Voor consumenten betekent dit bijvoorbeeld dat ze geen onnodige energie of producten willen verspillen en van bedrijven eisen ze dat ze transparant zijn in hun handelen. Dit dwingt bedrijven op het gebied van duurzaamheid authentiek te zijn. Indien je als bedrijf niet écht duurzaam bent ‘val je door de mand’ en wordt dit niet geaccepteerd door de consument. De overheid stimuleert innovatie en ontwikkelingen met regelgeving. In het kader van duurzaamheid doet ze dat onder meer door fiscale voordelen te bieden bij de aankoop van schonere auto’s. De consument wordt hierdoor extra gestimuleerd. De consument is bereid om te betalen voor duurzame producten maar de ‘meerwaarde’ moet wel “De klant zit aan het stuur” betaalbaar zijn. John Kropman

Maximale toegang tot openbare informatie Het gedrag van generatie Y ten aanzien van het nemen van beslissingen wordt ondersteund door de ontwikkelingen in de technologie. Er is maximale toegang tot openbare informatie. De consument neemt snel (aankoop)beslissingen op basis van alle mogelijke informatie. Hierbij maakt zij ook veel gebruik van reviews en de opinie van andere consumenten. Door het bereik van reviews en de impact die ze hebben, is dit een belangrijke factor voor besluitvorming. Tevens wil de consument graag maatwerk: gepersonaliseerde producten én dienstverlening. Hiervoor is zij bereid informatie over haar leefwijze en voorkeuren te geven. Bedrijven spelen in op het gewenste gemak en de vraag naar maatwerk door te investeren in klantenkennis. Door goed te weten wie de klanten zijn, wat ze willen en ze precies de juiste aanbieding te doen, kunnen bedrijven ze optimaal bedienen. De technologische mogelijkheden kunnen dit goed ondersteunen. De overheid monitort de technologie en innovatie op duurzaamheid en veiligheid. Zo ook ten aanzien van privacyregels bij technologische ontwikkelingen. Een voorbeeld hiervan is het voorstel voor de zogenaamde “Cookiewet” waarmee organisaties worden gedwongen om consumenten toestemming te vragen voor het plaatsen van cookies. Anderzijds omarmt de overheid de nieuwe informatietechnologie. Zij ziet daarin kansen om Nederland te profileren en werkgelegenheid te creëren. Zo stimuleert de nationale overheid de ontwikkeling van de game-industrie. Specifieke gesubsidieerde communities De toenemende vergrijzing van Nederland geeft in elk scenario grote uitdagingen voor de overheid en de samenleving. In het Privacy krijgt een nieuwe Gereguleerde-Innovatie Scenario zal de overheid een sterke rol definitie.” spelen om deze problemen te kanaliseren door middel van sterke wetgeving. Echter, bij een sterke dominante generatie Y Tony Bosma zal dit via intensieve maatschappelijke discussies via de social media plaatsvinden en niet meer in de politieke achterkamers. Ook ouderen zullen meegaan in de verdergaande digitalisering maar hebben hierbij wel behoefte aan gemak. De industrie zal hier op inspelen door producten te ontwikkelen zoals iPhones die specifiek gericht zijn op het gebruikersgemak voor senioren. Ook oudere consumenten zullen elkaar online opzoeken; er ontstaan specifieke e-communities voor senioren. De overheid subisidieert dergelijke communities. Hierbij is het gebruik door de senioren leidend voor de hoogte van de subsidie. “Privacy 'as we know it' houdt op te bestaan.

69

Zowel consumenten als werknemers hebben behoefte aan efficiënt en betaalbaar vervoer. Zeker als de kosten voor mobiliteit toenemen en de verstedelijking toeneemt. Daarbij zal, vooral ingegeven door de vergrijzing, meer behoefte zijn aan ‘gemak’ in het vervoer: toegankelijk vervoer, en makkelijk gebruik zoals overstappen en betalen. De overheid speelt een belangrijke rol in de infrastructuur. Zij zal dit vooral in goede banen proberen te leiden door het gebruik van vervoer te veranderen. Zo zal zij met projecten als “Spitsmijden” consumenten en werkgevers triggeren om op bepaalde tijden minder gebruik te maken van drukke wegen. Ten aanzien van het stedelijke verkeer zal de overheid ook zo goed mogelijk faciliteren om het vervoer efficiënt en makkelijk te maken. Dit doet zij door het ontwikkelen van efficiënte mobiliteitsknooppunten met P+R-locaties, transferia en goed openbaar vervoer waardoor er makkelijk tussen vervoersmiddelen gewisseld kan worden. Ook is hier volop de ruimte voor de ontwikkeling van bijvoorbeeld “witte fietsen-plannen”. Maar denk ook aan het invoeren van de OV-chipkaart waardoor het overstappen en het betaalgemak moet toenemen. Ook werkgevers spelen in op deze ontwikkeling. De ‘standaardleaseauto’ voldoet niet meer. Het is niet het meest efficiënte vervoersmiddel in verstedelijkt gebied en voor de werkgever is het niet meer de meest betaalbare optie. Hierdoor is zowel uit werknemers- als werkgeversperspectief vraag naar andere oplossingen zoals mobiliteitsbudgetten en abonnementen. Daarnaast zullen nieuwe technologische ontwikkelingen ontstaan die het vervoer van de individuele automobilist op de grote wegen zal gaan beïnvloeden of overnemen om een optimale doorstroming te garanderen. De overheid beweegt mee met Het Nieuwe Werken Het nieuwe werken zet door; de kenmerken van Generatie Y passen hier goed bij. Werknemers werken graag in teams en zoeken de mensen en middelen die ze op dat moment nodig hebben. Het omgaan met ondersteunende technologie, het virtueel vergaderen is heel normaal als dat de meest efficiënte oplossing is. Er wordt veel waarde gehecht aan het zelf kunnen indelen van werken privétijd. De overheid beweegt mee in deze ontwikkeling. Het feit dat het huidige kabinet het Platform “Slim werken Slim reizen” financiert is hier een goed voorbeeld van. Met minister Schultz van Haegen is de doelstelling afgesproken om in 2015 twee miljoen mensen flexibeler te laten werken. Hierbij passen ook fiscale instrumenten zoals de oude pc-privéregeling en het onderzoeken van veranderingen in wetgeving om ARBO-regels voor thuiswerken toepasbaar te maken en collegetijden te veranderen zodat scholieren minder in de spits reizen. Het onderwijs wordt door invloed van generatie Y enerzijds meer competentiegericht. Bij een grote stroom aan beschikbare informatie zijn competenties belangrijker dan feitenkennis. Anderzijds wordt het steeds meer van belang om vakscholen te houden. De voorspelling is dat in de komende vijf jaar meer dan de helft van alle technische docenten met pensioen zal gaan in Nederland. Daarnaast zijn de resultaten bij de bètastudenten sterk aan het afnemen. Nederland zal in toenemende mate gebruik moeten maken van buitenlandse “Het mobiliseren van medewerkers om dit tekort te compenseren. Hier zal de overheid de gepassioneerde een belangrijke rol spelen om dit te faciliteren. docenten is een rol voor de brancheBrancheorganisatie vormt een eigen community organisatie” De branchevereniging zal als organisatie zich sterk als community moeten gaan inrichten voor haar leden. Toegang en eigen regie is Tony Bosma voor de generatie Y extreem belangrijk. Sterke ICT-netwerken om dit te ondersteunen zijn noodzakelijk. De rol van de branchevereniging zal steeds meer die van de “broker” aannemen. Een betrouwbaar platform voor het uitwisselen van informatie, gericht zoeken naar partners en co-creators, mogelijkheden voor flexibiliteit en eigen persoonlijke keuzes gericht op cross-sectoren (branches). Daarnaast zal zij gesubsidieerd onderzoek uitvoeren en lobbyen bij de Nederlandse overheid.

70

B.2

Scenario 2: Defensieve Scenario

Indien de kenmerken van generatie X overheersen, wordt er in de samenleving gestreefd naar een goede balans tussen de inbreng van overheid en de burgers en bedrijven. Deze generatie is gericht op het verbinden van mensen en ideeën om zo de beste oplossing te vinden. Opvallend hierbij is wel dat ze uitgaan van bewezen ideeën. Hierdoor zijn ze, in tegenstelling tot generatie Y, minder innovatief en minder gericht op intensieve samenwerking met onbekenden. Dit komt tot uiting in de aanpak van de overheid. Zij zal veelal weten regelgeving inrichten om de bestaande markt te beschermen. Besluitvorming vindt plaats op basis van politieke coalities en van te voren gestelde meerjarenafspraken tussen de partijen. Intensieve afstemming met de mensen in de samenleving vindt niet of nauwelijks plaats. Wel dwingt de overheid marktpartijen mee te betalen aan verbeteringen in de maatschappij. Op deze manier wordt er ook omgegaan met duurzaamheid. De overheid zal ten aanzien van duurzaamheid regels invoeren voor de mate van uitstoot door productie en het verplicht innemen en verwerken van afval door bedrijven. Duurzaamheid is voor zowel consumenten, industrie als de overheid een kosten-batenafweging. De mate van duurzaamheid wordt daardoor vooral ingegeven door eventuele financiële voor- of nadelen. De verregaande digitalisering en mogelijkheden tot customer intimacy worden als zeer nuttig ervaren. Consumenten zullen “Een flagstore biedt de informatie delen met bedrijven en andere consumenten om daar look&feel, maar kopen voordeel uit te halen. Dit zal echter beperkt blijven omdat ze niet doe je op internet.” streven naar vergaande interactie. Het (online) klantencontact zal John Kropman daarom wel toenemen, maar professionaliseert zich niet verder tot de “2.0 society”. De overheid zal ook sterke regelgeving ten aanzien van privacy afdwingen en voor de burger bepalen wat wel en niet mag ten aanzien van het delen van persoonlijke informatie. Overheid dwingt om mee te betalen aan de maatschappij De vergrijzing zorgt voor maatschappelijke uitdagingen, zo worden de pensioenen onbetaalbaar en hebben meer mensen medische zorg nodig. De overheid zal een sterke positie innemen om deze uitdagingen aan te gaan. Zo zal zij de AOW-leeftijd verhogen en meer investeren in de collectieve gezondheidszorg. Het beleid is er op gericht om specifieke doelgroepen, met name de senioren, financieel te ondersteunen via bestaande overkoepelende organisaties. Om Nederland bereikbaar én betaalbaar te houden, wordt er gestuurd op de capaciteitsvergroting en kostenverhoging in plaats van innovatieve oplossingen. Het aanleggen van meer spitsstroken en wegen is daar een goed voorbeeld van. Nieuwe technologieën worden vooral ingezet om meer en effectief de bestaande activiteiten uit te voeren (innovatie op het gebied van nieuwe wegenaanleg tegen lagere kosten), in plaats van disruptive innovaties (volledige geautomatiseerde verkeerstromen door overname van besturing). In tijden van recessie zullen door middel van accijnzen, tol en kilometerbeprijzing consumenten en bedrijven worden ontmoedigd om te reizen. De uitbreiding van de A15 tussen Arnhem en Nijmegen sluit hier op aan. De Nederlandse overheid vindt het noodzakelijk dat deze weg wordt aangelegd, maar gezien de financiële situatie zal er wel tol worden geheven voor het gebruik van deze weg. Het nieuwe werken zet in dit scenario minder door. De komende jaren zullen meer mensen bewuster reizen en werken. Maar voor het overgrote deel van de werknemers zal het nieuwe werken beperkt blijven tot flexibiliteit in werktijden en zal er veelal gebruik worden gemaakt van vaste locaties. De meeste mensen zullen nog steeds in dienst zijn waarbij het overgrote deel van de mobiliteit vooral door de werkgevers wordt georganiseerd en meebetaald mede door sterke fiscale wetgeving. Zekerheid voor werknemers blijft de dominante invalshoek voor afspraken tussen overheid, werkgevers en werknemers.

71

De bestaande markt wordt beschermd De globalisering is een onomkeerbare trend. In het Defensieve Scenario wordt er op een gereguleerde manier mee omgegaan. Zowel de import als export zal aan regels gebonden zijn om de handel in goede banen te leiden en de Nederlandse markt te beschermen. De brancheorganisatie richt zich op de lobby bij de Nederlandse overheid om de wensen van haar leden zoveel mogelijk mee te laten wegen. Daarnaast richt zij zich op kwaliteitsborging en het organiseren van gemeenschappelijke campagnes en opleidingen.

B.3

Scenario 3: Open-Innovatie Scenario

De Nederlandse overheid wordt compacter. Dit betekent dat de Rijksoverheid zich richt op haar kerntaken en de overige taken overdraagt aan lagere overheden of overlaat aan de burger en het bedrijfsleven. Tevens is de invloed van Europese weten regelgeving groeiende en is de nationale overheid daar aan gebonden.

“Een onafhankelijke autoriteit zoals BOVAG is betrouwbaar. Maar om te weten of

een product of bedrijf Duurzaamheid wordt belangrijk gevonden door de consument. De écht goed is, kijk je consument zal van de producent eisen om duurzaam te zijn. naar de mening van Consumenten zijn sterk geïnformeerd en willen inzicht en de community” transparantie in de keten. Ze willen de verzekering hebben dat de aanbieder zich houdt aan wetgeving en ethische normen die zij van John Kropman belang achten. Indien de informatie niet aanwezig is, worden er geen zaken gedaan. Indien de informatie onbetrouwbaar blijkt te zijn, komt de aanbieder op de zwarte lijst van de community. Peerreviews zijn namelijk onmisbaar om goed geïnformeerd te zijn. Communities worden zowel zakelijk als privé een belangrijke bron van informatie en verbinding.

De overheid stimuleert innovatie en marktwerking De overheid richt zich op haar kerntaken. Zij richt zich op het verkrijgen en het beheren van basisinformatie. Slim en innovatief gebruik van deze informatie door derden moedigt zij aan. Op deze manier worden bepaalde taken overgelaten aan anderen. Zo zet de Nationale Databank Wegverkeersgegevens een prijsvraag uit om bedrijven op te roepen slimme oplossingen te bedenken voor het gebruik van deze informatie. 24 Het privatiseren van staatsbedrijven is ook onderdeel van een terugtredende overheid. Het openbaar vervoer, zoals georganiseerd door de RET, HTM en GVB zijn hier een voorbeeld van. Het openbaar vervoer zal overgelaten worden aan commerciële partijen. Hierin heeft de consument behoefte aan gemak. Enerzijds is dit ingegeven door de vergrijzing en verstedelijking. Ouderen hebben behoefte aan een eenvoudige en comfortabele manier van reizen. Ook de buitenstedelijke gebieden moeten met het openbaar vervoer bereikbaar zijn. Anderzijds is het kenmerkend voor de generatie Y dat ze graag producten en diensten afnemen wanneer het hen uitkomt en daar direct beschikking over hebben. Hierdoor zal er meer behoefte zijn aan regelmatig vervoer zoals elke 10 minuten een vertrekkende trein en vervoer op afroep. Privatisering en de overdracht van taken aan lagere overheden kan grote lokale verschillen veroorzaken.

24 http://www.ndw.nu/pagina/nl/57/prijsvraag/

72

Toename van co-creatie met consumenten Naast de directe beschikking over producten en diensten worden persoonlijke geautomatiseerde profielen steeds specifieker. Consumenten zijn bereid informatie te verstrekken om op basis daarvan een voor hun gepast mobiliteitsaanbod te ontvangen. De nieuwe generatie smartphones beschikken over diverse apps die tailor-made functionaliteit aanbieden en gebruik maken van alle openbare informatie die bereikbaar is via het mobiele internet. Het gaat niet meer om het zoeken en vinden van relevante informatie maar om, op basis van beschikbare relevante informatie en persoonlijke profielen, een specifieke oplossing aangereikt te krijgen tegen extreem lage kosten. Naast het delen van informatie door de “Data-eigenaarschap wordt consument om een passend aanbod te krijgen, zal de een onmisbare waarde.” consument ook bijdragen aan ontwikkelingen. Er zal een toename van experimenten met nieuwe technologieën en Tony Bosma materialen zijn in co-creatie met consumenten. Communities integreren zakelijk en privé Consumenten gaan zelf op zoek naar de meest efficiënte indeling van hun mobiliteit, ongeacht welke rol de overheid daar in speelt. Er zal een sterke vraag zijn naar mobiliteitsoplossingen in plaats van producten. Er zullen meer mobiliteitsabonnementen komen en consumenten gaan op zoek naar oplossingen die op dát moment voor hun relevant zijn. Zo zoeken zij elkaar zelf op via social media om te carpoolen en auto’s van elkaar te huren. Het nieuwe werken zal maximaal doorzetten in dit scenario. Bedrijven zullen hiertoe het initiatief nemen omdat ze merken dat de ‘traditionele’ werkvormen niet meer optimaal zijn. Een voorbeeld hiervan is de B50: 50 bedrijven die hun krachten bundelen om het nieuwe werken in te voeren en te promoten bij anderen. Eén van de veranderingen is het dienstverband. Er zullen steeds minder vaste en gereguleerde arbeidsovereenkomsten zijn en steeds meer zelfstandigen. Om hun werk optimaal in te richten maken ze gebruik van netwerken of sluiten ze zich aan bij (tijdelijke) communities die gebaseerd zijn op een vakgebied of een gemeenschappelijk belang. Dit geldt tevens voor andere consumenten die elkaar opzoeken voor advies, reviews en meningen en gezamenlijke inkoopvoordelen kunnen krijgen bij bijvoorbeeld zorgverzekeringen. Naast deze verbanden, die vaak tijdelijk en virtueel zijn, bestaat er de hang naar lokale voorzieningen, authenticiteit en face-to-face contact. Er bestaat een voorkeur voor lokale werklocaties en lokale producten waarvan het voor de consument inzichtelijk is waar ze vandaan komen en hoe het is geproduceerd. Employer branding is extreem belangrijk. Medewerkers kiezen heel bewust de werkgever op basis van haar reputatie. De werkgever zal veel investeren in het bouwen en onderhouden van een brand. Dit ‘verzekert’ een toestroom van schaars talent. Dit talent zal steeds vaker in andere landen gevonden worden. Werknemers zullen regelmatig internationaal (samen)werken; zowel on-site als virtueel. “Leden kúnnen en zullen zich zelf verenigen als de De brancheorganisatie zal ook in dit scenario een brancheorganisatie geen “broker”-rol spelen om een verzameling communities toegevoegde waarde levert.” effectief te kunnen laten functioneren en gerichte collectieve dienstverlening aan leden te bieden. De Tony Bosma ondernemers zijn zelfstandig, maar zoeken brancheorganisaties en partners op om van elkaar te leren, krachten te bundelen op bepaalde gebieden en (inkoop)voordelen te behalen. Ondernemers uit verschillende vakgebieden kunnen kennis delen omdat issues veelal vakoverstijgend zijn en andere inzichten vaak tot verrassende oplossingen leidt. De brancheorganisatie kan de krachten bundelen voor zaken die relatief een hoge investering vragen. Denk hierbij aan professionele software en marktanalyses.

73

B.4

Scenario 4: Overleving Scenario

De Nederlandse overheid richt zicht vooral op haar kerntaken (basisvoorzieningen) en laat meer taken over aan lokale overheden en de markt. Consumenten en bedrijven verenigen zich in vakbonden en inkoopcoöperaties om invulling te geven aan aanvullende behoeften. Deze behoeften kunnen variëren van gezamenlijke voordelen tot het bieden van bescherming. Van dit laatste is een Consumentenbond een voorbeeld: een vereniging die opkomt voor de belangen van haar leden. Grote bedrijven zullen in staat zijn om aanvullende tertiaire collectieve diensten voor werknemers te organiseren. Differentiatie op lokaal niveau Het overlaten van taken aan lagere overheden kan gevolgen hebben voor lokale verschillen in wetgeving, bijvoorbeeld omtrent duurzaamheid. Lokale overheden zorgen voor milieuzones rondom steden, leggen Park&Rides aan en moedigen schoner vervoer aan door het toekennen van parkeerplaatsen voor elektrische auto’s. Ook op het gebied van infrastructuur kunnen er lokale verschillen ontstaan in oplossingen. Zo wil de regio Rotterdam lokale tolheffing invoeren voor het vervoer van en naar het havengebied. De Rijksoverheid functioneert als overlegpartner en speelt een faciliterende rol. De regelgeving vanuit de overheid wordt beperkt en versimpeld zoals nu in de Structuurvisie Infrastructuur en “Klantintimiteit biedt de Ruimte (2011) wordt voorgesteld. specialist een overlevingskans.”

Naast de lokale overheden speelt Europa ook een belangrijke rol. Er is meer regelgeving en er zijn meer richtlijnen waaraan John Kropman Nederland zich moet committeren. Voor consumenten betekent dit dat er soms voor Nederland onbegrijpelijke richtlijnen worden uitgevaardigd om de zaken in Europa te harmoniseren. Aan de andere kant zullen veel bedrijven blij zijn met deze harmonisatie in regelgeving zodat oneigenlijke concurrentie minder aan de orde zal zijn. Dit scenario zal toch vooral in het licht staan van verdere bezuinigingen en versobering. Dit komt met name door het verleggen van de taken van de nationale overheid naar de lokale overheid zonder daarbij op het zelfde niveau middelen ter beschikking te stellen. Er zijn toenemende faillissementen en er is veel experimentele, nieuwe bedrijvigheid. De Generatie X zal dan oplossingen moeten proberen te zoeken in bestaande politieke en bestuurlijke vormen die gewend zijn aan ruimere middelen en vooral aan keuzes voor de burgers te maken. De grote internationale bedrijven en winkelketens hebben een enorme power ten aanzien van talent, geld en oplossingen en dreigen daarmee bestuurlijke invloed op lokaal niveau te kopen en de regelgeving te beïnvloeden. Kleine ondernemers kunnen overleven door specifiek lokaal ondernemerschap. Voor brancheorganisaties wordt dit ook een extreem moeilijk scenario. De generatie X zal moeilijk kunnen wennen aan alternatieve organisatievormen op het internet en ziet dat brancheorganisaties worstelen met het ontwikkelen van specifieke lokale oplossingen in de oude organisatievorm. Lobbyactiviteiten op lokaal niveau is niet te doen voor brancheorganisaties. Er zullen diverse “Autoriteit wordt niet ‘zomaar’ meer geaccepteerd.” afsplitsingen komen en kleine regionale brancheorganisatie-varianten ontstaan. Tony Bosma

74

Bijlage C: Future Storylines De Future Storylines zijn opgenomen in de aparte bijlage “BOVAG Toekomstvisie 2020 op de mobiliteitsretail, Klantbeleving in 2020”. De Future Storylines beschrijven een specifieke situatie in 2020 vanuit de ogen van de gebruiker van mobiliteit. De gebruiker is een ondernemer in de mobiliteitsretail. In de storylines proberen we een sfeerimpressie van de klantervaringen te geven gebaseerd op de relevante trends 2020.

75

Bijlage D: Mobility Landscape Het document “Mobility Landscape” is als aparte bijlage opgenomen. Dit document geeft de ontwikkelingen weer op het gebied van mobiliteit in diverse megacities in de wereld. Het belicht de uitdagingen en oplossingen van verschillende typen megacities. Tevens zijn er enkele case-studies toegevoegd.

76

Bijlage E: Bronnen Bronnen van BOVAG • Automotive Retail in 2015 • Mobiliteit in Cijfers Auto • Mobiliteit in Cijfers Tweewielers • Op tijd vooruit, Strategieonderzoek BOVAG Onafhankelijke Autobedrijven 2008-2013 • Strategie-onderzoek fietshandel en herstelbranche 2011-2016 • Tankstations en Rijscholen in cijfers • Bondsbeleidsplan 2005-2010 • Autodealers-Beleidsplan 2011-2014 • Beleidsplan Autowasbedrijven 2009-2011 • Beleidsplan BOVAG Tweewielerbedrijven 2009-2012 • Beleidsplan BOVAG Tankstations 2009-2011 • Beleidsplan BOVAG Rijscholen 2009-2012 • Beleidsplan BOVAG Revisiebedrijven 2010-2013 • Beleidsplan BOVAG Verhuurbedrijven 2011-2013 Bronnen van Capgemini • Cars Online 11/12; Changing Dynamics Drive new developments in Technology and Business Models • Channel shopping in 2020 • TechnoVision (2008) • The Future Consumer Study • The Future Value Chain (2006, 2010) • Trends in Mobiliteit (2007, 2008, 2009, 2009 special edition) • Trends in Retail (2008/2009, 2009/2010) • Whitepaper Mobility service providers will offer door-to-door travel solutions on a onestop-shop basis (2009) Externe bronnen • ANWB (2010), Op weg naar 2015 Trends in Mobiliteit • Bakas, A. (2009), Microtrends Nederland • Bakas, A. en Schweig, L. (2006), Megatrends Europe, The Future Of A Continent And Its Impact On The World • Centraal Plan Bureau (2006), Welvaart en Leefomgeving • Connekt (2011), Het verkeer slimmer organiseren - de wetenschap aan het woord • Europese Commissie (2011), MEMO Vervoer 2050: belangrijkste uitdagingen en • Europese Commissie (2009), Contract A2/78-2007: Report on Transport Scenarios • Hoofdbedrijfschap Detailhandel i.s.m. CBW-MITEX (2010), Retail 2020 – Re’Structure • Idenburg, P. en Boerkamp, E. (2004), Oog voor de toekomst, over marketing en consumenten in een veranderende samenleving • Van den Hoff, R. (2011), Society 3.0 • Kalse, E. & van Lent, D. (2011), Het ramp scenario, waarom een nieuwe crash onvermijdelijk is. • Kennisinstituut Mobiliteit • Kennisplatform Verkeer en Vervoer (2010), Trends gedeeld autogebruik 2010 tweede halfjaar • Kennisplatform Verkeer en Vervoer (2011), Duurzame Mobiliteit Beleid en wetten in Europa en Nederland 77

• • • • • • • • • •

Osterwalder, A. en Pigneur, Y. (2009), Business Model Generation Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart (2010), Beleidsevaluatie TaskForce Mobiliteitsmanagement 2010 Shell GameChanger (2007), Technology Futures Siemens (Spring 2011), Future Pictures Swan, M – MS Futures Group (2007), The Future of Technologie Transumo (2009), ‘DUURZAME MOBILITEIT 2040’ Transumo (2010), Eerste stappen naar duurzame mobiliteit Transumo (2011), Baanbrekende ideeën voor Duurzame Mobiliteit PWC (2010), Transport infrastructuur in 2030 Van der Woude, M. en Bakas, A. (2009), De toekomst van werk

Geïnterviewde experts • Tony Bosma , trendwatcher en futurist Extend Limits • Jos van den Broek, directeur Instituut voor Duurzame Mobiliteit (IvDM) • Bert Keizer, vice president Consumer Products en Retail Capgemini. • John Kropman, service manager Rabobank Nederland Groep ICT • Annelies Hermens, HR en Corporate Social Responsibility & Sustainability lead Capgemini. Deelnemers workshops Aanhangwagenbedrijf Aanhangwagenbedrijf Autodealer Autodealer Autowasbedrijf Autowasbedrijf Autowasbedrijf Autowasbedrijf Autowasbedrijf Caravan- en Camperbedrijf Caravan- en Camperbedrijf Caravan- en Camperbedrijf Caravan- en Camperbedrijf Caravan- en Camperbedrijf Caravan- en Camperbedrijf Caravan- en Camperbedrijf Fietsbedrijf Fietsbedrijf Fietsbedrijf Fietsbedrijf Fietsbedrijf Gemotoriseerd Tweewielerbedrijf Gemotoriseerd Tweewielerbedrijf Gemotoriseerd Tweewielerbedrijf Gemotoriseerd Tweewielerbedrijf Gemotoriseerd Tweewielerbedrijf Onafhankelijk Autobedrijf Onafhankelijk Autobedrijf Onafhankelijk Autobedrijf

Aanhangwagenbedrijf Van de Burgwal Caravanservice Van Lit FordRent Eindhoven Auto Indumij B.V. Trumpi BV CarPro Carwash & Carcleaning WAS Den Haag BV Loogman Tanken & Wassen BV Savona Dolfijn BV Holiday Sport Isabella Nederland BV Van der Slik Caravan Centrum Erica Recreatie BV Pauw Recreatie Caravanbedrijf Duindam Delft BV Reinders Rekreatie BV De Fietstherapeut BV Bike Shop Urk B.V. Herckenrath Fietsplaza Bikeshop Amersfoort BV Van Oosterhout Tweewielers Van 't Slot VOF De Roode Scooters Motor Mercuur Juizz De Watertoren E. van Drie Autobedrijf W. van Empel Nieuweautokopen.nl Autobedrijf Jan Wals

Jan Gijs Edwin Derk Nandor Jan Jacob Onno Kees Vincent Berry Roel Bram Rob Marco Nando Rolf Jan Klaas Robby Eugen Rob Aart Walter Tom Ralf Egbert Wilfred Paul Jan

van de Burgwal van Lit Augustijn de Haas Trumpi Prosman Middeldorp IJzebaart van Dungen Holtslag Reineman van der Slik van der Schoot Pauw Duijndam Reinders Brinkman Weerstand Herckenrath Uppelschoten van Oosterhout van 't Slot de Roode Homs van Kempen van Drie van Empel de Vries Wals 78

Onafhankelijk Autobedrijf Onafhankelijk Autobedrijf Revisiebedrijf Revisiebedrijf Revisiebedrijf Revisiebedrijf Rijschool Rijschool Rijschool Tankstation Tankstation Tankstation Truckdealer Truckdealer Truckdealer Truckdealer Verhuurbedrijf Verhuurbedrijf Verhuurbedrijf

Autobedrijf Marco van Beek Garage W.W. Smit B.V. Espe Motorenrevisie VOF Zomer Motorentechniek BV Drentse Motorenrevisie Mannessen Motorrevisie Verkeersschool Steeman Verkeersschool Tilburg BV Verkeersschool Keijbeck BV Van Hoorn Auto's Doorten Pesse BV Loogman Tanken & Wassen BV De Burgh BV Harbers Trucks Van Dijk Personenauto's BV Schouten Utrecht BV AutoRent Princen Europcar Autoverhuur BV RightRent BV

Marco Maurice Annemarie Bert Gerrit-Anne Henk Jack Ruud Roger Jan Edward Jaap Marco Jan George Fred Henk Peter Frank

van Beek Smit Pols Zomer Früchnicht Mannessen Steeman Bindels Keijbeck van Hoorn Doorten Vieveen Lennards Harbers Seitsinger Schouten Princen Hubregtse Stortenbeker

79

Colofon Het rapport ‘Toekomstvisie 2020 op de Mobiliteitsretail’ is een uitgave van branchevereniging BOVAG en mede mogelijk gemaakt door het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) en Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor de Motorvoertuigen- en Tweewielerbranche (OOMT). Het onderzoek dat ten grondslag ligt aan deze rapportage is verricht door Capgemini Nederland B.V. Voor vragen over dit onderzoek kunt u contact opnemen met BOVAG, via [email protected] of tel. (030) 65 95 211. BOVAG BOVAG is de branchevereniging van 11.000 ondernemers in de mobiliteitsretail. Ondernemers die zich hebben gespecialiseerd in personenauto’s, bedrijfsauto’s en trucks, (gemotoriseerde) tweewielers, caravans, aanhangwagens, motorenrevisie, autoverhuur, autowassen, verkeersopleidingen en tankstations kunnen zich aansluiten bij BOVAG. www.bovag.nl HBD – Hoofdbedrijfschap Detailhandel Het HBD maakt zich sterk voor een gezonde detailhandel, waarin goed ondernemen en werken is. In het HBD werken samen : MKB-Nederland, Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel (CVAH), FNV Bondgenoten en CNV Dienstenbond. www.hbd.nl OOMT – Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor de Motorvoertuigen- en Tweewielerbranche OOMT maakt zich sterk voor het vakmanschap in onze branche. Op allerlei terreinen: dat er voldoende werknemers en werkgevers bijblijven en dat het een aantrekkelijke branche met toekomstmogelijkheden is en blijft voor iedereen. www.oomt.nl

80

BOVAG Toekomstvisie 2020 op de mobiliteitsretail juli Deze toekomstvisie is mede mogelijk gemaakt door:

Recommend Documents