week van het 30
ste
themakrant
campagnebeeld V.U. Dirk Bogaert (ANB) – Koning Albert II-laan 20 bus 8 – 1000 Brussel depotnummer nog aan te vragen
Themakrant te verkrijgen in uw gemeentehuis of bibliotheek, programma via de Vlaamse Infolijn of op www.weekvanhetbos.be
Wettelijk Depotnummer D/2008/3241/199
BOS Agentschap voor
Natuur en Bos
V.u. Dirk Bogaert (ANB) - Koning Albert II-laan 20 bus 8 - 1000 Brussel
5-12 oktober 2008 Bos en Klimaat
Bos en klimaat
Woord vooraf D
e Week van het Bos viert dit jaar haar 30ste verjaardag! Al 30 jaar lang halen tienduizenden mensen naar aanleiding van deze week een frisse neus in de Vlaamse bossen. Dankzij de inzet van vele verenigingen, scholen, openbare besturen en ook particulieren is de Week van het Bos dan ook uitgegroeid tot een breed gewaardeerde en algemeen gekende campagne. Dertig jaar Week van het Bos staat voor inspirerende bossen, met steeds een nieuw verhaal. En het bos is nog lang niet uitverteld! Ook in 2008 staan er tal van activiteiten en nieuwe initiatieven op stapel. Dit jaar staat de Week van het Bos in het teken van het klimaat, letterlijk en figuurlijk een ‘hot’ thema. De wereldwijde strijd tegen het veranderende klimaat is immers één van de belangrijkste uitdagingen op vlak van milieu en samenleven voor deze en toekomstige generaties. Daarom wil de Week van het Bos 2008 de aandacht vestigen op de rol van bossen in deze problematiek. Wat zijn de gevolgen van dit mondiaal probleem voor onze bossen en de planten en dieren die in het bos leven? En omgekeerd, welke invloed hebben bossen op de klimaatverandering? Want bossen kunnen écht een rol spelen in de strijd tegen de klimaatverandering. Meer weten? Dan is deelnemen aan de Week van het Bos een must.
Dit hoeft geen ver-van-ons-bed-show te zijn! Ook jij, beste bosbezoeker, kan concreet bijdragen tot een klimaatvriendelijke Week van het Bos. Zo doen we dit jaar een extra warme oproep om op een duurzame manier naar het bos te komen. Spring op de fiets, neem trein, tram of bus of strek je benen en geniet van een heerlijk dagje buiten! Het is gezond en je vermindert de uitstoot van CO2 en andere schadelijke stoffen. In de activiteitendatabank bieden we je alvast zoveel mogelijk alternatieven aan, aan de hand van duurzame routebeschrijvingen. We rekenen op je inzet! Tot slot: voor je ligt niet de traditionele Week van het Bos-programmakrant, maar een themakrant waarin je heel wat informatie en weetjes vindt over het thema ‘bos en klimaat’. De activiteiten vind je in een overzichtelijke en online databank (www.weekvanhetbos.be). Reserveer alvast de week van 5 tot en met 12 oktober 2008 in je agenda voor een fijne bosuitstap. Het bos zal je met open takken ontvangen!
Marleen EVENEPOEL Administrateur-generaal Agentschap voor Natuur en Bos
2
Bos en klimaat
Het Agentschap voor Natuur en Bos Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) schaart zich achter één gemeenschappelijke en overkoepelende doelstelling: het streven naar meer en betere natuur, bossen, parken en openbaar groen, en dit van in de stadskern tot in het buitengebied. We investeren daartoe in een hedendaags beleid en beheer van bossen, natuur en parken, en ondersteunen partners die dezelfde doelen nastreven. Het ANB maakt er immers een erezaak van om dichtbij en tussen de mensen te staan, om heel aanwezig te zijn in de maatschappij. Misschien valt het niet altijd op, maar het ANB is vaak verrassend dichtbij. Je kan ons sinds kort ook herkennen aan ons nieuwe logo. De bossen, parken en natuurreservaten die we beheren spreken het meest tot de verbeelding. Stuk voor stuk groene pareltjes waar we je graag ontvangen. Maar het ANB doet veel meer: plannen, bebossen, natuur inrichten, adviseren, subsidiëren, handhaven, dier- en plantensoorten beschermen, de reglementering rond wildbeheer en visserij opvolgen, campagnes organiseren zoals de Dag van het Park, het Boompjesweekend … en natuurlijk de Week van het Bos!
Bos en … who ’s the bos? O
ver bossen kunnen we een behoorlijk boompje opzetten! Iedereen kan zich wel wat voorstellen bij het woord ‘bos’. Vanzelfsprekend zijn er bomen, struiken, planten en dieren, maar er is oneindig veel meer: lucht, licht, bodem, warmte, klimaat,… En hoewel bomen slechts een fractie uitmaken van het aantal plantensoorten in een bos, bepalen ze wel het uitzicht ervan. Ooit was 80% van onze landoppervlakte bedekt met bossen. Tegenwoordig is dat nog amper 30%. En de weinige bossen die er nog zijn, worden voor uiteenlopende dingen aangewend. Bossen zijn immers ‘multifunctioneel’: ze worden voor veel functies gebruikt. Om maar iets te zeggen: ze zijn voor vele mensen een leuke plek om te wandelen of om de hond uit te laten. Je kunt er onthaasten en even tot rust komen. Deze functie wordt de ‘sociale functie’ van het bos genoemd. Bossen hebben ook een ‘economische functie’. Ze leveren immers een belangrijke en hernieuwbare grondstof: hout. Verder in deze krant kan je lezen over de fotosynthese en de bufferfunctie van bossen. Bossen produceren zuurstof, kunnen vervuilende stoffen filteren of dienen als geluidsscherm langs autowegen. Ze hebben een ‘milieubeschermende functie’. Tot slot herbergen bossen de grootste variëteit aan planten- en diersoorten. Ze zijn de grootste voorraadkamers aan biodiversiteit op aarde en vervullen hiermee een belangrijke ‘ecologische functie’.
Waar vind je het agentschap voor natuur en bos? Agentschap voor Natuur en Bos Koning Albert II-laan 20 bus 8 1000 Brussel 02 - 553 81 02
[email protected] www.natuurenbos.be
…Klimaat klima(w)at? H
et klimaat van een plaats of gebied is het gemiddelde ‘weer’. Om het klimaat te bepalen, meten weerkundigen over een periode van tientallen jaren op vele plaatsen op aarde de temperatuur, vochtigheidsgraad, luchtdruk, wind, bewolking en neerslag. Daarnaast bestuderen ze dagelijkse en jaarlijkse variaties en extreme weersomstandigheden (hittegolven, zware regens met wateroverlast,…). Op deze manier kunnen ze zien hoe het klimaat zich over een langere periode ontwikkelt. Het klimaat wordt bepaald door verschillende factoren: de ligging ten opzichte van de zee en de bergen, de wind- en zeestromen, de hoogteligging, de geografische breedte,… Op basis daarvan worden in België drie klimaattypes onderscheiden: het zeeklimaat (aan de Belgische kust), het gewijzigd zeeklimaat (in het binnenland) en het gewijzigd landklimaat (ten zuiden van Samber en Maas). Algemeen noemen we het klimaat in België een ‘gematigd zeeklimaat’.
3
Bos en klimaat
Klimaatverandering…
warm, warmer, warmst!?
S
inds het begin van de twintigste eeuw nam de gemiddelde oppervlaktetemperatuur op aarde met 0,6°C toe. In Europa zelfs met 0,95°C. Deze opwarming de laatste 100 jaar is ongewoon, zowel in omvang als in snelheid. Het IPCC, een panel van klimaatexperten van de Verenigde Naties dat alle relevante informatie over klimaatverandering verzamelt, stelt dat de temperatuurstijging veel te hoog is om alleen maar toe te schrijven aan natuurlijke fenomenen. De meeste wetenschappers zijn er dan ook van overtuigd dat er een bijkomende factor is in de evolutie van het klimaat: de mens.
Het broeikaseffect Z
onnestraling komt de atmosfeer binnen en warmt de aarde op. Hierbij wordt ruim 2/3 van de ontvangen zonne-energie teruggekaatst door het aardoppervlak, de wolken en de atmosfeer. Gelukkig houden broeikasgassen in de atmosfeer een deel van deze uitgestraalde warmte tegen. Zo blijft het klimaat warm genoeg om leven op aarde mogelijk te maken. De atmosferische laag broeikasgassen kun je dus vergelijken met een warm deken dat rond de aarde ligt. We noemen dit het ‘natuurlijke broeikaseffect’. Zonder de dampkring en het natuurlijke broeikaseffect zou de gemiddelde temperatuur op aarde op jaarbasis -18 graden Celsius bedragen, in plaats van de huidige +15 graden! Als de concentraties van deze gassen stijgen, zal dit deken echter steeds dikker worden. En dit is wat er sinds de Industriële Revolutie aan het gebeuren is. Onderzoek heeft aangetoond dat er nooit zoveel broeikasgassen in de lucht aanwezig waren als de laatste jaren. We noemen dit het ‘versterkt broeikaseffect’: doordat de mens enorme hoeveelheden extra broeikasgassen in de atmosfeer brengt, warmt de aarde steeds verder op!
4
Bos en klimaat
Wie zijn de boosdoeners? De belangrijkste broeikasgassen zijn koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4), distikstofoxide of lachgas (N2O) en fluorverbindingen. Door menselijke activiteiten is de concentratie koolstofdioxide in de atmosfeer de voorbije twee eeuwen met maar liefst 30% gestegen! Dat heeft veel te maken met de verbranding van fossiele brandstoffen, waarbij enorme hoeveelheden CO2 vrijgesteld worden. Deze brandstoffen worden gebruikt voor het verwarmen van huizen (stookolie), het aandrijven van motoren (benzine en diesel voor auto’s, steenkool, aardolie,…) en het opwekken van elektriciteit. Ook door ontbossing komt heel wat CO2 in de lucht terecht, maar daarover vertellen we verder meer. Koolstofdioxide is voor de helft verantwoordelijk voor de temperatuurstijging. De overige broeikasgassen zorgen samen voor de andere helft.
Een warmer klimaat is toch plezant!? H
et IPCC berekende dat de temperatuurstijging op aarde aan het eind van de 21ste eeuw 1,7 tot 4,9°C in de winter en 2,4 tot 6,6°C in de zomer zal bedragen. Van de jaren 1995 tot 2006 behoren er 11 tot de 12 warmste die ooit werden opgetekend sinds de metingen van de temperatuur op aarde (1850)! Op zich lijkt een kleine temperatuurstijging interessant. Maar met de temperatuurstijging gaan een aantal andere, minder aangename gevolgen, gepaard.
stijgen, wellicht met 30 tot 90 cm tegen 2100. Kuststreken kunnen hierdoor overstromen. Al deze factoren zullen een grote impact hebben op de natuur. Over de hele wereld zullen dieren en planten, maar ook de mens, gevolgen ondervinden van de klimaatverandering. Duizenden soorten worden zelfs met uitsterven bedreigd! Wat de klimaatverandering betekent voor onze bossen en voor de dieren en planten die erin leven, lees je verder in deze krant.
Er bestaan heel wat verschillende scenario’s over de verder te verwachten klimaatverandering. Toch zijn de meeste wetenschappers het over de grote lijnen eens. Naast een wereldwijde temperatuurstijging waarschuwen de voorspellingen voor grote gevolgen: een toenemend aantal orkanen en zware stormen, verschuivende klimaatgordels, meer droogtes, een veranderend neerslagpatroon,… Ook het ijs van de gletsjers op de Noord- en Zuidpool gaat sneller smelten. De zeespiegel zal daardoor
5
Invloed klimaat op bos
Het klimaat verandert,
de bossen ook…
Biologische klok op hol geslagen?!
‘O
Een gevolg van de klimaatverandering is een ‘verschuiving in fenologie’. Fenologie is de studie van de jaarlijks terugkerende natuurverschijnselen: de start van de vogeltrek, de eerste bladeren aan de bomen, de bloei bij voorjaarsbloeiers,… Uit waarnemingen gedurende een lange periode van tientallen jaren, kan afgeleid worden of deze natuurverschijnselen vervroegen of verlaten. Indien dit het geval is, dan kan dit een aanwijzing zijn voor een veranderend klimaat.
pwarming wordt drama voor Canadese wouden’ - ‘Temperatuurstijging brengt bossen uit balans’ - ‘Eén derde van fauna en flora op aarde bedreigd’ - ‘Zoniënwoud lijdt onder klimaatverandering’ - ‘We verliezen strijd tegen opwarming in het regenwoud’ - ‘Bosbranden produceren helft CO2’ - … Dit is slechts een greep uit de krantenkoppen van het afgelopen jaar. De opwarming van de aarde en de toenemende gevolgen daarvan zijn bijna dagelijks in het nieuws. Je kan de krant niet openslaan of het gaat over de nefaste effecten van ons veranderende klimaat… Maar wat is nu juist het effect van de klimaatwijziging op bossen en op de soorten die in en rond het bos leven?
Wanneer raap je dit jaar de eerste tamme kastanje?
6
De tamme kastanje is vooral bekend om zijn vruchten die in een stekelige bolster zitten. Oorspronkelijk komt de boom uit het Middellandse Zeegebied, maar hij werd o.a. om zijn voedingswaarde al duizenden jaren geleden door de mens naar onze regio’s gebracht. De kastanje heeft veel van onze voorouders de winter doorgeholpen. Wanneer graanoogsten mislukten of plunderende legers door het land trokken, kon de tamme kastanje het verschil betekenen tussen leven en dood. Onze kastanjeboom heeft een mild klimaat nodig. Hij bloeit vrij laat en de vruchten hebben veel warmte nodig om te rijpen. Bij een warmer wordend klimaat zullen eetbare kastanjes niet alleen noordelijker in Europa opduiken, ze zullen ook vroeger in bloei komen, en de vruchten zullen vroeger rijp zijn. Wil je helpen om de gevolgen van de klimaatverandering in kaart te brengen? Laat dan via www.natuur-kalender.be van Natuurpunt weten waar en wanneer je de eerste rijpe eetbare kastanje van onder de boom gehaald hebt of wanneer jouw favoriete boom zijn herfstkleed aangetrokken heeft!
A anpassen of opkrassen? De geschikte klimaatcondities voor soorten kunnen verschuiven. Als planten en dieren zich niet kunnen aanpassen aan de klimaatverandering, dan moeten ze hopen dat zij of hun nakomelingen erin slagen te ‘verhuizen’ of te migreren naar meer geschikte gebieden. Wanneer onze winters en zomers warmer worden, zullen heel wat dieren en planten ontdekken dat het ook bij ons goed vertoeven is. We krijgen er dus soorten bij. Natuurlijk geldt de redenering ook omgekeerd. De soorten in onze streken die koude winters nodig hebben om te overleven of om zich voort te planten, krijgen het steeds moeilijker met het warmer worden van het klimaat. Sommige soorten zullen uit België verdwijnen.
Invloed klimaat op bos
de bomen bladeren krijgen. Lentesoorten als bosanemoon en boshyacint ‘voelen’ namelijk aan de hand van de temperatuur dat de winter voorbij is. Indien de winter en de lente in de toekomst warmer worden, zullen voornamelijk deze soorten de kluts kwijt zijn.
Pieter De Frenne Laboratorium voor Bosbouw Universiteit Gent Welk aspect rond bos en/of klimaat onderzoek je beroepshalve? Planten die in de kruidlaag van bossen groeien, zorgen voor het belangrijkste deel van de diversiteit aan planten in bossen. Ze zijn dus heel belangrijk. Om op de klimaatverandering te reageren en uitsterving te vermijden, hebben bosplanten twee keuzes: zich verplaatsen naar koelere gebieden (wat migratie heet) of zich aanpassen aan de hogere temperatuur (wat adaptatie heet). Wij onderzoeken hoe Franse, Belgische, Duitse en Zweedse bosplanten zich al dan niet aanpassen aan een opwarmend klimaat in Europa.
Kun je een concreet voorbeeld geven? Met behulp van piramidevormige serretjes met open dak onderzochten wij tot nu toe o.a. bosanemoon. Deze piramides warmen een klein deeltje van het bos kunstmatig op, terwijl ze bijvoorbeeld de regen gewoon doorlaten. In deze serretjes bleken de bosanemonen vroeger te bloeien en veel groter
te worden dan erbuiten. Dit is dus een vorm van aanpassing aan hogere temperatuur. Wij onderzoeken verder hoe de zaadjes en jonge plantjes het volgend jaar doen. Wat is jouw klimaattip voor onze lezers? Plant een boom! Of je nu een klein tuintje hebt, of heel veel grond, dat doet er echt niet toe. Want ook in je tuin zal je binnen enkele jaren echt blij zijn met de schaduw die je boom je gratis en voor niets levert. Vergeet je aangeplante bomen ook niet te registreren op de Billion Tree teller!
Heeft de klimaatverandering invloed op bosplanten? Uit ons onderzoek blijkt dat de klimaatverandering voornamelijk een invloed zal hebben op soorten die in de lente bloeien voordat
Wat als aanpassen of migreren geen optie is? Er zijn heel wat soorten die zich onvoldoende kunnen aanpassen aan de veranderende leefomstandigheden, waardoor ze niet langer kunnen overleven. Wetenschappers voorspellen dat over 50 jaar maar liefst een miljoen diersoorten verdwenen zullen zijn! Bovendien hebben planten en dieren vaak niet de mogelijkheid om te migreren. Zo kunnen soorten met een noordelijk verspreidingsgebied en gebergtesoorten niet verder opschuiven naar koudere gebieden. De ijsbeer is hier een voorbeeld van. Andere redenen zijn dat de mens steeds meer beslag legt op de beschikbare ruimte en dat de soorten niet snel genoeg kunnen ‘verhuizen’ in vergelijking met de snelheid van de klimaatverandering. Bergen, wegen, rivieren, … vormen bijvoorbeeld grote obstakels bij hun verplaatsing noordwaarts. Veel plantensoorten zullen dan ook uitsterven omdat ze de snelheid van de klimaatveranderingen niet aankunnen.
Als bomen voetjes krijgen … Om de klimaatverandering bij te kunnen houden, zouden bomen zich minimum 2 kilometer per jaar moeten kunnen verplaatsen. De meeste boomsoorten kunnen zich door zaadverspreiding echter niet sneller dan 100 tot 400 meter per jaar verplaatsen: ze hebben een (te) trage migratiesnelheid.
7
Invloed klimaat op bos
Mistiming: de één zijn dood is de ander zijn … Het bos is een ingenieus opgebouwde levensgemeenschap van levende en dode elementen. Alle dieren, planten, schimmels en met het blote oog onzichtbare organismen hebben onderling duurzame relaties uitgebouwd en staan in voortdurende interactie met elkaar. Als verschillende organismen niet op dezelfde manier op de klimaatverandering reageren dan kunnen van nature op elkaar afgestemde processen in de war geraken en elkaar mislopen. We noemen dit ‘mistiming’.
koolmees, kleine wintervlinder, zomereik In Vlaanderen ondervindt de koolmees reeds de gevolgen. Het menu van mezenjongen bestaat grotendeels uit rupsen van de kleine wintervlinder. Door de opwarming van het klimaat is het voorjaar echter warmer. Dit heeft twee gevolgen: de zomereik krijgt sneller blaadjes en de rupsen van de wintervlinder komen vroeger uit hun eitjes en smullen van de eerste blaadjes. Op het moment dat de koolmeesjongen uit hun ei komen zijn de meeste rupsen reeds veranderd in een onsmakelijke pop. Koolmezen berekenen het tijdstip waarop ze moeten broeden immers aan de hand van het lengen van de dagen. En dat verandert niet door een klimaatverandering. Hierdoor is er te weinig krachtvoedsel voor de jonge koolmezen en daalt de overlevingskans. Daarbij moeten volwassen mezen zoveel energie steken in het zoeken van voedsel dat het soms ten koste gaat van hun eigen overlevingskansen.
8
Invloed klimaat op bos
Slecht nieuws voor hooikoortspatiënten Stuifmeel (of pollen) is naast de huisstofmijt de belangrijkste oorzaak van ademhalingsallergieën bij de Belgische bevolking. De voornaamste allergieverwekkers zijn grassen en bomen zoals berk, els en hazelaar. Deze kunnen reusachtige hoeveelheden stuifmeel produceren, waardoor de concentratie van b.v. berkenpollen in de atmosfeer kan oplopen tot meer dan 2000 stuifmeelkorrels per kubieke meter lucht!
Veranderende bloeitijdstippen Mensen met hooikoorts krijgen klachten als ze in contact komen met pollen, dus wanneer de planten in bloei staan. Aangezien het bloeitijdstip van planten beïnvloed wordt door de temperatuur, zullen de bloeitijden veranderen door de klimaatverandering. Nederlandse onderzoekers stelden vast dat in de periode van 1990 tot en met 2000 de pollenproducerende planten in Nederland gemiddeld bijna 3 weken langer bloeiden dan in de periode 1977 tot en met 1987. Ze konden afleiden dat de start van het pollenseizoen vervroegd is als gevolg van de hogere gemiddelde temperaturen.
Meer pollen Er wordt verwacht dat ook de totale pollenproductie de komende jaren verder zal toenemen. Dit komt zowel door de temperatuurstijging als door de stijging van de CO2concentratie in de atmosfeer. In een experiment leidde een verdubbeling van de CO2concentratie tot een flinke toename (61%) in de productie van Ambrosia-stuifmeel. Ambrosia is bovendien een Noord-Amerikaans plantje dat sinds het begin van de jaren ’90 in onze streken bezig is aan een opmars, hierbij profiterend van warme zomers en herfsten van de laatste jaren. Ook van berk, els en hazelaar is bekend dat hun pollenproductie aan het stijgen is.
Een plaag in processie Heb je dat al eens gezien, een rij rupsen over de stam van een eikenboom? De rups van de eikenprocessievlinder is een bekende pestsoort in opmars. Deze vlinder houdt van warmere temperaturen en komt steeds meer voor in onze streken. Het zijn de haartjes van de rups die vervelend zijn. Ze zijn irriterend en kunnen pijnlijke reacties veroorzaken als ze in contact komen met huid, ogen, neus of keel. Probeer alle contact met de rupsen te vermijden. Is het al te laat, spoel dan je ogen en huid veelvuldig met water!
9
Invloed klimaat op bos
En het bos? D
e klimaatverandering zal ook het bos als ecosysteem uit balans brengen. Zelfs als de opwarming stopt kan het nog 2000 jaar duren voor het bosecosysteem zijn evenwicht teruggevonden heeft. De gevoeligheid van bos voor de klimaatverandering is afhankelijk van verschillende factoren: bodemtype, bostype, locatie van het bos, hoogte van de bomen,…
Droogtestress Verdroging zou in de toekomst wel eens een belangrijke spelbreker kunnen worden voor het bos. Vooral regenwouden zijn erg kwetsbaar voor droogteperiodes. Eén van de redenen daarvoor is dat regenwouden de regen bevorderen en zichzelf in stand houden. Bomen verdampen immers veel water. Grote oppervlakten bos hebben hierdoor invloed op de wolkenvorming en neerslag. In de tropen zijn bomen in sommige delen van het woud verantwoordelijk voor bijna 75% van de lokale regenval. Hoe meer bomen er verdwijnen of afsterven door stijgende temperatuur, hoe minder water ze via hun bladeren aan de lucht afgeven. Dit resulteert in minder neerslag voor de resterende bomen, waardoor nog meer bomen afsterven…een negatieve kettingreactie! En we hoeven het niet eens zo ver te zoeken… Ook in Vlaanderen is voor een vitaal en gezond bos een goede vochtvoorziening nodig.
10
Naast de els is vooral de wilg een ware ‘zuipschuit’. Een grote wilg drinkt en verdampt tot 1600 liter per dag. Dat is te vergelijken met dagelijks 8 volle baden! Gebrek aan water door het toenemende aantal droge dagen zal bomen en planten verzwakken.
Brand! De klimaatverandering heeft ook invloed op het verdwijnen van bossen door bosbranden. In 2003 ging iets meer dan de oppervlakte van België aan bos in Siberië verloren aan bosbranden. Portugal en Spanje hadden de voorbije jaren met de ergste bosbranden ooit te maken,… De kans bestaat dat de klimaatverandering ook in onze streken tot een verhoogd brandrisico zal leiden.
Stormschade Frequenter optredende stormen zullen vooral ten koste gaan van wintergroene naaldbomen. Maar ook oude beuken zijn stormgevoelig. Welke bomen sneuvelen zal vooral afhangen van de groeivorm.
Invloed klimaat op bos
Bossen zijn big business:
Ontbossing ten behoeve
ontbossing in de tropen
van natuurbehoud
Jaarlijks verdwijnt er zo’n 90.000 km² tropisch bos. Dat is ongeveer drie keer zoveel als de oppervlakte van België! Bossen zijn immers ‘big business’: er wordt massaal ontbost, want er valt een pak geld mee te verdienen. Het hout van de gerooide tropische woudreuzen is vaak zeer waardevol en bovendien kan de door ontbossing vrijgekomen grond voor andere doelen aangewend worden: veeweide, landbouwteelten, stedenbouw…
Soms wordt er in Vlaanderen bos gekapt ten behoeve van natuurontwikkeling. Vaak gaat het dan om monotoon, soortenarm (dennen)bos dat gekapt wordt voor het herstel van bijvoorbeeld heide die vroeger op die plaats voorkwam. Het herstel van zeldzame biotopen is van groot belang voor de biodiversiteit en de uitbouw van het Europese Natura 2000 netwerk. Een extra pluspunt is dat de belevingswaarde van het gebied vaak gevoelig verhoogt. Bovendien wordt het verlies aan bos elders gecompenseerd door aanplant van biologisch waardevol loofbos. Ook bij de terreinbeherende natuurverenigingen bestaat een engagement om op die manier de bosoppervlakte op peil te houden. Het klimaat hoeft dus helemaal niet te lijden onder deze vorm van natuurontwikkeling: er blijft minstens evenveel bos behouden, en als er ‘natte natuur’ ontwikkeld wordt, kunnen er op lange termijn zelfs grote hoeveelheden CO2 in de vorm van veen opgeslagen worden in de bodem.
Ontbossing gebeurt vaak illegaal. De gevolgen zijn niet te overzien: versnippering van bossen, grootschalige bosbranden, bedreigde diersoorten, bodemerosie, verstoorde watervoorziening, … Het behoud van bossen is echter niet alleen belangrijk voor de biodiversiteit en voor het levensonderhoud van de lokale gemeenschappen, maar ook voor het klimaat: bossen zijn immers immense koolstofreservoirs.
11
Invloed klimaat op bos
Grote ‘Week van het Bos’ -scholenwedstrijd (4-18 jaar)
Tijdens de vakantie start de zoektocht naar leuke activiteiten voor het volgende schooljaar. Knutselen rond of schrijven over het thema bos is leuk! Er een prijs mee winnen is nog veel leuker! Daarom roepen we alle leerkrachten in Vlaanderen op om tijdens de Week van het Bos met hun klas de wondere wereld van het bos te ontdekken op een creatieve manier. Het eindresultaat kan zowel beeldende als literaire kunst omvatten. Op de website www.weekvanhetbos.be vind je ter inspiratie een aantal ideeën, maar elke klas is volledig vrij om een eigen origineel werkstuk te ontwerpen. Per leeftijdscategorie ontvangt de winnende klas een volledig georganiseerde daguitstap (bestemming en datum in samenspraak met winnende school). Er is een breed gamma aan daguitstappen te winnen, dus als je zin hebt om met je klas op verkenning te gaan in het Dierenpark van Planckendael, Technopolis, het Chlorophyl-park in Dochamps, het Euro Space-center, het Bosmuseum Groenendaal of het Huis van de Toekomst, het Nationaal Park Hoge Kempen, … dan moet je zeker meedoen! De prijzen zijn ‘all-in’: bus, lunch en een kleine attentie zijn dus inbegrepen! Voor het basisonderwijs kan bijvoorbeeld gewerkt worden aan ‘land art’; kunstzinnig ingrijpen in het landschap is dat. De kinderen kunnen uiteraard ook knutselen, of een eigen boskrant maken. En misschien heb je wel leerlingen die hun klas voor één dag veranderen in een boomhut of een bosrestaurant? Leerlingen van het middelbaar kunnen dan weer de literaire toer op: er zijn alvast genoeg onderwerpen om over het bos een boeiend verhaal te schrijven. En waarom geen liedteksten of zelfs rapnummers over het bos? Cybertalenten kunnen dan weer hun ding doen door het ontwikkelen van een bos-website, filmfanaten sturen ons hun eigen bosfilm, … Kortom, aan inspiratie geen gebrek! Alle info én nog meer ideeën vind je op www.weekvanhetbos.be.
12
Invloed bos op klimaat
Tijd voor Actie! D
e nadelige invloed van vele menselijke activiteiten op ons leefmilieu en op het klimaat begon in de jaren ’70 door te sijpelen in het collectieve bewustzijn. Naar het einde van de 20ste eeuw toe groeide ook bij de beleidsmakers het besef dat er dringend precieze en duidelijke afspraken nodig waren om de uitstoot van broeikasgassen, en hiermee de opwarming van de aarde, terug te dringen. In 1997 spraken 36 landen af om de uitstoot van broeikasgassen gemiddeld met 5,2% te verminderen. Deze en andere afspraken zijn vastgelegd in het Kyoto-protocol. Ook ons land ging deze verbintenis aan.
Waar passen bossen in dit plaatje? Bossen oefenen invloed uit op hun omgeving, en dus ook op het klimaat. Door hun typische eigenschappen beïnvloeden ze onder meer de temperatuur, de neerslag en de luchtkwaliteit op aarde. Daarnaast halen bomen CO2 uit de lucht en leggen dit broeikasgas vast in hun biomassa.
Fotosynthese In tegenstelling tot dieren ‘eten’ bomen en andere groene planten geen voedsel om te overleven en te groeien. Toch moeten ze zich voeden...en dat doen ze op een uitzonderlijke manier! Groene planten hebben twee elementen nodig om hun voedsel aan te maken: water (H2O) en koolstofdioxide (CO2). Water halen ze met behulp van hun wortels uit de bodem en koolstofdioxide vangen ze via de bladeren op uit de lucht. Het zonlicht voorziet de nodige energie waarmee de planten deze twee stoffen omzetten tot voedsel. Door dat vermogen om koolstof uit de lucht te halen en vast te leggen zijn bossen echte ‘koolstofreservoirs’. Bovendien geven ze in ruil zuurstof af, waardoor ze ook nog eens onze ‘groene longen’ zijn. Dit wonderlijke proces wordt ‘fotosynthese’ genoemd.
Bossen: gigantische koolstofreservoirs! Dit betekent meteen ook dat goed beheer van bestaande bossen en aanleg van nieuwe bossen de toename aan CO2 in onze atmosfeer kan helpen afremmen! Uiteraard is het in de eerste plaats belangrijk dat we ons energieverbruik beperken. Bossen kunnen immers nooit de huidige koolstofuitstoot van alle menselijke activiteiten compenseren. Maar alle beetjes helpen: een deel van die uitstoot kan echt gecompenseerd worden door het bebossen en herbebossen van gronden wereldwijd. Het is één van de vele argumenten voor meer bos!
13
Invloed bos op klimaat
Dieter Cuypers Coördinator Groenhart vzw (www.groenhart.be), o.a. beheerder Vlaams Fonds Tropisch Bos Met welk aspect rond bos en/of klimaat ben je beroepshalve bezig? Onze NGO werkt rond de drie conventies van Rio, omdat bos daarin een belangrijke rol speelt. Naast biodiversiteit en de strijd tegen woestijnvorming is de derde speerpunt van onze werking dan ook het klimaat. Waarom vind je bebossing en het tegengaan van ontbossing zo belangrijk in de strijd tegen de klimaatverandering?
14
De wereldwijde uitstoot van broeikasgassen wordt voor 20% veroorzaakt door ontbossing in het Zuiden. Bossen behouden is dus een belangrijk én goedkoop middel om de klimaatverandering tegen te gaan. Bossen zijn bovendien buffers die zorgen voor een mildering van de effecten van de klimaatverandering. Door het vermijden van ontbossing kunnen we ook de biodiversiteit beschermen. Bossen aanplanten (en koolstof opslaan) is dan weer belangrijk om de strijd aan te binden met de verwoestijning. Beseffen de lokale gemeenschappen in de tropen dat 'hun bossen' zo belangrijk zijn? Het belang op wereldschaal is hen minder bekend, maar de verschillende diensten en producten die het bos hen levert (zuiver water, voedsel, hout,…) kan je natuurlijk van hun lokale schaal naar wereldschaal brengen. Spijtig genoeg worden ze geconfronteerd met allerlei noden en problemen die de ‘ontwikkelde wereld’ in hun duurzame levenswereld heeft binnengebracht. De kunst of de uitdaging is deze twee werelden te verzoenen, maar op zo’n manier dat hun
cultuur en levenswijze niet verloren gaat. Basisonderwijs, gezondheidszorg en bepaalde consumptiegoederen kosten geld. Het duurzame beheer van de natuurlijke grondstoffen waarover ze beschikken kan hen dit geld leveren; niet enkel vandaag, maar ook morgen ... Wat is jouw klimaattip voor onze lezers? Binnenkort schakel ik over op groene stroom; na een korte berekening op een aantal websites ben ik er bovendien achtergekomen dat ik volgend jaar minder zal moeten betalen! Mijn huis zit al vol spaarlampen en ‘s winters trek ik een trui aan. Dus ik vermijd overmatig energieverbruik en wat ik toch verbruik, dat ga ik groen doen! Verder: plant een boom, het is en blijft een wonder: broeikasgassen opslaan en schone lucht produceren. En in de zomer genieten van de schaduw!
Invloed bos op klimaat
Hoeveel CO2 slaan bossen op? 1 miljoen nieuwe bomen voor Vlaanderen! Bossen zijn belangrijk voor een mooier en gezonder Vlaanderen. Daarom geeft de Vlaamse overheid dit jaar het startschot voor een nieuw en ambitieus project: 1 miljoen nieuwe bomen voor Vlaanderen. Dit project kadert in The Billion Tree Campaign (de Campagne voor 1 Miljard Bomen) van de Verenigde Naties (www.unep.org). Met deze zeer succesvolle campagne willen zij het aanplanten van bomen wereldwijd stimuleren. En waar 6 miljard mensen 1 miljard bomen kunnen planten, wil de Vlaamse overheid - samen met 6 miljoen Vlamingen en de Vereniging voor Bos in Vlaanderen - er 1 miljoen bijdragen voor Vlaanderen. Ook jij kunt de daad bij het woord voegen! Neem de handschoen op, poot vakkundig een boompje in de grond en registreer deze goede daad op www.vbv.be. Zo komt de teller dankzij jouw hulp opnieuw een stapje dichter bij de 1 miljoen nieuwe bomen voor Vlaanderen! En elke boom telt, dat lees je verder in deze krant.
U
iteraard verschilt de opnamecapaciteit van bossen heel sterk, afhankelijk van de leeftijd, klimaatzone, het type bos of bodem, … Als we in Vlaanderen een nieuw bos aanleggen dan bereikt de opslag van koolstof zijn maximum na ongeveer 150 jaar. Al die jaren neemt 1 hectare (twee voetbalvelden) bos in Vlaanderen gemiddeld 11 ton CO2 per jaar op. Leggen we energieplantages aan, dan kan dit oplopen tot een indrukwekkende 55 ton CO2 per hectare per jaar. Om een idee te geven: de gemiddelde Belg stoot jaarlijks 6,9 ton CO2 uit. (Test je eigen CO2-uitstoot op www.energievreters.be!)
Bart Muys prof. aan de K.U.Leuven Welk aspect rond bos en/of klimaat onderzoek je beroepshalve? In mijn onderzoeksgroep werken we sinds meer dan tien jaar op de rol van bossen voor klimaatregeling. Recent denken we ook na over hoe bossen en bosbeheer zich kunnen aanpassen aan de klimaatverandering. Hoeveel en waar slaan bomen koolstof op? Bossen kunnen grote hoeveelheden koolstof opslaan, zowel in de bomen als in de bodemhumus. Alle levende wezens bestaan voor 50% uit koolstof. Een eikenbestand dat 300 kubieke meter hout per hectare bevat, weegt (droog) ongeveer 200 ton. Honderd ton daarvan bestaat uit koolstof.
Hoe kunnen bomen door deze eigenschap bijdragen aan de strijd tegen de klimaatverandering? Door bos te behouden vermijden we dat de opgeslagen koolstof in de atmosfeer verdwijnt en zo bijdraagt tot het broeikaseffect. Door nieuw bos aan te leggen wordt traag maar zeker koolstof uit de atmosfeer opgenomen en vastgelegd. Bij kappingen verdwijnt er tijdelijk weer koolstof uit het bos, maar de gemiddelde houtvoorraad in het bos op lange termijn bepaalt de vermindering van broeikasgassen in de atmosfeer. Die vermindering is permanent zolang het bos blijft bestaan. Door gekapt hout te gebruiken
voor langlevende toepassingen zoals huizen of meubelen, het daarna te recycleren als spaanplaat of papier om het uiteindelijk te verbranden voor de productie van energie bestrijden we het broeikaseffect. Wat is jouw klimaattip voor onze lezers? Laat je stem horen voor de bescherming van de bossen, hier bij ons en in de tropen. Eis dat voor elk bos dat moet verdwijnen een nieuw bos elders wordt aangelegd. Vraag de Vlaamse overheid om werk te maken van de beloofde uitbreiding aan speelbossen, stadsbossen en wandelbossen! Plant bomen in je tuin, straat, wijk en wijdere omgeving.
15
Invloed bos op klimaat
Hier groeit uw groene stroom: korte-omloop houtteelten De Vlaamse overheid roept de bevolking op om minder energie te verbruiken, maar ook om te kiezen voor ‘groene energie’. Groene energie is energie uit duurzame bronnen, zoals zon en wind, waterkracht of biomassa. Korte-omloop houtteelten zijn dichte aanplantingen met snelgroeiende boomsoorten, zoals wilg of populier. Eenmaal aangeplant kan zowat elke 3 jaar hout geoogst worden, dat kan gebruikt worden voor energie of als vezel in de plaat-of papierindustrie. De struiken schieten vanzelf weer uit en kunnen tot 7 maal toe geoogst worden. Een aanplanting van 1 hectare produceert jaarlijks ongeveer evenveel energie als 5000 liter stookolie! Korte-omloop houtteelten zijn bijgevolg bijzonder interessant omdat ze op korte tijd enorme hoeveelheden houtige biomassa kunnen produceren. Meer en meer particulieren en bedrijven investeren overigens vandaag reeds in een verwarmingsinstallatie op houtsnippers: je combineert het comfort van de traditionele installaties met het opwekken van groene stroom.
Uit welke overweging heb je een korte-omloop houtteelt aangelegd? Ik wil mijn bedrijf in de toekomst voor 90% zelfvoorzienend maken wat energie betreft.
Dirk Talpe Bloemist Dirk Talpe neemt deel aan het project ‘Van wilg tot warmte – een gesloten cirkel’ dat hout als brandstof in de kijker wil plaatsen. Dit project brengt korte-omloop houtteelten in de praktijk, stelt informatie ter beschikking en organiseert demonstraties (www.energiehout.be).
16
Welke bomen heb je aangeplant en waarom? Mijn korte-omloop houtteelt bestaat uit wilgen, omdat dit een snelgroeiende boomsoort is die veel biomassa kan produceren. Waarvoor zullen de bomen gebruikt worden na exploitatie? De bomen zullen bij het oogsten versnipperd worden. Na het drogen zullen ze dan verbrand worden in een hoge-rendementsketel en duurzame energie opleveren voor mijn bedrijf.
Denk je dat bomen kunnen bijdragen aan de strijd tegen de klimaatverandering? Zeker! Deze korte-omloop houtteelt zorgt ervoor dat bij de verwarming van mijn bedrijf net zoveel koolstof uitgestoten wordt als de bomen vastgelegd hebben tijdens hun groeiproces. Daarbij komt nog dat deze energie geproduceerd wordt op maar 300 meter van de plaats van verbranding. In vergelijking met het gebruik van fossiele brandstoffen is mijn ecologische voetafdruk dus vrij klein! Heb je een klimaattip voor onze lezers? Als alle mensen zich samen inspannen om ons klimaat te redden, zal het ons wel lukken. Maar dan bedoel ik wel iedereen he!
Invloed bos op klimaat
Een gouden (houten) tip: gebruik hout ! Werk mee aan bosbehoud wereldwijd:
H
out wordt gebruikt voor tal van toepassingen: palen, papier, meubelen, daken, werktuigen, schrijnwerk, vloeren, verpakkingen, … Doe maar eens de test en kijk om je heen. Beschrijf in de kamer waar je bent alle elementen die uit hout gemaakt zijn of waarin hout verwerkt is. Je telt er gauw een handje vol!
koop hout uit duurzaam beheerde bossen
Hout beschikt dan ook over een aantal unieke troeven! Het is:
▸ Hernieuwbaar: als een bos goed beheerd wordt, groeit er steeds opnieuw hout bij!
▸ Recycleerbaar: aan het eind van een eerste ‘nuttig’ leven kan hout opnieuw gebruikt worden als bijvoorbeeld nieuw meubel, verpakkingsmateriaal, papier, plaatmateriaal, of brandstof.
Het bos is tegelijk een van de duurzaamste én kwetsbaarste hulpbronnen van de mens. Mits verstandig beheer kan het eeuwig blijven voortbestaan, maar misbruik kan binnen enkele uren of weken over het lot van bossen beslissen. Het gebruik van hout als grondstof is klimaatvriendelijk als het uit duurzaam beheerde bossen afkomstig is.
▸ Koolstofneutraal: verbranding van hout voor energie is een gesloten kringloop! En bij andere toepassingen van hout blijft de koolstof gedurende de hele levensduur van het afgewerkte product opgeslagen.
Duurzaam bosbeheer houdt rekening met zowel de economische, ecologische als sociale functie van het bos. Eigenlijk betekent het dat de bosbeheerder zijn bos op zo’n manier beheert dat niet alleen wij er vandaag van kunnen genieten, maar ook onze kinderen en kleinkinderen morgen.
▸ Een materiaal met gunstige warmte-eigenschappen: het heeft een aangename oppervlaktetemperatuur en is een goede isolator.
Maar hoe kun je als consument herkennen of houtproducten afkomstig zijn uit duurzaam beheerde bossen? Via het systeem van boscertifice▸ Een materiaal waarvan de productie en verwerking minder ring: bossen die positief geëvalueerd worden, ontvangen een certificaat vervuilend en milieubelastend is dan zijn alternatieven: 4 keer en het hout uit deze bossen mag verkocht worden met een label. Het meer energie is nodig voor de productie van beton, 8 keer meer meest bekende initiatief is het FSC-label. FSC (Forest Stewardship voor PVC, 60 keer meer voor staal, en wel 130 keer meer Council) is een internationaal keurmerk dat streeft naar verantwoord voor aluminium! bosbeheer. Wereldwijd bestaan er ook nog andere certificeringssystemen waaronder het PEFC-label (Programme for the Endorsement of Forest Waarom certificCertification system). eren?
De voor delen va n een FS diverse C certific vlakken . Zo aat situ tegemoe eren zich t komen kan u als gece op rti aan de gelabeld stijgende ficeerde boseig inlands enaar vraag na hout. D houtverw eze vraa ar FSC erkende g best industrie verder to enemen en zal na aat nu al bij de . Bovend niet enke ar verw achting ien geef l potent nog t een FS iële voor ook een C certific dele du aat en dit na idelijk bewijs va n bij de houtve rk n uw ve ar alle an rantwoor oop. Het is dere ac toren in d bosbeh de sam eer enleving .
Toetred
en tot d
Contact Agents FSC groepscert chap vo or Natu ificering Tim Au ur en B denaert os: Koning Albert II-
tel.: 02 laan 20 55 bus 8, 10 e-mail tim3 27 79 00 Brus sel .audenae rt@ocan b.be
e groep
FSC gr
op maa oepscertifica at Vlaams t van de e bosbe heerde r
Het groe ps Vlaamse certificaat va n het AN boseigen private B eigenaar aars, zowel op staat open vo or alle s. enbare al haar be domeinb Zelf heeft he t ANB de sturen als ossen sn verwerve am n. Bent el bosbeh u een bo een FSC certi bitie om voor eerplan ficaat te sb eh ee conform rder met en bent u de een label? M geïnteresseerd Criteria Duu rzaam Bo aak dan in het be sbehee snel ee r n afspra halen van een ak en wi FSC ook u bi e weet verkoopt nnenko rt FSC gelabeld hout!
Er zijn al heel wat gecertificeerde producten te verkrijgen in België. Daarnaast zijn in Vlaanderen ook al een aantal grote bosgebieden FSC-gecertificeerd: het Meerdaalwoud, het Zoniënwoud, het Heverleebos, Egenhovebos en de bossen van de Lage Kempen. Waar mogelijk kies je overigens best voor inlands gecertificeerd hout: dat dient immers heel wat minder ver getransporteerd te worden, waardoor ook op dat vlak de CO2-uitstoot beperkt blijft. Het ANB is ambitieus en zal de komende jaren de verdere certificering van onze
?
Vlaamse bossen blijven stimuleren. Om dit duurzaam bosbeheer ook voor de vele kleine en versnipperde Vlaamse bossen verder mogelijk te maken en te promoten, heeft het ANB sinds eind 2006 ook een FSC-groepscertificaat. Organisaties en privé-eigenaars die dergelijke bossen beheren en daarbij de FSC-criteria respecteren, kunnen lid worden van de groep en op die manier een FSC-label voor hun bos behalen en hun hout als FSC-gelabeld op de markt brengen. Op die manier wil het ANB het behalen van een FSC-label voor alle Vlaamse bosbeheerders, ook voor privéeigenaars, laagdrempelig en zeer realistisch maken. Foto’s: Ale Lay-out: x Van Mol Patrick Van den Berghe Verantw Dirk Va oordelijke uitge n ver: Onderst Hoye eunend Agentsc Ce hap voor ntrum Natuur en Bos
Om alles over gecertificeerd hout te weten te komen, kan je een kijkje nemen op www.fair-timber.be, fsc.wwf.be of www.pefc.be.
17
Invloed bos op klimaat
Bufferende bossen B
ossen zetten niet alleen CO2 om in zuurstof en biomassa. Ze bieden ook beschutting tegen warmte, houden de bodem intact bij zware stormen, vormen een buffer tegen wind en regen,… Ongetwijfeld is het je al opgevallen tijdens een zomerse wandeling in het bos: bossen houden ons hoofd koel!
Bomen zijn cool! Veel mensen zoeken in de zomer verkoeling onder de bomen. Dat komt omdat het bladerdek van bomen heel efficiënt het invallende zonlicht tempert. Tussen de gebouwen van de stad blijft de hitte bovendien gevangen: hierdoor kan de temperatuur er tot 6°C hoger zijn dan er buiten. Als je bedenkt dat we de komende jaren steeds meer met hittegolven zullen af te rekenen hebben, dan weet je dat een aanbod van toegankelijk bos in de nabijheid van die steden héél belangrijk is. Bossen, parken, open landschappen en waterpartijen creëren koelere gebieden waar het ’s zomers aangenaam vertoeven is. Personen of organisaties die bossen aanleggen kunnen trouwens rekenen op forse subsidies van onze overheid, en ook voor de openstelling van je bos kan je financiële ondersteuning krijgen. Maar ook de vergroening van de stad zelf is belangrijk: onderzoek wijst immers uit dat bomen in je nabije omgeving ervoor kunnen zorgen dat je woning minder temperatuurswisselingen ondergaat, en dat je hierdoor tussen 7 en maar liefst 40% op je energiefactuur kan besparen! Een ideetje voor thuis?
18
Groene stofzuigers? Bomen en bos beïnvloeden ook de luchtkwaliteit. Ze produceren niet alleen zuurstof, ze kunnen de lucht ook ‘schoner’ maken. Bomen en struiken vormen immers een natuurlijke filter tegen luchtvervuiling: ze zijn in staat om stofpartikels op te vangen en vast te leggen in bladeren en takken. Hoe dichter de bomen zich bij de bron van (fijn) stof bevinden, hoe beter de filterwerking! Eén stadsboom kan ongeveer net zoveel fijn stof uit de lucht halen als er door ongeveer 10.000 autokilometer geproduceerd wordt. Stadsbossen, laanbomen en bomengordels rond industriegebieden zijn dus van onschatbare waarde als biologische filter voor een beter leefklimaat! En dat merken we ook echt aan de volksgezondheid: recent onderzoek in New York heeft bijvoorbeeld uitgewezen dat kinderen die in straten met bomenrijen wonen, minder astma hebben dan kinderen die in een boomloze straat wonen!
Horen, zien en … … bomen planten! Bomen hebben ook een positief effect op een ander soort ‘klimaat’: het leefklimaat voor de mens. Sporters houden hun inspanning langer vol in het bos dan daarbuiten. Kinderen die vaak in het bos spelen, ontwikkelen een betere motoriek. Zieken en gekwetsten revalideren sneller met uitzicht op het groen, en gezonde mensen hebben minder last van stress als ze in een groene omgeving wonen of werken. Er zijn dus wel duizend redenen om bomen te planten en bossen te beschermen!
Bos en klimaat
Partners van de Week van het Bos Vereniging voor Bos in Vlaanderen
Inverde
De Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) vzw is een milieuorganisatie die zich specifiek bezighoudt met bossen. VBV wil de bestaande bossen beschermen en nieuwe stads- en speelbossen helpen realiseren. We vinden dat bossen er voor iedereen moeten zijn: dieren, planten én mensen.
Wie meer wil leren over het beheer van bossen, groene ruimte en/of natuur, kan hiervoor terecht bij Inverde: opleidingen bos-, groen- en natuurbeheer vzw.
Elk week bezoeken tienduizenden mensen het bos. Ze gaan er heen om zich te ontspannen, te wandelen en te fietsen, te spelen met hun kinderen, wat op te steken van de fauna en flora, … Jammer genoeg is er in Vlaanderen te weinig bos. Ondanks de bescherming in de wetgeving sneuvelen er jaarlijks nog steeds te veel bossen. VBV gelooft dat bossen belangrijk zijn voor de mensen en daarom willen wij dat bossen blijven bestaan. Bomen zuiveren onze lucht, ze zetten ons aan tot bewegen en zijn de ideale plaats om de stress en het jachtige leven even te vergeten. Maar VBV wil in Vlaanderen ook graag nieuwe bossen aanleggen. Die hebben we immers dringend nodig. Daarom organiseren wij, samen met tal van partners, heel veel initiatieven zoals de Week van het Bos, de aanleg en inrichting van speelbossen en stadsbossen, het toegankelijk maken van bossen, … Maar we organiseren ook wandelingen, film in het bos, info-avonden over bosbeheer en bosbeleid, ludieke mediaacties, … Bij al die acties en initiatieven werken we aan een draagvlak voor het bos. Communicatie met en participatie van de bevolking voeren wij hoog in ons vaandel.
Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw Geraardsbergsesteenweg 267, 9090 Gontrode
09 – 264 90 50
[email protected] www.vbv.be
Het uitgebreide cursusaanbod omvat zowel theoretische cursussen als praktische opleidingen. Zo leer je in ‘Inheemse Bomen en Struiken’ alles over onze inheemse houtachtigen, terwijl je met ‘Bosbouwbekwaamheid’ opgeleid wordt tot wachter. Voor wie veilig wil leren omgaan met kettingzaag, bosmaaier of tractor biedt Inverde een aantal praktijkcursussen, met verschillende niveaus, van beginner tot gevorderde. Inverde staat in voor de opleidingen van het personeel van het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse overheid. Voor openbare besturen, brandweerkorpsen of natuurverenigingen stelt Inverde opleidingen op maat samen, van veilig werken met de bosmaaier tot het omzagen van bomen die onder extreme spanning staan, bijvoorbeeld na het omwaaien tijdens een storm. Tot slot heeft Inverde ook een specifiek opleidingsaanbod voor bosexploitanten en houtkopers in het kader van de erkenningsregeling.
Inverde: opleidingen bos-, groen- en natuurbeheer vzw Duboislaan 2, 1560 Hoeilaart
02-657 93 64
[email protected] www.inverde.be
Jouw eigen activiteit in de schijnwerpers plaatsen?
Week van het bos 2009: Autochtone bomen en struiken
Organiseer je zelf een activiteit in of rond het bos tijdens de Week van het Bos? Net zoals de voorbije jaren willen we die in de schijnwerpers plaatsen! Bovendien bieden we je ook een drukklare flyer en poster aan met het campagnebeeld en het lokale activiteitenprogramma. Tot eind september kunnen activiteiten toegevoegd worden aan de databank via www.weekvanhetbos.be. Doe dit zo snel mogelijk. Last-minute-activiteiten lopen immers het risico om een deel websitebezoekers te missen!
Zit je nu al te broeden op een leuke Week van het Bos-activiteit voor 2009? We kunnen je alvast het thema meegeven: ‘Autochtone bomen en struiken’.
19
Bos en klimaat
Waarheen van 5 tot en met 12 oktober? H
et bos is divers, zo ook de activiteiten tijdens de Week van het Bos. In gans Vlaanderen worden evenementen georganiseerd door de overheid, verenigingen en particulieren: voor elk wat wils! Om het je als deelnemer of organisator zo gemakkelijk mogelijk te maken, worden alle activiteiten opgenomen in een overzichtelijke databank. Je kan er zoeken op plaats, datum, doelgroep en type activiteit. Zo kunnen wij je meer en betere informatie geven. Zin in een leuke bosuitstap tijdens de Week van het Bos? Zie www.weekvanhetbos.be en klik door naar ‘Programma’. Kan je niet op het web? Dan kan je ook ‘1700’ bellen.
Op 5 oktober wordt de Week van het Bos feestelijk geopend. De officiële opening vindt dit jaar plaats in West-Vlaanderen. In het Rhodesgoed in Kachtem (Izegem) wordt gezorgd voor geleide wandelingen, een fietstocht met een bekende (ex-) wielrenner, bosspelen,… en dit alles natuurlijk voorzien van de nodige randanimatie voor jong en oud! Daarnaast organiseert het ANB grote publieksevenementen op verschillende locaties in de vier andere Vlaamse provincies: het Boshuis in Ravels, domein de Inslag in Brasschaat, het Pijnven in Hechtel-Eksel, het Buggenhoutbos in Buggenhout, de ANB-loods aan de Fossebaan in Liedekerke, de Speelberg in het Meerdaalwoud in Sint-Joris-Weert en de Bosuil in het Zoniënwoud in Jezus-Eik (Overijse). Meer informatie over de datum, het uur en de activiteit vind je op www.weekvanhetbos.be.
Duurzaam mobiel naar het bos D
it jaar willen we een extra oproep lanceren naar iedere bosbezoeker om op een duurzame wijze naar activiteiten te komen. Zo kan je als bosbezoeker bijdragen aan een klimaatvriendelijke ‘Week van het Bos’!
Tijdens de Week van het Bos kan je ten volle genieten van alles wat het bos te bieden heeft: de stilte, het groen, de geur van bomen en planten, … Maar met een thema als bos en klimaat kan je er natuurlijk niet omheen: ook door duurzaam mobiel naar die bosactiviteit te gaan, help je het klimaat een handje. Kiezen voor de fiets of het openbaar vervoer heeft bovendien niet alleen een gunstige invloed op je omgeving en het klimaat, maar je voelt het ook in je portemonnee. Op een korte afstand verbruikt je auto immers het meest: de motor aanzetten, schakelen, versnellen en vertragen, remmen, de motor weer afzetten; elke 15 km verdwijnt er een euro brandstof door je uitlaatpijp.
Je CO2-uitstoot beperken is makkelijker dan je denkt. Hieronder vind je 3 tips die je op weg helpen: ▸ Surf naar de activiteitenkalender op www.weekvanhetbos.be. Je vindt er vast een activiteit bij jou in de buurt of op een locatie die makkelijk bereikbaar is met de fiets of met het openbaar ver voer. Bij heel wat activiteiten is een duurzame route beschreven. ▸ ‘Slimweg’ zorgt voor ondersteuning bij het zoeken naar een duurzame route. Zo kan je gebruik maken van de routeplanner op www.slimweg.be of kan je Slimweg bellen op 070/345 346. ▸ Bij enkele van de grotere ANB-evenementen wordt nog een extra inspanning geleverd. Zo zal waar nodig een versterking gebeuren van de bestaande buslijnen of wordt een pendeldienst voorzien, wordt voor extra fietsenstallingen gezorgd, … Een uitgebreide beschrijving met plan zal je terugvinden in de activiteitendatabank en op www.slimweg.be onder ‘toplocaties’.
Colofon Verantwoordelijke uitgever: Dirk Bogaert, Agentschap voor Natuur en Bos, Koning Albert II-laan 20 bus 8, 1000 Brussel Eindredactie: Marlies Vanlerberghe | Samenstelling: Marlies Vanlerberghe, Yvonne Voermans, Lore Provoost, Lotte Meuleman, Bert De Somviele, Dirk Bogaert, Veerle De Cock, Carl De Schepper, Tom Neels, Griet Buyse Foto’s : Vildaphoto, Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw, Groenhart vzw, Servei d'extinció d'incendis i salvaments de la Generalitat de Catalunya, Veneto Region Forest Fire Service, Marc de Vos, Chantal Smitz, Erwin Brouwers, Ivo Lemaire, Michel Van de Voorde Vormgeving en inkleuring: Grafisch Bureau Dresselaers - www.dresselaers.be | Tekeningen: Charel Cambré
20
