BORSTVOEDING
Van harte gefeliciteerd met de geboorte van uw baby en welkom op de kraamafdeling van het Ruwaard van Putten Ziekenhuis! U heeft ervoor gekozen uw baby borstvoeding te geven. In deze folder geven wij u algemene uitleg over wat u van ons kunt verwachten met betrekking tot zorg omtrent borstvoeding, waarbij ons ziekenhuis werkt conform de 10 vuistregels van de World Health Organization (= WHO). De algemene informatie in deze folder geeft u een idee wat van belang is om borstvoeding te laten slagen. Het is een aanvulling op de ondersteuning die u van ons op de verlos- en kraamafdeling ontvangt en dient tevens als naslagwerk als u weer thuis bent. Wij wensen u veel geluk en gezondheid toe met uw baby!
094-270312
De 10 vuistregels van de WHO, toege-
kunnen meer dan genoeg moedermelk
past in het Ruwaard van Putten
produceren.
Ziekenhuis Vuistregel 5 Vuistregel 1
Uw baby mag drinken naar behoefte en dat
Tijdens de zwangerschap begint de voorbe-
is de eerste weken heel vaak. De borstvoe-
reiding op het geven van borstvoeding. U
ding komt daardoor goed op gang, want hoe
ontvangt informatie over de verschillen tus-
vaker u voedt, hoe meer melk uw borsten
sen borstvoeding en flesvoeding. Zo kunt u
afgeven. Uw baby wordt alleen bijgevoed
samen met uw partner een keuze maken.
als daar een medische noodzaak toe is.
Wij adviseren u ook gebruik te maken van de informatie van de verschillende borstvoe-
Vuistregel 6
dingorganisaties op www.borstvoeding.nl.
Wij leggen uit welke houding prettig is om te voeden en hoe de baby goed aan de
Vuistregel 2
borst drinkt. Pijn hoort niet bij het geven
Meteen na de geboorte ligt uw baby met het
van borstvoeding en is een teken dat u hulp
blote lijfje tegen u aan. Wij zorgen voor
nodig heeft. Vraag in die gevallen altijd om
rust, zodat u als ouders alle tijd heeft te
advies!
genieten van dat bijzondere eerste uur met elkaar.
Vuistregel 7 Soms heeft een baby bijzondere zorg nodig
Vuistregel 3
en kunnen jullie tijdelijk niet bij elkaar zijn.
Uw pasgeboren baby voelt uw warme huid
Wij helpen u dan met afkolven.
en gaat vaak al op zoek naar de borst. Die eerste kleine slokjes zijn van groot belang.
Vuistregel 8 Jonge baby’s kunnen in de war raken door
Vuistregel 4
een fopspeen of een flesje. Ze drinken dan
Uw baby mag dag en nacht bij u blijven en
niet zo goed meer aan de borst. Wij advise-
wij geven uitleg en ondersteuning, zodat
ren daarom liever geen fopspeen te gebrui-
jullie allebei wennen aan borstvoeding
ken en indien bijvoeden noodzakelijk is,
geven en nemen. Praktisch alle vrouwen
wordt in principe geen flesje gebruikt.
2
094-270312
Vuistregel 9
Als rooming-in niet mogelijk is omdat uw
Na uw ontslag uit het ziekenhuis, wordt u
baby op de couveuseafdeling is opgenomen,
thuis geholpen door de kraamverzorgende.
bestaat de mogelijkheid uw baby via een
Na de kraamtijd kunt u voor begeleiding
monitor te zien. U mag uw baby zo vaak
terecht bij het consultatiebureau en bij
bezoeken als u wilt. De laatste dagen voor
borstvoedingorganisaties, genoemd op
ontslag bestaat de mogelijkheid tot
bladzijde 11 en op www.borstvoeding.nl.
rooming-in wel (vraag hiervoor op de couveuseafdeling naar de mogelijkheden).
Vuistregel 10 Na een tijdje is borstvoeding geven voor de
Als uw baby is opgenomen op de couveuse-
meeste vrouwen makkelijk en plezierig.
afdeling is de start niet optimaal maar het
Conform de adviezen van de WHO en
geven van borstvoeding is wel heel goed
UNICEF adviseren wij u de eerste 6 maan-
mogelijk. Juist een baby op de couveuse-
den alleen moedermelk te geven. Daarna
afdeling heeft vaak de extra afweerstoffen
heeft uw baby ook ander voedsel nodig. U
nodig die in moedermelk zitten! Wanneer
ontvangt hierover meer informatie via het
kolven nodig is, ontvangt u hierover verdere
consultatiebureau. U kunt borstvoeding
informatie. Bovendien kunt u aan de mede-
blijven geven zolang u en uw baby dat
werkers van de couveuseafdeling verdere
prettig vinden.
informatie vragen over bijvoorbeeld patiëntenverenigingen voor ouders van couveuse-
Rooming-in 24 uur per dag
kinderen of over aangeboren afwijkingen en
Rooming-in betekent, dat u en uw baby dag
borstvoeding.
en nacht bij elkaar blijven in dezelfde kamer. Hierdoor leert u de signalen van uw
Borstvoeding
baby te herkennen en wordt de hechting
Het is bewezen dat borstvoeding de beste
tussen u en uw baby bevorderd. Reflexen
voeding is voor een baby. Borstvoeding
(onder andere de toeschietreflex) en hor-
-
zit vol afweerstoffen.
monen werken beter wanneer uw baby bij u
-
is altijd hygiënisch.
in de buurt is. Onrustige baby’s kunnen
-
is goedkoop en altijd op de juiste tempe-
eenvoudig extra worden aangelegd.
ratuur.
3
-
is licht verteerbaar en licht laxerend.
-
helpt tegen virale en bacteriële infecties.
094-270312
-
-
vermindert de kans op suikerziekte en
Signalen dat uw baby wil drinken
overgewicht op latere leeftijd.
-
Licht wakker worden.
vermindert de kans op middenooront-
-
Likken, zoeken, happen.
steking, astma en leukemie.
-
Zuigen op de handjes.
verkleint bij de vrouw de kans op
Huilen is een (te) laat signaal! Soms (bij-
reumatoïde artritis en borstkanker vóór
voorbeeld als uw borsten erg gestuwd zijn)
de overgang.
is het goed uw baby te laten drinken op uw
helpt de baarmoeder sneller te laten
verzoek om de spanning uit uw borsten
samentrekken zodat u minder bloed
kwijt te raken.
verliest na de geboorte. Fopspeen Vanwege deze en mogelijk andere posi-
Het is belangrijk dat uw baby gedurende
tieve gezondheidseffecten van borst-
langere tijd zonder problemen de borst
voeding, adviseert de WHO kinderen tot
neemt voordat u overweegt uw baby een
en met de leeftijd van zes maanden
fopspeen te geven. Met een fopspeen leert
uitsluitend borstvoeding te geven (dus
een baby een andere zuigtechniek aan en
zonder kunst- of bijvoeding).
zal bovendien minder vaak aangeven te willen drinken waardoor de melkproductie
Borstvoeding op verzoek
terugloopt. In plaats van een fopspeen
Wij adviseren u te voeden “op verzoek”.
geven kunt u uw baby daarom veel beter
Voeden op verzoek (ook wel “on demand”
een keer extra aanleggen.
genoemd) betekent voeden zo vaak en zolang als uw baby aangeeft. Hierbij kan de
Om deze reden wordt op de kraamafdeling
frequentie in de eerste week variëren van
voor baby’s die borstvoeding krijgen in
acht tot twaalf keer per 24 uur met min-
principe geen fopspeen gebruikt. Als uw
stens één nachtvoeding.
baby op de couveuseafdeling ligt wordt soms wel een fopspeen gegeven omdat u
De voordelen van voeden op verzoek
als ouders niet altijd in de buurt bent om
-
De melkproductie komt vlot op gang.
troost te bieden.
-
Uw baby valt minder af.
-
De kans op stuwingsproblemen is kleiner.
4
094-270312
Het geven van borstvoeding
-
Ondersteun uw borst met vier vingers
Hoewel moedermelk puur natuur is, blijkt
aan de onderkant en de duim aan de
dat het geven van borstvoeding een kunst is
bovenkant, ver van de tepelhof.
die moet worden aangeleerd. Wij helpen u
-
hier graag bij!
U kunt de onderlip van uw baby met de tepel een beetje kietelen of zachtjes tegen de kin drukken, zodat het mondje
Het kennismaken met uw baby de eerste
wijd opengaat. Vaak gaat een baby dan
uren na de geboorte is belangrijk om elkaar
met het mondje zoekend heen en weer.
goed te leren kennen. Met name huidcon-
Ga niet met de borst ook heen en weer,
tact is daarbij van groot belang. Door dit
houd de borst stil!
huidcontact worden bij u de hormonen, die
-
Als uw baby het mondje ver open doet,
nodig zijn voor de melkproductie, geacti-
brengt u uw baby naar uw borst (en niet
veerd. Wanneer u en uw baby er na de
uw borst naar uw baby!).
geboorte toe in staat zijn, helpen wij u
-
Zorg dat uw baby de tepel en een ge-
zoveel mogelijk om aan elkaar te wennen
deelte van de tepelhof in het mondje
en de baby aan de borst leggen. U krijgt
neemt.
advies hoe u het beste uw baby kunt laten
-
drinken, liefst binnen een uur na de
Let er op dat de lipjes van uw baby naar buiten gekruld zijn.
geboorte.
-
Voeden is niet pijnlijk - als het wel pijn doet vraag dan extra hulp!
Aandachtspunten voor het aanleggen -
-
-
Creëer voor uzelf wat privacy (zo nodig
Het vrijhouden van de neus van de
kunt u bezoek even een kopje koffie
baby door met een vinger de borst in
laten drinken en op zaal de bedgordijnen
te drukken is niet nodig en zelfs af te
sluiten).
raden, vanwege het risico van het
Zorg dat u ontspannen zit of ligt, dat rug
afsluiten van enkele melkgangen en
en armen goed gesteund zijn en dat u
mogelijk vervormen van de tepel,
bij zittend voeden goed rechtop zit.
waardoor de baby zijn grip verliest!
Uw baby ligt goed gesteund dicht tegen u aan.
De verpleegkundige of kraamverzorgende
Uw baby ligt met lichaam en hoofd op
kan u altijd helpen met het aanleggen van
een lijn: buik tegen buik.
uw baby. Zorg dat u zelf ook voldoende
5
094-270312
drinkt, minimaal 2,5 liter per dag. Het is
aan een borst drinkt, is van kind tot kind
normaal dat u de eerste dagen tijdens het
verschillend en varieert per voeding. Hierbij
voeden dorst krijgt. Zorg daarom dat u één
spelen de toeschietreflex, de activiteit en de
of twee glazen drinken in de buurt heeft
eetlust van uw baby een rol. Ook de samen-
staan voordat u begint met voeden. Ook is
stelling van de moedermelk verandert gedu-
het normaal dat u tijdens het voeden wat
rende het voeden.
“naweeën” voelt. Dit is een teken dat de borst goed wordt gestimuleerd waardoor de
De melk die in de melkkanalen achterblijft
baarmoeder samentrekt en u minder bloed
en bij de volgende voeding als eerste wordt
verliest.
gedronken, is minder vet dan de melk die nieuw wordt aangemaakt tijdens het voe-
Opbouwschema
den. Uw baby moet de tijd krijgen om aan
Een gezonde, voldragen pasgeborene heeft
deze “achtermelk” toe te komen om goed te
de eerste drie dagen voldoende aan de
groeien. Wissel daarom niet te snel van
eigen reserves en de eerste moedermelk
borst. Wij adviseren om de baby dezelfde
(colostrum), totdat uw melkproductie goed
borst weer aan te bieden als hij deze binnen
op gang is. Het op gang komen van de
7 minuten loslaat. Laat de baby na 10 minu-
melkproductie kan een paar dagen duren.
ten los, bied dan de andere borst aan.
Om dit te stimuleren wordt geadviseerd uw baby regelmatig aan te leggen en beide
De eerste weken heeft uw baby acht of
borsten aan te bieden (minstens acht keer
meer voedingen nodig. Daarna wordt de
per dag waarvan minstens één nachtvoe-
frequentie lager en de duur van de voe-
ding).
dingen korter omdat de melk sneller stroomt. Voeden op verzoek blijft dan wel
Wanneer voldoende melkproductie op gang
het advies. Het is normaal dat uw baby
is gekomen, is het advies per voeding één
soms ineens een dag weer meer wil drinken.
borst “leeg” te laten drinken (= tot uw baby
Op die manier verhoogt hij de melkpro-
loslaat of niet meer slikt) en de tweede
ductie weer even (= regeldagen).
borst als “toetje” te geven. Begin iedere voeding met de borst waarmee u geëindigd
Hoeveelheid borstvoeding
bent, zodat beide borsten regelmatig goed
De hoeveelheid voeding die een baby
worden leeg gedronken. Hoelang de baby
binnenkrijgt is in de eerste week niet te
6
094-270312
meten. Daarvoor zijn de hoeveelheden te
-
Uw baby heeft binnen 24 uur meconium
klein. Voor en na de voeding wegen wordt
gepoept en heeft daarna gedurende de
daarom zeker de eerste dagen afgeraden.
eerste drie/vier weken dagelijks ontlas-
Er zijn echter ook andere manieren om te
ting. De eerste ontlasting van de baby
zien of een baby goed drinkt.
heet meconium. Het is erg taaie ontlasting en ziet er gitzwart uit. In de loop
Juist drinkgedrag bij de baby
van de dagen verandert de ontlasting
-
Uw baby is goed aangelegd (zie “aan-
naarmate uw baby meer voeding krijgt.
dachtspunten voor het aanleggen”).
Zo lang een baby uitsluitend moeder-
U ziet een duidelijk zichtbare beweging
melk krijgt, zal de ontlasting zacht
van de kaakspieren bij uw baby.
blijven en soms zelfs waterig met dunne
-
Uw baby drinkt met bolle wangen.
vlokjes. De kleur kan variëren van
-
De zuigbewegingen zijn ritmisch, eerst
mosterdgeel tot lichtgroen, vanaf de
kort, daarna langer. Dit gebeurt in een
derde dag minimaal vier luiers met
vaste volgorde van zuigen, slikken en
ontlasting per dag. Na de eerste maand
ademen.
kan het zijn dat uw kind zes keer per
De pauzes tussen de zuigbewegingen
dag poept of maar één keer per tien
zijn eerst kort, aan het einde van de
dagen (!). Al deze variaties zijn normaal.
-
-
voeding worden de pauzes langer. -
-
Uw baby wil vaak drinken aan de borst.
Er is een slikbeweging te zien en/of te
Dit is geen signaal voor te weinig
horen.
voeding. Het is normaal dat uw baby soms twaalf keer per 24 uur aan de
Goede signalen bij de baby -
borst wil drinken!
Uw baby is alert bij het wakker worden
-
Uw baby valt niet te veel af. Uw baby
en is tevreden na de voeding. Uw baby
wordt in het ziekenhuis wel dagelijks
ziet er ontspannen uit.
gewogen om teveel afvallen tijdig op te
-
Uw baby heeft een gezonde kleur.
merken. Een gezonde pasgeborene heeft
-
Uw baby heeft voor de eerste keer
voldoende aan de kleine hoeveelheden
binnen 24 uur een natte luier, daarna
moedermelk die de eerste dagen be-
2-4 natte luiers per dag en vanaf dag 6
schikbaar zijn. Een beetje afvallen (5 tot
zeker 6 natte luiers per dag. De urine is
7%) is normaal.
helder en reukloos.
7
094-270312
Goede signalen bij u
tijdelijk bij te voeden. U start dan met
-
U voelt het zuigen van uw baby zonder
kolven om de melkproductie extra te stimu-
pijn (alleen het eerste aanzuigen van uw
leren. De voeding wordt gegeven met een
baby kan even een pijnlijk gevoel geven,
cupje tot 30cc.
dit zakt weg tijdens het drinken). -
-
U voelt de baarmoeder samentrekken en
Onder bijvoeding wordt verstaan
eventueel het lekken van de andere
-
bij voorkeur: afgekolfde moedermelk.
borst (vaak nog niet in de eerste dagen).
-
kunstmatige hypoallergene zuige-
U wordt licht slaperig/soezerig tijdens
lingenvoeding.
het voeden (geef hier gerust aan toe!). -
Na het voeden ziet de tepel er niet
Bijvoeden
vervormd of (wit) verkleurd uit.
In de eerste dagen/weken is de neiging om
U bent ontspannen tijdens het voeden.
bij te voeden vaak aanwezig uit angst dat de borstvoeding onvoldoende zal zijn. Een
Gewicht
gezonde voldragen pasgeborene heeft
Een pasgeborene valt de eerste dagen af.
echter niet meer vocht of energie nodig dan
Dit kan 5 tot 7% van het geboortegewicht
de eerste dagen beschikbaar is. Ook bij
zijn. Normaal gesproken is een pasgeborene
warm weer hoeft geen extra vocht te
binnen tien tot veertien dagen weer terug
worden gegeven. Het is wel van belang dat
op het geboortegewicht. In het ziekenhuis
de baby vaak en goed wordt aangelegd
wordt uw baby dagelijks bloot gewogen. Dit
zodat de melkproductie goed op gang wordt
gewicht wordt op de babydaglijst genoteerd.
gebracht.
Het maximale gewichtsverlies mag 10% van het geboortegewicht bedragen.
Wanneer bijvoeden -
Als de bloedsuikerspiegel te laag is.
Bij 7% gewichtsverlies wordt gekeken wat
-
Als uw baby 10% of meer is afgevallen.
voor extra hulp eventueel nodig is, bijvoor-
-
Als het geboortegewicht erg laag is.
eeld beter en vaker aanleggen of kolven en
-
Als uw baby onrustig blijft ondanks vaak
de moedermelk met een cupje geven.
en goed aanleggen.
Als het gewichtsverlies meer dan 10% bedraagt, is het medisch gezien nodig om
8
094-270312
Bijvoedingsmethoden
Heeft u nog vragen, stel ze gerust aan de
Als de eerste dagen toch bijvoeding moet
medewerkers van de kraam- en couveuse-
worden gegeven gebeurt dit met behulp van
afdeling.
een cupje. Niet met een fles omdat uw baby anders in verwarring zou kunnen raken door
Vitamine K en D
de verschillende zuigtechnieken. Voor grote
Direct na de geboorte krijgen alle baby’s
hoeveelheden (te veel om met een cupje te
vitamine K toegediend – 5 druppels (= 150
geven) kan het beste een fles met speen
mcg) op een lepeltje. Vitamine K is nodig
met een brede basis worden gebruikt (deze
voor de bloedstolling. Geadviseerd wordt
lijkt het meest op de borst bij het drinken).
baby’s vanaf de achtste dag tot drie maan-
Belangrijk is dan wel dat ook de zoek- en
den vitamine K te geven. Het is verstandig
hapreflex worden gestimuleerd, net als bij
dit op een vast tijdstip te geven, bijvoor-
het geven van borstvoeding.
beeld voor het aanleggen aan de borst.
Kolfapparaten
Vanaf de tweede week is ook één keer per
In het ziekenhuis kunt u gebruik maken van
dag extra vitamine D nodig – 10 mcg per
de aanwezige kolfapparaten. Bij gebruik
dag in druppelvorm. Dit geldt alleen voor
ontvangt u dagelijks schone kolfsetjes.
kinderen die borstvoeding krijgen. Vitamine
Bij vertrek uit het ziekenhuis dient u zelf
D is nodig voor een sterke botopbouw en
een eigen kolfapparaat te huren of te
mag tegelijk met de vitamine K worden
kopen.
gegeven.
Voor koop of huur van een kolfapparaat
Ook de borstvoedende moeder wordt gead-
verwijzen wij naar een thuiszorgwinkel bij u
viseerd dezelfde hoeveelheid vitamine D per
in de buurt, bijvoorbeeld Vitaal (zie
dag te gebruiken ter voorkoming van een
www.vitaal.nl).
eventueel kalktekort. Dit kunnen dezelfde
De meeste kraamzorgcentra verhuren ook
druppels zijn als de druppels die worden
kolfapparaten of lenen deze gedurende de
gebruikt voor de baby maar het mag ook in
kraamweek uit.
de vorm van een multivitamine zijn. In één pil is de juiste aanbevolen hoeveelheid opgenomen.
9
094-270312
Adviezen voor de algemene verzorging
Het is verstandig gezond en gevarieerd te
van uw borsten
eten en niet overmatig veel melkproducten
-
Denk aan de hygiëne (eerst handen
te gebruiken. U dient voldoende te drinken,
wassen, regelmatig schone kleding).
minimaal 2,5 liter per dag.
-
-
De borsten dagelijks alléén met water wassen. Door het gebruik van zeep
Besef goed, dat alcohol in de moedermelk
droogt de huid uit.
terecht komt. Wij adviseren maximaal 1
De borsten na de voeding laten opdro-
consumptie alcohol per week te gebruiken,
gen aan de lucht (dus niet afdrogen!).
aansluitend na een borstvoeding en daarna
Draag een goed steunende, niet knel-
liefst 3 uur niet voeden.
lende bh, eventueel met kompressen. -
Bij stuwingsverschijnselen (meestal rond
Ook nicotine komt in kleine hoeveelheden in
de derde/vierde dag) is vaak en goed
de moedermelk terecht.
aanleggen het belangrijkste advies (soms vooral voor uw eigen verlichting).
Medicijngebruik
Soms is vooraf kolven nodig om de
In principe kunnen de meeste medicijnen
tepelhof soepel te maken zodat de baby
gewoon worden gebruikt tijdens het geven
goed kan happen. Dit gaat het gemakke-
van borstvoeding. Wij adviseren u de bij-
lijkst met de hand. Vraag gerust advies
sluiters goed te lezen en bij vragen contact
aan de verpleegkundige of kraamverzor-
op te nemen met uw verloskundige, gynae-
gende.
coloog of huisarts.
Eetadviezen
Lactatiekundige
Eigenlijk zijn er geen beperkingen - u mag
Heeft u vragen over het geven van borst-
alles eten! Het is nooit bewezen dat bepaal-
voeding, vraagt u dan naar de lactatiekun-
de voedingsmiddelen klachten bij de baby
dige van het ziekenhuis.
veroorzaken (zoals uien of sinaasappels). Ook is nooit bewezen dat bepaalde voe-
Zij is op maandag, dinsdag, donderdag en
dingsmiddelen de melkproductie verbeteren
vrijdag van 09.00 uur tot 15.00 uur in het
(zoals anijs, venkel, cashewnoten of
ziekenhuis aanwezig. Indien nodig komt ze
kruiden).
bij u langs.
10
094-270312
Bij problemen thuis kunt u op deze dagen
Nederlandse Vereniging van
uw vraag stellen tijdens het telefonisch
Lactatiekundigen
spreekuur van 10.30 uur tot 11.30 uur via
Postbus 1444, 1300 BK Almere
telefoonnummer (0181) 65 82 15. Of stuur
Telefoonnummer 0900 52 28 of
een mail naar
[email protected].
0900 lactatie
Tot slot
Borstvoedingslijn
Heeft u na het lezen van deze algemene
Voor acute vragen op een ongebruikelijk
informatie nog vragen, stelt u deze dan
tijdstip van de dag.
gerust aan de verpleegkundigen op de
Telefoonnummer (0900) 26 77 886,
afdeling.
bereikbaar op werkdagen van 18.00 uur – 09.00 uur, in het weekend en op feest-
U kunt ook contact opnemen met één van
dagen.
de onderstaande organisaties.
Kosten € 0,45/minuut.
La Leche League
Op internet kunt u informatie over borst-
Postbus 212, 4300 AE Zierikzee
voeding en de bovengenoemde organisa-
Telefoonnummer (0111) 41 31 89
ties vinden op www.borstvoeding.nl www.borstvoeding.com
Vereniging Borstvoeding Natuurlijk Postbus 119, 3960 BC Wijk bij Duurstede Telefoonnummer (0343) 57 66 26 Deze twee borstvoedingsbegeleidingsgroepen worden geleid door goed geschoolde vrijwilligers die een uitgebreide ervaring hebben op het gebied van borstvoeding.
11
094-270312
