Borstvoeding. 100 % natuurlijk, menu op maat mama s melk heeft het allemaal 7 mama s vertellen Papa, jij bent belangrijk bij baby s borstvoeding

pu

a

a m m r u

L ekker

ge

zo

nd

&

à la carte

100 % natuurlijk, menu op maat  mama’s melk heeft het allemaal 7 mama’s vertellen Papa, jij bent belangrijk bij baby’s borstvoeding PRETTY MAMA

Borstvoeding

is gewoon de beste start.

Tia Hellebaut, meter van 'Limburg, een hart voor borstvoeding'

Prett mamay

9 16 1823 2628 8 32 3638 39 4246 51 ÍÍ Voorwoord: Borstvoeding à la carte ÍÍ Wat maakt moedermelk zo bijzonder? Interview met dr. Marc Raes ÍÍ Alle voordelen van borstvoeding op een rijtje ÍÍ Aanleghoudingen en tips ÍÍ Krijgt mijn baby wel genoeg? ÍÍ Getuigenis: 'Sommige vriendinnen zeggen ...' ÍÍ Tia Hellebaut, meter van ‘Limburg, een hart voor borstvoeding’ ÍÍ Pretty Mama: * Beha’s en borsten * Opmaaktips * Hoe kun je “ontzwangeren”?

4 6 8 9 12 14 16

* Help, mijn baby spuugt

ÍÍ Getuigenis: Een bewust ongehuwde moeder ÍÍ Getuigenis: De ouders van een tweeling vertellen ÍÍ Getuigenis: ‘Ik vond het de normaalste zaak van de wereld' ÍÍ Getuigenis: 'Niet allemaal rozengeur en maneschijn' ÍÍ Getuigenis: ‘Flesvoeding sprak mij meer aan’ ÍÍ Getuigenis: ‘Helemaal overdonderd door dat moeder zijn’

2

* Wie kan mij helpen? * Waar vind ik hulp? Contactgegevens

ÍÍ Online shoppen: de hipste adresjes ÍÍ Papa, jij bent belangrijk * Het verhaal van een papa * Hoe kan papa bijdragen? * Tips voor papa

18 21 22

ÍÍ Wat als het eventjes niet lukt? * Fabeltjes, maar ook echte problemen

ÍÍ Met zorg omringd, voor, tijdens en na je bevalling

ÍÍ FAQ: Vaak gehoorde vragen ÍÍ Limburg, een hart voor borstvoeding * Borstvoeding in het openbaar * Een label voor borstvoedingsvriendelijke horecazaken

23 25 26 27 28 30 31 32

* Horeca met een hart voor borstvoeding * Shops met een hart voor borstvoeding

ÍÍ Waar heb jij recht op? Borstvoedingspauze op het werk ÍÍ Kids en borstvoeding ÍÍ Borstvoeding en je relatie ÍÍ Bibliografie ÍÍ Colofon

34 36 38 39 40 41 42 45 46 47 48 50 51 52 54 55

3

Limburg heeft een hart voor b rstvoeding Moedermelk is erg slim samengesteld, daar kan geen enkel namaakproduct aan tippen. De melk is altijd bij de hand én op de juiste temperatuur. Stel dat de borstvoedinggevende mama ziek wordt, bijvoorbeeld, dan ontwikkelen er zich zelfs antistoffen in de melk, zodat de baby beschermd is.

rhegge

Ve Katrien

Mieke Ra maekers

ze het zo gemakkelijk vonden, en omdat ze de positieve,

We geven objectieve info en laten ook verschillende ma-

Elke dag dat borstvoeding gegeven wordt, is winst

emotionele kanten van borstvoeding geven zo fijn vonden.

ma’s in dit magazine aan het woord. Hun ervaringen met

voor de baby – beter korte tijd dan helemaal niet. Maar

Informatie geven rond borstvoeding is belangrijk. En dat

borstvoeding zijn echt niet altijd rozengeur en maneschijn.

elke mama beslist zelf. Het kan best zijn dat de “zin” er niet

willen wij vanuit de provincie, de Logo’s, Kind en Gezin

Een eerlijk overzicht bieden van het voor en tegen, is een

is, of dat het niet lukt. We vinden het vooral belangrijk jonge

en heel wat partners doen. Omdat wij geloven in borst-

must … Borstvoeding kan een unieke belevenis zijn voor

mama’s en papa’s te informeren, zodat ieder voor zich kan

voeding als beste keuze voor de baby. En omdat we

mama en baby, maar het mag geen stigma zijn als het haar

kiezen.

graag méér Limburgse mama’s willen stimuleren om

ding niet is. Interessant is dat een mama er niet alleen voor

Het is een kleine greep uit de vele voordelen van borstvoe-

borstvoeding te geven en dit zonder mama’s die een an-

staat. Professionele helpers zoals de regioverpleegkun-

Want dat is de bedoeling van ‘Puur Mama … lekker gezond

ding. Maar het loopt natuurlijk niet altijd van een leien dakje.

dere keuze maken, te stigmatiseren. Want er zit wel degelijk

dige van Kind en Gezin, de vroedvrouw of lactatiekundige,

en à la carte’!

In 2009 begon 67,4 procent van alle Limburgse mama’s

een donker randje aan de roze wolk, daar willen we heel

de huisarts, kraamzorg of borstvoedingsorganisaties kun-

Veel leesplezier ... en veel succes! 

kort na de geboorte met het geven van borstvoeding – met

eerlijk over zijn. Het vraagt misschien wat tijd eer een mama

nen haar met raad en daad bijstaan. De borstvoedings-

volle moed, of toch met het vaste voornemen om ‘het te

met haar baby op dezelfde golflengte zit. Zwangere vrou-

periode kan immers een heel mooie tijd zijn.

proberen’. Eén maand later kreeg ongeveer 56 procent

wen krijgen verhalen te horen over tepelkloven, borstont-

van alle baby's  geboren in 2009 uitsluitend borstvoeding.

stekingen, lekkende borsten, baby’s die niet bijkomen, …

Limburg wil graag het goede voorbeeld geven en borst-

Katrien Verhegge, administrateur-generaal van

Na drie maanden was dat nog 38 procent. Als mama’s

Dat kan gebeuren, maar goede tips helpen die ongemak-

voeding in het straatbeeld brengen. Borstvoeding is een

Kind en Gezin

en Gezondheid

in de eerste maanden stoppen met borstvoeding, geven

ken voorkomen. Er valt in de meeste gevallen wel wat aan

normale zaak. Daarom roept de provincie Limburg de

ze meestal twee redenen op: het is pijnlijk en ze hebben

te verhelpen. Daarom is het belangrijk om te weten welke

horecazaken en alle publieke plaatsen op om de sticker

te weinig melk. Maar ze begonnen ermee vanuit de over-

problemen er kunnen opduiken, en vooral welke oplossin-

‘Hier kan je baby rustig eten’ aan de deur te kleven. Het

tuiging dat borstvoeding de beste voeding is die je aan je

gen er zijn. Op die manier is het geven van borstvoeding

verzekert mama’s dat ze op een plek zijn waar ze op een

baby kan geven. De mama’s gingen ermee voort omdat

langer vol te houden.

rustige manier hun baby kunnen voeden.

4

Mieke Ramaekers, gedeputeerde van Welzijn

5

Wat maakt moedermelk zo bijz❤nder? Interview met dokter Marc Raes Omdat hij kinderarts is, vindt dokter Marc Raes het superbelangrijk welke voeding baby’s krijgen. Wij vroegen hem naar zijn mening over borstvoeding, en naar de voor- en nadelen ervan voor baby en mama.

Een van de redenen om te stoppen met borstvoeding is dat heel wat vrouwen zich onzeker voelen of de baby wel genoeg drinkt. Ze zijn bang dat ze te weinig melk hebben. Kan dat?

we beoordelen zijn groei en ontwikkeling. Als de baby het op alle vlakken goed doet, proberen we de ouders daarvan te overtuigen. We leggen er de nadruk op dat ze goed bezig zijn. Maar klachten van ouders wuiven we nooit weg.

Dr. Raes: Het is wellicht niet de voornaamste reden om met borstvoeding te stoppen. Ik heb er geen actuele cijfers van. Het is wel een belangrijk punt, dat aandacht verdient.

Onlangs brachten de media het verhaal dat baby’s op borstvoeding trager groeien. Klopt dat? Dr. Raes: Het is inderdaad zo dat exclusief borstgevoede

Weet wat je baby eet

kindjes in de eerste maanden een ander groeipatroon volgen dat hun leeftijdgenootjes die de fles krijgen. Wanneer ouders

en kind krijgt een goede start. En als de borstvoeding lukt,

Weten mama’s wel wat een normaal voedingspatroon van een baby is?

zich zorgen maken, probeer ik uit te leggen dat het borst­

is het goed voor mama’s zelfvertrouwen!

Dr. Raes:

gevoede kind en niet het flesgevoede kind de normale

een voeding niet zozeer als de optelsom van verschillende

Ieder haar melk

24 uur borstvoeding geven normaal. Als de baby ouder

voedingsstoffen zien, maar dat we eerder kijken wat ze voor

Zijn er ook nadelen?

wordt, zal hij efficiënter en krachtiger zuigen en dan ook

Niet dwingen

de gezondheid van het kind doet. De voeding moet juist en

Dr. Raes: Kinderen met galactosemie (een erfelijke fout in

korter drinken.

veilig samengesteld zijn, maar je moet in even hoge mate

de vertering van bepaalde suikers – red.) verdragen geen

op haar lichamelijke en psychologische uitwerking letten.

moedermelk. En sommige veel te vroeg geboren kindjes

Zou een borstvoedingscursus nuttig zijn?

Kunstvoeding moeten we ook opnieuw bekijken, want ze is

hebben aan de ’gewone’ moedermelk niet genoeg. Die

Dr. Raes: Zeker en vast! Opleiding en bijscholing is nodig

de voorbije jaren sterk geëvolueerd.

moet dan verrijkt worden met eiwitten, mineralen, vita­

voor iedereen die instaat voor de zorg van moeder en kind.

Dr. Raes:

De laatste jaren zijn de meningen over zuige-

lingenvoeding zeer geëvolueerd. Het begrip “functionele

Niet altijd! Daarom moeten we ook informatie

blijven geven. De eerste weken is acht tot twaalf keer per

voeding” kreeg meer en meer ingang. Dat betekent dat wij

maatstaf is.

minen en andere elementen. Sommige medicijnen die de

Aan mama’s moet worden uitgelegd hoe ze kunnen zien

Gezond groot

moeder moet nemen, kunnen schadelijk zijn voor de baby.

dat de borstvoeding goed verloopt. Ze moeten onder andere

Sommige vrouwen klagen dat ze zich gedwongen voelen om borstvoeding te geven. En andere die het graag willen doen maar bij wie het niet lukt, voelen zich schuldig en ongelukkig. Is er voor u een moment waarop de voordelen van borstvoeding niet meer opwegen tegen de emotionele nadelen?

Wat zijn de voordelen van borstvoeding?

Als mama besmet is met het HIV-virus en er een goede

leren hoe ze hongersignalen kunnen herkennen, hoe ze

Dr. Raes:

Dr. Raes: De baby wordt beschermd tegen infecties, zowel

vervangvoeding bestaat, wordt borstvoeding afgeraden.

best aanleggen, hoe vaak en hoe lang ze moeten voeden,

zoveel mogelijk juiste informatie krijgen over borstvoeding.

van het ademhalings- als van het maag- en darmstelsel.

Actieve TBC is een reden om de borstvoeding uit te stellen

en welke problemen ze kunnen verwachten.

Misschien moet daar op school al over gepraat worden …

Moedermelk ondersteunt het onrijpe immuunsysteem van

tot mama niet meer besmettelijk is. En als mama veganiste

het jonge kind. Ze kan ook beschermen tegen wiegendood.

is (de strengste vorm van vegetarisme, waarbij ook geen

Borstvoeding kan voor een betere gezondheid in het verdere

dierlijke producten zoals zuivel en honing worden gegeten –

leven zorgen. Chronische ziekten zoals astma, obesitas,

red.), kan dat bij de baby tot vitaminetekort leiden.

diabetes type I, coeliakie (intolerantie voor gluten – red.),

We moeten zorgen dat toekomstige ouders

Maar het moet een vrije keuze blijven. Dwingen is uit den

Als de baby last krijgt van reflux, het terugvloeien van de maaginhoud naar de slokdarm, grijpen veel mama’s naar het flesje. Is er iets aan te doen?

boze! Om borstvoeding te doen slagen, moet je alle voor- en

Dr. Raes: Meestal is spugen zo erg niet. Je moet er alleen

we dat absoluut respecteren en hen helpen zoeken naar de

iets aan doen als de baby er last van heeft. Medicijnen zijn

juiste kunstvoeding.

nadelen belichten, oplossingen aanreiken en genoeg steun bieden. Als ouders toch een andere keuze maken, moeten

aardige ziekten, zouden op latere leeftijd minder voorkomen

Vroegere persberichten meldden dat moedermelk vervuild zou zijn door onder andere DDT.

zelden nodig. En overschakelen van borst- naar kunstvoe-

indien men als zuigeling borstvoeding kreeg. Er zou

Dr. Raes: In het bloed van baby’s zijn inderdaad al POP's

ding is zeker niet de aangewezen behandeling voor reflux.

ook een goede invloed zijn op de verstandelijke en

(persistente organische polluenten zoals DDT), industriële

Je kunt de baby na de voeding een tijdje rechtop houden.

neuro-­ motorische ontwikkeling. Het moet wel gezegd

chemicaliën zoals pcb's, en dioxinen gevonden. Maar tot

Of het hoofdeind van zijn bedje verhogen, tot een hoek van

Er zijn heel wat helpers die vrouwen steunen die problemen hebben met borstvoeding. Is er nog verbetering mogelijk?

dat de wetenschappelijke literatuur niet altijd even

nu toe werden er nog geen gezondheidsnadelen voor het

ongeveer 30 graden. Dan moet je er wel voor zorgen dat de

Dr. Raes:

duidelijk is en dat de verschillende studies elkaar soms

kind beschreven.

baby veilig op de rug blijft liggen!

hart- en bloedvataandoeningen en zelfs bepaalde kwaad-

Wij moeten er vooral op letten dat we allemaal

op dezelfde golflengte zitten. Onze raadgevingen moeten wetenschappelijk verantwoord zijn. Adviezen “vanuit de

tegenspreken.

Goed bezig

buik” of “vanuit eigen ervaring” zijn niet altijd juist. Zorg-

type II, minder borst- en eierstokkanker en mogelijk minder

Past borstvoeding wel goed in onze westerse levenswijze?

postnatale depressie. De psychologische positieve effecten

Hoe probeert u een mama te overtuigen om door te zetten met borstvoeding?

verleners vanuit verschillende disciplines kunnen elkaar

Dr. Raes: De levensstijl van de moeder en de omgeving

mogen we zeker niet vergeten. De binding tussen moeder

waarin ze is opgegroeid, kan invloed hebben op haar melk

Dr. Raes: We vragen naar het eetgedrag van de baby, en

wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen volgen. 

Voor de moeder zijn er ook voordelen, zoals minder diabetes

aanvullen, maar we moeten wel altijd bepaalde regels en

en kan zo de gezondheid van het kind beïnvloeden.

6

7

Alle voordelen van borstv eding op een rijtje De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Unicef raden aan om je baby moedermelk te geven en liefst niets anders, tot hij zes maanden oud is. Nadien combineer je borstvoeding met vaste voeding. www.kindengezin.be/voeding

ÍÍ te veel cholesterol ÍÍ overgewicht

… voor jou ÍÍ Minder bloedverlies na de geboorte ÍÍ Geen werk met klaarmaken en steriliseren van flesjes.

Borstvoeding is goed … voor jouw baby

Moedermelk heb je altijd bij de hand, ideaal samen­

Moedermelk is puur natuur. Ze is tegelijk superlicht verteer­

gesteld, perfect op temperatuur – ook als je zelf niet

baar en uiterst voedzaam. Meer dan 200 bestanddelen helpen het brein, het immuunsysteem en het zenuwstelsel van je baby ontwikkelen. Al wat je kind nodig heeft, zit erin. Als je baby te vroeg geboren is, kan hij eigenlijk niet zonder. De speciale kunstvoeding voor deze baby’s haalt het niet

Aanleghoudingen en tips Als er iets nieuws op je pad komt, ben je vanzelf nieuwsgierig om er alles over te weten. Borstvoeding geven is natuurlijk en logisch, maar het vraagt ook wat handigheid. Enkele tips om er een zalig moment van te maken!

loopt minder kans op borst- en eierstokkanker en

botontkalking.

ÍÍ Als je suikerziekte hebt, verergert ze niet zo gauw, en je hebt minder insuline nodig.

op je verlanglijstje, maar een gewoon kussen kan ook. Je moet vooral de baby tegen je aanhouden, niet het kussen. Dit is goed:

goed zou eten.

ÍÍ Je

Het borstvoedingskussen Een speciaal borstvoedingskussen staat misschien hoog

Pas wanneer je goed zit, kun je echt ontspannen zijn.

Leg eerst je baby goed aan, zodat jij geen pijn hebt en hij

Zoek daarom een rustig hoekje op, want zonder stress gaat

goed drinkt. Schuif dan pas het kussen onder de baby, om

het voeden veel beter. Je kunt verschillende houdingen

de ruimte tussen je armen en je schoot op te vangen.

proberen.

Dit is fout:

bij het origineel. Moedermelk is niet alleen maar lekker; ze

ÍÍ Het is beter voor je portemonnee, want je geeft geen

beschermt de baby tegen verschillende infectieziekten. Als

geld uit aan flesjesvoeding en hebt minder dokters­

Een goed begin is het halve werk

dan kussen met baby naar je borst brengen. Je baby ligt

jij ziek bent, maakt je melk antistoffen aan om je kind te

kosten.

Maak een rustig borstvoedingshoekje voor jezelf en je

dan meestal scheef, of te hoog of te laag.

beschermen. The American Academy of Pediatrics (een overkoepe-

ÍÍ Jullie

passen perfect in onze hedendaagse zorgzame

maatschappij.

Eerst het kussen op je schoot leggen, daar de baby op en

baby. Best vooraf alles klaarleggen wat je nodig kan hebben, want met een baby aan de borst is het lastig rondlopen. Pak een slabbetje, een kussen onder je arm en een in je rug,

lende organisatie voor kindergeneeskunde) ziet sterke aanwijzingen dat moedermelk de baby beschermt tegen:

… voor de maatschappij

een glas water, een voetenbankje, kompressen voor de

ÍÍ hersenvliesontsteking ÍÍ diarree ÍÍ infecties van de luchtwegen ÍÍ darmproblemen ÍÍ oorontsteking ÍÍ infecties van de urinewegen ÍÍ wiegendood ÍÍ suikerziekte ÍÍ leukemie ÍÍ kliergezwellen ÍÍ ziekte van Hodgkin ÍÍ astma op latere leeftijd

ÍÍ Baby’s die moedermelk krijgen, zijn minder ziek. Je helpt

borst …

8

dus besparen op de kosten voor de gezondheidszorg.

Zet de telefoon en de televisie uit. (Al kan een mooie

ÍÍ Je moet niet zo vaak thuisblijven van je werk omdat je

natuurfilm wel rustgevend werken!) Je lichaam maakt in

baby ziek is.

deze tijd het hormoon oxytocine aan. Dat doet de melk toeschieten. Het wordt het knuffelhormoon of liefdeshormoon

… voor het milieu

genoemd, omdat het ook wakker wordt bij seks. Bij een

ÍÍ Als

orgasme maakt het overuren! Maar ook wanneer je

je borstvoeding geeft, hoef je niks weg te gooien.

Minder met zware vuilzakken slepen!

ÍÍ Als

er minder flesjesvoeding wordt gemaakt en ver-

voerd, wordt er ook minder energie verbruikt. 

gestreeld of gemasseerd wordt of gewoon maar aangeraakt, of wanneer je acupunctuur krijgt, voel je je dankzij oxytocine kiplekker. Het werkt het best als je rustig en ontspannen bent. Zo kun je ook een plezierig praatje houden met je baby, wat hem dan weer aanzet om goed te drinken.

9

Een comfortabele houding maakt het hele verschil

Goed aanhappen

Het borstvoedingsmoment betekent ook tijd voor jezelf.

De ene houding zal jou beter liggen dan de andere; dat is voor iedereen anders. Het is even zoeken welke houding het best

Leg de tepel juist boven de bovenlip van de baby. De baby

Je komt tot rust. Probeer niet te denken aan wat je nog

past bij jou en je baby. Belangrijk is dat jij en je baby er een goed gevoel bij hebben en dat de voeding rustig kan verlopen. Laat

moet niet alleen de tepel maar tegelijk de hele tepelhof (de

allemaal moet doen: het loopt niet weg. Zet een glas water

je armen en schouders ontspannen, want een ongemakkelijke houding houdt niemand vol. Het voornaamste is dat je baby

bruinroze kring rond de tepel) in de mond nemen, met het

klaar voor jezelf en een knabbel. Liefst geen koekjes, want

close tegen je aan ligt, helemaal aan je borst genesteld, met hoofdje, schoudertjes en heupjes op een lijn. Ook voor hem is

tongetje onder tepel en tepelhof, anders raakt de borst niet

dan hou je aan de borstvoeding onnodig gewicht over! Leg

het dan puur genieten.

goed leeg en loop je kans op tepelkloven en ontstekingen.

liever een stuk fruit klaar of een hardgekookt ei, blokjes

Laat hem net als een vogeltje het mondje eerst wijd open-

kaas, dadels, vijgen of noten.

sperren, dan gaat het goed.

Rust in je hoofd en je lijf

1

ÍÍ Zittend met de baby op schoot

2

Je hoeft niet bang te zijn dat hij stikt: zijn neusje blijft vanzelf

Rust … makkelijker gezegd dan gedaan! Als je vooraf dit

vrij. Elke baby begint het leven met een platte neus, zodat

magazine hebt gelezen, weet je al een pak meer over borst-

hij aan een klein spleetje al genoeg heeft. Als hij toch niet

voeding en dat geeft rust.

genoeg lucht krijgt, trekt hij vanzelf zijn hoofdje wel weg. Vroeger werd de mama aangeraden om de borst boven het

ÍÍ Eis niet te veel van jezelf. Als iemand voorstelt

neusje van de baby met een vinger plat te drukken, maar

om je ergens mee te helpen, neem het dan gerust aan.

dat is echt niet nodig. Als de baby goed drinkt, kun je hem

Superwoman is al lang naar sprookjesland verhuisd.

zien slikken. Je ziet de kaakjes dan bewegen.

ÍÍ Zittend in rugbyhouding

Borstvoeding: een zalig gevoel

ÍÍ Verwacht niet dat je de hele tijd op een roze wolk drijft.

Blijft je moedergevoel nog even uit na

Rechtop in een makkelijke stoel met armleuningen en een

Het is niet de bedoeling dat jullie gaan vechten, maar baby’s

De allereerste keer dat de baby zuigt, kan de prikkel zo hevig

de bevalling, voel je dan vooral niet schuldig. Hormonen

bankje of kussen onder je voeten. De baby ligt met zijn

lijfje ligt wel onder de arm aan de kant van de borst waar

zijn, dat de tranen je in de ogen schieten. Je tepel wordt

doen nu eenmaal rare dingen met je lichaam. En je

buikje tegen de buik van de mama gekeerd. Hij ligt dan met

hij op dat moment aan drinkt, en diezelfde arm en hand

zomaar even uitgerekt tot hij drie keer zijn normale lengte

wordt niet moeder van de ene dag op de andere.

zijn mondje ter hoogte van de tepel van de mama.

ondersteunen hem. Dus: linkerarm, linkerborst; rechterarm,

krijgt! Maar dat verandert algauw in een zalig gevoel. Je kan

rechterborst. Als je bijv. linkerarm en rechterborst gebruikt,

ook vlinders voelen in de onderbuik, wat erg op seksuele

gebruik je de “doorgeschoven rugbyhouding”. Het lijkt

opwinding lijkt. Alsof er een touwtje zit tussen je tepels en

genoeg slaap te krijgen.

wel een topmatch, maar dit is handig voor kleine baby’s.

je baarmoeder! Het helpt om je baarmoeder weer klein te

jij misschien ook een dutje doen. ’s Nachts kun je een

Ook als je borstproblemen hebt (stuwing, een verstopt

maken zoals voor de zwangerschap. Je hoeft je echt niet

“droomvoeding” geven: steek alleen een klein lichtje

melk­kanaaltje, grote borsten, vlakke of ingetrokken tepels)

schuldig te voelen bij die gevoelens. Het is heel natuurlijk

aan, praat niet te veel tegen de baby, hou het stil, geef

kan het prettig zijn. En na een keizersnede heb je liever

en normaal.

hem alleen een schone luier als het echt nodig is. Zo

3

ÍÍ Liggend voeden op de zij Jij en je baby liggen allebei knus tegeneen op de zij, naar elkaar toe, de tepel ter hoogte van het mondje. Ondersteun zijn hoofdje en lijfje met je hand (of met een kussen, het

ÍÍ Liggend voeden op de rug

hoofdje zelf niet op het kussen leggen, want dan ligt het hoofdje te hoog en komt hij niet recht tegenover de tepel

Gesteund met kussens onder je hoofd en schouders. Leg

te liggen)

de baby op zijn buikje, een beetje schuin op jouw buik, met zijn hoofdje op je borst. Ondersteun zijn voorhoofdje met je hand, zodat hij vrij kan ademen.

10

Als je baby slaapt, kun

voelt hij het verschil tussen dag en nacht. Weet dat je na

geen zware baby op je buik.

4

ÍÍ In het begin is het vooral een probleem om

Vergeet de tijd even … kijk en luister naar de baby. Som-

een borstvoeding snel terug in slaap valt. En niet wan-

mige baby’s hebben veel tijd nodig eer ze genoeg hebben,

hopen, ooit komt de tijd van de ongestoorde nachtrust

andere zijn kleine slokopjes. Zo krijg jij al een spannend

terug! 

voorsmaakje van zijn persoonlijkheid! Je baby kan je veel leren tijdens het voeden, als je tijd voor hem neemt.

Belangrijk … aan als Het kind ligt goed

en

ede houding hebb

n go mama en kind ee ÍÍ

z.) (goed gesteund en n doen de tepels geen pij ÍÍ melkstroom en er een goede baby goed zuigt ÍÍ oelen en soepeler aanv is, waardoor borst na de voeding ger is rstvoeding wat lan de tepel na de bo ÍÍ veranderd is. maar niet van vorm

11

heel dun en geel en ruikt niet onprettig. Zes weken lang

een hele klus; het lijkt of je niks anders meer doet. Daar-

blijft dat zo. Daarna heeft de baby minder ontlasting, omdat

naast wil je het huishouden doen, en de boodschappen, en

zijn darmpjes inmiddels geleerd hebben hoe ze de voeding

met hem gaan wandelen … Het kan wel eens te veel lijken

langer vast kunnen houden. Verschillende keren per dag of

voor een mens. Maar door het vele voeden krijg je wel meer

eens in de twee dagen is dan normaal. Met borstvoeding is

melk, en dan vraagt je baby er ook niet meer zo vaak om.

er weinig kans dat je baby verstopt raakt.

Er komt een zeker ritme in de chaos.

Als jouw baby genoeg melk krijgt, zul je ervan opkijken hoe

Soms wordt jou net als vroeger nog altijd aangeraden om

levendig en alert hij is. Als je in zijn heldere oogjes kijkt,

een strikt voedingsschema aan te houden, met een vast

straalt de tevredenheid ervan af!

aantal voedingen op vaste uren. Anders zou dat voor jou te belastend zijn en zou je de baby te veel verwennen. Maak

Krijgt mijn baby wel genoeg? Hoe weet je dat je baby genoeg krijgt? Heel simpel: als je baby groeit en bloeit! Maar voor hij zwaarder wordt, zal hij de eerste dagen na de geboorte nog wat gewicht verliezen. Geen paniek, dat is heel normaal.

Vroeger werd baby soms voor en na elke voeding op de weegschaal gelegd. Vandaag wordt het nieuwe mama’s afgeraden om een weegschaal te huren. Je gaat te veel focussen op de grammetjes die je baby aankomt of afvalt. De vroedvrouw en/of kraamverzorgende, die zelf een weeg-

Een pasgeboren baby verliest meestal zeven tot tien procent

schaal meebrengt, kan beter relativeren.

van het gewicht dat hij bij de bevalling afklokte. Ongeveer

Maar er zijn ook nog andere manieren om te weten hoe

twee weken later heeft hij dat gewoonlijk weer ingehaald.

je baby het doet. De plas- en stoelgangluiers kunnen niet

Als je baby genoeg drinkt, komt hij de eerste maand 100 tot

liegen. Na de eerste week heeft je baby vier tot zes keer

300 gram per week bij. Wanneer hij gewogen wordt, weet

per dag een natte luier. Twee tot vijf keer is het normaal

je dus al een heleboel.

dat er ook ontlasting bij is. Als hij borstvoeding krijgt, is die

12

je daar vooral niet ongerust over. Als jouw baby zelf mag kiezen wanneer hij wil eten, zal hij minder huilen, rustiger slapen en goed groeien. Op www.puurmama.be kan je een voedings- en vochtbalans downloaden en afprinten zodat je heel overzichtelijk het reilen en zeilen van je baby kan bijhouden. Als je toch nog twijfelt of graag advies wilt, neem dan contact op met een lactatiekundige/vroedvrouw bij jou in de buurt, je regioverpleegkundige

eerste voedingssignalen

van Kind en Gezin of je huisarts. Die kunnen je deskundige begeleiding geven. Iedereen heeft wel eens

Hoe vaak moet ik voeden?

hulp en steun nodig. Jij en je baby hebben recht op

De eerste weken wil hij verschillende keren per dag borst-

de beste zorgen. 

voeding krijgen, wel acht tot twaalf keer. Dat is natuurlijk

tip Huid-op-huieid r om

by tussen de wordt de ba lu n ee l et onder een Met enke gd, al dan ni le ge a am m r n van blote borste le band, maa de emotione or vo ed go rg even losse top. E baby’s is dit oeg geboren vr te or Vo by’s huilen er is meer! euse. Die ba uv co n ee s veilig al ampen. Als je effectief en st van buikkr la r de in m , bben a’s borst legt minder en he noeg op mam ge ng la e en ed een pasgebor ij weet wat go hting tepel. H ric lf ze ch zi t ui wriemelt hij … voor hem is

13

getuigenis

Sommige vriendinnen zeggen …

men meer. Alleen ben ik nog erg moe. Maar ik heb ontzet-

nen kunnen motiveren om ook borstvoeding te geven. Die

tend veel geluk met mijn man. Als hij ’s avonds thuiskomt,

zien nu ook het fijne er wel van in.’

zegt hij ‘Leg je maar in de sofa, schat!‘, en dan ruimt hij verder af. Als je omgeving je steunt, maakt dat alle verschil

Hongersignalen leren zien

van de wereld.’

‘Van een voedingsschema heb ik me bij Lorien niet veel meer aangetrokken. Liever borstvoeding geven wanneer ze

Vervelende commentaar

honger heeft dan twee uur lang een huilende baby. In het

‘Ik kan het nu wel wat naast me neerleggen, maar met Lisa

begin voedde ik tien tot twaalf keer per dag.

vond ik het heel vervelend als mensen voor de honderdste

Bij Lisa dacht ik dat ik moest wachten tot ze huilde. Zo miste

keer vroegen of ze weer moest eten, en hoe ik wist of ze

ik al haar hongersignalen. Wanneer ik haar dan eindelijk

genoeg gedronken had. Ik zeg altijd dat mijn borsten dienen

aanlegde, werd ze heel boos als de melk niet direct kwam.

om borstvoeding te geven.

Bij Lorien had ik het boek gelezen en naar andere signalen

Je kunt het aan Lorien zien dat ze goed groeit: ze weegt

gekeken. Ze geeft het heel duidelijk aan wanneer ze honger

bijna zeven kilo! Ik heb exclusief borstvoeding kunnen ge-

heeft: ze begint rond te draaien en op haar handjes te sab-

ven. Ik ga voor minstens een jaar. Ik ben echt een promotor

belen. Als ik haar oppak, gaat ze met haar hoofdje naar

voor borstvoeding geworden! Ik word dan ook soms door

mijn borst. Dat is vrij makkelijk. Ik zie het nu ook heel goed

mijn vriendinnen gebeld, als ze niet weten wat ze moeten

wanneer ze echt drinkt, of maar wat ligt te sabbelen.

doen. Ik was een van de eersten die zwanger werd. Nie-

Van buikkrampen heeft ze niet veel last. Mensen steken dat altijd op borstvoeding, maar bij vriendinnen die kunstvoeding

‘Sommige vriendinnen zeggen dat je toch nooit weet of ze genoeg gegeten heeft. Bekijk haar maar eens goed, zeg ik dan. Ze weegt bijna zeven kilo!’

geven, huilen de baby’s evenveel.

tepelhoedjes aan, maar dat wou ik niet. Na vijf weken was ik goed vertrokken, maar toen kreeg Lisa

Ik heb de laatste drie jaar echt veel bijgeleerd. Ik heb ook

een longontsteking. Ik ging haar voeden in het ziekenhuis,

de indruk dat verpleegkundigen de afgelopen drie jaar veel

heel vermoeiend. Toen ze naar huis mocht, zijn we samen

bijgeleerd hebben. Vroeger gaven ze vaak tegenstrijdig

een paar dagen bij mijn mama gaan logeren. Zo ben ik er

advies; nu zijn ze het meer eens.’ 

Leen uit Nieuwerkerken is de mama van Lisa (3 jaar) en Lorien (5 maanden). Met borstvoeding had Leen eerst veel problemen, maar ze kwam ze schitterend te boven.

was het ergste leed geleden.’

‘Thuis hebben we allemaal een jaar borstvoeding gekregen.

Tweede keer, goede keer

Het sprak dus vanzelf dat ik ook borstvoeding zou geven,

‘Bij Lorien had ik nog meer stuwing. Mijn borsten deden

daar heb ik nooit over nagedacht. Met al mijn vragen kon ik

heel veel pijn. Ik heb gesmeekt om een kolf! Wanneer ik ze

wel bij mijn mama terecht.

helemaal leeg kolfde, had ik 200 milliliter. Veel mama’s zouden

bovenop gekomen. Lisa kreeg een groeispurt: aanleggen om de twee uur, soms om het uur. Toen dat voorbij was,

Dat ik zoveel problemen zou krijgen, had ik nooit verwacht.

daar jaloers op zijn, zei de verpleegster. Zelf vond ik het

Als ik het vooraf geweten had, was ik er misschien niet aan

niet zo fijn, want Lorien kon niet drinken. Toen ik naar huis

durven beginnen. Want het ging heel moeilijk met Lisa. De

mocht, heb ik een lactatiekundige gebeld. "Haal een kool!"

eerste drie dagen had ik vreselijk veel last van stuwing. Ik

zei ze. Een kool??? Bleek dat ik kompressen moest maken

Leens goude ÍÍ Laat

Nu is het heerlijk, ik heb

geen problemen meer.

had ongelooflijk veel melk, maar ik legde verkeerd aan.

van de koolbladeren. Na drie dagen was het over!

Aanleggen, loskoppelen, de melk in een tetradoek laten

Op aanraden van de lactatiekundige heb ik een nieuw boek

lopen … Ik kon de deur niet uit. Dat duurde een dikke

gekocht, Borstvoeding heet het gewoon, van Mary Broek-

mand uit mijn vriendenkring kon me toen steunen, buiten

week. Ik zat echt te sukkelen, maar durfde niks vragen. Ik

huijsen en Stefan Kleintjes, uitgegeven bij Spectrum. Daar

mijn ouders dan. Ze gingen allemaal de fles geven. Ik ben

bleef maar aanmodderen. En dan kreeg ik nog kloven ook.

heb ik veel aan gehad. Ik raad het al mijn zwangere vrien-

dan toch mooi door die problemen gesparteld. Nu ik voor

Mijn mama zei dat het allemaal wel in orde zou komen, dat

dinnen aan. Alle mogelijke problemen staan erin, met de

de tweede keer bevallen ben, heb ik toch al wat vriendin-

dit normaal was in het begin. Een vroedvrouw raadde me

oplossingen erbij. En nu is het heerlijk, ik heb geen proble-

14

n tips

je informeren en begeleid en door een vroedvr ouw. ÍÍ Heb een b eetje geduld , want het fijne komt pas n a een paar w eken. ÍÍ Niet luistere n naar negat ief commen taar!

15

‘Je kunt je niet indenken wat voor gevoel dat is, om borstvoeding te geven’

Tia Hellebaut, meter van ‘Limburg, een hart voor borstvoeding’ Wie herinnert zich niet het memorabele moment toen Tia Hellebaut olympisch goud won? En hoe ze met volle overtuiging afscheid nam van het hoogspringen, om aan kindjes te beginnen. Intussen heeft ze haar comeback aangekondigd én is ze de trotse mama van Lotte, 2,5 jaar en van Saartje, bijna 1 jaar oud. Haar familiegeschiedenis woog zwaar op haar keuze voor borstvoeding.

is wat je kan doen. Kunstvoeding vind ik onnatuurlijk. De

gehad en van kloven, maar ik heb gewoon volgehouden.

te niet uit hoe lang ik het volhield. Ik heb enorm veel steun

natuur heeft ervoor gezorgd dat het zo werkt, en daar is een

Ik wou er achteraf geen spijt van krijgen dat ik het niet ge-

aan hem gehad. Als je partner er niet achter staat, is het heel

reden voor.’

daan had. Ik heb het dan toch nog tot vier maanden kunnen

moeilijk om vol te houden. Niet dat mijn werk het me lastig

rekken, tot mijn grote voldoening.

maakte: ik kolfde gewoon af. Dat ging eigenlijk heel vlot.

Keizersnede

Lotte had veel last van buikkrampen en reflux. Op vier

Dat ik het bij Lotte toch vier maanden heb kunnen doen,

‘Zowel bij Lotte als Saartje wou ik eigenlijk poliklinisch beval-

maanden heb ik, op aanraden van de vroedvrouw, een

daar ben ik heel blij om.

len. Ik had al een zelfstandige vroedvrouw gecontacteerd. Zij

flesje anti-refluxpap gegeven. Toen had ze geen krampen

De combinatie van twee kindjes en borstvoeding was niet gemakkelijk. Maar ik leerde snel een aantal trucjes om Lotte

heeft mij vooraf begeleid en informatie gegeven over beval-

meer en de reflux was beter. Dat was toch een hele opluch-

‘Ik heb zelf geen borstvoeding gekregen, en wij zijn een

ling en borst­voeding. Ik heb veel van haar geleerd. Het was

ting. Wanneer ik haar borstvoeding gaf, sliep ze twee uur

erbij te betrekken en bezig te houden. Als Saartje borstvoe-

familie van allergieën. Alleen mijn broer heeft wel even borst-

eigenlijk de bedoeling dat ze mij zou begeleiden tot ik naar

daarna niet en huilde van de krampen. Ik heb alles gepro-

ding kreeg mocht Lotte een boekje gaan halen en bij mij

voeding gekregen en dat is de enige die geen astma, ec-

het ziekenhuis moest, en de dag erna, en dat ik dan naar

beerd: geen kaas eten, geen melk drinken, alles gelaten wat

komen zitten om samen te lezen. Of ik zorgde ervoor dat we

zeem of andere allergieën heeft. Ik was een maand te vroeg

huis kon. Maar het is helemaal anders verlopen. Zowel Lotte

zogezegd niet goed zou zijn voor de borstvoeding. Ook bij

samen iets rustigs begonnen te spelen voor ik borstvoeding

geboren en om een of andere duistere reden is mijn mama

als Saartje lagen in stuit. Ze zijn allebei met een keizersnede

Saartje heb ik borstvoeding gegeven. Maar zij had nog

ging geven. Ik gaf haar soms ook leuke opdrachtjes.

nooit gevraagd of ze borstvoeding wou geven. Ik moest naar

gekomen.

meer last van reflux en krampen. Na zeven weken heb ik

Ook met borstvoeding in het openbaar heb ik nooit

de couveuse en zij moest flesjes geven. Dat heeft ze eigenlijk

Borstvoeding is beide keren helemaal anders verlopen.

mijn buikgevoel laten spreken en ben ik overgeschakeld naar

problemen gehad. In Spanje heb je er wel speciale ruimtes

wel heel spijtig gevonden. Als kind ben ik ook heel veel ziek

Bij Lotte wou ik zeker drie maanden borstvoeding geven.

sojamelk. Vanaf de eerste dag waren zowel de reflux als de

voor, in shoppingcentra en zo. Daar wordt het niet zo in het

krampen achter de rug.’

openbaar gedaan. Ik legde er gewoon een handdoek over,

geweest.

In het begin wou ze niet drinken. De eerste dagen waren

Borstvoeding doe je gewoon. Bij ons was er nooit twij-

heel moeilijk. Maar ik moest en zou aan die drie maanden

fel over: als je een kind krijgt, geef je borstvoeding. Aan

geraken! De vroedvrouw is drie maanden lang nog geregeld

Dat unieke gevoel

prettig. Wanneer ik nu op restaurant ga, zoek ik er een uit

de andere kant begrijp ik wel dat sommige mensen het

langsgekomen om te helpen. Ik kon haar altijd bellen. Ze

‘Ik heb spijt dat ik het telkens niet tot zes maanden heb kun-

waar er een speelhoekje voor kinderen is.

maar sommige vrouwen vinden dat misschien toch niet zo

niet zien zitten. Voor mij was het de meest natuurlijke zaak

heeft me geleerd hoe ik Lotte juist moest aanleggen. Maar

nen volhouden. Ook mijn partner was ervan overtuigd dat

Wanneer je met borstvoeding stopt, mis je ook wel dat

van de wereld. De natuur heeft ervoor gezorgd dat het zo

Lotte kwam niet goed op haar gewicht, en de borstvoeding

borstvoeding het meest natuurlijke en gezonde is dat je voor

contact met je kind. Vooraf heb je er geen idee van, wat voor

is, dus ga ik ervan uit dat borstvoeding geven het beste

verliep redelijk moeilijk. Ik heb heel veel last van stuwingen

een baby kunt doen. Hij was sowieso trots op mij, het maak-

gevoel dat is om borstvoeding te geven.’ 

16

17

Pretty mama

Martine

Eva

beha’s en borsten

De borstvoedingsbeha van MAMMAE: discreet, handig en aantrekkelijk

Eva: Ik was bevallen in januari en in april was het uitzon-

bedrijf op te richten. Maar omdat wij zo enthousiast waren

beha, met een waterprooflaagje en uitwasbaar. Op dat idee

derlijk warm, het was toen bijna 30 graden. Ik durfde echt

en de mama’s zo dol op onze borstvoedingsbeha, hebben

zijn we gekomen omdat Eva allergisch was voor de weg-

Tot nu toe waren borstvoedingsbeha’s vooral een noodzakelijk kwaad: handig, maar niet bepaald aantrekkelijk. Er was natuurlijk een vrouw nodig om daar verandering in te brengen! Of beter gezegd: twee vrouwen … Martine Boonen is mama van 2 dochters, Emma (bijna 5 jaar) en Sam (bijna 3 jaar). Haar zakenpartner/vriendin Eva Boonen is mama van Daan (bijna 5). Ze hadden geen van beiden ervaring met het ontwerpen van lingerie. En toch is dat precies wat ze hebben gedaan: een beha ontworpen, en dan nog wel een bekroonde borstvoedingsbeha! Vanwaar kwam dat lumineuze idee?

geen open bloesje aantrekken, want die borstvoedingsbeha

we uiteindelijk ons bedrijf “BEAUnen” opgericht. We wer-

werpborstkompressen. De beha’s zijn te koop in lingerie-

kwam overal bovenuit. Martine had hetzelfde probleem.

ken nu meer dan fulltime voor onze eigen zaak.

zaken, zwangerschapszaken en speciaalzaken in verschil-

18

Daar moest iets aan veranderen! Martines schoonzus had

lende landen. Alle verkooppunten weten wel hoe ze de

leren naaien en toen we haar hadden uitgelegd wat we voor

Martine:

Het was niet de bedoeling om rijk te worden.

beha moeten aanmeten. Wij gaan sowieso een opleiding

ogen hadden, heeft ze uit twee oude beha’s ons ideaal-

We vonden het gewoon jammer dat veel vrouwen afhaken

organiseren in samenwerking met een vroedvrouw, die dan

beeld samengesteld. We kregen een fabrikant zo ver om

met borstvoeding te geven omwille van praktische proble-

ook kan uitleggen hoe een borstvoedende borst verschilt

een prototype te maken. In het uitvinderprogramma ‘De Be-

men. Een goede beha kan veel oplossen. Maar je moet

van een gewone borst. Een borstvoedingsbeha mag enkel

denkers’ op tv, zijn we tot in de halve finale geraakt. En we

die echt eerst passen, voor je hem koopt. De beugel moet

passend zitten als je borsten gevuld zijn met melk.

wonnen de ‘Startersaward’ van 10.000 euro van Comeva.

op de ribben rusten. Dat moet je echt laten opmeten in de

Toen hebben we ons prototype kunnen betalen. Dan

winkel. Als een vrouw een verkeerde maat beha koopt, kan

Eva: Alle verkooppunten krijgen een handleiding over het

hebben we uitgezocht hoe we ons product konden laten

dat problemen geven. Dat willen we niet. Wij blijven echt

aanmeten van de beha. De mama’s kunnen op onze web-

beschermen. Dat kostte ook héél wat geld. De 10.000 euro

trouw aan onze missie, en dat is borstvoeding promoten.

site ook een handleiding downloaden zodat ze op voor-

was snel op!

We zouden het erg vinden als vrouwen zouden stoppen

hand kunnen bekijken waar ze op moeten letten. Zo moet

met borstvoeding door een verkeerde beha, die afknelt. Dat

je de opening goed kunnen opentrekken zonder dat dit de

Martine: Toen we op tv waren geweest, kregen we heel

hadden we zelf ook fout. We droegen eigenlijk beha’s met

borst afknelt. De mama’s vinden het geweldig dat ze dis-

veel reacties. Van vroedvrouwen, mama’s, papa’s ... Ieder-

een omtrek die te groot was. Dan komt de beugel op een

creet kunnen voeden en dat de beha gebruiksvriendelijk is.

een bleef zeggen dat we ermee door moesten gaan. On-

verkeerde plaats. Eigenlijk moet de verkoopster beginnen

Bovendien vinden ze hem ook mooier en dat vinden de

dertussen is ons idee meermaals bekroond als uitvinding

met op te meten hoe breed je bent en daarvan vertrekken.

papa’s dan weer leuk.

en wordt de beha internationaal genomineerd voor allerlei

Als je omtrek goed is en je trekt je beha aan, dan zie je on-

innovatie awards.

middellijk of die knelt of niet. Je moet de beha aantrekken

Martine: De vroedvrouwen zien ook wel dat de mama’s

met een borstkompres en je vinger erachter kunnen steken.

er trots zijn dat ze borstvoeding geven. Dat ze het niet meer

Eva: We hebben het lang gecombineerd met onze vaste

Zo weet je dat er genoeg ruimte is als je borsten zich vullen

verstoppen. Ook onze nieuwe beha voor de grotere cups

jobs en dat was toch wel zwaar. Iedereen maakte ons wel

met melk.

“mammae Plus” biedt veel voordelen. Door de super onder-

bang dat het in deze tijd geen goed idee was om een eigen

De borstvoedingskompressen zijn in dezelfde kleur als de

steuning heb je minder kans op tepelkloven en striemen.

19

Eva: Borstvoeding geven is niet altijd rozengeur en mane-

Eva: Je kunt dat maar één keer met je kind beleven. Het is

Hoe krijg ik mijn stevige borsten terug?

schijn. Som is het echt op je tanden bijten. Maar er zijn ook

zo jammer als je dat moet missen. Ik heb er echt heel erg

Borstvoeding geven heeft het prettige neveneffect dat je

momenten dat het heel goed gaat en dat het héél fijn is.

van genoten.

borsten krijgt waar elk fotomodel jaloers op is. Maar alles is aan de zwaartekracht onderhevig … Daarom kun je best nu

Gelukkig had ik een vroedvrouw die ik altijd kon bellen. Je krijgt van iedereen goedbedoelde raad en je weet niet meer

Martine: Bij borstvoeding komen er hormonen vrij die je

alvast in actie schieten. Stevigheid hangt grotendeels van

goed naar wie je moet luisteren, wie gelijk heeft. De vroed-

echt gelukzalig maken. En je bent verplicht te gaan zitten,

jou af. Daar kun je dus iets aan doen. Hier volgen een paar

vrouw weet waarover ze spreekt. Veel vrouwen zijn onzeker,

want je kan niet poetsen en opruimen. Je maakt vanzelf

tips, om ook later met stevige borsten uit te pakken.

hebben het gevoel dat het bij iedereen goed gaat en bij hen

tijd en ruimte vrij om te genieten van je kind. En dat je er

ÍÍ Onder de douche: tijdens het douchen de borst vijf

niet. Iedereen die ik ken, heeft moeilijke momenten. Daar

een stijlvolle borstvoedingsbeha bij draagt, is mooi mee-

minuten met een stevige straal koud water bewerken.

moet je eerlijk over kunnen praten.

ge­nomen! 

Ga hierbij in cirkelvormige bewegingen tewerk. Vermijd de tepel. De koude heeft een samentrekkende werking

Ik sta helemaal achter borstvoeding, maar ik kan wel be-

op de weefsels en werkt daarom verstevigend.

grip opbrengen voor vrouwen die afhaken en kunstvoeding gaan geven, als het fysiek en mentaal te zwaar wordt. Als je

verstevigende olie. Liftende bewegingen maken, met

borsten op springen staan en heel erg pijn doen …

druk naar boven toe.

Martine: … of als er dan ergens een baby begint te huilen, dan beginnen je borsten spontaan te lekken … Pfff …

Opmaaktips

ÍÍ Na de douche: de borst masseren met een voedende

Hoe je een beha aantrekt

ÍÍ Oefeningen om de grote en kleine borstspier te verstevigen:

Dat zijn de dragers van de borst.

Hoe steviger ze zijn, hoe beter de borst tot haar recht

Eva: … of je bent gaan winkelen en je borstkompressen

komt. Enkele eenvoudige oefeningen:

zijn niet snel genoeg vervangen en je hebt een strak bloesje

Geen overbodige raad, want heel wat vrouwen zitten

aan en dan krijg je van die natte vlekken. Dat hoort er al-

ermee te knoeien.

Prett mamay

Als jonge mama heb je weinig tijd voor jezelf, maar net zoals elke vrouw, wil je graag mooi voor de dag komen. Elke mama wil een ‘yummy mummy’ zijn, geen slons. Met de juiste make-up zie je er niet overdreven opgemaakt uit, maar wel stralend. Enkele tips om er snel op je best uit te zien, voor je met je baby de deur uitgaat.

* handen tegen elkaar duwen: de handen worden tegen elkaar geplaatst ter hoogte van de borsten.

Na een zwangerschap kan je huid er wat vaal en schilferig

Duw de handpalmen tegen elkaar en hou de druk

uitzien. Het slaapgebrek doet er ook geen goed aan. Scrub-

Trek de bandjes over je schouders. Buig voorover en leg je

vijf seconden aan. Laat geleidelijk los. Herhaal deze

ben en je huid goed hydrateren is dus de boodschap en

Martine: Geen wonder dat het in België niet zo best ge-

borsten in de cups. Maak de beha aan de achterkant vast.

beweging enkele malen. Hierbij is de spanning van

bovendien ook de perfecte basis voor een mooie make-up:

lemaal bij, hé!

steld is met borstvoeding. Dat is voor een groot deel te

Duw je borsten vanaf de zijkant naar het midden van de

wijten aan de korte vakantie die je krijgt om borstvoeding

cup. Verstel de bandjes zo dat je borsten in het midden van

te geven. Als je kijkt naar landen als Zweden en Finland,

je borstkas liggen en de lijn natuurlijk oogt.

die mama’s mogen bijna een jaar thuisblijven! Die geven bijna allemaal borstvoeding. En als je de grens oversteekt,

Je moet de beha zeker terughangen in het rek wanneer …

in Nederland, is de situatie ook heel anders. Als het je in België lukt om de beha te verkopen, zegden ze mij daar, lukt het ook in ieder ander land. Bij ons is het inderdaad niet makkelijk. Als je ouderschapsverlof neemt, krijg je minder dan iemand die werkloos is. 300 euro minder! Je moet wel

ÍÍ je borsten aan de zijkant of bovenkant uitpuilen; neem dan een grotere cup

ÍÍ de

beugel op de borsten zit; neem dan een omtrek

kleiner en een cup groter

kunnen rondkomen.

ÍÍ de beha achteraan omhoogtrekt; neem dan de omtrek

Eva: Ik heb er spaargeld voor moeten gebruiken. Goed, ik

ÍÍ de cup bovenaan niet mooi aansluit of de beugel niet

kleiner en een cup groter heb dan wel geen onthaalmoeder moeten betalen, maar toch …

tegen de ribbenkast rust

ÍÍ je borsten samengeperst worden als een worst; neem dan een cup groter.

Martine: Het zou toch moeten kunnen dat de financiële

de grote borstspier voelbaar. * stretchen van de borstspier: ga op het puntje van een stoel zitten, met een rechte rug, en weef de

Na het aanbrengen van een dagcrème kan je onder je ogen

handen tegen het achterhoofd in elkaar. Breng de

een camouflage aanbrengen met de vingertoppen. Door er

ellebogen zo ver mogelijk naar achter en hou deze

lichtjes op te kloppen, smelt het product in de huid. Dat

spanning 30 seconden aan. Deze beweging wordt

geeft jou een frissere uitstraling en camoufleert eventuele

enkele malen herhaald. De spieren van de bovenrug

donkere ringen.

en de schouders worden hierbij gespannen, maar

Breng een beetje fond de teint aan op de oneffenheden.

de borst komt volledig open te staan.

Werk goed uit over de kaaklijn en naar de hals.

ÍÍ Een juiste lichaamshouding:

Borsten moeten

gedragen en niet weggestopt worden. Hierbij worden

2. zonnepoeder

de schouders goed laag gehouden (ontspannen) en

Daarna met een grote make-upkwast zonnepoeder aanbrengen,

licht naar achter gekanteld. De borst komt hierbij naar

liefst zonder glitter, want dat accentueert rimpeltjes.

voren. Mensen die hun borsten ‘verbergen’ kunnen een laag zelfbeeld hebben, onder veel stress staan of door

3. oogschaduw

de jaren heen een foute lichaamshouding hebben aan-

Oogschaduw is geen must, zeker niet overdag. Voor een

genomen.

glamourlook volstaat het om enkel in de binnenste oog-

tussenkomst opgetrokken wordt. Als je bekijkt wat je bespaart op de dokterskosten … Je weegt toch ook minder

1. camouflage

hoek een beetje glanzende oogschaduw aan te brengen, Met dank aan de Schoonheidsschool.

liefst in een lichte kleur.

op de ziekteverzekering.

20

21

Tip 10-20 procen

4. blush

ÍÍ Doe eventueel beroep op kraamzorg. Op die

Een roze of abrikooskleurige blush is zomerfris en jeugdig.

manier kun je rustig wennen aan de nieuwe situatie en

Hiermee ook even over het bovenste ooglid poederen. Dat

kun je overdag wat extra rusten doordat je hulp krijgt bij

geeft een natuurlijk resultaat.

5. mascara

andere dagelijkse verplichtingen.

ÍÍ Ga sporten.

Door te bewegen voel je je fitter en

verbeter je je conditie. Kies voor een sport die je leuk

Kun je zowel in bruin als zwart aanbrengen. Je krijgt een

vindt. Ga bijvoorbeeld zwemmen of volg een les aero-

volle en uitgesproken blik door aan de wimperaanzet te

bics. Wandelen of fietsen doen ook wonderen. Maar ga

starten en met een draaiende beweging naar de puntjes te

niet meteen na de bevalling als een idioot fitnessen. Je

rollen. Hoe meer laagjes je aanbrengt, hoe intenser je oog-

lichaam heeft de tijd nodig om te herstellen. Bespreek

opslag. Gebruik dan een wimperkammetje, zodat er geen

eventueel met je verloskundige of huisarts wanneer je

klontertjes achterblijven.

weer echt kunt gaan sporten. Drink voldoende na het sporten.

6. lipgloss De finishing touch! Een gloss geeft meer volume aan je lippen. Je kan zelf kiezen of je een gekleurde of trans­parante versie gebruikt.

ÍÍ Onderneem dingen met je baby.

Ga met hem

zwemmen, volg een cursus babymassage of ga heerlijk

Fabeltjes, maar ook echte problemen. Met tips!

wandelen met de kinderwagen.

ÍÍ Zorg ervoor dat je minimaal één keer in de week kunt uitslapen.

Gouden tip

Wat als het eventjes niet lukt?

ÍÍ Ligt je kleintje te slapen? Ga dan niet in een noodtempo strijken, opruimen of koken. Geniet er juist van dat

je even je handen vrij hebt. Neem een bad, lees

bevalling sta je er niet alleen voor.

ÍÍ De

Gun jezelf rust en ruimte, tijd en geduld. Je mag alle ver-

baby moet wachten met drinken tot je melk toe-

schiet.

ÍÍ Je borsten worden er lelijk van. ÍÍ Als je borstvoeding geeft, mag

trouwen hebben in jezelf en je baby. Samen komen jullie er wel. Luister naar je hart. Klamp je niet vast aan regeltjes. je geen dingen eten

zoals bloemkool, uien, kaas, asperges en dergelijke,

geeft, is het aan te raden een zonnecrème aan te brengen.

niet gesproken hebt.

want je melk krijgt er een slechte smaak van.

schapsmasker” wil krijgen, de eigenaardige bruine vlekken

partner.

die het gezicht van zwangere vrouwen kunnen ontsieren.

vooral ouders geworden. Vergeet niet dat jullie ook ge-

Door de geboorte van jullie kind zijn jullie

liefden zijn! Reserveer dus een tafeltje bij jullie favoriete Met dank aan visagiste Audry Daniels van het schoonheidsinsituut Bo.

Italiaan of ga gezellig naar de film.

ÍÍ En last but not least: accepteer dat je je

Gun jezelf de tijd om te “ontzwangeren”! Hoe je op een plezierige manier went aan het mama zijn, en andere tips ÍÍ Neem tijd voor jezelf. Laat je partner babysitten of schakel opa en oma in. Als je tijd voor jezelf hebt, kun je doen waar jij zin in hebt. Ga naar een vriendin, plan een beautydag (sauna, kapper, schoonheidsspecialist) of doe fijn helemaal niets (slapen … !).

ÍÍ Je moet veel melk drinken om zelf melk aan te kunnen maken.

ÍÍ Je moet elke dag een grote pint zwaar donkerbruin bier drinken.

Vertrouw op je intuïtie! Je zit meestal wel goed als het goed aanvoelt.

Maar wat, als het even niet lukt? Probleem 1: De melk komt maar traag op gang, of de baby wil wel héél vaak eten Dat is heel normaal. De baby wordt met een heel klein

Vergeet dit maar gauw, want het is onzin. Dit waren er maar

maagje geboren, waar maar 5 à 10 ml in past. In de buik

enkele; jij hebt er waarschijnlijk nog veel meer gehoord,

kreeg jouw baby continu eten via de moederkoek, nu moet

Een zwangerschap, bevalling en

zoals: ‘Ik had niet genoeg melk / Mijn moeder kon geen

hij nog aan de tussenpauzes wennen.

moeder worden, zijn heftige gebeurtenissen in je leven.

borstvoeding geven, dus ik ook niet / Mijn melk was niet

Vaak voeden trapt de hormonen aan de gang die op hun

Bovendien is je hormoonhuishouding behoorlijk over-

voedzaam genoeg / Mijn baby wilde mijn borst niet / Ik

beurt de melkklieren een duwtje geven om melk te maken

hoopgegooid. Leg je erbij neer dat je soms om niets in

moest stoppen want er zat bloed in mijn melk / Dat was

(prolac­tine) en die te laten stromen (oxytocine). Hoe vaker

tranen uitbarst, vergeetachtig en moe bent. Over een

niks voor mij, ik was na een paar dagen al oververmoeid / Ik

je de baby laat drinken, hoe meer melk er wordt gemaakt.

tijdje voel je je weer heel anders. 

heb ingetrokken tepels en kon de baby dus niet aanleggen

Bij borstvoeding gaat het zoals met de meeste dingen in

/ Het deed … zeer’

het leven: het is een kwestie van vraag en aanbod. Als je

Een mens zou van minder de moed verliezen. En toch kan

baby veel melk vraagt en jij hem die vaak aanbiedt, zal hij

98 procent van de vrouwen borstvoeding geven! Zelfs tijdens

er ook veel krijgen.

een hongersnood heeft een mama nog genoeg melk.

Dit kan helpen:

Het begint al met de juiste informatie. Er bestaan

ÍÍ Geef minstens 8 borstvoedingen per dag, op het ritme

verschillende boeken en websites over borstvoeding (www.

van de baby; gooi dat strikte tijdsschema maar in de

puurmama.be/leestips). Kind en Gezin, vroedvrouwen,

prullenmand.

anders voelt nu.

Met dank aan de Schoonheidsschool.

Prett mam y a

lactatiekundigen en borstvoedingsorganisaties kunnen

22

meemaken. Eens je weet hoe borstvoeding werkt en hoe je de baby aanlegt, ben je al een eind op weg. Ook na de

een tijdschrift of bel eindelijk die vriendin die je al weken

ÍÍ Plan zo nu en dan een avondje uit met je

je vertellen waar en wanneer je een informatieavond kunt

Fabeltjes over borstvoeding

Tijdens je zwangerschap en de periode dat je borstvoeding Ga liever niet onder de zonnebank, als je geen “zwanger-

t van de zwan gere vrouwen heeft een erns psychische klac tige ht, waar ze hu lp voor nodig heeft. De baby van die mam ’s a’s lijden daar natuurlijk ook onder. Huid-op huidcontact, di rect na de beva lling, ongeacht borst- of kuns de keuze van tvoeding, kan helpen voor ee n goede bindin Borstvoeding g. is ook een plus . Er komt dan vrij, dat het st veel oxytocine resshormoon dempt. Mama zal minder ba zijn. Hoe mee ng r pieken van dit knuffelhorm oon, hoe mee mama openst aat voor ande r ren en hoe rust iger het kind. er toch medic Als ijnen moeten worden gege ven, kan er ie worden gevond tsen dat de bors tvoeding niet in de war stuurt.

ÍÍ Stel

nooit een voeding uit omdat je bezoek hebt. Als

23

je het niet prettig vindt om borstvoeding te geven met

Probleem 4: Je hebt niet genoeg melkklieren

bezoek erbij, vraag dan of ze je even willen excuseren.

Dit komt zelden voor. Grote of kleine borsten hebben er

ÍÍ Leg het kindje goed aan. ÍÍ Als de baby normaal aankomt, hoef je geen kunstvoeding bij te geven.

niets mee te maken. Kleine borsten kunnen prima melkklieren hebben, terwijl grote borsten soms vooral uit vet bestaan.

Binnen een paar weken zullen jij en de baby het juiste ritme

Dit kan helpen:

beethebben en zal alles veel makkelijker gaan.

ÍÍ Veel

Probleem 2: Baby wil niet eten, is slaperig en suf

ÍÍ Zelfs

bij de bevalling. Ook als de bevalling lang en moeilijk was, heeft de baby tijd nodig om bij te komen. Of misschien is hij iets te vroeg geboren, en drinkt daardoor minder sterk.

ÍÍ Probeer eens een andere houding: meer rechtop of juist meer liggend.

Zeker in de eerste maanden laten veel baby’s geregeld boertjes, waarbij er wat melk terugkomt. Dat kan kort of lang na het drinken gebeuren, soms de hele dag door. Dit noemt men ook oprispen of regurgiteren.

ÍÍ Hou

al produceer je maar een heel klein beetje melk,

het blijft altijd de moeite om dit aan je baby te geven.

ÍÍ Voel je niet schuldig: je hebt het geprobeerd en je hebt er je best voor gedaan.

ÍÍ Een goede troost: er bestaan tegenwoordig kunstvoe-

je baby na de voeding een tijdje rechtop, tot hij

een boertje laat. Maar leg wel een slabbetje op je schouder!

ÍÍ Beweeg je baby na de voeding zo weinig mogelijk. Niet

knuffelen stimuleert je melkproductie en geeft je

ook dat zalige contact met je baby. Dit kan nog het gevolg zijn van een eventuele verdoving

Help, mijn baby spuugt!

spelen, geen badje geven. Geen paniek: dat is heel normaal. Baby’s maagje en darmen

ÍÍ Soms

moeten gewoon nog even wennen. En bovendien sluit de

wil speciale babymassage of osteopathie wel

eens helpen.

maagingang bij baby’s nog niet goed, zodat melk makkelijk

ÍÍ Je kan ook terecht bij de verpleegkundige van Kind en

terug naar de slokdarm kan vloeien. Wat ook kan mee-

Gezin, je vroedvrouw of een lactatiekundige. Troost je:

spelen, is dat jij zoveel melk hebt dat die te bruusk in zijn

het is een tijdelijk probleem. Meestal stopt het spugen

mondje spuit, of dat je baby te gulzig zuigt. Mogelijk wissel

vanzelf.

Geelzucht kan ook de boosdoener zijn.

dingen die goed aangepast zijn aan de behoeften van je

je te gauw van borst. Bij kunstvoeding komt het net zo vaak

Dit kan helpen:

kleintje. Je baby hoeft echt niet te verhongeren!

voor. Maar jouw melk is lichter verteerbaar, zodat baby’s

Als het echt te erg is

maagje sneller leeg is en hij mogelijk minder teruggeeft.

Als het te vaak gebeurt of als je het geen oprispingen meer

ÍÍ De blote baby op je blote borst leggen. Dit wordt ook Probleem 5: Mismatch

De baby heeft weinig last van dat spugen. Als hij goed eet,

kunt noemen maar echt braken; als baby heel veel huilt,

ÍÍ Zolang je baby de weg naar de borst nog niet gevonden

Soms is het mondje van de baby te klein voor mama’s grote

goed groeit en zich normaal ontwikkelt, hoef je je niet onge­

niet aankomt of zich te traag ontwikkelt, laat je dat toch

heeft, kun je melk afkolven, met de hand of elektrisch.

tepel. Het heeft dan geen zin om de baby te blijven aan­

rust te maken. Het is zeker niet nodig om je melk af te kolven,

best even nakijken. Misschien lijdt je kindje aan zure gastro-

Zo krijgt je baby toch jouw moedermelk en kan hij aan-

leggen, want dan kun je tepelkloven krijgen en baby krijgt

in te dikken of zelfs te stoppen met borstvoeding.

oesophagale reflux (GOR). Die baby’s worden vaak huilend

wel 'skinnen' genoemd. Het zorgt voor minder stress.

sterken. De moedermelk kan hij met een voedingscupje

niet genoeg. Maar je eigen melk is kostbaar, dus:

drinken.

Dit kan helpen:

Enkele tips die kunnen helpen:

Het brandend maagzuur dat meekomt, kan zo pijnlijk zijn

ÍÍ Een tijdje je melk afkolven, tot puntje bij paaltje past. ÍÍ Een passend tepelhoedje. Over het nut van tepel-

ÍÍ Zorg

dat de baby niet meer wil eten. Bespreek dit met je arts.

ÍÍ Geef geen kunstvoeding bij als je zelf melk hebt. ÍÍ Baby niet dwingen. ÍÍ Vertrouw op jezelf!

hoedjes lopen de meningen wel uiteen. Overleg met je lactatie­kundige.

Probleem 3: Tepelkloven, pijnlijke en/of bloedende

wakker en kalmeren pas als ze rechtop gedragen worden. dat je baby rustig kan drinken. Laat hem niet

wachten tot hij een reuzenhonger heeft.

Misschien moet je baby er medicijnen voor krijgen.

ÍÍ Ontspan je. Baby’s kunnen mama’s stress overnemen. ÍÍ Dring geen voeding op. Je baby laat je zelf wel merken

Als een baby elke voeding met een boog uitbraakt, kan

wanneer en hoe lang hij aan elke borst wil drinken.

nauw. Op de duur zou hij kunnen uitdrogen. Het komt bij

hij pylorushypertrofie hebben. Dan is zijn maaguitgang te

tepels

Probleem 6: Te dunne melk

Wissel niet te snel van kant. Het helpt ook nogal eens

drie op de duizend zuigelingen voor. Dan moet er een kleine

De tepel is gevoelig en kwetsbaar.

Te dunne melk bestaat niet. Bij het drinken duurt het een

als hij maar één borst helemaal leegdrinkt. Een gouden

operatie gebeuren en komt het weer goed.

Dit kan helpen:

tijdje eer de vetten in de melk vrijkomen.

raad: de eerste borst zolang baby wil, de tweede borst

Soms is het niet makkelijk om een redelijk evenwicht te

ÍÍ De baby goed aanleggen. ÍÍ Na de voeding een druppel

Dit kan helpen:

àls baby wil. Wil hij er maar een, dan geef je de volgende

vinden tussen overbezorgdheid en laat-maar-waaien.

moedermelk op de tepel

ÍÍ Laat de baby lang genoeg aan de eerste borst drinken. ÍÍ Wissel pas van borst als de eerste leeg is. Hoe weet

voeding de andere.

Wat fijn dan weer, dat je alles met je hulpverleners kunt

ÍÍ Smeer de tepel in met zuivere lanoline. ÍÍ Laat even nakijken of de baby geen te kort tongriempje

je dat? Als baby ze voldaan vanzelf loslaat. De beste

laten drogen.

heeft.

ÍÍ Blijf je problemen hebben, laat je dan informeren en begeleiden door je lactatiekundige/vroedvrouw.

controle of een baby voldoende heeft, is een rustige,

bespreken.  Bron: de brochure 'Borstvoeding, de ideale start', editie 2010 van Kind en Gezin

tevreden baby na de voeding en een positieve gewichts­ curve. Borstvoeding blijft belangrijk, of de baby nu een dag of een

Soms wordt de pijn veroorzaakt door een infectie van de

jaar oud is. Het loont zeker de moeite om ervoor te gaan,

tepel of een overgevoeligheidsreactie.

want elke dag is er een! Carpe diem …

Tip Meer informatie vind je in het boek 'Borstvoeding' van Mary Broekhuijsen en Stefan Kleintjes en op

24

www.puurmama.be/leestips

25

getuigenis

Een bewust ongehuwde moeder ‘Het was niet zo simpel’

getuigenis

De ouders van een tweeling vertellen ‘Je moet je plan wel leren trekken’ Miguel Vicente is van Spaanse afkomst maar werd in België geboren. De Spaanse Sonia (34) woont hier nog maar vier jaar. Ze wonen in Velm en zijn de trotse ouders van een tweeling: Carmen en Isabel, vijf weken oud.

verzorgster is er niet altijd, dus moet ik me leren behelpen. Een luie stoel en een borstvoedingskussen zijn dan zeer handig.’

Gered!

Natascha (31) uit Hasselt is de bewust ongetrouwde mama van Robbe. Ze is zelf vroedvrouw. Toen ze mama werd, kwam ze toch nog voor verrassingen te staan …

‘In Spanje spreekt het vanzelf om tot 6-8 maanden en soms

‘De vermoeidheid is het allergrootste probleem. Mijn man

nog langer te voeden. Het kwam niet in ons op om het

geeft me veel steun, doet heel veel in het huishouden. Ik

anders te doen. Toen ik hoorde dat ik een tweeling ging

voel me daar wat schuldig over. Ik heb ook getwijfeld of de

krijgen, begon ik wel wat te twijfelen. Mijn gynaecoloog

meisjes wel genoeg melk kregen, of ze genoeg bijkwamen.

stelde me gerust. Ik had toch twee borsten? Toch hebben

Na twee weken heeft mijn man hulp gezocht. Van wie, wisten

we het wel wat onderschat. Zo’n drukte hadden we niet

we eerst niet zo goed. We waren eigenlijk teneinde raad,

maanden ging ik terug werken. Dan kolfde ik af op het werk.

verwacht!

zagen het niet meer zo goed zitten. Mijn mans vakantie was

Ik deed Robbe naar een onthaalmoeder. Dan moest ik wel

Carmen had een goed gewicht en mocht direct bij mij op

bijna op en alleen kon ik het absoluut niet redden. Hij heeft

wat vroeger opstaan om af te kolven en die melk in een

de kamer; die kon ik dus voeden wanneer ze erom vroeg.

dan een vroedvrouw/lactatiekundige gebeld en zij heeft ons

flesje mee te geven. Ik heb enorm veel steun gehad van

Maar Isabel lag op de Neonatologie, omdat ze maar 2,360

ook naar kraamhulp helpen zoeken. Toen we die eenmaal

‘Net zoals Robbe zelf was borstvoeding geven een bewuste

mijn ouders. Ze vroegen wel wanneer ik zou stoppen. Als

kilo woog. Ze kreeg kunstvoeding, en ik vond dat toch

hadden, waren we een stuk rustiger. De tweeling deed het

keuze. Over allebei is lang nagedacht en ik had het goed

hij een jaar is, zei ik. Maar toen was ik er echt nog niet klaar

zo erg … Ik ben dan extra beginnen kolven om ook Isa-

prima, ze kwamen goed bij. Ik kon af en toe rusten als ze

voorbereid. Maar het was niet zo simpel! Ik heb een opera-

voor …

bel moedermelk te kunnen geven. Na die drie dagen kon

allebei sliepen en van het huishouden moest ik me niet te

tie gehad om de borsten te verkleinen. In de opleiding tot

Eerst had hij één tandje in zijn onderkaak, dat ging nog.

ik haar overdag om de drie uur voeden. Enkel ’s nachts

veel aantrekken. Het was echt wel een oplossing, want ik

vroedvrouw had ik al geleerd dat je dan problemen kunt

Maar toen hij met 13-14 maanden zijn boventandjes kreeg,

niet, dan gaf ik alleen Carmen de borst. Ik kolfde overdag

kan niet op hulp van familie of vrienden terugvallen. We

krijgen met borstvoeding. Maar ik wou het toch proberen!

begon hij te bijten. Toen ben ik gestopt. Overdag kreeg hij

dan nog af voor de nachtvoedingen van Isabel. Dat was zo

hopen twee maanden een beroep te kunnen doen op

Zeker omdat ik vroedvrouw was, hield ik me vast aan dat

toch al zijn groente- en fruitpap, en alleen ’s nachts nog

vermoeiend …’

kraamzorg. Eigenlijk zou ik meer hulp nodig hebben, maar

droombeeld van die baby die op je borst wordt gelegd.

borstvoeding. Zo kwam hij altijd minder drinken en is het

dat kunnen we financieel niet opbrengen. We zullen nog

Mijn kindje werd te vroeg geboren, dus niks aan de

uiteindelijk gestopt.

Eentje binnen, eentje buiten

borst leggen. Hij werd met spoed naar de couveuse

Als ik niet zo lang was thuisgebleven, had ik die borstvoe-

‘Toen ik naar huis mocht, werd het helemaal erg. Carmen

zin is in het begin ook langsgeweest, maar nu gaan we

versluisd. De eerst drie dagen mocht ik hem niet aanraken.

ding wel niet zo goed volgehouden, denk ik. Robbe was

mocht mee, maar Isabel niet. Dus ging ik elke dag naar

zelf naar het consultatiebureau voor de controle. Samen

Daar zit je dan met je ideaal, de vroedvrouw die borstvoe-

een brave baby, maar niet erg rustig. Hij werd om 7 uur

het ziekenhuis om haar te voeden. Het ergste vond ik nog

met de controle van een vroedvrouw/lactatiekundige aan

ding ging geven! Ik ben dan maar gaan kolven. Na een

wakker en bleef wakker tot 22-23 uur! Hij deed pas over-

dat zusje Carmen niet mee binnen mocht, vanwege het be-

huis lijkt me dit ideaal. Ik zou toch heel graag zes maanden

week ging dat heel vlot.’

dag een dutje toen hij al een jaar was. Hij was heel flink,

smettingsgevaar. Ik moest een speciaal schort aantrekken,

borstvoeding geven.’ 

maar je moest er de hele tijd mee bezig zijn. Als je gaat

mijn handen wassen en ontsmetten. Gelukkig hebben ze

werken, zal het wel moeilijker zijn.

Isabel na twee dagen laten gaan. Het was echt niet te doen.

Sonia’s gouden tip

Meer dan een jaar

wel zien hoe het gaat. De verpleegkundige van Kind en Ge-

‘Voor mij is borstvoeding twee weken geduld hebben en

Het is ook moeilijk om een deel van de zorg voor een borst-

Thuis ging het dan wel wat vlotter. Gewoon voeden wanneer

‘Maak je vooral geen zorgen of je genoeg melk hebt. Geen

op je tanden bijten. De eerste twee weken deed het pijn.

voedingsbaby aan een ander over te laten, vind ik. Baby’s

ze honger hebben! In het begin was dat om de drie uur. Ze

schrik hebben! Het is veel werk, het is vermoeiend, maar

Daarna ging het prima. Toen ik met een vriendin op vakantie

die flesvoeding krijgen, daar is de rol beter verdeeld. De

wilden niet altijd tegelijk eten, maar af en toe wel. Op dit

het is de moeite waard. Maar je hebt echt wel hulp nodig.

ging, was het heerlijk dat ik in de auto borstvoeding kon

partners kunnen het beter aanpakken. Maar ik wilde ten

moment ben ik er al heel handig in om hen samen aan de

Vraag die tijdig aan. Wacht niet tot je het niet meer ziet zitten,

geven. Zo moet je tenminste niet met zo’n opwarmtoe­

volle van Robbe genieten, alles voor hem doen en bij hem

borst te leggen, eerst de baby met de grootste honger en

zoals wij. Vraag ook om een vroedvrouw die jou met de

stelletje sleuren.

blijven. Daarom heb ik borstvoedingsverlof en ouder-

dan voorzichtig de andere erbij. Je moet je plan wel leren

borstvoeding komt begeleiden. Dan kun je er zeker van zijn

Ik heb meer dan een jaar borstvoeding gegeven! Na acht

schapsverlof tegelijk opgenomen.’ 

trekken, want mijn man is terug aan het werk en de kraam-

dat jij en je kindjes het goed stellen.’

26

27

getuigenis

‘Ik vond het de normaalste zaak van de wereld'

is. Steffie kon het niet de baas. In het ziekenhuis gaven

niet was. Toen heeft de lactatiekundige mij aangeraden om

ze mij een tepelhoedje. De lactatiekundige vond dat niet

af te kolven. Dat heb ik dan gedaan. Het gaat wel, maar ik

zo’n goed idee, want baby’s moeten het leren zonder

blijf liever toch niet te lang weg. Het zal makkelijker zijn als

tepelhoedje. Ik laat het nu al twee weken weg, zeker nu

ze flesjes krijgt. Die kan iedereen haar geven.

de spruw weg is. De lactatiekundige zei dat ze mij in het

Nog een maand ga ik met borstvoeding voort en dan

ziekenhuis het tepelhoedje hadden gegeven om het hen

combineer ik het met mijn werk. Ik zou het dan wel willen

gemakkelijk te maken.

afbouwen. Afkolven op mijn werk lijkt me niks. Misschien

Die spruw was wel vervelend. Steffie had witte aanslag

dat ik haar in het begin ’s avonds nog borstvoeding geef.

op haar tong. Eerst dacht ik dat het melk was, maar de

Dan heeft ze al bijna drie maanden borstvoeding gehad en

lactatiekundige zei dat het een schimmelinfectie was. Blijk-

dat is het belangrijkste. Binnenkort gaat de lactatiekundige

baar hebben heel veel baby’tjes dat. Het heeft niets met

mij helpen met het omwisselen, want van kunstvoeding ken

borstvoeding te maken, kan net zo goed met kunstvoeding.

ik niks.

Toen heb ik de orale gel Daktarin in haar mondje en op mijn

Ik ben toch blij dat ik haar op ieder moment kan bellen.

tepels gesmeerd. Het beterde wel, maar ging niet echt weg.

Gister­ avond vond ik het een beetje vervelend om haar

Ine (27) woont in Sint-Truiden en heeft een dochtertje van twee maanden, Steffie.

het begin had ik haar bijna de hele dag aan de borst. Dat

Terwijl het toch een goede gel is. Met Gentiaan Violet is de

lastig te vallen, maar ze zei direct dat ze kwam. Ik ben blij

hou je niet lang vol. Gelukkig kon ik rekenen op de steun

spruw eindelijk verdwenen. Steffie was in die tijd wel moeilijk,

dat ik haar heb. Ze is een grote steun. Ze gaf mij ook tips

van mijn mama en mijn man. Achteraf hoorde ik dat je

want van spruw krijgen ze ook krampen, drinken moeilijk en

om Steffie in haar eigen bedje te krijgen. Toen ze spruw had,

‘Ik heb altijd gezegd dat ik borstvoeding zou geven. Ik vond

zoiets “regeldagen” noemt. Dat is een groeispurt, dan

huilen veel. Door het tepelhoedje zuigen ze ook meer lucht

had ze pijn en wou ze altijd dicht bij mij zijn.

het de normaalste zaak van de wereld. Misschien omdat

vragen ze meer en moet je hen meer geven. Na een paar

binnen, wat weer krampen geeft. Toen wou ik echt met

Ik kan de lactatiekundige alles vragen, ook over mijn eigen

ik het ook gehad heb. Mijn mama vond dat het moest, dat

dagen is dat dan weer voorbij. ’s Nachts is het altijd wel

flesjes beginnen, omdat ik dacht dat het aan mij lag. Maar

problemen. Mijn persoonlijke vrijheid mis ik wel niet zo. Ik

ik zo een goede band met mijn kind zou krijgen. Ik ben zo

goed gegaan. Ze heeft nooit een hele nacht gehuild. Toen

dat was echt niet zo, zei de lactatiekundige. Ze raadde mij

weet dat die terugkomt. Ik vraag me soms wel af hoe ik

grootgebracht.

ze een maand oud was, sliep ze al van middernacht tot

aan om het tepelhoedje weg te laten. Dat heb ik gedaan en

het vroeger allemaal deed, want nu is het toch heel anders.

Je hoort er tegenwoordig wel veel negatiefs over, veel pro-

zes. In het begin kon ik wel moeilijk uitmaken of ze van de

na een dag ging het prima zonder. Sindsdien drinkt ze ook

Zaterdag zijn we voor het eerst naar de stad geweest. Ik

blemen. Mijn collega, bijvoorbeeld, heeft drie kinderen en

honger huilde of om iets anders. Nu huilt ze vooral als ze

rapper en is ze sneller klaar. Ik was daar vroeger anderhalf

hoop dat het gauw mooi weer wordt, zodat ik met Steffie kan gaan wandelen.’

heeft het drie keer moeten opgeven omdat ze een ontsteking

moe is.

uur mee bezig, wat vrij lang is … Ze is ook makkelijker ge-

kreeg. Ik probeer het en ik zie wel, dacht ik.

In het ziekenhuis hadden ze mij twee nummers gegeven

worden. Ze slaapt beter, eet beter, huilt minder …’

Eigenlijk was ik verbaasd hoeveel negatieve reacties ik

van vroedvrouwen die aan huis komen. Je krijgt dat elf keer

kreeg, vooral van mensen van mijn leeftijd. Dat verbaast

terugbetaald via de ziekenkas. Zo heb ik mijn lactatiekun-

Platte kaas

mij, dat er zoveel meisjes geen borstvoeding geven.

dige leren kennen.

‘Laatst was ik bang dat er een abces broeide. Ik had een

Misschien uit schrik dat hun borsten zouden uitzakken?

Ze heeft me erg goed gesteund. Toen ik het moeilijk had en

harde plek op mijn borst en was echt een beetje in paniek.

Terwijl borstvoeding daar toch niks mee te maken heeft,

wilde stoppen, heeft zij me gemotiveerd om vol te houden.

Het deed pijn als ik het aanraakte en ik had ook koorts. Ik

naar het schijnt. Het is de zwangerschap die je borsten

Ze vond dat ik goede melk had.

was wel verkouden. Ik ging eerst naar de dokter en kreeg

doet veranderen.

Ik heb haar pas gebeld toen ik uit het ziekenhuis kwam.

antibiotica. Na een dag was de harde plek weg, maar giste-

Je moet wel altijd zelf eten geven; niemand die het van jou

Ik had al wel een brochure van Kind en Gezin, maar meer

ren was ze terug en werd blauw. Toen is de lactatiekundige

kan overnemen. Maar het is wel zalig dat je het bed niet uit

infor­matie had ik niet gevraagd. Het gaf een goed gevoel dat

geweest, die zei dat ik een ontsteking had. Nu moet ik platte

hoeft, als je ’s nachts voedt. Als het bedje naast je staat,

ik kon terugvallen op zowel de verpleegkundige van Kind

kaas in mijn borstkompressen leggen. Vandaag gaat het

en Gezin als op de lactatiekundige. Ik kon ook steeds na

toch al veel beter; de harde plek is weg. Als Steffie drinkt,

afspraak terecht op het consultatiebureau van Kind en Gezin.

doet het nog wel pijn. Je kunt ook niet zomaar stoppen met

De hele dag aan de borst

Want in het begin heb je toch heel veel vragen waar je als

borstvoeding, want dan krijg je stuwingen. Ik kolf sowieso

‘In het ziekenhuis krijg je een schema: acht tot twaalf keer

nieuwe mama niet altijd het juiste antwoord op vindt.’

af, zodat ik wat reserve heb. De laatste voeding van de dag

kun je de baby gewoon bij je nemen.’

per dag. Dan zou ze zes natte luiers krijgen en drie kaklui-

heeft te maken met uiteinde itende spiertjes aan het

en 'Het lekken van je borst ÍÍ

minder goed slu van de melkkanaaltjes. ressen regelmatig. Vervang de borstcomp ÍÍ ermer! Zeker wanneer Gebruik een matrasbesch ÍÍ je is de kans groot dat je baby langer slaapt, niet houden. Anders zie borstkompressen het s melkkringen in je matra je na jaren nog altijd de staan!'

geef ik haar een flesje extra, dan slaapt ze goed door. In het

ers. Ik ben een beetje een controlefreak, en ik hield me daar

Tepelhoedje

begin durfde ik overdag niet eens alleen buitengaan, omdat

dan ook goed aan. Nu zitten we op zeven keer per dag. In

‘Ik had heel veel melk in het begin, wat nogal ongewoon

ik schrik had dat Steffie honger zou krijgen wanneer ik er

28

Ines gouden tips

29

getuigenis

getuigenis

Niet allemaal rozengeur en maneschijn Boze baby ‘Toen wilden we het zonder die flesjes proberen, maar dat

Veerle (26) uit Stevoort werkt als leerkracht Economie in het buitengewoon onderwijs. Ze is bijna een jaar getrouwd met Tom en is de mama van een flinke dochter, Abelone (1 maand).

Flesvoeding sprak mij meer aan Noëlle (37) uit Diest heeft een dochtertje van bijna vier, Noa, en een zoontje van een maand, Victor.

ging niet goed. Abelone vroeg continu om eten. Ik deed niets anders. Ze was heel boos wanneer ik haar aanlegde,

‘Voor ik bevallen ben, heb ik me goed geïnformeerd, zowel

huilde veel en zoog niet goed. Ze at ongeveer een uur lang

tijdens mijn zwangerschap van ons dochtertje in 2005, als

een flesje geef. Dat geeft me het gevoel dat ik niet alleen

en vroeg anderhalf uur later om meer. Ik voelde me heel

tijdens mijn recente zwangerschap. Eigenlijk was het meer

maar met de baby bezig ben, dat ik iets doe dat ikzelf ook

slecht en zij ook.

een opfrissen van info en een opzoeken van recente gege-

leuk vind. Dat geeft je weer energie.

‘Ik heb een aantal infosessies van Kind en Gezin over borst-

Toen we haar na twee dagen wogen, was ze 300 gram

vens. Er zijn natuurlijk heel wat theoretische pro's en contra’s.

Mijn man liet me vrij in die keuze, maar als ik flesvoeding gaf,

voeding gevolgd. Daar werd het heel mooi voorgesteld.

afgevallen. Toen is er bij mij iets geknakt. Ik was moe van

Er zitten antistoffen in borstvoeding die je niet in kunstvoe-

zou hij me helpen – wat hij ook doet.

Hun brochure vond ik ook heel interessant. De gynaeco-

die eeuwige borstvoeding, en dan had ik haar nog onder-

ding vindt; kinderen die borstvoeding krijgen, zouden minder

Bij Noa is de flesvoeding vlot verlopen; ze is bijna nooit

loog gaf me ook info, maar waarschuwde me wel dat het

voed ook! Ik was ook kwaad op Abelone, omdat ze niet

ziek worden; je eigen melk heb je altijd bij je; geen gehan-

ziek.’

niet allemaal rozengeur en maneschijn ging zijn.

wilde drinken. Maar hoe zou je zelf zijn, als je zoveel moeite

nes met flesjes, enzovoort. Aan de andere kant weet je niet

Ik wilde absoluut borstvoeding geven en ging er dan ook

moet doen voor een paar druppels eten! Dat gaf me echt

hoeveel je baby binnenkrijgt en of het van goeie kwaliteit is

van uit dat het wel zou lukken. Ons kindje moest alle stoffen

een rotgevoel.

binnenkrijgen die het nodig had.

De lactatiekundige was heel eerlijk. Ze zei dat ik niet genoeg

De nacht dat Abelone geboren is, hebben ze haar direct

melk had en dat Abelone daarom zo moeilijk was. Ze stelde

Huiver

men veel te ver. Mensen worden onder druk gezet, en dat

aangelegd. Ze dronk goed. Maar de nacht daarna is het

voor om weer af te kolven. Dat vond ik een goed idee, want

‘Er waren natuurlijk ook nog de verhalen van familie en

is nooit goed. Ik heb ook iets tegen die eenzijdige infor-

misgegaan. Abelone was heel moeilijk en wilde continu

ik wou ons kindje zeker nog borstvoeding geven.

vriendinnen die borstvoeding gegeven hadden. Sommige

matie. Over kunstvoeding kom je niks te weten. Gaat dat

eten. De verpleegster zei dat zij geen goede zuigreflex en ik

Ik heb het wel even heel moeilijk gehad met het feit dat ik

waren positief, andere negatief. Dat is natuurlijk normaal,

niet wat te ver? Het is alsof men mama’s wil dwingen tot

niet genoeg melk had. Ik had twee nachten niet geslapen en

haar niet meer kon aanleggen. Ik vond dat ik als mama

maar enkele situaties waren toch wel heel triest. Mama’s

het geven van borstvoeding, door hen in onwetendheid te

raakte toen helemaal in paniek. Deed ik mijn kind tekort, hon-

serieus tekortschoot. Maar de lactatiekundige verzeker-

die twijfelden, zich lieten overhalen, het niet meer aankon-

laten over de andere mogelijkheid. Er zou een evenwicht

gerde ik haar uit? Ik mocht haar geen flesjes geven, moest

de me dat Abelone er evenveel voldoening van heeft om

den, toch doorzetten … en door uitputting in het ziekenhuis

moeten zijn in het verstrekken van informatie, zodat toe-

haar met een spuitje voeden. Na twee dagen hebben ze

gewoon tegen me aan te liggen.

belandden. Die kijken met huiver op die tijd terug.

komstige mama’s een weloverwogen keuze kunnen maken.

dan toch beslist om haar flesjes te geven. Ik wanhoopte al

Ik kolf nu zeven keer per dag af, telkens een kwartiertje per

Ik keek ook eens rond in mijn omgeving: waren de kindjes

Ze moeten de wetenschappelijke feiten kennen, maar ook

of ze nog ooit de borst ging nemen, maar ze verzekerden

keer. We vullen dat aan met kunstvoeding. Ik voel me daar

die flesvoeding kregen, vaker ziek en hadden ze meer last

voor zichzelf uitmaken waar ze zich goed bij voelen.’ 

me dat het nog wel zou lukken.

heel goed bij en onze dochter groeit goed.’ 

van allergieën? Natuurlijk was het aantal te klein om een

… Hoeveel lijstjes van het voor en tegen dat ik gemaakt heb!’

Voor en tegen afwegen ‘Al met al huiver ik van het rooskleurige beeld dat van borstvoeding wordt opgehangen. Met de huidige aanpak gaat

sluitend antwoord te krijgen, maar ik kon me toch niet van

Ik heb drie dagen afgekolfd. Toen zag ik het allemaal niet normaal was, dat het even duurt eer de melk op gang komt.

Veerles gouden tip voor mama’s die te weinig melk hebben

Een lactatiekundige raadde dan borstvoedingskorrels,

ÍÍ ‘Zorg voor goede begeleiding door een lactatiekundige

Motilium en een neusspray aan. De korrels bevorderen de

aan huis. Hou je alleen aan haar raadgevingen, want

Een moment voor mezelf

goede binding. Je baby ligt op je warme huid. Vroeg huid-

melk, de Motilium maakt een bepaald hormoon vrij en de

iedereen heeft wel een verschillende mening.

‘Ik heb mezelf dan de vraag gesteld waar ik mij het beste

contact en vervolgens onafgebroken samenzijn spelen een grote rol in de binding tussen moeder en baby. Baby's die

meer zitten. Een vroedvrouw stelde me gerust dat het

de indruk ontdoen dat aanleg een grotere rol speelt dan

Tip: Binding met je baby

voeding.’

Huid-op-huidcontact, direct na de bevalling, ongeacht de keuze van borst- of kunstvoeding, kan helpen voor een

neusspray bevordert de toeschietreflex. Ik dronk ook een

ÍÍ Te weinig melk wil zeker niet zeggen dat je geen borst-

bij zou voelen. Het geven van flesvoeding sprak mij meer

speciale borstvoedingsthee. Nu kon ik Abelone terug aan-

voeding meer kunt geven of je kindje niet meer kunt aan-

aan dan borstvoeding. Ik ben niet het type dat in het open-

huidcontact houden, huilen minder en blijven goed op tem-

leggen, en dat gaf een goed gevoel. Ik gaf er nog wel flesjes

leggen! Leg je er gewoon bij neer dat je flesjes moet

baar haar borsten ontbloot om de baby te voeden. Ik geniet

peratuur. Het hart- en ademhalingsritme worden optimaal

van mijn afgekolfde melk bij.’

bijgeven. Dat maakt je zeker geen slechte mama!’

meer van een kop koffie op een terras wanneer ik de baby

geregeld.

30

31

getuigenis

‘Helemaal overdonderd door dat moeder zijn’

De gouden tips van Sofie t je thuis een er haar had ik het vroedvrouw krijgt. Zond t wordt ook nog nooit volgehouden. He

is da ‘Zorg al in het ziekenhu ÍÍ

allemaal terugbetaald. blijven! Go with the flow – rustig ÍÍ vriendinnen die Iedereen is anders. Ik heb ÍÍ enkel probleem met borstvoeding geen hadden.

l honger en et enorm veel energie.’

heel vee Genoeg eten! Je hebt ÍÍ borstvoeding vre

Sofie (30) uit Vliermaal is tandarts en heeft een dochtertje van vier maanden, Marie. Voor haar was het een overwinning, om drie maanden borstvoeding te geven.

en huilde de hele nacht. Ik was compleet oververmoeid.

had een harde schijf in mijn borst. De vroedvrouw raadde

Overwinning

Ik legde haar de hele tijd aan, wist niet of ze honger had

Paracetamol aan en kompressen met platte kaas. Ik kroop

‘Toen ik drie maanden had gehaald, was dat een hele over-

of waarom ze huilde. Je bent dan helemaal overdonderd

in bed en mijn man zorgde voor Marie. Een partner die je

winning voor mij, zeker na al die ontstekingen. Nu ben ik

door dat moeder zijn. Ik belde constant om hulp, maar de

steunt, dat is goud waard. De vroedvrouw kwam Marie dan

weer aan het werk. Ik had heel graag nog borstvoeding

verpleegster stond er alleen voor en dan duurde het wel

brengen wanneer ze moest eten. Tegen de middag was de

gegeven, maar Marie drinkt zo enorm lang! Telkens bijna

Zo’n aanhankelijk kindje zag ik niet zitten, omdat ik zelf heel

drie kwartier voor ze kwam. Zij kon er ook niks aan doen.

koorts al verdwenen en de vroedvrouw gaf me tips hoe ik

een uur. Ik zou dan om 5 uur moeten opstaan, en ik ben

onafhankelijk ben. Maar toen ik zwanger werd, vond ik het

Tegen de ochtend had ik het waarschijnlijk zo dikwijls fout

het voortaan kon voorkomen. Dat was wel nodig, want die

pas om 19 uur thuis.

plots evident om borstvoeding te geven! Je krijgt blijkbaar

gedaan, dat ik overal kloven had. Ik huilde van de pijn maar

ontsteking dreigde om de tien dagen terug te komen. Ik

Ik heb er wel spijt van. Het was heel emotioneel om te

toch meer moederlijke gevoelens. Je denkt meer na over

hield vol, want ik wou het niet opgeven.

moest die plek goed masseren, er een kersenpitkussen op

stoppen. Ik had nooit gedacht dat het zo intiem en innig

wat je je kind kunt meegeven.

Gelukkig kreeg ik een vroedvrouw, die mij al vanaf de eerste

leggen en veel rusten. Ik ben dan beginnen afkolven aan

zou zijn. Mijn man zag mij soms afzien en wou dan een

Ik was helemaal niet voorbereid. Misschien was het wel

dag opvolgde. Toen ik uit het ziekenhuis kwam, was ze er

die kant, zodat die borst goed leeg was. Of ik liet Marie

flesje geven, zodat ik kon bijkomen, maar emotioneel kon

goed dat ik niet alles vooraf wist, anders was ik er waar-

dezelfde avond al. Anders had ik het waarschijnlijk niet vol-

langer aan die borst drinken.

ik dat niet. Ook omdat ik zag dat Marie ervan genoot, en

schijnlijk nooit aan begonnen. Alhoewel … met een

gehouden. Ze heeft het voorgedaan met een tepelhoedje,

In het begin voedde ik 10-12 keer per dag, gewoon op aan-

omdat het zo goed voor haar was. Dat is een van de

beetje meer voorbereiding had ik alles beter kunnen

leerde mij beter aanleggen en gaf nog een massa tips en

vraag. ’s Nachts legde ik haar 25 minuten aan één kant aan.

mooiste geschenken die je als moeder kunt meegeven.

opvangen.’

trucs. Toen was ik vertrokken. Had ik haar maar van in het

Dan gaf ik haar een schone luier om haar weer wakker te

Ondanks alles zou ik het weer opnieuw doen.’ 

begin gezien, dan was het misschien beter gegaan.’

krijgen, en dan deed ik de andere kant. Dan sliep ze soms

‘Ik heb altijd gezegd dat ik geen borstvoeding wou geven.

Vreselijke nacht

wat langer door, omdat ze meer had gegeten. Dat vond ik

‘De nacht na mijn zware bevalling was ik helemaal alleen.

Borstontsteking

Ik had nog geen privékamer, waar mijn man mocht blij-

‘Na een paar dagen kreeg ik borstontsteking. Overal pijn,

ven slapen. Mijn dochtertje was helemaal getraumatiseerd

grieperig, koorts, … Ik kon mijn arm bijna niet meer optillen,

32

een heel goede tip.’

33

Met zorg omringd,

voor, tijdens en na je bevalling

uitleg en een antwoord op mijn vragen, heeft mijn bloeddruk

thuis bevallen bent, zijn dit er zelfs meer. Sommige ouders

genomen en samen hebben we naar de harttoontjes van

vinden het fijn om al op voorhand, tijdens de zwangerschap,

mijn kindje geluisterd.’

kennis te maken met de vroedvrouw. Maar dat hoeft niet.’

Annemie: ‘Hoe werkt het om een vroedvrouw aan huis te

Jessica: ‘Wat is het verschil tussen een vroedvrouw en een

krijgen?’

lactatiekundige?’

Stina:

Stina:

‘Je vindt een lijst van vroedvrouwen die aan huis

‘Een lactatiekundige is meestal een vroedvrouw,

komen na de bevalling op onze website van het experti-

verpleegkundige of arts die een extra opleiding gevolgd

secentrum Kraamzorg, maar je kan ze ook na de beval-

heeft. Lactatiekundigen zijn specialisten in het begeleiden

ling in het ziekenhuis krijgen. Een vroedvrouw kan je zo-

van borstvoeding en kunnen diepgaand advies geven aan

den. Waar nodig verwijst de regioverpleegkundige je door

wel voor, tijdens en na de bevalling begeleiden. Tijdens de

zorgverleners en jonge ouders die problemen hebben of

naar andere hulpverleners of organisaties. Daarnaast kan je

zwangerschap volgt een vroedvrouw onder meer de groei

verwachten bij de borstvoeding. Als de lactatiekundige ook

ook met al je vragen terecht bij de Kind en Gezin-Lijn.’

van de baby op, doet ze urinecontroles, luistert ze naar de

vroedvrouw is, wordt haar huisbezoek vergoed door het

Jessica:

harttonen ... Een aantal vroedvrouwen begeleidt ook bij ar-

ziekenfonds.’

kraamzorg voor mijn eerste kindje, ongeveer twee halve

beid en bevalling. De postnatale begeleiding bestaat uit de

Annemie:

dagen per week. Heel fijn en welkom, zeker omdat mijn

medische controle en verzorging van jou (controle van de

mama’s rond borstvoeding?’

dochtertje veel huilde. De kraamverzorgende hielp me in het

baarmoeder, bloedverlies enzovoort) en je baby (gewicht,

Stina:

Stina: ‘Vanaf je zwangerschap tot je kindje drie jaar is, kan

huishouden en heeft me heel erg geholpen bij de borstvoe-

temperatuur, navelverzorging, hielprik, aanleren badje, …).

borstvoedingsorganisaties vzw Borstvoeding, La Leche

Stina, vroedvrouw verbonden aan het Limburgs Expertisecentrum Kraamzorg vertelt aan Annemie (31 weken zwanger van haar eerste kindje) en Jessica (28 weken zwanger van haar tweede kindje), waar ze voor en na hun bevalling terechtkunnen voor advies, hulp of een gezellige babbel.

‘Wat ik ook kan aanraden is kraamzorg. Ik had

‘Zijn er nog andere organisaties voor jonge

‘Er zijn heel wat organisaties en projecten. Bij de

je terecht bij Kind en Gezin voor allerlei vragen. Hun dienst-

ding. Ook als Lyana huilde, gaf ze me goede tips.’

Ze biedt je ook begeleiding bij baby’s voeding en kan je

League en de VBBB kan je terecht voor gratis borstvoe-

verlening is gratis. Kind en Gezin organiseert ook infosessies

Stina: ‘Kraamverzorgenden komen aan huis na de bevalling.

handige verzorgingstips geven. Ze leert je de hongersigna-

dingsadvies via e-mail of telefoon. Ze organiseren ook in-

’Kind op Komst‘, meestal in samenwerking met de kraam-

Ze helpen met de verzorging van mama en baby, ze doen

len van je baby herkennen, helpt je bij het aanleggen van de

fosessies over onder andere zwangerschap, kraamperiode,

kliniek. Via een telefoontje naar de Kind en Gezin-Lijn kan

licht huishoudelijk werk en kunnen ook helpen bij de opvang

baby, bij eventueel afkolven van de melk. Een vroedvrouw

afkolven en terug gaan werken. Ze hebben elk ook een

je een zwangerschapspakket aanvragen waarin je heel wat

van andere kinderen in het gezin. Ze weten heel wat af van

thuis na de bevalling wordt volledig terugbetaald door je

website met informatie over borstvoeding.’

nuttige informatie vindt zoals een zwangerschapskalender,

borstvoeding en alles wat daarbij komt kijken. Kraamzorg

ziekenfonds als ze geconventioneerd is. Je hebt recht op

Stina: ‘Daarnaast is er een aantal moedergroepen in Lim-

brochures over hun dienstverlening en kinderopvang, de

vindt meestal plaats in de eerste 6 à 8 weken na de beval-

zeven bezoeken. Als je maar kort in het ziekenhuis was of

burg, zoals de mammacafés en de babycafés, waar ouders

brochure ‘Borstvoeding, de ideale start’ en nog veel meer.

ling. Hoelang en hoeveel kraamzorg je wilt, bespreek je best

elkaar kunnen ontmoeten en weetjes en tips rond borst-

Al tijdens je zwangerschap kan je een beroep doen op Kind

rond de zesde maand met het centrum voor kraamzorg. De

voeding en opvoeding kunnen uitwisselen.’

en Gezin. Je vindt massa’s informatie op de website, waar

kostprijs van de kraamzorg wordt bepaald aan de hand van

je je ook kan inschrijven op de elektronische nieuwsbrieven

het gezinsinkomen. Afhankelijk van je ziekenfonds en/of hos-

met weetjes over de zwangerschap en over de ontwikkeling,

pitalisatieverzekering wordt er een aantal uren terugbetaald.’

verzorging, voeding en opvoeding van je kindje tot 3 jaar.’

Annemie: ‘Ik heb ook al kraamzorg aangevraagd. Het idee

Annemie: ‘Moet ik zelf Kind en Gezin contacteren en hoe

dat er die eerste weken iemand zal zijn om me te helpen met

werkt hun dienstverlening?’

mijn kindje en mijn huishouden vind ik een hele geruststelling.

Stina: ‘Na de bevalling komt een verpleegkundige van Kind

Tenslotte kan ik nu helemaal nog niet inschatten hoe het al-

en Gezin je in het ziekenhuis bezoeken. Zij komt hun wer-

lemaal zal zijn. Dan is het fijn om te weten dat er iemand is

king toelichten. Eens je thuis bent, maakt ze een afspraak

waarbij je terechtkunt met al je vragen.’

voor een eerste huisbezoek. Ze luistert naar je verhaal en

Stina: ‘Naast kraamzorg kan je ook een beroep doen op

geeft antwoorden op je vragen en reikt tips aan. Zo vertelt

een vroedvrouw. Hebben jullie daar misschien al een beroep

ze hoe je kan inspelen op signalen van je kindje. Ze zal je

op gedaan?’

baby opvolgen, je begeleiden met de voeding van je baby,

Jessica: ‘Ja, ik kreeg in het ziekenhuis een aantal namen

de gehoortest doen en je een steuntje geven bij de opvoe-

door. Van daaruit heb ik dan iemand opgebeld. Zij is dan 3

ding. De regioverpleegkundige van Kind en Gezin komt mi-

keer aan huis gekomen. Ik vond dat heel interessant, ik zat

nimaal twee keer op huisbezoek, daarna krijg je telkens een

met heel veel vragen. Vooral over borstvoeding. Mijn doch-

afspraak in het consultatiebureau. Tijdens de consultaties

tertje kwam in het begin niet goed bij en dan is het toch wel

wordt je kindje ook altijd preventief onderzocht, kan je kindje

fijn dat je een extra controle hebt. Vooral voor het wegen.’

ingeënt worden en krijgt het een oogtest op 12 en 24 maan-

‘Nu ben ik ook al bij een vroedvrouw geweest. Ze gaf me

34

Stina, vroedvrouw beroep vallen mama kan je een 'Als zwangere of pas be maal aan. en. Ze vullen elkaar alle doen op heel wat dienst Gezin die gkundige van Kind en Je hebt de regioverplee t en het gezin verder begeleid in alle gezinnen komt en d naar school gaat. ondersteunt tot het kin liteit heeft uw, die haar eigen specia Dan heb je de vroedvro en pas leiding van de zwangere rond de medische bege de regioverook samenwerkt met bevallen mama, maar p doen op gezin. Je kan een beroe pleegkundige van het kindje 1 jaar is. een vroedvrouw tot het gt voor amverzorgende, zij zor Daarnaast heb je de kra rust in het dersteuning en brengt extra huishoudelijke on g nodig geleiding bij borstvoedin gezin. Indien je extra be een lactatiekundige. hebt, kan je terecht bij s en de borstvoedingsorganisatie Ten slotte heb je de en ervarinmoeders steun vinden moedergroepen waar met andere moeders.' gen kunnen uitwisselen

35

ÍÍ Workshops en infosessies voor zwangere koppels en jonge ouders

Kraamzorg Kraamzorg Landelijke Thuiszorg Limburg

contactgegevens

Hospitaalstraat 15/2, 3740 Bilzen

ÍÍ Een lijst van vroedvrouwen die aan huis komen na de bevalling. www.zwangerenbevallen.be De Bakermat

Borstvoedingsforum

Redingenstraat 27, 3000 Leuven

Elke mama heeft wel eens een dag dat ze het helemaal niet

Tel. 016 20 77 40

meer ziet zitten. Je vraagt je af of je het wel goed doet. Wil je graag met andere mama’s en papa’s je ervaringen met

Kraamzorg Familiehulp

E-mail: [email protected] www.debakermat.be

(hoofdzetel) Hallepoortlaan 27, 1060 Brussel

Tel. 011 45 69 50

Kind en Gezin-Lijn: 078 150 100

E-mail: [email protected]

Vlaamse organisatie van vroedvrouwen Je vindt een lijst met vroedvrouwen in de thuiszorg op www.vlov.be

ÍÍ Paniswijerstraat 92, 3600 Genk

borstvoeding delen? http://www.borstvoedingsforum.nl/ Lactatiekundigen zijn regelmatig op dit forum actief. Vaak

Borstvoedingsorganisaties

krijg je dus wel goede informatie. Realiseer je wel dat vooraf

Borstvoeding vzw

niet gecontroleerd wordt wat er allemaal wordt verteld!

Tel. 089 62 91 40

Provincie Limburg

E-mail: [email protected]

Oude-Heidestraat 78, 3511 Hasselt

Moedergroepen

ÍÍ www.borstvoedingvzw.be ÍÍ www.facebook.com/borstvoeding/ ÍÍ www.twitter.com/borstvoedingvzw/

Babycafé

ÍÍ Nieuwstraat 16, 3990 Peer Tel. 011 80 45 20 E-mail [email protected] www.familiehulp.be

  Unie Vlaamse Vroedvrouwen

www.vbbb.be

[email protected]

ÍÍ Thonissenlaan 41, 3500 Hasselt

Vroedvrouwen

Leemputstraat 57, 2600 Berchem Tel. 03 281 73 13

www.landelijkethuiszorg.be

Medische begeleiding

www.kindengezin.be

Infocentrum VBBB vzw

070 22 88 78 of 089 32 80 65

Kind en Gezin

E-mail: via contactpagina website

ÍÍ Hoofdkantoor

Kraamzorg Solidariteit voor het Gezin

Veerle Peeters (voor data zie website) Overwegstraat 27, Neerpelt

La Leche League Vlaanderen (LLL)

Tel. 011 66 42 76

ÍÍ Wendy Valijs

E-mail: [email protected]

www.nvkvv.be

Koningin Astridlaan 34, 3500 Hasselt

3630 Maasmechelen

 

Tel. 011 29 90 02

Tel. 0495 74 36 61 - maandag tot vrijdag

Kraamdienst Wit-Gele Kruis Limburg

www.solidariteit.be

E-mail: [email protected]

Weg naar As 72, 3600 Genk

Contactpersoon Limburg: 

ÍÍ Nele Tiels

www.borstvoedingvzw.be Mammacafé www.reddie-teddy.be

089 36 00 85 of 089 30 08 80

Expertisecentrum

3582 Koersel

De Voorzorg Limburg

[email protected] - www.witgelekruis.be

Expertisecentrum Kraamzorg Amerijtje

Tel. 0486 30 91 23 - woensdag tot zondag

Locaties Provincie Limburg:

www.zwangerenbevallen.be/databank-hulpverleners/

Koningin Astridlaan 32, bus 3, 3500 Hasselt

E-mail: [email protected]

Hasselt: Domein Kiewit (gebouw Natuurpunt Limburg)

vroedvrouw-aan-huis

Tel. 070 22 23 54 E-mail: [email protected]

Koningin Astridlaan 155, 2800 Mechelen

Lactatiekundigen

www.zwangerenbevallen.be

Tel. 015 55 79 43

Belgische Vereniging van Lactatiekundigen

In het Expertisecentrum Kraamzorg Amerijtje

E-mail: [email protected] - www.lalecheleague.be

ÍÍ Hoofdkantoor:

Hechtel-Eksel: Vroedvrouwenteam Levenslicht (Wijchmaalsebaan 10, 3941 Hechtel-Eksel) Mamaditi

Maleizenstraat 23

kan je terecht voor:

www.facebook.com/LaLecheLeague.be

www.mamaditi.be

3020 Herent

ÍÍ Informatie, boeken en beeldmateriaal over zwanger-

www.facebook.com/Lalecheleague.Vlaanderen

Administratieve zetel:

www.bvl-borstvoeding.be www.borstvoeding.com

schap, geboorte, kraamtijd, borstvoeding, ...

ÍÍ Een antwoord op al je vragen over zwanger zijn, beval-

Vereniging Begeleiding en Bevordering van

E-mail: [email protected]

len, kraamzorg, de babyverzorging, dienstverlening

Borstvoeding (VBBB)

Tel. 0477 29 30 04

rond zwangerschap en geboorte in je regio

ÍÍ Contactpersoon Limburg:

ÍÍ Uitleenmateriaal: borstvoedingsmateriaal, afkolfapparaten, weegschalen, …

36

Schoolstraat 56, 9860 Oosterzele

Bea Maris Tel. 011 78 22 77

37

Online shoppen, de hipste adresjes Als kersverse mama wil je graag de leukste spulletjes voor je baby. Je mag ook jezelf niet vergeten, want dat heb je echt verdiend. Maar echt rustig shoppen zit er zo kort na de bevalling niet in. Je bent de hele tijd met je baby bezig. En elk vrij moment zou je het liefst slapen … Gezegend zij het internet! Je hoeft niet meer van hot naar haar te lopen en het hele land af te dweilen, op zoek naar

Papa jij bent belangrijk! het verhaal van een papa

het aanvoelt om borstvoeding te geven, dat hebben jullie

Bert werkt voor Natuur en Bos. Hij woont al twaalf jaar samen met Cathérine. Ze hebben twee kindjes, die allebei borstvoeding kregen. Lotte is nu drie jaar en Tim zeven maanden. Ze wonen in een verbouwd seinhuisje, net buiten Hasselt. We gingen met hem praten en vroegen hem of ze het er direct samen over eens waren dat Cathérine borstvoeding zou geven.

wat je in je hoofd hebt. Op de website www.puurmama.be/onlineshops

moedermelk alleen. Natuurlijk zal ik zelf nooit weten hoe vrouwen op ons voor! Maar ik kon het toch voor een stuk meebeleven, door Cathérine zoveel mogelijk te helpen. Na de geboorte van Lotte bracht ik haar voor de nachtvoeding bij Cathérine in bed, zodat ze niet hoefde op te staan. Ik gaf Lotte dan ook een schone pamper. Dat moest in het begin wel drie keer per nacht! Echt teamwerk … Ik maakte er ook een gewoonte van om Cathérine een boterhammetje op bed te brengen voor ik naar mijn werk vertrok. Op vrije

Bert:

‘Borstvoeding vonden wij vanzelfsprekend, al heb-

hebben wij de zaligste adresjes verzameld. Daar kun je de

ben we het daar nooit zo uitgesproken over gehad. Toen

links aanklikken van een massa verleidelijke onlineshops.

Cathérine zwanger werd, kwam het natuurlijk wel aan de

Er is een lijst van shops die allerlei mooie dingen aanbieden

orde. Ik ging mee naar de prenatale avonden in het zieken-

die met borstvoeding en ander fraais voor mama te maken

huis. Daar legden ze ons de voordelen van borstvoeding

hebben.

uit, en stilaan raakten we overtuigd. Wat ons vooral over

Dan is er een heel assortiment leuke adressen voor kinder-

de streep trok, was het feit dat je daarmee je baby antistof-

kleding en andere spulletjes voor de baby.

fen tegen ziekten meegeeft. Dat is iets wat kunstvoeding

We hebben een aparte lijst gemaakt van zaken voor leuke

nooit zal kunnen. En het bleek te kloppen! Zo lang ze borst-

kinderspullen die ook borstvoedingsbeha’s verkopen.

voeding kregen, waren onze kindjes nooit ziek. Ze hadden

‘Shop till you drop’ krijgt een heel andere betekenis! 

hoogstens wel eens een lopend neusje.

dagen liep ik ook vaak rond met Lotte, in een draagdoek. Ongelooflijk, hoe rustig ze daarin kon slapen!’

Het was ook zo zalig makkelijk! Onze Lotte was maar een paar maanden oud, toen we haar meenamen op vakantie naar Oostenrijk. Ze ging overal mee, berg op en berg af, in een draagdoek. Als ze honger had, moesten we maar op

Ging het de tweede keer ook zo vlot?

een bankje gaan zitten.’

Bert:

‘Dan is alles anders. Je moet je aandacht verde-

len. Ik probeerde dan vooral voor de oudste te zorgen, en

38

Had je het gevoel dat je zelf ook iets kon doen? Voelde je je betrokken bij die borstvoeding?

’s avonds na mijn werk het eten klaar te maken. En ik bracht

Bert: ‘Het is prachtig om te zien hoe je kindje groeit op

iedere keer na zes maanden terug werken. Ze werkte wel

Cathérine nog altijd dat boterhammetje op bed … Ze ging

39

Hoe kan papa bijdragen?

Tips voor papa

ze haar melk af. Die kon ik dan een uurtje later met een flesje

Papa en borstvoeding

Zo raak je meer betrokken bij de baby Je vrouw kan zo intens met jullie baby omgaan, dat je je

geven. ’s Avonds gaf ze dan weer zelf borstvoeding. We

Als man kun je zelf wel geen borstvoeding geven, maar je kunt het je vrouw toch makkelijker maken om het te doen. Dan zijn er een paar dingen die je moet weten, om het voor jullie drietjes plezierig te maken.

Je vrouw heeft door de zwangerschap en de bevalling een heleboel meegemaakt. Nu eist de baby al haar energie op. Ze komt misschien veel te weinig aan zichzelf toe. Ze is moe en gespannen. Daar kun jij op een heel eenvoudige manier aan verhelpen, met een zalige rugmassage. Het kan wonderen doen!

minder lang, maar toch was ze lange dagen van huis, omdat ze naar Antwerpen moest pendelen. Voor ze vertrok, kolfde

lagen dan met ons allen ontspannen in de luie stoel. Borstvoedingsmomenten zijn eigenlijk verplichte rustpauzes!’

Nooit problemen gehad?

Enkele tips voor papa’s die het willen proberen

veel advies van de vroedvrouwen op de kraamafdeling en borst … hoe weet je of ze genoeg krijgt? Moet ze niet lan-

Als je vrouw borstvoeding geeft, heeft ze van in het begin

ger drinken?

een heel nauwe relatie met jullie kind. Daar kun jij het soms

Toen we thuis waren, kwam er regelmatig een vroedvrouw

moeilijk mee hebben. Misschien ben je jaloers, of voel je

langs om haar gewicht te controleren en haar gezondheid

je uitgesloten. Je mist haar aandacht. En als je heel eerlijk

in de gaten te houden. Zo zagen we na een tijdje allemaal

bent, vind je eigenlijk dat haar borsten alleen van jou zijn,

witte stipjes in haar mondje. Ze bleek een spruwinfectie te

niet van die kleine indringer! Dat is allemaal heel normaal; je

hebben. We konden direct met de behandeling starten en

hoeft je er echt niet voor te schamen. Dat je inziet dat je je

het was gauw onder controle.

zo voelt, is al heel wat. Maar je hoeft je er natuurlijk niet bij

is. Demp het licht of steek wat (geur)kaarsen aan.

ÍÍ Zet een rustgevend muziekje op. ÍÍ Warm de olie of lotion die je gebruikt

handen. IJskoude handen zijn een afknapper! lichaamsdeel dat gemasseerd wil worden.

ÍÍ Geef hem geregeld een schone luier. ÍÍ Probeer je kindje te troosten als het huilt. ÍÍ Knuffel je kind en praat ermee. ÍÍ Vertrouw op je gevoel; doe wat je hart je ingeeft! Jouw aandacht en nabijheid is ontzettend waardevol voor je kind. Maar gun jezelf de tijd om aan je zoon of dochter te wennen!

langzame bewegingen, geef aandacht aan elk

stukje huid.

ÍÍ Vraag

een warme kamer.

even op in je

ÍÍ Smeer de olie of lotion zachtjes helemaal uit over het ÍÍ Maak

ÍÍ Leg je baby bloot op je blote bovenlijf. Doe dat wel in

geef hem zijn badje.

ÍÍ Zorg voor een prettige omgeving, waar het lekker warm

dat heb je wel nodig in het begin! Zo’n klein kindje aan de

kunnen helpen om een even nauwe band met je kind aan te knopen.

ÍÍ Ga samen met je baby in bad of onder de douche, of

Bert: ‘Lotte woog heel weinig bij de geboorte. Ze moest enkele dagen bij de prematuurtjes blijven. We kregen heel

misschien af en toe wat buitengesloten voelt. Deze tips

af en toe hoe het voelt. (Tenzij haar verzaligd

Massage voor de baby Ook de baby kun jij een ontspannende massage geven.

Ook de verpleegster van Kind en Gezin zagen we geregeld.

neer te leggen. Je kunt er iets mee doen. Praat er over met

Als we twijfelden, wist ze ons altijd moed in te spreken. Zo

je partner en zoek uit hoe je er samen uitkomt.

vertelde ze ons dat we ons niet moesten blindstaren op de

Je partner moet beseffen dat ook jij tijd nodig hebt om je

En als je haar, waar je het meest van houdt, echt eens

eens op een andere manier naar je baby kijken. De eerste

groeicurven achterin het babyboekje, omdat die gebaseerd

thuis te voelen in je nieuwe rol. Je wordt geen vader van

wil trakteren, kun je misschien een verwensessie in een

weken krijg je soms het gevoel dat jullie alleen bezig zijn

zijn op de groei van kindjes die kunstvoeding krijgen. Dat is

vandaag op morgen! Het kan helpen als je af en toe hele-

wellness­centrum cadeau doen … Sommige hebben arran-

met de verzorging: schone luiers geven, voeden, naar bed

goed om weten, zodat je niet twijfelt aan de borstvoeding

maal alleen met jullie baby bezig bent. Als je pas in je kind

gementen voor mama en baby.

brengen, … Babymassage is weer eens iets anders. En het

wanneer je kindje na drie maanden iets minder snel groeit

geïnteresseerd raakt wanneer je er volwassen gesprekken

is een intiem moment tussen jullie twee.

dan in die curven staat aangegeven. Of een kindje het goed

mee kunt voeren, mis je een heleboel. Een baby kun je

Babymassage is voor elke baby goed, maar vooral voor

gekreun je alles zegt wat je wil weten.)

Dat kan al van enkele weken na de bevalling. Zo kun je

doet, hangt van meer af dan van de groei alleen.

knuffelen, troosten, wiegen. Je kunt met hem spelen en

baby’s die met een keizersnede of te vroeg geboren werden.

Tim was zwaarder bij de geboorte. Hij mocht direct bij

voor hem zingen. Je kan hem bij mama brengen als het tijd

De beste leeftijd is vanaf zes weken tot twee jaar. Let er

Cathérine op de kamer en na vier dagen al naar huis. Weer

is om hem te voeden, je kan hem een schone luier geven

op dat je baby niet te moe is, of honger heeft. Wacht na

hadden we hulp van een vroedvrouw én van Kind en

en een badje, enzovoort. Je baby heeft meer nodig dan

de voeding een uurtje voor je begint te masseren, en dan

Gezin, maar deze keer lieten we ons de eerste weken ook

borstvoeding alleen, en al die andere bezigheden kunnen

alleen in een goed verwarmde kamer.

helpen door een kraamverzorgende. Pure luxe! Drie keer

worden verdeeld. Je partner zal blij zijn dat zij niet alleen

Niet elke baby zal op elk moment gemasseerd willen worden.

per week kwam ze Cathérine helpen. Ze maakte het eten

alle verantwoordelijkheid moet dragen, en dat ze met een

Kijk bij elke beweging goed naar zijn reactie. Als je ziet dat

klaar, speelde met Lotte, deed de strijk, stopte Tim in zijn

gerust hart de baby bij jou kan laten.

hij iets niet prettig vindt, sla dit stukje van de massage dan

badje …’

En dan is er ook het huishouden nog. Je vrouw heeft er

even over en probeer het een andere keer nog eens.

plots een volle dagtaak bij gekregen, waar ze ook aan moet

Ga in het begin heel zachtjes te werk. Masseer alleen de

wennen. Alle hulp is welkom!

borst, het buikje of de beentjes. Praat of zing zachtjes,

Al bij al was het dus een positieve ervaring? Bert:

‘Zeker weten. We zouden opnieuw kiezen voor

masseer op het ritme van je stem. Zeker niet snel of hortend

borstvoeding. Je geeft hen er een goede start mee. En het waren mooie momenten. Ik had het niet willen missen.’

40

wrijven. Niet duwen, meer strelen en heel voorzichtig kneden. Bron: de brochure 'Borstvoeding, de ideale start', van Kind en Gezin

Veel plezier ermee! 

41

FAQ Vaak gehoorde vragen over borstvoeding

Hoe weet ik of mijn melk voedzaam genoeg is?

Wat doe ik bij borststuwing?

Moedermelk is altijd goed van kwaliteit. Te magere melk be-

Koude koolbladeren kunnen de pijn verlichten. Je spoelt een

staat niet. De eerste melk die bij een voeding uit de borst

blad van een witte of groene kool af onder de kraan, je snijdt

komt, bevat wel vrij veel water. De melk die later uit de borst

de harde nerf weg en kneust het blad, bijvoorbeeld met een

komt, bevat meer vet. Als de baby de borst goed in de mond

deegrol of fles. Je kunt er ook kompressen van maken, door

heeft en zolang mag drinken als hij zelf wil, krijgt hij zeker

gekneusde bladeren tussen twee dunne lapjes stof te leg-

genoeg. Als mama altijd na tien minuten haar baby van de

gen. Doe dit niet meer dan 20 minuten lang, drie keer per

borst haalt, kan het gebeuren dat hij niet genoeg aankomt.

dag, anders zal de melk verminderen. Je kunt ook wat melk

Moet ik mijn baby bij warm weer extra vocht geven?

we dat. Op de duur zullen je borsten zich aanpassen en zal

afkolven, tot de ergste druk eraf is. Comfortkolven noemen de stuwing verminderen.

Dat hoeft niet. Moedermelk bevat al het vocht dat je baby nodig heeft.

Wat doe ik als mijn melk er zowat uitspuit?

Hoe werkt borstvoeding?

Hoe zie ik of mijn baby honger heeft?

In elke borst liggen trosjes melkklieren. Hierin wordt de

Terwijl hij nog slaapt, hapt hij af en toe met zijn mondje. Hij

Mag ik mijn baby een fopspeen geven?

verslikt in die overvloed. Dan kolf je best wat melk af tot de

moedermelk gemaakt. De bouwstoffen daarvoor komen uit

begint te bewegen, wordt onrustig. Als je zijn wang aanraakt,

Liever niet de eerste maand. Dit kan voedingen uitstellen ter-

hevigste toeschietreflex wat verminderd is, en dan pas laat

het bloed. De melk stroomt via de kanaaltjes naar de tepel.

zal hij zijn hoofdje draaien. Hij zal ook zijn handje naar zijn

wijl je melkproductie zich nog moet aanpassen aan de vraag

je baby zelf drinken. Het kan ook helpen als je op je rug ligt

Het hormoon prolactine zet de opbouw van de melk aan

mond brengen en met zijn lippen smakken.

van je baby. Bovendien vergt het zuigen op een speen een

terwijl je voedt. Op die manier moet je baby drinken tegen de

andere zuigtechniek dan aan de borst, waardoor je baby ver-

zwaartekracht in. Daardoor gaat de melk duidelijk langzamer

ward kan geraken.

stromen, zodat hij zich niet zo gauw verslikt.

Het lijkt wel of mijn baby gilt van de pijn. Kan hij darmkrampen hebben? Dat kan. Bijna alle baby’s hebben daar nu en dan last van, en

de gang en het hormoon oxytocine zorgt dat de melk naar voren wordt gestuwd. Je krijgt een ‘toeschietreflex’. Als de

Doet het pijn?

Misschien weigert je baby de borst omdat hij zich iedere keer

baby aan de borst drinkt, krijgen de hersenen van de moe-

Echte pijn is niet normaal. Het kan in het begin wel ge­voelig

der een sein om die hormonen te maken. Het heeft geen

zijn, maar dat mag hoogstens een paar dagen duren. Bij he-

belang of je grote of kleine borsten hebt: ze maken allemaal

vige pijn duw je lichtjes met je pink in baby’s mondje, om het

Mag ik medicatie innemen als ik borstvoeding geef?

voldoende melk. En hoe meer de baby aan de borst drinkt,

luchtledige te verbreken. Die pijn komt bijna altijd doordat

Dat hangt ervan af wat voor medicatie het is. Vraag het aan

hoe meer melk. Eens je begint met flesjes of fopspenen, ver-

de baby verkeerd is aangelegd. Het kan ook een schimmel-

je arts.

mindert de melk weer.

infectie zijn.

Heb ik de eerste dagen na de bevalling al melk?

sommige meer dan andere. Rond de derde of vierde maand gaat het meestal beter.

Kan een te vroeg geboren baby borstvoeding krijgen?

Het kan even duren eer dat op gang komt. Vaak aanleggen

Hoe lang moet een baby drinken voor hij genoeg heeft?

Zeker! Vooral een te vroeg geboren baby heeft dat hard

Moet ik stoppen met borstvoeding als ik ziek ben?

is de boodschap; de eerste dagen 8-12 voedingen per 24

Er zijn geen twee dezelfde mama’s of baby’s en dat is ook

nodig. Speciale kunstvoeding mist nog altijd de antistoffen,

Als je je baby niet wil besmetten, kun je best voortgaan met

uur! Het maagje van de nieuwe baby is een kleine knikker

zo met borstvoedingen. Elke situatie is uniek. Maar er is een

groeifactoren en enzymen van moedermelk. Maar wanneer

borstvoeding. Die maakt immers op dit moment speciale

groot; er kan maar 5-10 ml melk in. Hij zal dus heel dikwijls

verschil tussen sabbelen en zuigen. Als hij echt drinkt, kun je

de baby minder dan 1,5 kilo weegt, moet de moedermelk

stoffen aan om je baby tegen jouw ziekte te beschermen.

willen eten. Daar mag je vooral niet uit opmaken dat je niet

hem horen en zien slikken. De baby mag uit de eerste borst

toch verrijkt worden.

Zelfs een pijnlijke borstontsteking zal sneller genezen als je

genoeg melk hebt. Voeden op vraag van de baby is het ant-

drinken tot hij vanzelf loslaat. Dat duurt 10-20 minuten. De

woord.

ene mama heeft vetrijkere melk dan de andere. Meestal valt

de baby voedt. Tussen de voedingen kun je dan je borsten

de baby dan in slaap, maar krijgt algauw weer honger. Dan

Moet ik op mijn eten letten als ik borstvoeding geef?

Wanneer moet ik voor het eerst aanleggen?

kun je hem best na de eerste borst een schone luier geven

Je mag alles eten, maar zorg voor de broodnodige afwisse-

Binnen het uur na de bevalling. Zo gauw de baby geboren is,

en dan de tweede borst. Zijn dessert zal zeer welkom zijn!

ling. Dan heb je geen extra vitaminen nodig. Je hoeft ook niet

laat je hem minstens een uur in zijn blootje op je blote borst

Maar elke voeding kan verschillend verlopen. Vertrouw op

voor twee te eten. Je hebt ongeveer 2.500 calorieën per dag

Heb ik genoeg melk voor een tweeling?

liggen. Sla wel iets warms om jullie heen, want door de reac-

jezelf. Luister naar de signalen die je baby je geeft en volg je

nodig. Drink minstens 1,5 liter water per dag. Je urine moet

Dat hoeft geen problemen te geven. Hoe meer de baby’s

tie op de inspanning die je net geleverd hebt, zul je rillen van

instinct. De rest komt vanzelf.

helder tot lichtgeel zijn.

drinken, hoe meer melk je zult hebben. Als de baby’s niet

de kou. Hij zal zelf aanstalten maken om te drinken.

insmeren met platte kaas of kompressen met groene leem je wel iets nemen. Meestal ben je na een dag al beter.

leggen. Tegen hoge koorts die langer dan 24 uur duurt, mag

sterk genoeg zijn, kun je de melk afkolven. Dat moet ook ’s nachts.

42

43

tip Borstvoeding en alc oh

ol

Is het waar dat je niet zwanger kunt worden als je borstvoeding geeft? Deze methode van anticonceptie (de LAM of lactatie amenorroe) is enkel betrouwbaar indien

ÍÍ je uitsluitend borstvoeding op verzoek geeft, dus enkel aanleggen en niet afkolven.

ÍÍ je baby geen bijvoeding krijgt, enkel vitaminedruppels. ÍÍ er overdag niet meer dan vier uur tussen de voedingen zitten en 's nachts niet meer dan zes uur.

ÍÍ er geen vaginaal bloedverlies is vanaf de vijftiende dag na de bevalling tot zes maanden na de bevalling (dus geen

Na één glas alcohol heb je twintig proce nt minder melk. Als je veel drink t, zal je baby zich mi nder goed ontwikkelen. Maar ee n mens wil natuurlijk wel eens feesten. Een glaasje af en toe kan geen kw aad, maar let wel op het volgend e: ÍÍ De eerste drie maan den van de borstvoed ing kun je alcohol best zoveel mogelijk vermijden. ÍÍ Kies een drank met een laag alcoholgeh alte of een alcoholvrije versi e. ÍÍ Neem een kleiner gla s dan je gewend bent en hou het ook bij 1 glas.

ÍÍ Eet voor en bij het dri nken. ÍÍ Je voedt je kindje be st voor je

een glaasje drinkt. Wacht na het drinken zeker 2 à 3 uur voor je de baby terug voedt aan de borst.

Mia Reeskens, schepen van Gezinnen in Maaseik, Jacqueline Creemers, diensthoofd dienst Welzijn en Karla De Greeve, bibliotheek, vertellen waarom ze het belangrijk vinden om het goede voorbeeld te geven.

Hoe brachten jullie de jonge mama’s op de hoogte? Mia Reeskens: ‘We schreven er een stukje over in het infoblad en schakelden sociale media zoals Facebook en Twitter in. We blogden er over tijdens de week van de borstvoeding. Natuurlijk kleefden we ook een borstvoedingsvriendelijke sticker aan de ingangen.’

Mia Reeskens: ‘Wij waren enthousiast over de provinciale

menstruatie).

ÍÍ je baby jonger dan zes maanden is.

Borstvoedingshoekjes in openbare gebouwen

Mag ik vasten in de ramadan?

oproep om horecazaken aan te moedigen borstvoedings-

Zwangere en voedende vrouwen kunnen ervoor kiezen tij-

vriendelijk te zijn. Maar eerst moesten we als stad zelf het

Wat zal jullie aanpak naar de horecazaken toe zijn?

Zolang je volledige borstvoeding geeft onderdrukt dit meest-

dens de ramadan niet te vasten. Toch kiezen velen ervoor

goede voorbeeld stellen, vonden we.’

Jacqueline Creemers: ‘Allereerst zorgen we dat we zelf

al het terugkomen van de menstruatie. Bij sommige mama’s

om met de hele gemeenschap mee te vasten. Tegelijk met

komt de menstruatie al na zes weken. Bij andere duurt het

anderen vasten schept onderlinge verbondenheid en is ge-

pad naar horecazaken om de eigenaars persoonlijk aan te

meerdere maanden, ook al zijn ze met borstvoeding gestopt.

makkelijker dan in een andere periode helemaal alleen vasten. 

Welke borstvoedingsinitiatieven hebben jullie genomen?

Let wel, de terugkeer van de menstruatie kan betekenen dat

Borstvoeding geven en ramadan kunnen goed samengaan.

Mia Reeskens:

je weer zwanger kan worden. Omdat je de paar druppels

Gedurende de uren tussen het vallen van de avond en de

maakt in een aantal openbare gebouwen, waaronder de

Mia Reeskens: ‘Die zullen hen ook een brief van de stad

bloed van de eerste keer misschien niet opmerkt, is extra

dageraad kan voldoende worden gegeten en gedronken om

culturele centra van Neeroeteren en Maaseik, het ontmoe-

overhandigen waarin we hen aanmoedigen om zich te

voorzorg een goed idee. Er zijn zowel hormonale als niet-

de borstvoeding in stand te houden. Moedermelk wordt niet

tingshuis van Voorhoven, het administratief centrum van

registreren als borstvoedingsvriendelijke horecazaak. Voor

hormonale anticonceptiva die kunnen gebruikt worden tij-

gemaakt van voedsel dat net werd gegeten, maar van de

Maaseik, de sporthal en de bibliotheek. De ontmoetings-

mama’s is het belangrijk dat ze weten waar ze terecht-

dens de borstvoeding. Raadpleeg hiervoor je gynaecoloog

voorraden die in het lichaam zijn opgeslagen. Wat wel kan

huizen in Dorne en Opoeteren volgen nog.

of huisarts. Met hormonale anticonceptiva wacht je echter

gebeuren is dat je je tijdens het vasten sneller vermoeid voelt.

best tot zes weken na je bevalling om je melkproductie zeker

Rust dus voldoende zodat je melkproductie niet in het ge-

Alle borstvoedingshoekjes zijn voorzien van verzorgings-

niet in het gevaar te brengen.

drang komt. Merk je toch een lagere melkproductie, leg dan

tafels. Alle medewerkers worden aangemoedigd om moe-

je baby ook vaker aan. 

ders die borstvoeding willen geven te verwelkomen, een

Het project kan zeker nog groeien. We hebben ideeën om

plaatsje voor hen vrij te maken en hen een drankje aan te

bijvoorbeeld campings, B&B’s en hotels aan te spreken.

bieden.’

Wordt zeker nog vervolgd.’

tip

het goede voorbeeld geven. Nu sturen we vrijwilligers op

‘We hebben borstvoedingshoekjes ge-

een stuk fruit en een halve tot een liter vocht extra

Moedermelk aanmaken vraagt een extra inspanning

op te nemen. Dit omdat er tijdens de lactatieperiode

Karla De Greeve: ‘Als bibliotheek die kinderen wil aan-

van het lichaam van de mama’s, het is daarom be-

een beetje extra energie nodig is (uit de koolhydra-

moedigen om van jongsaf aan te lezen en naar de biblio-

langrijk dat de lichamelijke conditie van de mama zo

ten), voldoende vezels en vitamines (uit het fruit), en

theek te komen, onder het motto ‘geboren om te lezen’,

goed mogelijk is. Hierbij is een volwaardige voeding

extra vocht om het verlies via de borstvoeding aan

vonden we het vanzelfsprekend om mee te werken aan dit

onmisbaar. De voeding moet niet alleen voldoende

te vullen.

project en de nodige voorzieningen te voorzien. De mama’s

voedingsstoffen leveren voor het lichaam van de

Een goede tip om voldoende vocht binnen te krijgen

krijgen een glas water aangeboden en er staat een luier-

mama, maar ook voor de aanmaak van borstvoe-

is dat de mama terwijl ze borstvoeding geeft 1 glas

tafel waar ze hun baby kunnen verzorgen. Door een officieel

dingmoedermelk. De baby zal niet snel iets te kort

water leegdrinkt. De mama hoeft deze 2 liter vocht

hoekje te creëren weten mama’s dat ze bij ons welkom zijn

komen, want ook als de mama niet of onvoldoende

niet volledig in de vorm van (mineraal)water op te

om borstvoeding te geven. Maar ze mogen ook elders in de

gezond eet zal de samenstelling van de borstvoeding

nemen, dit kan ook via vruchtensap, thee, melk, …

bibliotheek borstvoeding geven.’

nog goed zijn. Maar dit gaat echter ten koste van het

Wees wel matig met cola en koffie. Als je meer dan

lichaam van de mama. Over het algemeen wordt

4 glazen cola drinkt, of meer dan 3 koppen sterke

44

geven om per dag 1 à 2 sneetjes brood,

koffie, kan je baby onrustig worden door een hoge dosis aan cafeïne in je moedermelk.

kunnen om borstvoeding te geven. Jonge mama’s zullen sneller een koffie gaan drinken in een zaak die openstaat

Borstvoeding en VOEDING MAMA

aangeraden aan moeders die borstvoeding

spreken. Daarvoor werken we samen met de Gezinsbond.”

voor borstvoeding.

45

uu

rm

en ♥ voor b am a.be

st or

Li cie ez vin ijn en G o r p lz

e e n d an W f va de v iatie deputeer t i n i n Ee e ers, g

V.U.: Mieke R

amaek

lt

ng

edi vo

ne

m

be

Een label voor borstvoedingsvriendelijke horecazaken

Horeca met een hart voor borstvoeding

In Limburg willen we dat mama’s in het openbaar borstvoeding kunnen geven. Dat is immers geen taboe, maar heel normaal – of zou dat toch moeten zijn.

We willen zoveel! Moeder worden, werken, een sociaal leven hebben, … Alles kan en alles mag. Het wordt allemaal van je verwacht. Tot je borstvoeding geeft in het openbaar … Dan bots je ineens op een beperking van je vrijheid.

Vrijheid, blijheid Hoe gaan ze dan om met de negatieve reacties van andere klanten? ‘Welke negatieve reacties? Die hebben wij nog nooit gehad!

on bu dh rg eid e ,U n K niv i ers nd & ite Gez itsl aan in 1, 3 500 Hasse

Hier k a .p

te n

b he W i j w w w

e ig

aby rus b e t nj

De provincie Limburg wil samen met Horeca Limburg en de Bakermat een label uitreiken aan de borstvoedingsvriendelijke horecazaken in Limburg.

De zaak is groot en er is genoeg ruimte tussen de tafels. Privacy verzekerd! Bij ons kunnen mama’s hun kindje makkelijk aanleggen. De andere klanten merken het meestal niet eens. Als mama’s toch liever apart zitten, kunnen ze een leeg hoekje uitkiezen of zelfs naar een ander zaaltje gaan, of naast het speelhoekje gaan zitten waar de grotere

Het geeft een fijn gevoel, als de mensen om je heen het

kindjes spelen. Maar de meeste mama’s willen gewoon bij

heel normaal vinden dat je in het openbaar borstvoeding

hun familie of vrienden blijven zitten.’

Hoe weet jij dat een horecazaak borstvoedingsvriendelijk

geeft. Dan pik je je sociale leven veel sneller op. Borstvoe-

is? Heel eenvoudig! Aan de deur kleeft de sticker ‘Hier kan

dingsvriendelijke horecazaken en andere openbare gele-

je baby rustig eten’.

genheden maken dus een verschil. In Limburg bestaan er natuurlijk al horecazaken met een

Dit label houdt in dat:

hart voor borstvoeding. We hebben er eentje uitgepikt. Dat

ÍÍ alle borstvoedende moeders welkom zijn in die horeca­

dit voorbeeld alle andere mag inspireren!

zaak;

ÍÍ je in een rustige omgeving borstvoeding kan geven; ÍÍ er op het toilet een verzorgingstafel is, zodat je de baby een schone luier kan geven;

ÍÍ je een gratis glas water krijgt (belangrijk om vocht aan te vullen na de voeding).

Borstvoeding in ‘t Törrep In de Dr. Haubenlaan 71 in het centrum van Maasmechelen, rechtover de kerk, ligt Brasserie ’t Törrep (dialect voor ‘het dorp’). De zaak wordt al zeven jaar gerund door de familie Schepers: Albert en Marie-José, hun zoon Erwin en zijn vrouw Sandra. Erwin en Sandra hebben een zoontje, Arne,

Wil je vooraf checken waar de borstvoedingsvriendelijke

geboren op Tweede Kerstdag 2008. Terwijl ze meewerkte

horecazaken in jouw buurt te vinden zijn? Kijk dan op

in de zaak, heeft Sandra tien maanden borstvoeding gege-

www.puurmama.be of www.wegwijsborstvoeding.be

ven. We vroegen hen hoe ze tegenover borstvoeding in het openbaar staan. ‘Het is heel jammer dat er niet overal ruimte voorzien is om een baby borstvoeding of een schone luier te geven’ zegt de familie in koor. ‘Dan kun je als moeder toch niet volop functioneren in onze maatschappij? Bij ons komen veel jonge gezinnen. Wij maken het hen gemakkelijk met kinderstoelen en een speelgoedhoekje. Op het toilet ligt een verzorgingskussen voor baby’s. Als een horecazaak openstaat voor borstvoeding in het openbaar, hoeft het sociaal leven van gezinnen met baby’s niet stil te vallen. Misschien helpt het de mama ook om langer borstvoeding te geven.’

46

Tips van de f Schepers vo amilie uitbaters meor andere hart voor bo t een rstvoeding

ÍÍ Maak ruimte

voor buggy’ s. eigeren!

Zeker niet w

ÍÍ Wijs mama w

aar ze alleen kan zitten, als ze ft. Of stel haa r een comfo stoel met ee rt abele n kussen vo or. ÍÍ Zorg dat er minstens ee n verzorgin gskussen en een kind erstoel is. ÍÍ Kleurtjes en een kindersp eelhoekje zi plezierig. jn altijd ÍÍ Probeer nie t te storen tijdens de borstvoeding. Wach t even met eten opdien en, zodat papa en mam a samen ku nnen eten. dat liever hee

47

Shops met een hart voor borstvoeding Petra uit Sint-Truiden is mama van Yara (6) en Febe (4). Ze is handelsingenieur van opleiding. Toch koos ze ervoor om een winkel te openen die opgebouwd is rond zwangerschap en borstvoeding, MamaLuna. Wij vroegen haar waarom.

Wat voor activiteiten dan wel? Petra:

‘Ik bied informatie en ontspanning aan. Op regel-

matige basis wordt er door een therapeute babymassage gegeven. Samen met een vroedvrouwenpraktijk organiseren we infosessies rond zwangerschap, bevalling en borstvoeding.en ontspanningstechnieken. Mama’s kunnen hier

Petra: ‘Ik heb altijd in mijn achterhoofd gehad dat ik iets

samenkomen om ervaringen uit te wisselen en er is een

voor mezelf wou beginnen. Geen gewone winkel – het

rustige ruimte om borstvoeding te geven.'

moest iets speciaals worden. Omdat ik twee dochters en dochters zou richten. Maar ik wou meer … Het moest

Het is in ieder geval een heel origineel concept. Waarom spreekt je dit zo aan?

een winkel worden waar ik jonge vrouwen in een speciale

Petra: ‘Ik heb altijd heel erg genoten van zwanger zijn en

periode in hun leven zou bijstaan, zoals een mama dat met

borstvoeding geven. Ik vond dat heel fijn. Ik vond het al-

haar dochter doet. Zo groeide het idee van een winkel die

tijd jammer als mijn vriendinnen het te gauw opgaven. Bijt

een totaalconcept moest zijn voor de periode van de zwan-

toch een keer door, dacht ik dan, vertrouw toch meer op

gerschap tot na de bevalling.’

je gevoel! Maar ik besefte ook dat het niet altijd zo simpel

heb, wilde ik eerst een winkel die zich alleen op mama’s

is, als je niet weet wat je te wachten staat, of hoe je eraan

Dat klinkt spannend, maar hoe zie je dat precies?

moet beginnen. Ik moest zelf ook informatie zoeken over

Petra: ‘Ik wil ervoor zorgen dat elke mama bij mij haar kof-

borstvoeding, ik moest ook om hulp vragen. Zo ben ik bij

fertje kan vullen met al wat ze nodig heeft voor de bevalling

een vroedvrouw terechtgekomen, wat me enorm geholpen

en de baby: borstvoedingslingerie, nachtkleding, pantoffels,

heeft. Dat bracht me mee op het idee om hier meer mee te

verzorgingsproducten, babypyjama, babymutsje, …

doen, in mijn eigen winkel. Nu kan ik aanstaande mama’s

Op die manier hoeft ze niet meer van hot naar haar te ren-

op alle vlakken helpen. In mijn winkel moeten vrouwen alles

nen, maar kan ze het hele pakket gewoon bij ons vinden.

kunnen vinden wat hen op dat moment bezighoudt. Want

En voor na de zwangerschap heb ik borstvoedingskledij en

je voorbereiden op de komst van je baby gaat verder dan

-lingerie, en leuke spulletjes voor de baby. Zo is de hele pe-

alleen maar babykleertjes kopen!’ 

riode verzorgd. Het is niet zomaar een winkel waar je een broek en een jurkje gaat kopen, het is veel ruimer dan dat. Daarom hebben we onlangs een webshop gelanceerd. Als zwangere of pas bevallen mama is het niet altijd evident om naar de stad te trekken en de nodige spulletjes bij te halen. Via de webshop kun je op elk moment van de dag (of nacht) op zoek naar wat je nodig hebt.’ MamaLuna is ook meer dan een winkel alleen. Op de bovenverdieping worden er ook avondvullende activiteiten

www.mamaluna.be

s Petra’s gouden tip ama’s … voor winkelende m e baby is geen en! Een huilend dd re je n ka Kalmte aal ÍÍ ggen. Het is norm l gewoon iets ze wi hij – e nd ha sc en. by te leren begrijp dig hebt om de ba dat je wat tijd no l zal je zelden voel! Je buikgevoe ge je op al or vo Vertrouw k je voordeel doen kun je natuurlijk oo al , en lat ek ste in de n anderen. met de ervaring va , knuf: pampers, doekjes wat mee te sleuren el he bt he Je Í Í je thuiskomt, zo weer in wanneer t ec dir s ta je k fel, … Pa nvullen, met het ekt niet in allerijl aa rtr ve je or vo ze je moet voeheb je met borst vergeet. Gelukkig s iet je t da ico ris bij je! ste gebruiksklaar ding het belangrijk om jezelf en de in dekentje mee kle n ee ien ch iss Neem m ÍÍ iddellijk een rustige en, als je niet onm kk de be te t wa baby t dat ’n intiem momen voeden. Het is zo te om dt vin s at pla ag van worden, al m n er ongemakkelijk sommige mense ee en. Je baby t om buiten te kom en ud ho er we t dat jou nie afleiding heeft. rustig is en geen hij als r te be el ve ook

ÍÍ Zorg voo

... en voor andere w in

kels

r een zith oekje: ofw beetje afg el in de w ezonderd inkel (een ), ofwel in Maak he e e n a parte ruim t een be etje geze te. llig: geen of bergp laats! kale ruim te ÍÍ Zet een g las water klaar. Vo cht aanv belangrijk ullen is h ! eel ÍÍ Bied de m ogelijkhe id om de een scho baby na de voedin ne luier te g geven.

georganiseerd.'

48

49

Borstvoedingspauze

op het werk

cht op? re j ji heb Waar

Elke werkneemster in de privésector heeft het recht om tijdens de werkdag haar kind borstvoeding te geven of de melk af te kolven. Ambtenaren hebben hun eigen regels, maar die verschillen niet veel met die uit de privé­sector.

Borstvoedingsvriendelijke werkgever Borstvoedingsvriendelijke werkgevers worden trouwens beloond! Dat blijkt wel hieruit: Tijdens de Internationale Week van de Borstvoeding benoemt het expertisecentrum Kraamzorg De Bakermat

Als je van plan bent om weer te gaan werken en daar borst-

jaarlijks een borstvoedingsvriendelijke werkgever. Zo werd

voedingspauzes te nemen, moet je dat je baas minstens

in 2009 de Universiteit Hasselt uitgeroepen tot de meest

Kids en borstvoeding: hoe hou je ze bezig? Hoe hou je andere kinderen bezig terwijl je borstvoeding geeft of afkolft? Heel veel mama’s worstelen hiermee. Sommige kinderen gaan dan heel vervelend doen, niet omdat ze echt stout zijn, maar omdat ze zich onzeker voelen. Die kleine indringer neemt daar maar even heel mama’s aandacht in beslag … Maar vrouwen zijn nu eenmaal goed in verschillende dingen tegelijk doen, dus is het niet zo moeilijk om je oudste de geruststelling te geven dat jaloezie echt niet hoeft. Voor jezelf heb je toch al de heerlijke ontdekking gedaan dat je capaciteit om liefde te geven nu verdubbeld is!

ÍÍ Vul

een doos of zak met speelgoed waar het oudere

kind graag mee speelt, en stop die weg. Haal dat ‘borstvoedingsspeelgoed’ alleen tevoorschijn wanneer je borstvoeding geeft.

ÍÍ Met wat oefening kunnen jullie allemaal tegelijk eten. Je smeert vooraf een boterham voor jezelf en het oudere kind. Terwijl jullie eten, kan de baby aanliggen.

ÍÍ Betrek

het oudere kind bij de voeding: slabbetje aan­

geven, luier en doekjes pakken, …

ÍÍ Geef

het oudere kind een beer of pop om zelf te

voeden. Ook de andere zorg, zoals een schone luier geven, boertje laten, te slapen leggen, in de draagdoek

twee maanden vooraf aangetekend laten weten.

borstvoedingsvriendelijke werkgever.

Enkele tips!

Je mag je baby op je werk voeden tot hij negen maanden

De Universiteit Hasselt werd voorgedragen door een

ÍÍ Leg aan het oudere kind rustig en duidelijk uit dat de

ÍÍ Geef aandacht aan het oudere kind tijdens de voeding

oud is. Concreet betekent dit dat je recht heb op een uur

tiental mama’s die daar werken. Ze namen een filmpje op

baby bij mama moet drinken, omdat hij niets anders

door samen in de luie stoel te kruipen. Je kunt het

(of twee keer een half uur) borstvoedingspauze per dag, als

en schreven een brief met getuigenissen over het positieve

kàn eten of drinken. (‘Kijk, geen tandjes! Baby kan nog

een boek voorlezen, samen liedjes zingen of het een

dragen, kan het zo nadoen.

je minstens 7,5 uur per dag effectief werkt. Dat wordt een

beleid dat de Universiteit Hasselt voert rond zwangerschap

geen boterhammen, groentjes en zo eten; daarom

verhaaltje vertellen. Als zijn aandacht afdwaalt en het

half uur als je minstens vier uur per dag werkt. Je hoeft er

en borstvoeding op het werk. Met die getuigenis hebben ze

drinkt baby aan de borst.’)

lastig wordt, het verhaal extra spannend maken!

niet langer voor te werken. De borstvoedingspauze wordt

de vakjury overdonderend overtuigd. 

ÍÍ Hou je eventjes intens met het oudere kind bezig voor je een voeding geeft, en zeg duidelijk waarom. (‘Nu speel

niet vergoed door de werkgever. De mutualiteit betaalt je

ÍÍ Vertel hoe het was, toen hij/zij zelf borstvoeding kreeg. ÍÍ Als extra traktatie kun je een tekenfilm in de videospeler

daarvoor wel 82 procent van je laatste brutoloon.

ik even alleen met jou. Direct moet ik broertje/zusje

schuiven. Als je het oudere kind maar niet het gevoel

De werkgever moet een lokaal beschikbaar stellen waar

even eten geven.’)

geeft dat het afgeschoven wordt. Kijk mee en geef

je ongestoord en rustig je kind kunt voeden of de melk afkolven. Je moet het kunnen afsluiten. Er moet ook een gootsteen zijn, een stopcontact en een koelkast. Dat lokaal kan in het bedrijf zijn, in de bedrijfscrèche of in een andere crèche, in de woning van de werkgever of in jouw woning.

ÍÍ Twee pauzes per dag (bijv. om 10 u. en om 15 u. = 2 x ½ uur);

ÍÍ Of een half uur later aankomen en een half uur vroeger vertrekken;

ÍÍ Of een uur per dag minder werken. Elke maand moet je een bewijs meebrengen dat je borstvoeding geeft. Dat bewijs krijg je op een consultatiebureau van Kind en Gezin. Je mag ook een doktersbriefje meebrengen. Als je gebruikmaakt van je recht op borstvoedingspauzes, ben je beschermd tegen ontslag.

50

KOLVEN OP HET WERK

belangrijk om Kolven op het werk is peil te houden. de melkproductie op

ÍÍ Koop

een goede draagdoek en oefen veel, zodat je

commentaar. Samen lachen schept een band. Zo maak

kunt voeden met de baby in de doek. Zo blijf je toch

je van het borstvoedingsmoment een gezellig onder-

mobiel om met je oudere kind bezig te zijn.

onsje voor jullie drietjes! 

Enkele tips dat k. Zorg er zelf ook voor Kolf af op een rustige ple ÍÍ je rustig bent het melk koel. Ook tijdens Bewaar de afgekolfde ÍÍ

vervoer naar huis. 5-6 s af. Zo kan je vanaf Kolf op voorhand al een ÍÍ en. een keer per week afkolv weken na de geboorte lijker op het werk gemakke Dit maakt de overgang als je eens een flesje geven en zo kan de papa al zellig ie genieten van een ge weg moet of kunnen jull uitje met jullie tweetjes. mum uurmama.be/working Meer info op www.p

51

Borstvoeding en je relatie

sloten kunnen voelen.

babywolk kunnen samenpakken. Denk bijvoorbeeld aan de

Er zijn twee sleutels om van borstvoeding ook op seksueel

prikkelbaarheid door urenlang babygehuil en korte nach-

vlak een succes te maken.

ten … De brochure informeert, geeft tips en wijst de weg

De vrouw moet zich goed voelen. Haar lichaam is nu

naar hulp, zodat jonge ouders nog meer kunnen genieten

heel vrouwelijk, ondanks de kwaaltjes, de stuwingspijn en

van hun nieuwe rol en van hun kersverse baby.

de vermoeidheid. De borstvoedingsperiode is net zoals de zwangerschap een normale, gezonde vrouwelijke fase, zij

Stress, frustraties en geweld

het met een ander hormonaal evenwicht. Bij opwinding

De meeste ouders komen deze nieuwe periode zonder

zal de vagina minder vochtig worden, zodat een glijmiddel

al te veel kleerscheuren door. Bij sommige paren gaat de

soms welkom is. Als je een inscheuring of een knipje hebt

aanpassing minder vlot en sluipt net dan partnergeweld

gehad, of met een keizersnede bent bevallen, moet je je

de relatie binnen. Stress en bepaalde frustraties – zoals

lichaam de kans geven om zich te herstellen. En met pijn-

jaloezie, stijgende financiële druk of minder seks – kunnen

lijke borsten moet omzichtig omgesprongen worden …

omslaan in ruzie, waarbij het van kwaad naar erger gaat.

Seks na de bevalling

borstvoeding geeft.

Ook de man moet zich goed voelen. Heeft hij meer of

Ook als er voorheen al sprake was van geweld, kan de

Vlak na de bevalling kan je behoefte hebben aan warmte, aan troost, aan bescherming. Terwijl je zelf een groot deel van de dag en nacht bezig bent om een bron van warmte en troost te zijn voor je baby, merk je dat je datzelfde nodig hebt van je partner.

Iedereen beleeft intimiteit en seksualiteit na de bevalling

minder zin in seks met zijn vrouw? Kan seks voor hem eens

zwangerschap het geweld doen toenemen of verergeren.

uiteraard op zijn en haar eigen unieke manier.

op een andere manier? Vindt hij haar lichaam nog mooi? Kan hij het delen met een lieve maar opdringerige derde?

Verborgen probleem

Enkele tips

Kan hij geduld opbrengen en soms zijn beurt afwachten?

Het is misschien moeilijk te geloven dat iemand met opzet

ÍÍ Probeer er over te praten, best niet in bed maar op een

Als je je goed voelt in je lichaam en in je relatie, kun je

een zwangere vrouw verwondt. Toch maakt bij ons elf

ook goede seks hebben. En dan kunnen borstvoedende

procent van de vrouwen partnergeweld mee tijdens de

Wanneer een streling vroeger meestal zonder veel woorden

ÍÍ Wanneer jullie beiden zin hebben om te vrijen, ga dan

mama’s best sexy zijn!

zwangerschap. Zorgverleners geven aan dat er meer open-

ander moment. uitliep op seks, kan het nu moeilijk zijn om te strelen of gestreeld te worden. Je wil misschien niet meer dan dat, maar hoe moeilijk is het om dat op dat ogenblik uit te leggen!

voorzichtig en rustig tewerk.

ÍÍ Je

kan een glijmiddel gebruiken om je vagina wat

gemakkelijker toegankelijk te maken.

ÍÍ Neem

maatregelen om niet ongewenst zwanger te

worden.

heid moet komen en dat er iets moet gedaan worden aan

De campagne tegen interfamiliaal geweld De provincie Limburg, de vzw Zijn en het Instituut voor de

Bron: Jetske Spanjer e.a., 'Bevallen Opstaan'.

Gelijkheid van Vrouwen en Mannen hebben de campagne

er geen bloedverlies meer is, hoef je het vrijen niet uit te

Uitgeverij Contact, 1994

‘Samen zwanger, samen ouders’ uitgewerkt. Deze campagne richt zich tot zwangere paren en jonge ouders, en de

stellen, als je daar zin in hebt. Maar het is heel begrijpelijk

zorgverleners die met hen in contact komen. Ze hoort thuis

geeft, in het begin niet zoveel zin heeft in seks. Het duurt

Borstvoeding en seks: vriend of vijand?

immers een tijdje voor je oestrogeenniveau weer op hetzelfde

We zijn er al helemaal aan gewend dat een zwangere vrouw

staat een unieke brochure met informatie en praktische tips

peil is als voor de zwangerschap. En minder oestrogeen

zelfbewust haar buik toont. Maar wanneer ze borstvoeding

van en voor jonge ouders, over allerlei moeilijke momenten

betekent minder zin in seks. Je vagina is bovendien erg

geeft, is het een ander paar mouwen. In onze beeldcultuur

tijdens de zwangerschap en de eerste, vaak hectische

gevoelig na de bevalling en wordt bijna niet vochtig wanneer

komen we heel weinig sexy vrouwen tegen die borst­

babymaanden. Dat gaat van slaaptekort over relatiestress

je opgewonden raakt. Niet alleen ben jij bang voor iedere

voeding geven.

tot partnergeweld. De campagne wil zorgverleners concrete

in de Limburgse strijd tegen interfamiliaal geweld. Centraal

aanraking, ook je partner kan bang zijn om je pijn te doen.

Toch heeft borstvoeding alles met lichamelijk genieten

handvatten aanreiken om zo goed mogelijk te reageren op

Je bent ook constant bezig met de eisen die het pasgeboren

te maken. Borstvoeding geven is op zichzelf al een sek­

een vermoeden of vaststelling van partnergeweld tijdens de

kind aan je stelt, terwijl je lichaam veel energie gebruikt om

sueel genoegen, zowel voor de mama met haar gevoelige

zwangerschap.

te herstellen van de bevalling. Soms ben je gewoon te moe

borsten als voor het kind dat gezoogd wordt. De reflexen

om aan seks te denken.

bij het vrijkomen van de melk zijn voor de vrouw heel

Jonge ouders ondersteunen

Andere vrouwen hebben dan juist meer zin om te vrijen. Dit

prettig. Het contact tussen moeder en kind is lichamelijk

Het provinciebestuur wil toekomstige en jonge ouders even

heeft misschien te maken met de sensuele bevredi­ging die

intens. Soms zo intens en langdurig, dat papa’s zich uitge-

laten stilstaan bij de onweerswolken die boven hun roze

52

www.limburg.be/samenzwanger

Samen zwanger, samen ouders

Als de wonde van een eventueel knipje goed hersteld is en

dat een vrouw die pas bevallen is, zeker als ze borstvoeding

dit ernstig en nog al te vaak verborgen probleem. 

tip Dagelijkse verzorging van de borsten t met zeep.

g met water, nie Was je borsten elke da moeielkloven krijgen, die Anders kun je diepe tep nodig. ion gebruiken, is niet lijk genezen. Zalf of lot melk een druppeltje van je Smeer na de voeding drogen. laat die aan de lucht uit over de tepel en niet. Als melinfectie mag dat Alleen bij een schim gwerpn je katoenen of we je borsten lekken, ku l vaak: dragen. Vervang ze we kompressen in je bh el lekt. eding, vaker als je ve minstens na elke vo laagje, sen met een plastic Neem geen kompres je tepels. dat is niet goed voor

53

Colofon Uitgave

Coördinatie

De deputatie van de provincieraad van Limburg

Ruth Vandeweert, Limburgse Logo’s, provincie Limburg,

Herman Reynders, gouverneur-voorzitter

Dienst Preventieve Gezondheid

Marc Vandeput, Walter Cremers, Gilbert Van Baelen,

Concept

Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Mieke Ramaekers,

provinciale Dienst Preventieve Gezondheid en Logo’s

gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier

Limburg

Bibliografie

Redactie

Vormgeving

Christel Geebelen (Kind en Gezin, lactatiekundige IBCLC),

Fé. soul communication & research NV

Boeken

Vera Marechal (Ziekenhuis Oost-Limburg, vroedvrouw-

Fotografie

lactatiekundige), Elyne Pauwels (Expertisecentrum

Robin Reynders, Grafische Producties, Informatie en

ÍÍ Broekhuijsen, Mary en Kleintjes, Stefan. Borstvoeding. Houten: Spectrum, 2008

ÍÍ Mohrbacher, Nancy en Kendall-Tacket, Kathleen. Borstvoeding natuurlijk eenvoudig. Antwerpen-Apeldoorn: Garant, 2009

ÍÍ Blaffer Hrdy, Sarah. Moederschap. 2000

ÍÍ Castro, Miranda. Homeopathy for Mother and Baby. 2005

ÍÍ Colson, Susan.

ÍÍ Riordan, Jan. Breastfeeding and Human Lactation. 2004

ÍÍ Spanjer, Jetske e.a. Bevallen Opstaan. Uitgeverij Contact, 1994

ÍÍ Uvnäs-Moberg, Kerstin. De oxytocine factor. 2007

ÍÍ Vandereycken, Walter e.a., Handboek Psychopathologie. 2008

ÍÍ Verbeeck, Daniëlle. Zwangerschapsmassage. Schoonheidsschool

ÍÍ Vogel, I. e.a.

Kraamzorg Limburg - vzw Amerijtje), Phaedra Rousselle

Communicatie, provincie Limburg

(Provincie Limburg, Dienst Preventieve Gezondheid),

met dank aan de partners voor beeldmateriaal

Veerle Van Bocxstaele (Coördinator Lactatiekunde

Drukwerk

Vroedkunde Limburg, vroedvrouw/lactatiekundige

Drukkerij Gijsemberg, Maasmechelen

IBCLC, voorzitter BVL), Ruth Vandeweert, Logo’s Limburg,

Oplage

Kathleen Vanholen (Coördinator Kraamdienst Wit-Gele Kruis

15 000

Limburg, vroedvrouw/ lactatiekundige IBCLC), Magda Vaes

Publieksprijs

(Vroedvrouw-lactatiekundige IBCLC), Liesbeth Vanspauwen

Gratis

(Fé. soul communication & research NV), Hilde Vrancken

Wettelijk depotnummer

Inleiding tot Biological Nurturing. Nederlandse

Borstvoeding in de eerste zes maanden.

(Zorgcoach Kraamzorg, Landelijke Thuiszorg), Stina

D/2011/5857/83

vertaling Gonneke van Veldhuizen-Staas

Rotterdam: Erasmus MC, 2009

Vanvinckenroye (Expertisecentrum Kraamzorg Limburg -

Met dank aan

ÍÍ De Winter, Nele. Babymassage. Centrum voor Afstandsonderwijs

ÍÍ Gerhardt, Sue. Why Love Matters. 2004

ÍÍ Gijsbers, Barbara. Promotion of Exclusive Breastfeeding for Six Months in Asthmatic Families. Proefschrift aan de universiteit Maastricht, 2007

ÍÍ Hale, Thomas.

vzw Amerijtje)

Eva Boonen, Martine Boonen, Jacqueline Creemers,

Tijdschriften

Eindredactie

Audry Daniels, Natascha Daemen, Karla De Greeve,

ÍÍ Tijdschrift voor verloskundigen. Mei 2009, maart 2009,

provinciale Dienst Preventieve Gezondheid en Logo’s

de Bakermat, Ine Derison, Noëlle Festiens, Petra

Limburg

Grauls, Tia Hellebaut, Jessica Hendrix, Veerle Houba,

juni 2007, september 2006

ÍÍ ‘Borstvoedingsvriendelijke organisatie: het certificaat’. Tijdschrift voor Vroedvrouwen, jg 14 nr. 3

ÍÍ De Bakermat. ‘Lang borstvoeding geven in

ÍÍ Kind en Gezin Borstvoeding, de ideale start. 2010

ÍÍ Lawrence, Lawrence. Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession. 2005

ÍÍ La Leche League. Handboek borstvoeding, 2011

ÍÍ Merck Manual. Medisch Handboek. 2005

54

Kenniscentrum borstvoeding, Kirsten en Daan, Sofie Larminier, Manon Liebe, Tine Lievens en Zanna, Sonia

Vlaanderen’. Tijdschrift voor Vroedvrouwen,

Calle Lozano, Katelijne Michielsen, dr. Marc Raes,

jg 13 nr. 4, p.190-195

Mia Reeskens, Albert en Marie-Josée Schepers, de

Medications and Mother’s Milk. Amarillo: Pharmasoft Publishing, 2004

Leen Huybrechs, Marie-Paule Jacobs, Astrid Janssen,

Schoonheidsschool, dr. Peter Sieprath, Sandra Spooren,

Websites

Greet Joyeux en Leon, Bert Vanholen, Annemie

ÍÍ www.debakermat.be ÍÍ www.generationr.nl ÍÍ www.kenniscentrumborstvoeding.nl ÍÍ www.pubmed.nl ÍÍ www.schoonheidsschool.be ÍÍ www.trimbos.nl ÍÍ www.thuisstudie.be ÍÍ www.vlov.be ÍÍ www.kindengezin.be

Vanstraelen, Gonneke van Veldhuizen, dr. Arlette Wertelaers, Dries Wyckmans Dit magazine werd gefinancierd door Kind en Gezin, provincie Limburg en de Limburgse Logo's. Aan dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De provincie Limburg is auteursrechthebbende t.a.v. dit magazine en de hierin vervatte informatie. De provincie Limburg is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de in het magazine vermelde internetpagina’s, noch voor de vermelde instanties. De verwijzingen naar de internetpagina’s zijn gemaakt op het moment van het samenstellen van dit magazine. De provincie Limburg is dan ook niet verantwoordelijk voor het op een later moment niet meer beschikbaar zijn of gewijzigd zijn van de vermelde internetpagina’s. De provincie Limburg kan niet aansprakelijk gesteld worden voor rechtstreekse of onrechtstreekse schade geleden ten gevolge van het gebruik van eventueel onjuiste informatie in deze uitgave.

55

Puur mama

lekker gezond & à la carte w w w. p u u r m a m a . be