Blowen aan de Eems?
Flatus, God van de vuile winden
Zienswijze van de Stichting Windhoek op de Nota ‘Hoe waait de wind?’ Oktober 2006
Inleiding Windenergie is niet meer vanzelfsprekend in Nederland. Windmolens vernielen de ruimte en openheid van het landschap met dramatische gevolgen voor de leefbaarheid en recreatieve aantrekkelijkheid. Wij constateren dat de publieke verontwaardiging over deze aanslag op het typische Nederlandse landschap van dorpen en weilanden, algemeen is. Het maatschappelijke draagvlak voor windenergie, vooral op land, brokkelt zienderogen af omdat windenergie te verwaarlozen is als alternatief voor fossiele brandstof en dus ook geen merkbare vermindering van de CO2-uitstoot betekent. Integendeel, de vele euro’s die naar dure windenergie gaan worden niet besteed aan maatregelen die de problemen op een zinnige manier te lijf gaan. Zo werkt windenergie een effectieve aanpak zelfs tegen. Standpunt van de Stichting Windhoek inzake windmolendiscussie binnen de gemeente Delfzijl. Ter verduidelijking is de indeling aangehouden van de discussienota dd. aug 2006 ‘Hoe waait de wind?’ Op/aanmerking per pagina: Pagina 2 Aanleiding/doel Duurzame energie In deze alinea wordt gesteld dat windenergie een belangrijke bijdrage kan leveren. De feiten zijn als volgt en ieder kan ze controleren. Windenergie is geen noemenswaardig alternatief voor fossiele energie en levert geen merkbare reductie van de CO2 uitstoot. In 2001 hebben o.a. de regering en de provincies afgesproken zich voor windenergie in te spannen (BLOW). Men zou pogen 1500 MW te halen (in 2010). Deze 1500 MW zijn praktisch gerealiseerd, waarmee ruimschoots aan de afspraak is voldaan. Deze 1500 MW zal maximaal 3 ‰ (bruto) van het totale, voornamelijk fossiele energieverbruik produceren, goed voor 1 dag energie per jaar en evenveel als ons energieverbruik in ruim een maand toeneemt. Momenteel leveren windmolens ongeveer 1½ ‰ van ons energieverbruik. Vaak meldt de publieke voorlichting het aandeel in het elektriciteitsverbruik, al dan niet beperkt tot het huishoudelijke verbruik. Deze vergelijking levert veel grotere getallen op, 10-15 %, even eerlijk als onze 1½ - 3 ‰. Maar die getallen zeggen niets over het nut van windenergie voor de oplossing van de energie- en CO2 problemen, windenergie op land zal nooit voor meer dan enkele promillen aan de oplossing kunnen bijdragen en is geen alternatief voor olie, kolen of gas. Gezaghebbende recente rapporten over de energiepolitiek (Zie onderaan) komen tot de conclusie dat we ons voor de toekomst moeten richten op besparing en innovatie, en zien niets meer in windenergie, zeker niet op land. De grote partijen in Den Haag onderschrijven deze gedachte. Het recente intrekken van de MEP-subsidie, door de Tweede Kamer bevestigd, is in dit verband niet mis te verstaan. En dit zijn die rapporten. - Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, 2006, www.wrr.nl/content.jsp?objectid=3619; - Meer met Energie, Task Force Energietransitie, 8 mei 2006, www.minez.nl/content.jsp?objectid=40625; - Energietransitie: klimaat voor nieuwe kansen. VROM-raad en Algemene Energieraad, 2004, www. algemene-energieraad.nl. Pagina 3 Beleidskaders - Bestuursovereenkomst Plaatsingsproblematiek Windenergie. Hierin zijn alleen een “aantal potentiële” gebieden aangegeven, geen aangewezen of verplichte gebieden, een van deze gebieden is in gebruik als windpark DZ Zuid
BLOW In BLOW wordt gesteld dat er landelijk 1500 MW windenergie op land zou moeten worden gerealiseerd. Deze 1500 MW zijn ruimschoots gerealiseerd en onze provincie gaat in dit kader bijna 230 MW boven de zelf gestelde norm van 165 MW uit door het huidige geplaatste vermogen en het nog te realiseren park in de Eemshaven. Voor dit park is de bouwvergunning verstrekt. Door de provincie wordt voor Delfzijl nog eens plaatsing van 185 MW voorzien. Dit zou betekenen dat er in totaal bijna 600 MW aan geplaatst vermogen in Groningen zou staan, bijna de helft dus van de landelijke doelstelling van 1500 MW. Dit is een zeer onevenredige verdeling en zal dus een te zware aanslag op het landschap in onze omgeving opleveren. Kregen we van alle andere zaken ook maar zoveel toebedeeld vanuit de provincie of vanuit Den Haag!!! Naast BLOW bestaat er ook BLANS, een convenant tussen provincies en Rijk, dat ‘klimaatbeleid’ in de provincies beoogt. De gemeente kan heel wat doen, bijvoorbeeld: - energiebesparing aan gemeentehuis en aanverwante gebouwen(zie project van dhr. Deinum uit Delfzijl, het ‘waterzijdig inregelen’ van verwarmingssystemen met besparingen tot 50%) - mobiliteitsbeleid van de gemeente en besparingen op het eigen wagenpark - beheersmaatregelen van de gronden in de gemeente, bijvoorbeeld door waterpeilverlaging tegen gaan van methaanemissies (methaan is een sterker broeikasgas dan CO2) - bevordering van biogas met biomateriaal van natuur- en landbouwgronden - afvalverwerking van het afval in de gemeente - strengere nieuwbouweisen wat betreft energieverbruik; in navolging van de CO2-neutrale kas de energieneutrale woning - bevordering van micro wkk in de gemeente Pagina 4 Ontwikkelingsschets Oosterhorn Hierin wordt duurzaamheid een op een vertaald naar windenergie!!! Van belang is dat direct aansluitend op het Oosterhorngebied de buitendorpen beginnen. Hier dient een geleidelijke overgang te worden aangebracht van grootschalige industrie naar het leef- en woongebied van velen. Hier begint het door de gemeente veel geprezen landelijk gebied waar we nog rustig kunnen wonen, recreëren. Het kan en mag niet zo zijn dat voor een onbeduidende bijdrage aan duurzame energie via windenergie het algemeen belang van de milieubescherming, het behoud van natuur en landschap én een aantrekkelijk recreatieen leefmilieu, opzij wordt geschoven. Pagina 5 Projecten Delfzijl Windpark zuid Het is de opstellers kennelijk ontgaan dat windpark DZ Zuid al een poosje operationeel is en bestaat uit 32 turbines van 2 tot 2.3 MW. Windpark Noord Dit betreft, hoe ongelofelijk het ook klinkt, een windpark buitendijks in de Waddenzee. In de praktijk betekent dit een zeewaartse uitbreiding van industrieterrein (windenergie is een industriële invulling van het gebied). Volgens ons is het nagenoeg onmogelijk om dit juridisch houdbaar te krijgen in relatie met geldende wetgeving. (Vogelrichtlijn, Habitatrichtlijn, PKB Waddenzee) Pagina 6 Windpark Midden M.b.t. tot dit park kunnen we kort zijn, niet acceptabel. 32 turbines bovenop de dorpen Borgsweer,
Termunterzijl. Een kopie van windpark Zuid maar dan op kortere afstand van de bewoning. Hiertegen zal tot op het hoogste, juridische niveau gestreden worden. Pagina 7 Richtingbepaling Een aantal aspecten wordt in de Nota wel heel erg positief ingeschat. Diversiteit argumentatie. Hier wordt aangegeven dat bij het aspect visuele hinder persoonlijke belevingswaarde een sterke rol speelt, dus subjectief is. Echter, emotionele argumenten zijn ook argumenten. Je kunt ze niet terzijde schuiven alleen omdat ze emotioneel van aard zijn. Voor visuele hinder geldt hetzelfde, die bestaat, ook al is die van persoon tot persoon verschillend. Op dit moment zijn er echter ongeveer 8 uitspraken op het gebied van WOZ korting i.v.m. windturbines. Bij alle zaken was geluid en zichthinder voor de rechter doorslaggevend. Na 8 uitspraken kunnen we dus niet meer spreken over subjectief, het is meetbaar gemaakt. Het is duidelijk dat windturbines ook door de rechter als lelijk en hinderlijk worden beschouwd en dit is dus niet alleen bij een enkele bewoner van Termunterzijl het geval zoals de opsteller verderop stelt onder “Financiële aspecten voor de gemeente”. Wat te denken van de nieuwe wijk Kwelderland, Borgsweer en Termunterzijl? Vanuit de haven en Kwelderland zal het er ongeveer zo uit gaan zien:
Inmiddels is algemeen het besef ontstaan dat het landschap bescherming verdient. De volgende algemene ontwikkelingen deden zich voor: - in de pers met name de NRC zijn nogal wat artikelen verschenen over de bedreiging en aantasting van natuur en landschap. Onder de trefwoordennatuur, landschap en cultureel erfgoed zijn relevante artikelen te vinden. Een aardig artikel van landschapsarchitect Adriaan Geuze heb ik bijgevoegd. Zie vooral het stuk over ‘’behoud de open ruimte’’. Een veel fundamenteler artikel over de ruimte is van Daan Remmerts de Vries in de NRC van 28 en 29 augustus 2004, getiteld:” Er waait een nieuwe waan door ons land: de windmolenwaan” (zie de bijlage). Het artikel is belangwekkend omdat de mentale waarde van open ruimte goed in beeld wordt gebracht. - Natuur & Milieu en Milieudefensie (voert actie!) keren zich nu tegen de aantasting van het landschap al vermijden ze nog steeds héél schijnheilig het verband met windturbines. - Er is tegenwoordig naast de Rijksbouwmeester ook een Rijkslandschapsarchitect, Dick Sijmons. Deze maand zou hij advies aan de regering of de minister van VROM uitbrengen over windmolens op land. - Met Milieu en Natuurplanbureau (MNP) heeft zich voor het eerst echt met het landschap bezig gehouden, het bracht een rapport uit waarin de “visuele verstoring van het landschap in 2005” in kaart is
gebracht. . Zie het persbericht van 16 september 2004 over “Bestuurlijke versnippering bedreigt natuur en landschap” en van september 2006 over de Natuurbalans 2006, natuur en landschap in Nederland steeds eenvormiger. Zie ook bij Natuur en Milieu waar gereageerd wordt op het rapport. In o.a. NRC Next van dinsdag 26 september wordt ruim aandacht aan besteed aan het onderwerp in het artikel “Vaak gehoord op feestjes: dit land wordt lelijk”. MNP-directeur Klaas van Egmond noemt als verstoring o.a. windmolens! Politieke keuze De subsidiering is nu wel duidelijk, minister Wijn heeft per 18 augustus de MEP subsidie stopgezet omdat het maatschappelijk niet langer verantwoord was. Heeft niets te maken met voor of tegenstander. De kamer was het met hem eens en heeft alleen voor kleinschalige Biogasprojecten een overgangsregeling getroffen. Over rendementen kunnen we ook kort zijn. Dit heeft ook niets met voor of tegenstander te maken maar puur met Natuurkunde Les 1. Milieuaspecten/MER Een MER m.b.t. windturbines is feitelijk een “wassen neus”. We hebben dit gezien bij Windpark DZ Zuid en ook elders bij grootschalige projecten. Een MER wordt door de initiatiefnemer bepaald a.d.h.v. eigendomsrechten en een zo kort mogelijk leidingtraject naar het dichtstbijzijnde inkoppelpunt (trafostation) op het hoogspanningsnet. De rest wordt, door de initiatiefnemers ingehuurde bureau’s, naar het plan toegeschreven. Zienswijzen van burgers worden afgedaan als emotioneel, subjectief, niet meetbaar en vormen dus geen belemmering. Bij de fotoanimaties van het windpark Delfzijl zuid waren de turbines vanaf het midden van de Eems nauwelijks te zien, de praktijk spreekt voor zich. Om een indruk te krijgen van deze manipulatie kunnen de foto’s nog wel uit het archief van de gemeente worden gehaald om te vergelijken met de huidige werkelijke situatie. Ook de “inpassing in het landschap” zoals beschreven in het MER DZ Zuid kan hierbij dienen als voorbeeld. Rechte lijnen, parallel aan landschapselementen (wegen en sloten) maken het park minder zichtbaar!!!! Wederom een aanwijzing om vooral geen kosten te maken door de gemeente en dus voorlopig geen medewerking toe te zeggen. Met name de vele rechtszaken (kosten)die zullen volgen komen allemaal op het bordje van de gemeente en zijn door de opsteller niet genoemd. De juridische kant van de zaak wordt door een zware delegatie van de kant van de initiatiefnemers behandeld en tegenstand of zienswijzen door omwonenden worden op deze wijze van tafel geveegd. De initiatiefnemers zijn namelijk financieel in staat om deze procedures wel erg lang vol te houden en anders wordt er wel naar andere middelen (intimidatie, uitkopen, omkopen) gezocht om bezwaren uit de wereld te helpen. Als voorbeelden mogen dienen: Windhoek contra Delfzijl zuid, 2003 , Steenwijkerland contra De Wolff Nederland, 2006 Geluid Windenergie veroorzaakt geluidsoverlast. Recent wetenschappelijk onderzoek (Dr. Van den Berg, Universiteit Groningen) heeft aangetoond dat windturbines veel meer geluid produceren en veel verder worden gehoord dan men tot dusver dacht, bij stil weer tot op vele kilometers afstand. Maar de wet- en regelgeving is nog op de oude, achterhaalde ideeën gebaseerd. De overheid is van mening dat de natuurwetten die deze effecten veroorzaken alleen in de omgeving van Bellingwolde gelden maar elders in Nederland niet. Op een industrieterrein mogen windturbines na wetswijziging, wel lawaai maken. Geluid is vanachter een Haags bureau gemakkelijk weg te werken; de waarneming ervan door omwonenden echter niet! V.w.b. geluid is het van groot belang om eens met de bewoners langs windpark zuid te gaan praten, volgens de MER is er namelijk geen probleem maar de omwonenden ervaren dit nu elke dag geheel anders. Er is wel degelijk sprake van geluidshinder. Windpark Noord komt nog dichter bij de woonkernen dan windpark zuid en de overlast zal dus erger zijn en een aanzienlijk grotere groep betreffen.
Pagina 8 Externe veiligheid De vele woorden in de Nota kunnen niet verhullen dat beide geplande parken in en direct naast een van de grootste chemische industrieparken van ons land gesitueerd worden(zie recente Risicokaart Groningen ‘Denk vooruit’) met vele BRZO-plichtige instellingen, zodat in ieder geval de gevaarsperceptie van omwonenden sterk verhoogd wordt. De ongetwijfeld geruststellende risicoberekeningen zullen nooit uitsluiten dat er eens een megaramp veroorzaakt wordt door domino-effecten van windturbinefalen. Ook de Nederlandse dijken moeten volgens onze Kroonprins voor € 1.5 miljard verhoogd worden omdat er een theoretische kans is dat de komende 10.000 jaar er zich een overstromingsramp zal voltrekken! Tevens is nog steeds niet duidelijk wie er verantwoordelijk is en dus schadeplichtig voor de gevolgschade ingeval er zich zo’n megaramp zal voltrekken. Energieopbrengst Om een duidelijk beeld te krijgen van de opbrengsten dient het rekengetal huishoudens te worden geschrapt en de opbrengst eerst t.o.v. het geïnstalleerde vermogen te worden berekend (is ongeveer 18 % volgens de praktijk) en deze uitkomst mag dan worden uitgedrukt in het verbruik t.o.v. een huishouden. Hierbij is dan nog van het grootste belang dat wordt vermeld dat de opbrengsten ook nog eens zeer instabiel zijn. Planschade Door vrijwaring(mits goed geformuleerd en vastgelegd op voorhand) n.v.t. Wel is er zeer recent een uitspraak gedaan over planschade t.a.v. een windturbine, de uit te keren schade was € 10.000,Pagina 9 Financiële aspecten voor de gemeente. Om te beginnen is dit een korte termijn visie, de turbines zullen maximaal 15 jaar operationeel zijn. De bouwleges zijn eenmalig. Inzake WOZ: Over de uitspraak van de rechtbank in Leeuwarden inzake WOZ bezwaren van een inwoner in Termunterzijl bestaat geen onduidelijkheid. Bij plaatsing van park Noord en Midden zal een stroom van WOZ bezwaren loskomen en het zal de gemeente enorm veel geld en moeite kosten om al deze bezwaren met voldoende en onderbouwde argumenten te weerstaan. Center/Novem stelt dat plaatsing niet hoeft te betekenen dat de WOZ daalt, maar er is weinig fantasie voor nodig om te bedenken dat kopers van nieuwe dure woningen in Kwelderland met uitzicht op de Eems, gefrustreerd door verdere horizonvervuiling, massaal protest zullen aantekenen. Aanwijzingsbevoegdheid Volgens ons n.v.t. mocht het echter wel zo zijn, wie draait er dan voor de kosten op, de provincie? Pagina 10 Groningen Seaports Als we geen windturbines plaatsen heeft Groningen Seaports een probleem volgens de Nota, hoezo emotie. Groningen Seaports is een bedrijf dat industrieterreinen moet verkopen aan bedrijven en zodoende zorg moet dragen voor werkgelegenheid. Groningen Seaports heeft ruim 40 jaar de tijd gehad om de beoogde bedrijventerreinen te verkopen en heeft dus blijkbaar ruim 40 jaar geen problemen ondervonden door het braak laten liggen van de terreinen. Onze grootouders zijn 40 jaar geleden weggesaneerd uit Oterdum en Heveskes t.b.v. industrievestiging en werkgelegenheid. Nu moeten we met lede ogen aanzien dat dit allemaal voor niets is geweest, 40 jaar niet van belang en nu opeens van groot belang om bepaalde investeringen door te laten gaan? Niet te rijmen met elkaar is het gestelde dat Groningen Seaports bij plaatsing de gegenereerde opbrengsten gaat investeren in infrastructurele projecten ter uitbreiding van industriële activiteiten met het gigantische ruimte beslag door de mega-turbines. VNO/NCW Noord stelde in het rapport ‘Windenergie is geen industrieel product’
“Temeer is het zeer de vraag of opwekking van windenergie wel als een industrieel proces gekarakteriseerd kan worden en dus goed gecombineerd kan worden met de andere functies op een industrieterrein. Er is een behoorlijk ruimtebeslag mee gemoeid, niet in de laatste plaats vanwege de veiligheidszones rond turbines die in acht genomen moeten worden. Dit impliceert dat door plaatsing van windturbines op industrieterreinen de hierdoor ingenomen ruimte niet meer voor uitbreiding van bestaande bedrijvigheid danwel nieuwsvestiging benut kan worden”. Teruglevering Energie aan het bedrijfsleven Windstroom is ongeveer 4 x zo duur als grijze stroom, het rendement is slecht en instabiel. De vraag is hoe de constructie er dan wel uit gaat zien, Groningen Seaports gaat in de gunningsprocedure stellen dat “een initiatiefnemer” een bepaald percentage energie voor een zo laag mogelijke prijs moet aangebieden aan de industrie. Windturbines leveren hoogspanning en dit moet aan het net worden geleverd, aan Essent dus in ons geval. Hoe wil “een initiatiefnemer” nu aan Essent uitleggen dat ze een bepaald percentage van de geleverde energie vanuit het net gereduceerd moeten leveren en aan wie en wanneer? Een onmogelijke constructie. Hoe gaat dit dan bij een windstille periode als afgelopen zomer? Essent heeft helemaal geen boodschap aan “een initiatiefnemer”. Oftewel, “een initiatiefnemer” kan helemaal geen energie leveren aan de industrie. Even als voorbeeld: Stel dat alle windenergieplannen in Delfzijl doorgaan, 85 MW geïnstalleerd vermogen. In de praktijk blijkt 18% rendement van dit vermogen reëel, 15 MW dus. 25 % van dit geheel is dan 3,7 MW. Welke grootverbruiker moet hier iets mee doen? Aldel?, Kollo? Akzo? De Nota suggereert een steun in de rug voor de energie-intensieve bedrijven, wat simpel rekenwerk leert dat dit grote onzin is. Petitie Windhoek Als stichting hebben wij met minimale middelen een aanzet gegeven tot een soort van volksraadpleging. Natuurlijk hadden wij ook graag de mening van de gehele bevolking duidelijk willen hebben maar daarvoor ontbreken ons doodgewoon de middelen. De uitkomst van deze door ons gehouden enquête zal ongetwijfeld (als weggemoffelde bijzin) in de MER verschijnen en weggepoetst worden als zijnde subjectief, emotioneel, slecht onderbouwd en niet relevant. Waarom wordt er in dit kader geen algeheel referendum binnen de gemeente gehouden? De kloof tussen politiek en burger moet worden gedicht en het vertrouwen moet terug, wellicht een perfect moment. Een aantal voorbeelden van gemeenten waar referenda in dit kader zijn uitgevoerd geven aan dat ruim 60% van de omwonenden tegen grootschalige windenergie is. Pagina 11 Werkgelegenheid Het hebben van positieve effecten voor de werkgelegenheid wordt vaak als argument gehanteerd in de discussie. Sinds het plaatsen van het park Delfzijl zuid weten we dat dit voor de Nederlandse werkgelegenheid zero, nul, niks, naks, nada is. In Duitsland geproduceerde windturbines worden door Duitse werknemers en bewaakt door Duitse veiligheidsbeambten geplaatst en onderhouden. Alles wordt door de fabrikant(buitenland) uitgevoerd i.v.m. het specialistische karakter van het werk. Wel echter zal een sterk positieve impuls (en dus groot financieel gewin voor de gemeente Delfzijl) uitgaan van alternatieven bij het produceren van CO2-vriendelijke energie. Afvalverbranding, Biogas enz. Een aantal van 40 nieuwe arbeidsplaatsen leveren de gemeente Delfzijl evenveel financieel gewin als de slechts tijdelijke WOZ opbrengst van 50 turbines.
Afschaffen MEP Behalve dat het een substantieel bestanddeel is van de opbrengst van windturbines is het een voorwaarde om financiering te krijgen, immers het is voor een bank de enige daadwerkelijk in te schatten inkomensbron waarvan voor 10 jaar de hoogte vaststaat. Op 26 september 2006 werd het volgende bericht gepubliceerd:
Stop op subsidies groene stroom niet teruggedraaid
Gepubliceerd op dinsdag 26 september 2006 DEN HAAG (ANP) Minister Joop Wijn van Economische Zaken hoeft de stop op subsidies voor het opwekken van groene stroom niet terug te draaien. Een motie van deze strekking haalde het dinsdag niet in de Tweede Kamer. De stemverhouding was 75 stemmen tegen en 65 voor. De opsteller van de Nota heeft dit ten tijde van het opstellen niet kunnen weten maar heeft er wel een richtinggevende mening over gegeven. Kort gezegd houdt dit in dat voor beide initiatieven geen bouwvergunning was afgegeven vóór of op 18 augustus 2006 en er dus geen MEP subsidie zal worden verstrekt. De keuze van minister Wijn heeft te maken met de huidige standpunten in politiek Den Haag t.a.v. windenergie, een groot aantal fracties ziet er terecht geen heil meer in. Binnen politiek Groningen en dus ook Delfzijl is dit blijkbaar nog steeds niet doorgedrongen. Binnen politiek Den Haag is inmiddels een groot aantal mensen overtuigd van de onzin van wind en wil er dus ook in de toekomst geen geld meer aan uitgeven. Conclusie: Allereerst moeten we nog eens duidelijk stellen dat: - de doelstellingen op het gebied van windenergie in Nederland zijn ruimschoots gehaald, er is dus geen sprake van “verplichting” in het kader van BLOW of Kyoto - er is nergens sprake van aanwijzing door wie dan ook - het draagvlak voor windenergie op land is nauwelijks nog aanwezig, zowel in politiek Den Haag als bij omwonenden - het leveren van “goedkope” energie aan het industriepark is een “leugen”. Ons inziens is er voor de gemeente voldoende aanleiding om reeds nu en in dit stadium geen bereidheid uit te spreken om mee te werken aan verdere uitbreiding. De gemeente heeft reeds genoeg gedaan, de inwoners hebben al genoeg horizonvervuiling, de industrie wordt in verdere uitbreiding belemmert en de werkgelegenheid is er niet bij gebaat, het weidse Waddenlandschap wordt nog verder ingeperkt (en daarmee evt. toeristische mogelijkheden van Delfzijl). Gemeente Delfzijl, bezint eer ge met verdere bouw instemt, en laat niet kortstondig financieel gewin prevaleren boven het welbevinden van uw inwoners en industrie: Durf in dit stadium reeds Nee te zeggen! Stichting Windhoek
