Bio Fruit Advies Marc Trapman Dorpsstraat 32 4111 KT Zoelmond
Geleide schurftbestrijding met RIMpro in geïntegreerde of biologische appel- en perenteelt Marc Trapman 29 februari 2004
Tel: +31 (0)345 502627 Fax +31 (0)345 501721 Mobiel: +31 (0)653 176118
[email protected] www.biofruitadvies.nl
Inhoud Schurftbestrijding op appel o Primaire schurftinfecties ( infecties door ascosporen) § Relatief risico § Absoluut risico o Secundaire schurftinfecties ( infecties door conidiënsporen) o Bestrijdingsdrempels
Schurftbestrijding op peer o Primaire schurftinfecties ( infecties door ascosporen) o Infecties door conidiënsporen (takschurft) § Bestrijding van takschurft o Bestrijdingsdrempels
Inzicht in de bescherming door fungiciden o Registratie van bespuitingen in RIMpro o Bescherming door preventieve fungiciden o Stoppen van een schurftinfectie met curatief werkende middelen
Bio Fruit Advies
2
Geleide schurftbestrijding met RIMpro in geïntegreerde of biologische appel en perenteelt Vanaf 1993 is er binnen een informele Europese schurftwerkgroep veel ervaring opgedaan met het gebruik van RIMpro ter verbetering van de schurftbestrijding op appel. De onderstaande handleiding is ontstaan uit de ervaringen van voorlichters en onderzoekers in deze werkgroep. Deze handleiding beschrijft voornamelijk schurftbestrijdingstrategieën. Voor technische informatie over RIMpro verwijzen we naar de installatiehandleiding.
1. Schurftbestrijding op Appel Primaire schurftinfecties ( infecties door ascosporen) Relatief risico De RIM waarden geven gedurende de periode van uitstoot van ascosporen het relatieve belang van primair schurft infecties weer. De grafiek maakt zichtbaar welke de belangrijkste infecties in het voorjaar zijn en welke minder risicovol.
Bio Fruit Advies
3
Onderste grafiek: de natperioden: De onderste lichtblauwe balk geeft de blad-natperiode weer. De donkerblauwe balken daarboven zijn de regenperioden. Middelste grafiek: het sporen potentiaal Het donkerbruine veld dat van links naar rechts geleidelijk af loop is de hoeveelheid nog onrijpe sporen. In rood is aangegeven de hoeveelheid rijpe ascsporen. Deze zijn de sporen die kunnen worden uitgestoten tijdens een volgende regenperiode. Bovenste grafiek: De gele piek toont de uitstoot van ascosporen tijdens regen. Deze sporen kiemen gedurende de aansluitende blad-nat perioden. De rode lijn in deze grafiek is de hoeveelheid sporen die gekiemd zijn en de jonge appelbladeren hebben kunnen infecteren. Dit is de RIM waarde van de infectie. Hoe meer sporen zijn vrijgekomen en het blad hebben kunnen infecteren, hoe hoger de RIM waarde, en dus des te zwaarder de schurftinfectie is. Zeer zware infectie met een RIMwaarden boven 300 komen slechts 2 tot 4 maal per jaar voor. Dit zijn de sleutelmomenten in de schurftbestrijding.
Absoluut infectierisico Het absolute infectierisico tijdens een infectieperiode wordt niet alleen bepaald door de infectieomstandigheden zoals door RIMpro aangegeven, maar ook door de sporendruk in de boomgaard en de schurftgevoeligheid van de appelvariëteit en het groeiniveau van de boomgaard. Deze factoren bepalen gezamenlijk het daadwerkelijke infectierisico en de passende schurftbestrijding strategie. (Tabel 1 en Tabel 2) Tabel 1: Risicoklassen voor boomgaarden gedurende primair infectie periode
Sporendruk Waarnemingen voorgaande herfst
Schurft gevoeligheid van de appel variëteit Gering
Matig
Discovery, Alkmene, Katja, Aroma + Vf- resistent; Topaz, Santana, Collina
Zeer gevoelig
Boskoop, Cox's, Jonagold, Golden, Gala, James grieve, Braeburn, Summerred, Pinova, Greenstar McIntosh, Gloster, Delblush Elstar bij rustige groei
< 10 % aangetaste scheuten
Laag
Laag
Matig
10-30 % aangetaste scheuten
laag
Matig
Hoog
Matig
Hoog
Zeer hoog
> 30% aangetaste scheuten
Bio Fruit Advies
4
Tabel 2: Bestrijdingsstrategieën in boomgaarden met verschillend infectierisico
Risico in de aanplant
Strategie Schurftbestrijding: ·
Preventief of curatief in volledige dosering bij RIM hoger dan 250300
·
Indien bedekking voorgaande bespuiting < 50% dan preventief of curatief wanneer RIM hoger dan 150 Altijd curatief indien RIM > 250-300
Laag
Matig
Hoog
· · · · ·
Sanitaire maatregelen Voor iedere mogelijke infectieperiode preventief behandelen. Indien bedekking < 50% dan preventief of curatief wanneer RIM hoger dan 150 Altijd curatief indien RIM > 250-300
Secundaire infecties (infecties door conidiën) Zodra er schurftvlekken in een boomgaard worden gevonden zijn secundaire schurftinfecties belangrijker dan primaire infecties. Voor beslissingen over de schurftbestrijding moet u dan alleen nog de grafiek voor secundaire infecties gebruiken. Tijdens regenperioden verspreiden regenspatten de door de schurftvlekken geproduceerde conidiën sporen in de boom. In de daaropvolgende natperiode kunnen deze sporen kiemen en bladeren en vruchten infecteren. Alleen jonge, helder groene, nog niet volledig uitgegroeide bladeren zijn vatbaar. Vruchten worden minder gevoelig naarmate ze ouder worden. Daardoor is in juni -augustus een veel langere natperiode nodig dan in mei om nog een vruchtinfecties te veroorzaken. Dit verschil is in figuur 2 goed zichtbaar.
Bio Fruit Advies
5
Figuur 2: Infecties door conidiën op bladeren en vruchten.
Bestrijdingsdrempels Op schurftgevoelige appelvariëteiten kan de schurftaantasting in korte tijd snel toenemen. Sterk groeiende percelen hebben relatief veel jonge bladeren waardoor schurftaantasting zich ook daar snel kan uitbreiden. De bestrijdingsdrempel voor zeer schurftgevoelige rassen moet daarom laag zijn. Bij minder schurftgevoelige rassen en vroeg afsluitende bomen is de uitbreidingssnelheid veel geringer en kunnen hogere bestrijdingsdrempels worden aangehouden. Alleen hier kunnen de bestrijdingsdrempels van Van Der Scheer met succes worden toegepast. Voor de schurftwaarnemingen moeten minimaal 200 scheuten per perceel worden gecontroleerd. Beoordeel 1 scheut per boom, en kies de scheuten goed verdeeld over het perceel. De uitkomst van de waarnemingen geldt alléén voor het gecontroleerde perceel. Indien besloten wordt te stoppen met spuiten moeten de waarnemingen na vier weken (of twee infectiecycli) worden herhaald.
Bio Fruit Advies
6
Tabel 3 Bestrijdingsdrempels voor schurftbestrijding in de zomer.
Periode
Bestrijdingsdrempel % door schurft aangetaste scheuten Gering
Matig
Zeer gevoelig
Discovery, Alkmene, Katja, Aroma,
Cox's, James grieve, Jonagold, Golden, Gala, Pinova, Elstar, Braeburn, Greenstar Summerred, McIntosh, Boskoop Gloster, Delblush Elstar bij rustige + Vf- resistent; Topaz, groei Santana, Collina Mei
1%
0
0
Juni
1%
1%
>0 %
Juli
2%
2%
>0 %
Augustus
7%
7%
>0 %
Tabel 4: Bestrijdingsstrategie in de zomer.
Aantastingniveau Beneden drempel
Noodzakelijke behandelingen · ·
Boven drempel
Bio Fruit Advies
Alléén behandelen tijdens of na het ontstaan van een vruchtschurft infectie. Preventief behandelen vlak voor of tijdens het ontstaan van een bladinfectie indien het residu van de voorgaande bespuiting < 25-50%
7
2. Schurftbestrijding op peer Schurft op peer wordt veroorzaakt door Venturia pirina dit is een andere schimmel dan Venturia inaequalis die schurft op appel veroorzaakt. Er zijn duidelijke verschillen: · · · ·
Bij perenschurft wordt vooral de onderzijde van de bladeren aangetast. Vruchten blijven tot aan de oogst zeer gevoelig voor infecties door perenschurft. Ook het hout van jonge nog groeiende scheuten kan worden aangetast. Deze infecties zijn later in de zomer, of pas het volgende voorjaar zichtbaar als ‘takschurft’. Door takschurft aangetast hout blijft zeker drie jaar lang conidiën produceren en vormt van af het vroege voorjaar tot in de zomer belangrijke besmettingsbron.
Er zijn bij peer grote verschillen in rasgevoeligheid voor perenschurft. Conference blijkt in vergelijking tot andere rassen relatief weinig gevoelig voor schurft. Toch kunnen zelfs op Conference grote problemen met de schurftbestrijding ontstaan.
Primaire infecties door ascosporen Zolang in een perenboomgaard weinig of geen schurft voor komt worden primaire infecties alléén door ascosporen veroorzaakt. Het vrijkomen van de sporen, en de infectievoorwaarden komen sterk met die voor appelschurft overeen. In deze situatie gelden de RIM grafieken en kan het bestrijdingsschema voor appel gevolgd worden.
Primaire infecties door conidiën (takschurft) Zodra in de zomer in een perenboomgaard schurfthaarden worden gevonden kan er van uit worden gegaan dat ook hout geïnfecteerd is en takschurft ontstaat. In die situatie zijn conidiën het hele jaar de belangrijkste besmettingsbron. Infecties door ascosporen zijn van ondergeschikte betekenis. Door regenspatten of afdruipen worden conidiën van de takschurftkankers op blad en vruchten gebracht. De infectievoorwaarden komen met die voor conidiën op appel overeen. In een situatie met takschurft mag niet de RIMgrafiek worden gevolgd maar moet voor de beslissingen over bestrijding al af van af het vroege voorjaar op de grafiek voor secundaire infecties worden gelet.
Bestrijding van takschurft Een winterbehandeling met een bepaald fungicide kan de kans op infecties door takschurft verminderen. Dit geldt voor de bestaande takschurftkankers. Schurftinfecties die laat in de zomer op scheuten zijn opgetreden worden pas in april zichtbaar. Op deze infectiebronnen hebben de vroege behandelingen geen effect. De genoemde middelen zijn momenteel niet in alle EU landen toegelaten. De bespuitingen moeten met minimaal 800 liter spuitvloeistof per hectare worden uitgevoerd.
Bio Fruit Advies
8
Koper Koper is een preventief werkend fungicide. Koper kan takschurft niet doden. Door een vroege behandeling met koper ontstaat een koperdepot op het hout dat lang aanwezig blijft. De regen die de conidiënsporen van de schurft kankers weg laat spatten of druipen neemt ook koperionen mee waardoor de sporen geen kans krijgen het weefsel waarop ze landen te infecteren. Dodine Een behandeling met dodine vlak voor of tijdens het uitlopen van de peren heeft een goed effect op het optreden van vroege perenschurft infecties. Dit komt waarschijnlijk door een onderdrukking van de sporulatie van de takschurftkankers, en tegelijkertijd een sterke preventieve en curatieve werking op de infectie zelf. Kalkzwavel Een behandeling met een hoge dosering kalkzwavel (50 liter/ha) vlak voor of tijdens het uitlopen van de peren heeft een sterk onderdrukkend effect de sporenvorming door takschurft. Daarnaast heeft deze behandeling enige curatieve werking op reeds ontstaande infecties en een preventieve werking. Toevoeging van een kleine hoeveelheid minerale olie aan de bespuiting verbetert het effect op de takschurft maar verhoogd de kans op bladschade indien tijdens het uitlopen van de knoppen gespoten wordt.
Bestrijdingsdrempels De algemene ervaring is dat zolang in een perenboomgaard géén schurft voor komt de schurftbestrijding veel gemakkelijker verloopt dan op appel. Is eenmaal takschurft ontstaan dan is de schurftbestrijding juist veel moeilijker en intensiever dan op appel. Bij appel is ieder jaar nog min of meer een nieuwe start. Bij peer wordt het probleem direct via takschurft van het ene op het andere jaar overgedragen. Er is geen ervaring met het gebruik van bestrijdingsdrempels voor schurftbestrijding op peer.
Bio Fruit Advies
9
3. Inzicht in de bescherming door fungiciden Registratie van bespuitingen in RIMpro Onder het menu ‘Gewasbescherming registratie’ kunt u in RIMpro behandelingen met gewasbeschermingsmiddelen registreren. RIMpro noteert dan in uw spuitschema de weersomstandigheden waaronder de bespuitingen werden uitgevoerd. RIMpro maakt de preventieve en curatieve werking van fungicide bespuitingen zichtbaar. Als basis voor de berekeningen gelden de eigenschappen voor de fungiciden zoals die onder het men ‘Parameters’ zijn ingesteld. (Figuur 4) Deze eigenschappen zijn in overleg met deskundigen ingesteld. U kunt middelen die u niet gebruikt uit deze lijst wissen, of nieuwe middelen toevoegen. Verander uitsluitend iets aan deze instellingen in overleg met uw voorlichter.
Bescherming door preventieve fungiciden Bij iedere infectieperiode is de belangrijkste vraag: is het gewas nog voldoende beschermd of moet ik opnieuw spuiten ? Voor die beslissing heeft u informatie nodig over het infectie risico zoals hierboven beschreven, en een inschatting van wat er over is van voorgaande bespuiting. Er is volstrekt onvoldoende informatie over de invloed van verschillende soorten neerslag, de uitgroei en bijgroei van bladeren, herverdeling, en de relatie tussen dosering en werkzaamheid van middelen op de effectiviteit van voorgaande bespuitingen om hierover exacte berekeningen uit te kunnen voeren. Toch neemt u daarover ieder keer weer beslissingen. RIMpro kan u ondersteunen in uw beslissingen door de bladbedekking door voorgaande fungicide behandelingen zo goed mogelijk in te schatten. RIMpro berekent de afname van de bescherming door de afname van de bladbedekking te berekenen: · · ·
Verdunning van het residu als gevolg van afspoeling door regen. Verdunning van het residu door uitgroei van bespoten bladoppervlak Verdunning van het residu door chemische afbraak.
Bio Fruit Advies
10
Voor een infectie met een gering risico is een bedekking van 25-50% op het moment dat de sporen uitgestoten worden voldoende. Voor zware infecties moet de bedekking zeker boven 50 % zijn.
Stoppen van een schurftinfectie met curatieve middelen Is tijdens de schurftinfectie de bedekking door preventieve fungiciden onvoldoende, dan kan tijdens een doorlopende infectie opnieuw met een preventief fungicide worden gespoten, of na afloop van de infectieperiode de infectie worden gestopt met een curatief werkend fungicide. Curatieve middelen kunnen, afhankelijk van het type middel, de schimmel tot een bepaald stadium in de infectieontwikkeling nog stoppen. Omdat de ontwikkelingssnelheid van de schimmel van de temperatuur afhankelijk is, wordt de terugwerkende kracht van middelen in uurgraden aangegeven. RIMpro berekent de curatieve werking in de heersende weersomstandigheden en maakt de terugwerkende kracht van een curatieve behandeling zichtbaar.
Bio Fruit Advies
11
