BIO? DA’S LOGISCH! INTROLES VOOR DE 2e GRAAD 1 LESUUR O8 R T
IN
GIDS VOOR DE LEERKRACHT
2
BIO? DA’S
LOGISCH?
- GIDS
VOOR DE LEERKRACHT
INTRO 8
BIO? DA’S LOGISCH! DOELEN
AANSLUITING BIJ (DETAILS ZIE BIJLAGE EINDTERMEN)
WAT EN HOE
LESVERLOOP (15 MIN)
• De leerlingen kunnen uitleggen wat bio inhoudt door enkele voorbeelden uit de biolandbouwpraktijk te beschrijven. • De leerlingen kunnen bioproducten herkennen aan het biolabel. • De leerlingen proeven de smaak van verschillende producten. • De leerlingen staan stil bij de vraag ‘Kies ik voor bio?’ • De leerlingen verwoorden hun mening en luisteren naar de mening van anderen.
DE VAKOVERSCHRIJDENDE EINDTERMEN
Milieueducatie Gezondheidseducatie Sociale vaardigheden Leren leren Opvoeden tot burgerzin Technisch-technologische vorming Muzisch-creatieve vorming Geert Hoste op video stelt bio in vraag en wil bioappeltjes insmeren met Niveavisage. We onderzoeken de smaak van bio en hoe we bio kunnen herkennen. We willen bespreken: ‘Wat is biologisch?’ en ‘Is bio logisch?’
• INTRO: VIDEO GEERT HOSTE, eindejaarsconferentie over 2002. De leerlingen bekijken een fragment uit deze conferentie. Ze zetten op een rijtje wat ze weten of denken te weten over bio.
(10 MIN)
• DE SMAAK VAN BIO: ETEN EN WETEN APPELSAP EN/OF KAAS Proevertjes laten de smaak van bio kennen. Leestekstjes geven achtergrondinformatie. De leerlingen lichten hun bevindingen en antwoorden kort toe.
(10 MIN)
• ZOEK DE MOL Opdracht: vind het niet-biologisch product.
(15 MIN)
• VIDEO: BIOLOGISCH Een videofragment licht de biologische productiewijze en de controle toe.
(HUISTAAK)
1
• 10 REDENEN WAAROM JE VOOR BIO KAN KIEZEN KIES JIJ VOOR BIO? Syntheseoefening met persoonlijke appreciatie.
2 3
INTRO 8
BIO? DA’S
LOGISCH?
- GIDS
VOOR DE LEERKRACHT
3
VOORAF DOWNLOAD BIO-PROEVERTJES
BIO-PRODUCTEN TIP
DE MOL
MATERIAAL
TIP
IN DE KLAS
4
DE VIDEOFRAGMENTEN OP WWW.BIOMETKLASSE.BE
• Zet ze op de harde schijf van de PC of brand een cd of dvd. Tijdens het les-item ‘De smaak van bio’ worden bioappelsap en biokaas geproefd en gangbaar appelsap en gangbare kaas (op respectievelijk biologische of gangbare toastjes). Koop dit aan bij een kruidenier, in de supermarkt, een natuurvoedingswinkel of een bioboer met thuisverkoop. Zie www.biodichtbijhuis.be. Een 40-tal bioproducten of lege verpakkingen zijn nodig bij de opdracht ‘Zoek de mol’ in de 2e ronde. Vraag enkele weken voor de les aan collega’s en leerlingen die biologische voeding eten, om de verpakkingen van biologische producten bij te houden en de week voordien mee te brengen naar school. Dan kan je een selectie maken en dan moet je misschien geen speciale aankopen doen. De mol is een niet-bioproduct. We kiezen voor een ambachtelijk en/of een natuurproduct dat geen Biogarantie®label draagt, waarop niet de vermelding staat ‘gecontroleerde biologische productiemethode’. Enkele voorbeelden van mogelijke mollen: - een klein flesje ambachtelijke balsamicoazijn (uit de supermarkt) - ambachtelijk bereide wafeltjes - natuuryoghurt (zonder fruitsmaak – niet bio) • bekers (2 per groep van 4 leerlingen) + borden + drinkrietjes (1 per leerling) • een beamer en een laptop (of dvd-projector met tv-scherm) • werkbladen voor de leerlingen (één bundel voor elke leerling) • Brochures ‘Bio in vraag. Met antwoord!’ met extra informatie voor de leerlingen. Gratis te bestellen bij BioForum (www.bioforum.be) of te downloaden van de site. • Leg proevertjes, bioproducten en mollen vooraan op een tafel. • Installeer de beamer en de laptop (of dvd-projector met tv-scherm). • Herschik de tafels en de stoelen in de klas zodat de leerlingen in groepjes van 4 aan de tafels kunnen zitten.
BIO? DA’S
LOGISCH?
- GIDS
VOOR DE LEERKRACHT
INTRO 8
INTRO: VIDEO GEERT HOSTE OPDRACHT (15 MINUTEN)
Ga aan de tafels zitten in groepjes van 4 leerlingen. Kijk naar de video. Beantwoord de volgende vragen: (Invulfiches: zie werkbladen) De leerlingen mogen per groepje overleggen. De antwoorden die de leerlingen geven, zullen niet volledig zijn. Dat is niet erg. Deze vragen worden tijdens dit lesuur nog beantwoord. Zeg dit ook duidelijk aan de leerlingen. Hieronder extra info die het geheel kan situeren maar het is niet de bedoeling om dit als leerstof te doceren.
INFO
Wat is biologische voeding? Enkele voorbeelden van begrippen die verbonden worden met bio: dierenwelzijn, geen synthetische bestrijdingsmiddelen, natuurlijke bestrijding, controle, boerderijwinkel, natuur en milieu, geen kunstmest, vruchtwisseling, gezondheid, lekker...
INFO
Geert Hoste stelt: “De verrimpelde appels: o verhuizen naar het biorek” o smeer ze in met Nivea-visage” DE BIOLOGISCHE TEELT WORDT GECONTROLEERD De biologische productie van plantaardige en dierlijke producten is wettelijk vastgelegd op Europees niveau en bekrachtigd in de Belgische wetgeving. Alle regels waaraan de biologische landbouwer zich moet houden, vind je gedetailleerd terug in zogenaamde lastenboeken. Niet alleen de productie zelf (geen kunstmest of pesticiden, geen antibiotica in het voer...) ligt vast. Ook de manier waarop de controle moet gebeuren is bepaald. Het zijn de controleorganisaties die nagaan of de normen worden nageleefd. De controleurs bezoeken telers, verwerkers en winkeliers. Ze nemen stalen voor analyses en ze vragen alle nodige documenten op die de biologische kwaliteit moeten bewijzen. Ze volgen dus het hele traject van een product: van het veld tot op je bord.
1
In België zorgen twee gespecialiseerde, onafhankelijke organisaties voor de controle en de certificering van de producten van biologische landbouw: Blik en Ecocert. Ze zijn allebei erkend door het ministerie van Landbouw en geaccrediteerd door het ministerie van Economische Zaken. Ze krijgen op hun beurt nog eens controle van de overheid om ervoor te zorgen dat ze hun werk correct en goed doen.
2
GLANSMIDDELEN ZIJN IN BIO NIET TOEGESTAAN Appeltjes opsmukken met een wasachtig product kan niet. Dat gebeurt bijvoorbeeld wel bij gangbare koffiebonen en sommige gangbare fruitsoorten.
3
INTRO 8
BIO? DA’S
LOGISCH?
- GIDS
VOOR DE LEERKRACHT
5
INFO
Ecologische voeding? Geert Hoste stelt: “Een bioappel van bij ons is zes keer duurder dan een gewone appel die uit Nieuw-Zeeland komt.” WAAROM ZIJN BIOAPPELS VAAK DUURDER? Biologische telers hebben meestal een lagere opbrengst per hectare die ze bewerken, precies omdat ze op een meer natuurlijke wijze fruit telen. Enkele voorbeelden: - De biofruitteler gebruikt geen herbiciden, maar zet mechanische apparaten in tegen onkruid (bv. de schoffelmachine), dat kost meer. - De biofruitteler gebruikt geen synthetische groeiremmers om scheutvorming tegen te gaan, maar hij snoeit overtollige scheuten manueel weg. Dat betekent geen milieuvervuiling en geen residu’s op het fruit, maar meer arbeidsuren voor het snoeien, dus een hogere kost voor de bioappel. Dit illustreert dat de biologische fruitteler niet alleen aandacht besteedt aan de financiële opbrengst, maar ook aan bijkomende maatschappelijke aspecten: productkwaliteit, milieu,... Ten slotte betaalt hij ook voor de controles die garanderen dat de producten bio zijn. In Vlaanderen zijn er een 20-tal biologische fruittelers. Dat is niet veel. Daardoor kunnen specifieke kosten (de aankoop van apparatuur voor mechanische onkruidbestrijding, huur van bewaarruimtes,...) moeilijk verdeeld worden over verschillende fruittelers. Dat betekent dus hogere kosten voor deze biofruittelers. En die worden doorgerekend aan de koper van bioappels. Gangbare appels lijken goedkoop. Maar wat je in de winkel bespaart, daar draai je uiteindelijk toch voor op als belastingbetaler. Via milieubelastingen betaal je mee voor de vervuiling door onder meer de gangbare landbouw. Maar die prijs zit niet verrekend in wat je in de winkel betaalt voor gangbare producten. Als bioconsument betaal je dus eigenlijk twee keer. Eén keer bij de aankoop van het duurdere bioproduct, hoewel het milieu minder belast werd, en de tweede keer als belastingbetaler voor de gangbare vervuiling. Dat is niet fair. Het verklaart wel gedeeltelijk waarom Vlaamse bioappelen soms duurder zijn dan gangbare appelen uit Nieuw-Zeeland. Deze tips nog voor de prijsbewuste bioconsumenten: - koop seizoensfruit, dus appelen van augustus tot maart - koop rechtstreeks bij de fruitteler
6
BIO? DA’S
LOGISCH?
- GIDS
VOOR DE LEERKRACHT
INTRO 8
DE SMAAK VAN BIO: ETEN & WETEN NODIG
OPDRACHT (10 MIN)
In bekers die gemerkt zijn met de letters A en B: - bioappelsap - gangbaar appelsap Op bordjes die gemerkt zijn met de letters A en B: - toastjes met biokaas - toastjes met gangbare kaas Elk groepje van 4 leerlingen krijgt twee bekers en twee borden met proevertjes. Elke leerling krijgt een drinkrietje. Proef de proevertjes en lees de info-tekstjes. Vul de werkbladen in. Bespreek de bevindingen en de antwoorden per groepje of klassikaal.
ZOEK DE MOL NODIG OPDRACHT (10 MIN)
INFO
Bioproducten en bioproevertjes en/of hun verpakkingen en de mol. De mol is een niet-bioproduct. (zie p. 4) ZOEK DE MOL Elke groep krijgt ongeveer 10 producten waarvan er één de mol is. De groep die als eerste de mol vindt, krijgt het bonuspunt. HOE HERKEN JE EEN BIOLOGISCH PRODUCT? De termen biologisch en ecologisch, en de bijhorende afkortingen bio en eco, zijn in België voor alle plantaardige en dierlijke voedingsmiddelen wettelijk beschermd. Als je ze leest op een etiket of verpakking, mag je ervan uitgaan dat het ook werkelijk om een bioproduct gaat. Een bedrijf dat zijn product bio noemt zonder dat er controle aan te pas komt, is strafbaar. Omgekeerd kun je ervan uitgaan dat een product waarop niet staat dat het bio is, ook niet biologisch is. Open deuren intrappen? Toch niet. Denk maar aan de vele ‘hoeve-’, ‘streek-’ of ‘natuur’producten. Die woorden zeggen dus niets over bio. Een hoevekip is daarom nog niet bio, natuurvlees is niet hetzelfde als biologisch vlees. Kijk dus uit met deze termen. Het leeuwendeel van de biologische producten herken je aan een label. In België is dat het Biogarantie®label.
1
Ook in het buitenland controleren gelijkaardige organisaties biologische producten. Op de volgende pagina zie je de belangrijkste Europese biolabels. Je vindt ze terug op ingevoerde bioproducten uit die landen, of ook op de Belgische producten die naar ginds uitgevoerd worden.
2 3
INTRO 8
BIO? DA’S
LOGISCH?
- GIDS
VOOR DE LEERKRACHT
7
INFO
Hieronder zie je de belangrijkste Europese labels voor biologische producten. Nederland
Frankrijk
Italië
Duitsland
Groot-Brittannië
Biologisch-dynamisch
Europees
VIDEO: BIOLOGISCH OPDRACHT (15 MIN)
Kijk naar de video van Vitaya – Eet wijzer. Beantwoord de volgende vragen. (Invulfiches: zie werkbladen)
TIEN REDENEN WAAROM JE VOOR BIO KAN KIEZEN OPDRACHT (HUISTAAK)
Leerlingen kunnen kiezen vanuit diverse overwegingen: - gezondheid - milieufactoren zoals bodemzorg, waterbeheer - natuur: flora en fauna, biodiversiteit - smaak - arbeidsvreugde van de teler - dierenwelzijn - trendy - winkel vlakbij -...
MEER INFO? Websites: www.bioforum.be Brochure: Bio in vraag. Met antwoord! Gratis te bestellen bij BioForum. Download: www.bioforum.be/update/download/123_Biotheek_bioboekje.pdf
8
BIO? DA’S
LOGISCH?
- GIDS
VOOR DE LEERKRACHT
INTRO 8
