Bijlage 2. Kenmerkende begrippen voor gezondheidsbevordering. Bijlage 1. Verantwoording en relevantie voor de SGM er

Bijlagen In dit document staan alle bijlagen uit de afstudeerscriptie.

Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8 Bijlage 9 Bijlage 10 Bijlage 11 Bijlage 12 Bijlage 13 Bijlage 14

Verantwoording en relevantie voor de SGM’er Kenmerkende begrippen voor gezondheidsbevordering Deming Circle Zevenstappenplan iHMQ-model Gezondkompas Instrumenten om inzicht te werven in de bestaande situatie Balanced Scorecard De rolverdeling van het arbobeleid Beoordelingscriteria voor de geschiktheid van een interventie Interview vragen Uitwerkingen van het interview per gemeente IZA Bedrijfszorgpakket Resultaten per onderwerp

2 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 14 51 52

Bijlage 1. Verantwoording en relevantie voor de SGM’er Bij de bacheloropleiding Sport, Gezondheid en Management (SGM) word je opgeleid tot sport- en gezondheidsmanager: een breed opgeleide manager die verstand heeft van sport, bewegen en gezondheid. In het kort gaat het erom hoe sport – als middel - ingezet kan worden om gezondheid te bevorderen. Daar komt management bij kijken. Het onderzoek is uitgevoerd binnen het profiel ‘Health Promotion’, oftewel gezondheidsbevordering. Het richt zich op het bevorderen van de integrale gezondheid van mensen door een integrale aanpak. Gezondheidsbevordering is een proces waarbij mensen in staat worden gesteld om meer invloed uit te oefenen op hun gezondheid en die te verbeteren. Hierbij is in het bijzonder aandacht voor het creëren van gelijke kansen op gezondheid (Verhees, 2009). De opleiding kent zes beroepstaken waarbinnen de SGM-er werkzaam is. Deze afstudeerscriptie valt binnen de beroepstaak ‘Advies & Consultancy’. Om taken binnen deze beroepstaak op adequate manier te kunnen verrichten, zijn een aantal specifieke kerncompetenties nodig die bij deze opdracht passen, namelijk: adviseren, werken aan kwaliteit en managen. De opdracht sluit uitstekend aan op de kennis en kunde van de SGM’er. Gezondheidsbevordering / gezondheidsmanagement zijn belangrijke onderwerpen waar ook binnen de opleiding aandacht wordt besteed. De opdracht is uitgevoerd binnen de context waar een SGM’er later werkzaam kan zijn, namelijk een gemeente. De opgedane kennis van de afgelopen jaren was van toepassing om de opdracht succesvol te kunnen afronden.

Bijlage 2. Kenmerkende begrippen voor gezondheidsbevordering Stage of Change Gezondheidsbevordering gaat ervan uit dat mensen hun gedag gaan veranderen, bij voorkeur van ongezond naar gezond gedrag. Uit onderzoek (Prochaska & DiClimente, 1984) blijkt dat mensen verschillende fasen in gedragsverandering vertonen. 1.Precontemplatie Mensen vertonen geen intentie hun gedrag te veranderen. 2. Contemplatie Mensen zijn zich bewust van hun risicovolle gedrag en overwegen serieus hier wat aan te doen. Ze zijn nog niet volledig overtuigd om hierop actie te ondernemen. 3. Preparatie Mensen bereiden zich voor om actief aan de slag te gaan met hun gedrag. Ze zijn overtuigd van het nut hiervan en bereid hierin te investeren. 4. Actie Mensen gaan actief aan de slag met hun gedrag en investeren hierin tijd en strategie. 5. Onderhoud Het gezonde gedrag loont en mensen willen dit gedrag vasthouden. Ze willen voorkomen dat ze terugvallen in ongezond gedrag. Dit vergt aandacht en inzet. Participatie Een andere succesfactor voor het voor elkaar krijgen van veranderingen is participatie. Als medewerkers zich betrokken voelen bij het proces, het gevoel hebben dat het bedrijf hun inbreng serieus

2 | Bijlagen

neemt en als ze kunnen bijdragen aan de verandering, is de slagingskans groter. Hetzelfde principe geldt tevens andersom: bij initiatieven die vanuit de werkvloer ontstaan, vergroten commitment en betrokkenheid van de directie en het management de kans van slagen (Baart & Raaijmakers, 2009). Empowerment1 Het is een proces dat mensen stimuleert en ondersteunt om doelen te stellen en deze te bereiken. Empowerment betreft ook het hebben van maatschappelijke mogelijkheden en er is een relatie met publieke gezondheid (Baart & Raaijmakers, 2009). Diffusion of innovation De diffusion of innovation theorie van Rogers (1983) geeft het proces weer dat een innovatie doorloopt in een sociaal systeem. Waarom verovert het ene product een wereldwijd marktaandeel en het andere niet? Rogers heeft ontdekt dat het acceptatieproces van innovaties via een S-curve verloopt. Er zijn altijd mensen die voor de troepen uitlopen en als eersten de nieuwste gadgets uitproberen. Dit zijn de innovators (2-3%). Marketeers richten zich als eerste op deze groep. De overige groepen zijn de early adopters (10-15%), early majority (30-35%), late majority (30-35%) en the laggards (10-20%).

Bijlage 3. Deming Circle Plan-Do-Check-Act (PDCA) is een vierstappenplan om tot kwaliteitsverbetering te komen. Deze methode wordt ook wel de Deming Circle genoemd naar de grondlegger: William Edwards Deming. Vele methodieken gebruiken de Deming Circle als basis, zoals het zevenstappenplan.

Figuur 1. Deming Circle

Waar stage of change meer een individueel gedragsmodel is, is diffusion of innovation vanuit een sociologisch oogpunt.








1

Er is geen een-op-een vertaling van het woord empowerment in het Nederlands. Zelfredzaamheid komt het meest in de buurt.

3 | Bijlagen

Plan: Formuleer doelstellingen en plan maatregelen. Do: Voer verbetermaatregelen uit. Check: Controleer of de maatregelen bijdrage aan het verbeteren van de kwaliteit en de doelstellingen. Act: Analyseer en corrigeer eventuele afwijkingen en verbeter hiermee het plan. Circle: Herhaal voortdurend de vier stappen.

Bijlage 4: Zevenstappenplan  Stap 1. Het creëren van draagvlak. Commitment aan de top en bij het management zijn cruciaal om twee redenen: het vervullen van een voorbeeldfunctie en het creëren van voorwaarden voor succesvol beleid. Gezondheidsmanagement heeft alleen een kans van slagen als bij het te voeren beleid en de daaruit voortvloeiende activiteiten medewerkers actief betrokken zijn.

 Stap 4. Ontwikkeling van het beleid Op basis van de analyse kunnen de prioriteiten worden vastgesteld. Vergelijkbaar met elk beleid is een plan van aanpak essentieel. Van belang is om de doelen SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden) te maken en mensen verantwoordelijkheden te geven: wie doet wat wanneer.  Stap 5. Uitvoeren van het beleid. De diverse activiteiten vinden plaats conform het plan van aanpak uit. Een essentieel onderdeel is communicatie over de activiteiten en medewerkers informeren over het waarom van de activiteiten.

 Stap 2. Gebruik maken van structuren. De aandacht voor gezondheid kan ‘aanhaken’ bij bestaande structuren, als het personeelsbeleid (werkoverleg of functioneringsoverleg) en het arbobeleid (een RI&E). Daarnaast kan gebruik gemaakt worden van de aanwezige communicatiekanalen, zoals intranet, het personeelsblad en tijdens werkoverleg of personeelsbijeenkomsten. Een advies is om een aantal mensen verantwoordelijk te maken voor het proces van gezondheidsmanagement. Het is aan te bevelen dat in deze groep diverse lagen vertegenwoordigd zijn: medewerkers, arbocoördinator/preventiemedewerker, management, afdeling communicatie en OR/personeelsvertegenwoordiging.

 Stap 6. Evaluatie. Om richting te kunnen geven aan het proces, is evaluatie van de activiteiten op zowel proces- als effectmaten van belang. Kwalitatieve maten, zoals werksfeer en tevredenheid, zijn zeker zo belangrijk als kwantitatieve maten, zoals verzuimcijfers. Voorbeelden van procesmaten zijn: ‘Zijn medewerkers voldoende betrokken bij het beleid?’, ‘Komen we in de richting van de gestelde doelen?’.

 Stap 3. Analyse en het vaststellen van de behoeften. Het management vraagt om evaluatie en bijstelling. Om vast te stellen waar je als organisatie heen wilt en wat de doelen zijn, is een analyse nodig waar antwoord wordt gegeven op de vragen als: hoe staat het met de huidige aandacht voor gezondheid binnen de organisatie? Waar hebben medewerkers behoefte aan?

 Stap 7. Aanpassen en verankeren. Aandacht voor gezondheidsmanagement staat of valt met de prioriteiten van een organisatie. Om te voorkomen dat de aandacht steeds wegebt als een andere prioriteit zich aandient, is het aan te bevelen de aandacht te borgen. Dit kan het beste door aan te sluiten bij bestaande structuren. Een herhaalde behoefteanalyse rondom werk en gezondheid kan prima aansluiten bij een RI&E. De prioriteiten die hieruit voortkomen, kunnen als gewenste uitkomstmaten deel uitmaken van een bestaande beleidscycli.

4 | Bijlagen

 Partnerships & Resources Deze cel gaat over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), dat verder gaat dan het (financiële) ondersteunen van maatschappelijke doelen vanuit het bedrijf: Is er een beleid rondom oud papier, (vervanging van) plastic bekertjes en vervoer, zoals het stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer door medewerkers?

Op individueel medewerkersniveau kan de aandacht voor gezondheid ene onderwerp zijn tijdens functioneringsgesprekken en op teamniveau binnen de werkoverleggen.

Bijlage 5: iHMQ-model  Leadership Health Policy Hieronder vallen zaken die algemeen beleid en management binnen een organisatie betreffen:  Staat de visie op gezondheidsmanagement in beleidsdocumenten?  Is gezondheidsmanagement een onderwerp op de managementagenda?

 Processes De processen gaan over het koppelen van aandacht voor gezondheid aan bedrijfsprocessen. Een gezonde fysieke werkomgeving die uitnodigt tot gezond (werk)gedrag: een voorbeeld is het gebruik van hooglaagtafels die de positionering van medewerkers verbeteren en afwisseling van houding en meer beweging stimuleren bij langdurig zittend werk.

 People’s Responsibilty for Health Dit punt gaat over human resource management, personeelsbeleid en persoonlijke opleiding en ontwikkeling van medewerkers. Enkele aangrijpingspunten zijn:  Een onmisbare structuur is werkoverleg.  Maak ‘werk en gezondheid’ een onderwerp op het werkoverleg.  Tijdens het functionerings- en beoordelingsgesprek is er ook aandacht voor gezond werken en inzetbaarheid.  Policy & Strategy Is er een beleid waarin alle zaken rondom gezondheidsmanagement samenkomen, zodat er een overzicht is? En hoe zit het met informatie en communicatie? Is iedereen op de hoogte van het ‘gezondheidsmanagement’-beleid?

 People Results De aandacht voor de mens achter de medewerker is een belangrijke pijler voor gezondheidsmanagement. En met een positief resultaat: betrokken medewerkers (met een gerichte opdracht) dragen bij aan het bedrijfsdoel. Dit effect is af te lezen uit indicatoren die het werk betreffen, zoals verhoogde productie en verminderd aantal fouten. Dit effect is ook af te lezen uit indicatoren die de medewerkers zelf betreffen: arbeidsmotivatie, bevlogenheid, betrokkenheid bij het werk, werk-privébalans, gezond (werk)gedrag en deelname aan gezondheidsbevorderende activiteiten.  Customer Results Dit punt gaat over klantentevredenheid. Medewerkers die beter in hun vel zitten, zijn meer klant- en servicegericht, staan open voor

5 | Bijlagen

(kritische) suggesties van klanten en collega’s, et cetera. Dit komt de waardering van klanten voor de organisatie ten goede.  Society Results Een organisatie maakt deel uit van de (maatschappelijke) omgeving waarin ze opereert. Hoe is het effect van de organisatie op deze omgeving?  Key Performance Results on Health Vergelijkbaar met ander beleid zijn indicatoren van belang die aangeven of gezondheidsmanagement succesvol is. Wat lastig is, is dat het effect vaak niet een-op-een direct terug te herleiden en meetbaar is tot gezondheidsmanagement; het is een gecombineerd beleid vanuit diverse invalshoeken. De indicatoren geven dan ook meer een richting van succesvol zijn aan dan een definitieve maat voor gezondheidsmanagement. De maten zijn onder te verdelen in financieel en niet-financieel, kostenbesparing en toegevoegde waarde (Baart et al., 2003).

Bijlage 6: Gezondkompas

 Opleiding Op basis van de eerste bevindingen zullen de internal facilitators worden opgeleid tot gecertificeerde interne procesbegeleiders. Hierna zijn zij in staat om bewijs voor de standaard Gezondkompas te verzamelen en analyseren.  Portfolio opbouw en nulmeting Op basis van de bevindingen uit de quickscan zal er op benoemde gebieden verdiepingsinformatie worden verzameld zodat uiteindelijk een nulmeting kan worden gedaan. Er ontstaat een helder en compleet beeld van de huidige stand van de verschillende onderdelen van integraal gezondheidsmanagement. Het kompas kan gaan draaien.  Diagnoserapport Aan de hand van de informatie uit de nulmeting wordt een diagnoserapport opgesteld. Hierin staat per subcategorie Plans, Instruments, Evaluation, Conditions, en per dwarsdoorsnede organisatie, management, medewerker, de huidige situatie beschreven maar vooral ook de balans tussen de verschillende aspecten. Hieruit volgen tevens de aandachtsgebieden, waaraan gewerkt zal worden.

 Kennismaking Wie is de opdrachtgever, wie is Investors in Health, wat is Gezondkompas? De verwachtingen worden afgestemd en internal facilitators benoemen.

 Vaststellen groeipad Het gewenste doel of de gewenste situatie wordt geformuleerd.

 Quickscan De externe consultant verzamelt informatie over de plannen, instrumenten, evaluaties en voorwaarden die reeds aanwezig zijn in de organisatie om een goede eerste indruk te verkrijgen.

 Opstellen actieplan Werkgroepen zullen worden geformeerd, zij zullen een analyse maken van de gap tussen de huidige situatie (IST) en de gewenste situatie (SOLL). Zij stellen vervolgens een actieplan op om de gewenste doelen te behalen. In dit actieplan is de verdeling van rollen en verantwoordelijkheden per ontwikkellijn opgenomen.

6 | Bijlagen

 Formeel commitment Het management en de overige betrokken verantwoordelijken geven formeel hun commitment.

uitgevoerd. Indien medewerkers niet beschermd worden tegen mogelijke gevaren, kunnen ongewenste effecten optreden die een negatieve invloed hebben op de inzetbaarheid van de medewerkers.

 Uitvoering en implementatie van actieplan Het actieplan wordt uitgevoerd. Hierbij vervult de externe consultant de rol van klankbord en adviseur. Vanuit interviews en deskresearch wordt beoordeeld of de gewenste effecten zijn/worden gerealiseerd.

Periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO) Het is denkbaar dat een bepaalde maatregel het gevaar niet volledig wegneemt. In een dergelijke situatie is een PAGO geïndiceerd. Met behulp van een PAGO wordt de medewerker die aan een dergelijk, potentieel gevaar bloot staat, periodiek onderzocht. Uit het onderzoek kan op een gegeven moment naar voren komen dat de gevaren toch niet goed beheerst zijn. Op dat moment kan de manager het beleid bijstellen en nieuwe maatregelen nemen.

 Assessment Een onafhankelijke assessor van het erkenningscomité gaat de organisatie in om middels interviews de effectiviteit van het uitgevoerde actieplan te meten.  Officiële erkenning Bij voldoende bewijs van ontwikkeling ontvangt de opdrachtgever het certificaat ‘Investor in Health ‘.  Advies Omdat ontwikkeling een continu proces is zal de assessor de organisatie adviezen en verbetersuggesties geven op basis van zijn bevindingen. Hiermee kunnen de internal facilitators nieuwe verbeteringen in gang zetten (Gezondkompas.nl)

Bijlage 7: Instrumenten om inzicht te werven in de bestaande situatie

Medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) De organisatie is afhankelijk van haar medewerkers. Tevredenheid van de werknemers leidt tot meer betrokkenheid en heeft een positieve invloed op verzuim, verloop en de bereidheid van medewerkers om zich eens extra in te zetten voor de organisatie. Periodieke voortgangsgesprekken Het is belangrijk regelmatig met medewerkers te spreken. Enerzijds om ze op deze manier aandacht te geven en anderzijds om informatie te verzamelen. Tijdens het gesprek kunnen verschillende onderwerpen aan de orde komen, zoals de prestaties van de medewerker in relatie tot de daarover gemaakte afspraken, knelpunten, persoonlijke omstandigheden, et cetera (Diehl et al., 2007).

Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) Alle organisaties in Nederland zijn verplicht een inventarisatie en evaluatie van gevaren te maken. Dit kan uitbesteed worden aan deskundigen of het wordt door iemand ‘hoog’ in de organisatie

7 | Bijlagen

Bijlage 8: Balanced Scorecard. Volgens dit stappenplan moeten allereerst de visie en strategie duidelijk zijn om aan de hand daarvan strategische doelstellingen voor de komende jaren op te stellen. Voor deze doelstellingen worden succesfactoren benoemd, die accenten in het beleid aangeven die nodig zijn om de doelstellingen te bereiken. Uiteindelijk kan de voortgang bij het halen van de doelstellingen gemeten worden met een of meerdere indicatoren, zoals de hoogte van het ziekteverzuim en aantal verzuimdagen naar aanleiding van ongevallen. Strategische doelstellingen zijn doelstellingen op het hoogste niveau van de organisatie die aangeven wat de organisatie als geheel op lange termijn wil bereiken. Kritische succesfactoren zijn elementen, omstandigheden die bepalend zijn voor het behalen van de strategische doelstellingen. Het meest kenmerkende aan de Balanced Scorecard is dat de prestatie-indicatoren worden ingedeeld in vier perspectieven. Financiële perspectief Afnemersperspectief

Interne bedrijfsprocessen perspectief

Leren- en groeiperspectief (Diehl et al., 2007).

Waarop moet de organisatie zich richten om de kosten beheersbaar te houden? Hoe kunnen we de aanwezigheid, inzetbaarheid, motivatie en productiviteit van medewerkers vergroten? In welke bedrijfsprocessen moet de organisatie uitblinken om aanwezigheid, inzetbaarheid, motivatie en productiviteit van medewerkers vergroten? Hoe kan een organisatie structureel verbeteren/innoveren?

8 | Bijlagen

Bijlage 9: De rolverdeling van het arbo beleid Externe adviseurs/partijen: arbodienst, re-integratiebedrijven en verzekeraars. Elke organisatie kan externe adviseurs/partijen inhuren voor de arbozorg en/of de verzuimbegeleiding en re-integratie van zieke medewerkers. Zowel ten aanzien van de begeleiding van de medewerker als van de werkgever.

Personeelsadviseur Een personeelsadviseur heeft een ondersteunende rol, zonder de verantwoordelijkheid van leidinggevenden over te nemen. Voor de inrichting van het arbobeleid is samenwerking en communicatie tussen verschillende partijen nodig. De personeelsadviseur kan hierin een aanjagende en coördinerende rol spelen.

Casemanager Interne adviseurs

Preventiemedewerker Elke organisatie moet zich laten bijstaan door minstens één deskundige medewerker die aandacht besteedt aan veiligheid en gezondheid bij de dagelijkse werkzaamheden: de preventiemedewerker. Deze persoon zal de vraagbaak zijn inzake interne arbeidsomstandigheden en (on)gevraagd advies geven aan de directie betreffende verbetermogelijkheden ten aanzien van arborisico’s.

Arbocoördinator

Personeelsadviseur

Bedrijfsarts

Leidinggevenden

Preventiemedewer-

Figuur 2. De rolverdeling van het arbobeleid

Arbocoördinator De arbocoördinator is geen functionaris die door de overheid en/of de wetgever in het leven is geroepen. De functie van de arbocoördinator is het coördineren van de activiteiten en actoren ten aanzien van arbeidsomstandigheden; de schakel tussen de interne en externe partijen.

9 | Bijlagen

Verzekeraar

Re-integratiebedrijven

Externe adviseurs

Casemanager Een ondersteunende rol, in het kader van de Wet verbetering poortwachter, is weggelegd voor de casemanager; een interne adviseur inzake ziekteverzuim. Iedere organisatie kan er zijn eigen invulling aan geven, afhankelijk van de eigen ontwikkelingen en de behoefte aan maatwerk.

Bijlage 10: Beoordelingscriteria voor de geschiktheid van een interventie Wat is het belang van de effectmaat? Voordat een uitspraak gedaan kan worden over effectiviteit van een interventie is in de eerste plaats de uitkomstmaat waar deze zich op richt van belang. In een uiteindelijke beleidsafweging over de volksgezondheid zal een interventie, zoals het voorkómen van vroegtijdige sterfte, zwaarder wegen dan een interventie ter stimulering van gedragsverandering. Tenzij uit onderzoek blijkt dat veranderingen in gedrag uiteindelijk ook aantoonbaar leiden tot een verminderde sterfte of ziektelast als gevolg van ziekte. Hoe groot en hoe zeker is het gevonden effect? De grootte van het effect wordt vaak in een relatief of absoluut verschil weergegeven: gemeten voor het aanvangen van een preventie interventie en na afloop van de interventie. In experimenteel onderzoek wordt aangegeven of dit verschil in de interventiegroep statistisch significant verschilt ten opzichte van de controlegroep. Hoe groter en hoe zekerder het effect, hoe betrouwbaarder de conclusie getrokken kan worden dat een interventie effectief is. Wat is de bewijskracht van het effectonderzoek? De wetenschappelijke bewijskracht van de effectiviteit van interventies wordt vooral bepaald door het type onderzoek (Offringa et al., 2008). Gerandomiseerd effectonderzoek (Randomized Controlled Trial; RCT) wordt hierin gezien als het type onderzoek met de grootste bewijskracht. Meta-analyses waarin resultaten van meerdere RCT’s samen worden gevoegd tot een totale effectschatting hebben daarin een nog grotere bewijskracht. Onderzoek zonder controlegroep (observationeel onderzoek) heeft een lagere

bewijskracht, omdat dan niet te zeggen is of de gevonden effecten het gevolg zijn van de interventie. Directe effecten op de korte en lange termijn. De termijn waarop effecten worden gemeten is in effectonderzoek vaak niet langer dan hooguit enkele jaren. Het gaat dan om directe effecten. Effectonderzoek van preventieve interventies geeft daarmee zelden antwoord op de vraag of deze tot gezondheidswinst op lange termijn kunnen leiden: vermindering van ziekte, verbetering van de kwaliteit van leven of sterftereductie. Modelberekeningen kunnen uitkomst bieden voor langetermijneffecten. Daarmee kunnen effecten op gedrag vertaald worden naar effecten op toekomstige ziekten, kwaliteit van leven en sterfte. Binnen het RIVM is het Chronische Ziekten Model (CZM) ontwikkeld. Met het model kan het terugdringen van risicofactoren in een populatie vertaald worden naar een toekomstige afname in ziekten en uiteindelijk in een toename in kwaliteit van leven en levensverwachting. Dit levert een schatting van de gezondheidswinst voor de gehele Nederlandse bevolking. (Berg & Schoemaker, 2010).

10 | Bijlagen

Bijlage 11. Interview vragen Onderwerp A – Inleiding  Heeft u er bezwaar tegen als ik het interview opneem?  Voorstellen  Korte schets van het project  Doel van het gesprek  Het gesprek zal ongeveer één uur duren.  Ik ga vertrouwelijk met de gegevens om. U heeft de mogelijkheid om het nog eens na te lezen.  Heeft u nog vragen voorafgaand aan het interview?

4. Hoe kijkt het Management Team (MT) naar gezondheidsmanagement? Bedoeld om te kijken hoe draagvlak gecreëerd is bij het MT. Het management schept namelijk de voorwaarden in tijd, geld en heeft een voorbeeldfunctie.

Onderwerp B – Definitie 1. Wat verstaat u onder gezondheidsmanagement? Er is geen eenduidige definitie van gezondheidsmanagement en iedere organisatie heeft een andere beeldvorming bij gezondheidsmanagement. Deze vraag is bedoeld om te kijken hoe de gemeente gezondheidsmanagement ziet.

5a. Zijn de doelen sindsdien bijgesteld/aangepast?

Onderwerp C – De aanleiding tot gezondheidsmanagement 2. Wat was de aanleiding voor de gemeente om te beginnen met gezondheidsmanagement? 3. Hoe is gemeente bij het managementconcept gezondheidsmanagement gekomen? (Via een artikel, bijeenkomst of congres) 3a. Op welke manier heeft de gemeente het vervolgens opgepakt?

Onderwerp D – Het doel van gezondheidsmanagement 5. Waar lagen de prioriteiten bij aanvang van gezondheidsmanagement?

6. Welke doelen worden momenteel nagestreefd met gezondheidsmanagement? 6a. Met welke (gezondheidsbevorderende) activiteiten/interventies wilt u die doelen bereiken? Onderwerp E - Structuur 7. Heeft u nog andere verantwoordelijkheden naast gezondheidsmanagement? 7a. Hoeveel tijd in de week besteed u aan gezondheidsmanagement? 8. Wie houden zich, naast u, nog meer bezig met gezondheidsmanagement? 8a. Onder welke afdeling valt gezondheidsmanagement? 8b. Is er een stuur- of werkgroep gezondheidsmanagement ingesteld?

11 | Bijlagen

13. Wanneer is volgens u een interventie succesvol?

9. Is gezondheidsmanagement een terugkerend agendapunt tijdens werkoverleggen? Gezondheidsmanagement staat of valt met systematisch aandacht.

13a. Bereikt u met de interventies de doelstellingen?

Onderwerp F – Communicatie 10. Communicatie met de medewerkers is essentieel voor succesvol gezondheidsmanagement. Welke communicatiekanalen gebruikt de gemeente om het personeel te bereiken m.b.t. gezondheidsmanagement?

14. Heeft u inzicht in wat de activiteiten, op het gebied van gezondheidsbevordering binnen de gemeente, opleveren?

10a. Heeft u inzicht in of de werknemers bereikt worden met deze communicatiekanalen? Hoe dan?

15. Maakt u gebruik van nul- en eindmetingen bij interventies?

14a. Zo ja, wat zijn de effecten dan? 14b. Zo nee, wat is de reden dat u geen inzicht heeft hierin?

15a. Zo ja, wat is de ervaring hiermee? 15b. Zo nee, waarom niet? Op deze manier heeft u inzicht wat de effecten van interventies kunnen zijn.

11. Hoe houdt u gezondheidsmanagement onder de aandacht bij de werknemers?

16. Zijn er bepaalde activiteiten/interventies in de loop der jaren stopgezet?

11a. Hoe weet u of dat effect heeft? Onderwerp G – Interventies 12. In hoeverre maken medewerkers gebruik van de mogelijkheden die er binnen uw organisatie zijn om aan hun gezondheid te werken? 12a. Welke activiteiten/interventies worden veel gebruikt door werknemers? Wat is hiervan de reden? 12b. Welke activiteiten/interventies worden in mindere mate gebruik van gemaakt? Wat is hiervan de reden? 12c. Zijn er interventies gericht op bepaalde doelgroepen? (vb. werknemers met overgewicht) Zo ja, hoe heeft u dit gecommuniceerd/verantwoord?

16a. Zo ja, wat is hiervan de reden? 16b. Zo nee, alles verloopt volgens wens? 17. Hoe komt u tot een nieuwe interventie? 17a. Hoe ziet het proces eruit? 18. Waar is het MT gevoelig voor (wanneer u een nieuwe interventie wilt implementeren)? Bedoeld om te kijken of het MT alleen kijkt naar wat de kosten van de interventie zijn.

12 | Bijlagen

Onderwerp H – Budget 19. Is er een apart budget voor gezondheidsmanagement? Bedoeld om te kijken of het bijvoorbeeld valt onder personeelslasten. Vb. Als de kosten voor de bedrijfsarts afnemen, wil dat niet zeggen dat er geld overblijft voor andere activiteiten. 20. Welke consequenties hebben de bezuinigen voor het budget? Onderwerp I – Evaluatie 21. Op welke manier wordt het gezondheidsmanagement geëvalueerd/gemeten? 22. Wat zijn de gevolgen indien de doelstellingen niet behaald worden? 23. Wegen de kosten van gezondheidsmanagement op tegen de baten?

13 | Bijlagen

Bijlage 12. Uitwerkingen van het interview per gemeente Gemeente A 1. Wat verstaat u onder gezondheidsmanagement? Ik denk dat gezondheidsmanagement een goede balans moet zijn.. De werkgever en werknemer daar bij beide partijen gezondheid van de betreffende medewerker als speerpunt voor ogen hebben. Ik leg heel duidelijk de link tussen de werkgever, maar ook bij die werknemer. Soms is het van: de werkgever moet maar alles doen aan gezondheidsmanagement. Ik vind dat het een gedeelde verantwoordelijkheid is. Het mag geen vanzelfsprekendheid worden van: ach de werkgever regelt het allemaal maar. Ze hebben er allebei baat bij als het goed met iemand gaat. In hoeverre mag een werkgever volgens u inspelen op de privé situatie van een medewerker? Niet te ver, omdat privé niet voor niets privé is. Ik houd van een duidelijke communicatie. Als ik weet van een medewerker dat-ie regelmatig uitvalt met bepaalde klachten en dat-ie privé dingen doet die klachten eerder doet verergeren dan verminderen, dan mag ik hem daar op aanspreken. Ik ga niet bij de deur staan en door de ramen gluren, want een werknemer uitvoert. Het is een stukje bewustwording. Ik vind wel.. Het mag niet te ver gaan. Wat is de reden dat gezondheidsmanagement tijdelijk ‘geparkeerd’ staat? Dat komt omdat we bij de gemeente bezig zijn met de samenvoeging van drie P&O afdelingen, die van Cuijk, Sint-Hubert en Mill. Dat gaat 1 februari volgend jaar van start. En dan worden er een aantal

projecten opgepakt, omdat nu eigenlijk de gemeenten.. We hebben de afgelopen jaren weinig tijd gehad om strategisch beleid te maken. Waar willen we naartoe? Wat doet de markt? Wat vraagt de wetgeving van ons? Er is heel veel projectmatig gewerkt, maar minder beleidsmatig en disciplinair gewerkt. Dus daar gaan we dan mee starten. Met het onderwerp dat we nu doen in het kader van, als mensen uitvallen of dreigen uit te vallen, dat je even kijkt, wat is er aan de hand. Je houdt een spiegel voor maar dan houdt het eigenlijk op en je zult ad-hoc adviezen moeten geven of dingen regelen. Dat is natuurlijk niet handig. Het moet breder getrokken worden. Heeft de samenvoeging van de P&O afdelingen ook te maken met de opkomende bezuinigingen? Dat kan zijn, maar het is natuurlijk niet zo dat wat P&O bedenkt, dat wij dat ook beslissen.. Daarvoor zijn andere mensen in de organisatie, zoals de gemeentesecretaris en het college en eventueel de gemeenteraad als het gaat om geld. Natuurlijk, ook wij moeten bezuinigen en dat zal op een aantal punten moeten, maar als je mensen gezond kunt houden, is dat ook wat waard, want zieke medewerkers kosten geld. 2. Wat was de aanleiding voor de gemeente Grave om te beginnen met gezondheidsmanagement? Ik moet je heel eerlijk zeggen, ik werk hier sinds mei als interim.. Ik weet niet wanneer wij echt gestart zijn. Als men al gestart is, dan is het in ieder geval geen organisatiebreed beleid. En ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat onze medewerkers van niks weten. Dus in mijn beleving zijn wij niet gestart met gezondheidsmanagement. We doen misschien wel wat, maar dat is echt marginaal. Je zult eerst moeten bedenken, wat wil je en hoe ga je daar invulling aan geven.

14 | Bijlagen

Wordt het gedragen door het college? Dan ben je gewoon een tijdje verder. Nu houden we alles vast tot die nieuwe P&O dienst komt zodat we dan betere slagen kunnen maken en het afdelingshoofd moet ook zijn zegje gaan doen. Ik weet niet hoe hij er over denkt.. Tegen aan kijkt. Oké, maar welke activiteiten worden nu ingezet? Voor gezondheidsmanagement.. Ik denk eigenlijk geen. Heeft dat te maken met de samenvoeging waar we het zojuist over hadden? Nee, als ik kijk naar de gemeente Grave.. De afgelopen jaren zijn er wisselingen van de wacht geweest op de afdeling P&O. En in ieder geval de P&O adviseur of beleidsmaker ontbrak. De afgelopen jaren is het ook niet op de agenda gekomen. Oh ja, dat moeten we nog een keer doen zal de gemeentesecretaris gedacht hebben. Zeg maar gewoon geen, ik heb het nog niet kunnen ontdekken. Kent de gemeente ook geen IZA bedrijfszorgpakket? Dat is er wel. Ik kan nu vrijwel alle vragen overslaan. Ja sorry, ik kan het niet mooier maken dan dat het is. We kunnen het hebben over hoe P&O ziekteverzuim aanpakt. We hebben hier uiteraard een bedrijfsarts. Als iemand echt meteen ziek is dan moet ie eerst naar de bedrijfsarts om te kijken, wat is er aan de hand en wat kunnen we doen? Waar we op letten, in samenwerking met het MT, zijn mensen die dreigen om te vallen. Als je preventief aan de gang gaat, wat is er aan de hand met deze beste

man of vrouw en wat kunnen we hem of haar bieden. Waar we ook weer kijken, wat kunnen wij als gemeente doen en wat kunnen ze er zelf aan doen. Dus als iemand geestelijk in de knoop zit.. Dan moet ie naar iemand toe waar ie mee kan praten. Dan gaan we zeggen, ieder fifty-fifty. Als iemand beperkingen heeft.. We hebben hier iemand in een rolstoel. Dat je zorgt dan hij of zij goede faciliteiten heeft om te werken. Maar op het conditionele, fysieke vlak doen we nog niet zo veel. En bij rugklachten bijvoorbeeld, daarvoor gaat iemand naar een fysiotherapeut of masseur en wordt hij/zij er hopelijk vanaf geholpen. Dus daarin zitten niet zo heel veel mogelijkheden. Het is wel een stukje bewustwording, van wat doe je er zelf aan om beter te worden of wat ga je er aan doen. Maar toch bij gezondheidsmanagement.. Heeft het dan te maken met het college, dat die er het nut niet van in zien? Nee, we hebben net een nieuwe college, we hebben een interim burgemeester. Die ook pas net hier is en momenteel haar aandacht moet verdelen over twee gemeenten. Het is allemaal nog relatief nieuw en we zitten midden in een organisatie verandering. Ik denk dat de organisatie er gewoon echt niet aan toe gekomen is. Je moet eerst zorgen dat de basis goed is. Er voor zorgen elke man of vrouw op de juiste plek zit. Dat je weet, wie doet wat etc. Dat ligt weer voor gezondheidsmanagement. Er komt ook bij dat er veel wisselingen zijn geweest bij P&O, dus ik hoop ook dat P&O bij het MT overleg (dat is er elke week) prioriteit heeft. Gewoon omdat andere dingen nog spelen die eerst opgelost moeten worden. De prioriteiten liggen op dit moment ergens anders. Ja en ik denk dat gezondheidsmanagement niet in beeld is, dat men er niet aan denkt. Ik kan me voorstellen als men gaat kijken of je hier beleid op kan maken, met bijvoorbeeld een sportschool abonnement

15 | Bijlagen

dat het niet meteen doorgaat, gelet op de bezuinigingen. Maar dat je wel op andere manieren, die minder geld kosten, het onder de aandacht kan brengen bij de mensen: waar zijn we mee bezig, denk aan je gezondheid etc. Denk je dat in de toekomst gezondheidsmanagement wel onder de aandacht komt binnen de gemeente? Ik denk dat we wel zullen moeten. Er wordt veel bij de werknemer gelegd, maar ook bij de werkgever. En nogmaals, zieke mensen kosten ook geld, leveren dan ook minder op. Als je het even heel cru zegt. Je probeert mensen gezond en fit te houden, maar mensen die toch omvallen probeer je zo snel mogelijk weer gezond en fit te krijgen. Ik denk dat daar ook een taak voor de werkgever is weggelegd. Gezondheidsmanagement komt er dus in de toekomst, maar hoe wordt dat dan opgepakt? Dat durf ik nu niet te zeggen, want als we het gaan oppakken dan proberen we dat in gezamenlijkheid met de andere gemeenten ook te doen. Dat is één. Daar zul je eerst over moeten brainstormen met de P&O’s, hoe zien we dat nou? Wat voor ideeën hebben we daar bij? Wie werkt het uit? Hoe ligt het onderwerp binnen de organisatie? Als een MT zegt: het is heel interessant maar nu nog niet en volgend jaar ook niet. En nog één gemeente zegt dat. Dat moet je toch gaan afwegen. Daar zit je ook mee en ik kan niet vertellen hoe dat precies ligt. Ik heb het zelf ook nog niet ter sprake gebracht binnen het MT. Het zal een heel proces worden voordat gezondheidsmanagement geïmplementeerd is. Ja, maar het is ook iets dat in opkomst is. Ik bedoel, gezondheidsmanagement is iets van de laatste jaren en er zijn genoeg

gemeenten die niet over het ‘beste jongetje van de klas’ willen zijn. Wat houdt het precies in? De bekendheid? Het AenO fonds doet er wat mee, die is daar actief in. Het moet denk ik vanuit P&O komen. Ben je zelf wel bekend met gezondheidsmanagement? Ik denk niet als jij het me zo gaat vertellen. Ik kan me er wel wat bij bedenken, een beeld bij vormen, maar ik heb niet de studie gegaan. Ik zou zeggen: informeer mij. Er is geen eenduidige definitie van gezondheidsmanagement, maar het komt er op neer dat het een geheel is aan maatregelen dat werknemers, ook over een langere termijn, in staat stelt hun werkzaamheden goed en gezond uit te voeren. De minimale basis is het voldoen aan de arbo wet. Arbo doen wij wel. We hebben een werkplek instructie. We hebben een risico inventarisatie laten houden door een arbo deskundige. We zijn een plan van aanpak aan het maken: wat we hebben, de instructies om mensen te informeren hoe moet ik zitten achter het bureau, hoe hoog, hoe laag. Ook als je denkt: goh ik heb rsi. Hoe kan ik het herkennen etc. Daarin hebben we wel een aantal protocollen. Bij gezondheidsmanagement hoor ook een stukje welzijn bij denk ik. Wij gaan volgend jaar een medewerkers tevredenheidsonderzoek doen waarmee het welzijn van de mensen meten. Wat is het ziekteverzuimpercentage? Heel erg laag. Dat zit onder de 3 procent. Dat is dan wel opmerkelijk. Ja, weinig langdurig zieken. We hebben wel eens een keer een zieke, maar jij en ik zijn ook wel eens ziek. Dat kan gebeuren.

16 | Bijlagen

aanleggen? Dat vind ik.. Laat ik het anders zeggen. Wij als gemeente vinden niet dat mensen iets kunnen opleggen. We proberen het wel, een tijdje terug kwam er via de mail een aanbieding om medewerkers met overgewicht een gratis cursus te laten volgen. Dan nemen wij zelf contact op met de medewerkers waarvan wij denken dat ze misschien geïnteresseerd zouden zijn en voor wie het misschien speelt. Dan wijzen wij ze op de mogelijkheid, maar dwingen doen we niet. Ik vind zelf dat het ook niet mag, maar daar valt over te discussiëren.

Gemeente B 1. Wat verstaat u onder gezondheidsmanagement? Dan denk ik aan gezonde medewerkers in een gezonde organisatie. En hoe probeert u dat te bereiken? Wij hebben standaard een aantal zaken die wij medewerkers aanbieden. Dat is het feit dat zij op woensdagmiddag gratis mogen zwemmen, hier in het zwembad in Sint-Oedenrode, en dat zij één keer per week gratis mogen sporten bij een fitness school. Gratis in de zin van, het wordt betaald door de gemeente. Daarnaast proberen we via ziekteverzuimbeleid, dat gaat echt spelen op het moment dat mensen echt ziek worden of dreigen ziek te worden, in te spelen op de persoonlijke situatie van medewerkers. Een actueel onderwerp is in hoeverre een werkgever in mag spelen op de privé situatie van een medewerker. Dat is een hele lastige waar wij ook mee worstelen. In hoeverre mag dat? Een voorbeeld waar wij mee worstelen is.. Stel je hebt een medewerker die je ‘verdenkt’ van anorexia. Waarvan je het idee hebt, die eet zo weinig en die valt zo ontzettend af, dit kan niet gezond zijn. Op het moment dat de medewerker aangeeft, er is niks aan de hand. In hoeverre mag je daar iets mee? Niet zo heel veel ben ik bang. Dat zijn zaken die je niet zo zwart/wit kunt stellen. Dat is heel erg afhankelijk van de situatie, de persoon, het contact tussen de leidinggevende en de medewerker. Als je kijkt naar makkelijkere onderwerpen als overgewicht. Mag je iemand dwingen om af te vallen of mag je iemand dwingen om te stoppen met roken? Mag je daar bepaalde voorwaarden

Hoe heeft u de mensen die kampen met overgewicht benaderd? Dat is het voordeel van een kleine organisatie. Dan kan je ze persoonlijk benaderen. Dan ga je naar iemand toe en zeg je: goh ik heb dit en dit, is dat niet iets voor jou? Daarnaast hebben we het op intranet geplaatst voor alle medewerkers. Voelden die mensen zich dan niet aangevallen? Dat ligt eraan hoe je het brengt. Ik heb het niet persoonlijk gedaan, dat was een collega en die zit nu een jaar of drie/vier in deze organisatie, dus zij kent de mensen. Omdat het een redelijk kleine organisatie is, ken je als P&O’er de meeste mensen wel en weet je bij wie je het wel en bij wie je het niet kan doen. Dan maak je zelf een inschatting. 2. Wat was de aanleiding voor de gemeente om te beginnen met gezondheidsmanagement? Echt gezondheidsmanagement hebben we niet. Het staat in ons actieplan om het volgend jaar op te pakken. Dus de dingen die ik net noemde, vallen voor mij onder gezondheidsmanagement. Dat is wat ik

17 | Bijlagen

onder gezondheidsmanagement versta, maar dat wil niet zeggen dat er een mooi document ligt waarin dat genoemd wordt.

moeten echt iets aan gaan doen. Of, heel veel van dat soort dingen doen we al, zonde om daarvoor aparte documenten te gaan opstellen. Ik weet niet hoe zij daar in staan.

Schriftelijk is er niets vastgelegd? Ja, klopt. Dat is wel het doel.

Onder welke noemer wordt het samengevat? Ziekteverzuimbeleid en arbeidsomstandigheden.

In welk jaar zijn de acties, als bedrijfsfitness, gestart? In 1999 zijn er afspraken gemaakt met een sportschool. Per keer dat een medewerker er gebruik van maakt, betaalt de gemeente € 2,50. 3. In de toekomst zit gezondheidsmanagement er aan te komen, maar hoe komt de gemeente bij het managementconcept gezondheidsmanagement? Dat weet ik niet. Het is een hype, dat er speelt. Je hebt de Vereniging van de Nederlandse Gemeenten (VNG) die nog wel eens iets op de website plaatsen waarbij dan mensen ‘getriggerd’ worden. Of de gemeentesecretaris die een symposium volgt en dan komt dit onderwerp en zegt: daar moeten wij bij onze gemeente ook is iets aan gaan doen. En ik weet niet zeker hoe dat bij gezondheidsmanagement is gegaan, maar het is in ieder geval een onderwerp dat speelt binnen gemeente land. 4. Hoe kijkt het Management Team (MT) naar gezondheidsmanagement? Bij ons heet dat DT (directieteam), maar dat weet ik niet.

5. Waar lagen de prioriteiten bij aanvang van gezondheidsmanagement? We zijn nu heel erg bezig met het agressieprotocol. Dat is iets dat heel erg speelt. Wat uiteindelijk ook te maken heeft met psychische gezondheid en soms ook wel fysieke gezondheid van je medewerkers. En we zijn heel erg bezig op dit moment met de RI&E bij de gemeentewerf en het sportbedrijf. Dan heb je het heel concreet over de veiligheid. Dat is een actueel thema. Waar lagen de prioriteiten vroeger dan? Geen idee. Niemand uit die tijd werkt nog bij P&O. 7. Heeft u nog andere verantwoordelijkheden naast gezondheidsmanagement? Ik ben een interim personeelsconsulent. Dat wil zeggen dat ik de leidinggevenden adviseer op allerlei zaken op personeelsgebied, zoals salarisonderhandelingen, werving & selectie, opleidingen en uitstroom van gepensioneerden. Daarnaast ben ik ook het aanspreekpunt voor het directieteam.

Staan ze wel open voor gezondheidsmanagement? Ik heb geen idee. Ik denk dat heel veel dingen, die onder gezondheidsmanagement vallen, al doen. Ik weet niet hoe zij daar persoonlijk in staan. Of zij zoiets hebben van, daar

18 | Bijlagen

Hoeveel tijd in de week besteed u aan gezondheidsmanagement? Dat ligt eraan of je het hele stuk ziekteverzuimbeleid er ook bij rekent. Ik besteed vrijwel tijd aan gesprekken met de

arboarts en teamleiders over zieke medewerkers etc. En dat kost mij 3 uur per week denk ik, in totaal.

9. Is gezondheidsmanagement een terugkerend agendapunt tijdens werkoverleggen? Nee.

Zou u graag meer uren hieraan willen besteden? Ik zou overal meer uren aan willen spenderen, dus hier ook aan. 8. Wie houden zich, naast u, nog meer bezig met gezondheidsmanagement? De teamleiders en afdelingshoofden zelf op het moment als het over specifieke gevallen gaat. Dus als je het echt hebt over die zieke medewerker. Als je het hebt over beleidszaken, dan is er ook een beleidsmedewerker P&O. Maar die zal zich nu niet concreet bezig houden met gezondheidsmanagement, omdat er andere prioriteiten spelen.

10. Communicatie met de medewerkers is essentieel voor succesvol gezondheidsmanagement. Welke communicatiekanalen gebruikt de gemeente om het personeel te bereiken m.b.t. gezondheidsmanagement? Intranet. Heeft u inzicht in of de werknemers bereikt worden met deze communicatiekanalen? Nee. Ik heb geen inzicht in wie daadwerkelijk het intranet leest. 11. Hoe houdt u gezondheidsmanagement onder de aandacht bij de werknemers? Amper of niet zeg maar. Als je het hebt over.. Heel incidenteel komt er een berichtje op intranet te staan, zoals het voorbeeld dat ik net noemde over de cursus. Het feit dat mensen gratis kunnen zwemmen en sporten, dat wordt verteld bij een introductiegesprek aan nieuwe medewerkers. Maar er wordt niet aan bestaande medewerkers één keer in de zoveel tijd verteld, goh weten jullie nog?

Onder welke afdeling valt gezondheidsmanagement? P&O. Is er een stuur- of werkgroep gezondheidsmanagement ingesteld? Nee, we hebben wel een slapende werkgroep arbo. Een slapende werkgroep? Er is op papier wel een werkgroep, maar die komt niet bij elkaar. Die is een aantal jaren geleden ingesteld.. Waarom komen werkgroepen op een gegeven moment niet meer bij elkaar? Omdat mensen het te druk hebben met andere zaken.

19 | Bijlagen

Van welke activiteiten kunnen medewerkers, naast bedrijfsfitness en –zwemmen, nog meer gebruik maken? Geen, alleen de personeelsuitjes, borrels etc.

12. In hoeverre maken medewerkers gebruik van de mogelijkheden die er binnen uw organisatie zijn om aan hun gezondheid te werken? Niet heel veel. Van bedrijfsfitness maken ongeveer 25 medewerkers gebruik, bijna 15 procent. Wat is daar de reden van? Als je op woensdagmiddag wilt zwemmen, gaat het ten eerste af van je werktijd. Ten tweede moet je maar van zwemmen houden. En als je het hebt over fitness.. Dat is leuk als je in Sint-Oedenrode woont. Als je ergens anders woont, is het al een stuk lastiger. Zeker voor de medewerkers, en dat zijn er veel, die wat ouder zijn of met kinderen etc. Dan wil je eerst thuis eten, dan ga je niet terug naar Sint-Oedenrode om te fitness. Dan ga je in je eigen woonplaats. Nog los van of je fitness is een leuke activiteit vindt. Wat is dan de reden dat de gemeente begonnen is met bedrijfsfitness? De hele achtergrond daarin ken ik niet.

14. Heeft u inzicht in wat de activiteiten, op het gebied van gezondheidsbevordering binnen de gemeente, opleveren? Te weinig denk ik. Wat is de reden dat u geen inzicht heeft hierin? Dat er geen tijd is om het uit te zoeken. Je hebt bestaande activiteiten zeg maar die draaien gewoon door en om het moment dat je er goed naar wilt kijken, dan kost het gewoon tijd om het te analyseren. Welke activiteiten doen we en hoeveel medewerkers doen er aan mee? Bereik daarmee wel wat je wilt bereiken? Daar kun je heel goed een stagiaire voor gebruiken. 15. Maakt u gebruik van nul- en eindmetingen bij interventies? 16. Zijn er bepaalde activiteiten/interventies in de loop der jaren stopgezet? Een jaarlijks preventief medisch onderzoek (PMO) door de Arbo-Unie is stopgezet.

Er is in het kader van ‘ombuigingen’, een mooi woord voor bezuinigingen, gesproken om het bedrijfsfitness af te schaffen. Dan zie je dus eigenlijk een omgekeerde trend. Ik weet niet of het doorgaat, maar er wordt wel over gesproken. 13. Wanneer is volgens u een interventie succesvol? Ik zit even te twijfelen of ik het aantal medewerkers ga noemen.. Als zoveel procent er aan deelneemt.. Ik vind het succesvol als er ook maar één medewerker die gebruik maakt van een interventie daardoor meer gaat bewegen, dan hij/zij normaal gesproken zou doen.

17. Hoe komt u tot een nieuwe interventie? Ik weet niet hoe ze daar in het verleden aan toe gekomen zijn, maar als je dingen (naast het bedrijfsfitness en –zwemmen).. Wat formelere zaken, een kerstbijeenkomst, die wordt echt door de organisatie aangeboden. Dat ligt bij het DT om daarin dingen te veranderen. Dan wordt het uitgevoerd door P&O.

20 | Bijlagen

Wordt er wel eens een MTO gehouden? Ja, de laatste is van 2006.

Komen daar dan zaken naar voren waaruit blijkt wat medewerkers willen? Daar is niet naar gevraagd.

‘tig’ onderwerpen waarin je een keuze moet maken en dit is er één van.

18. Waar is het DT gevoelig voor (wanneer u een nieuwe interventie wilt implementeren)? Op dit moment zijn ze erg gevoelig voor geld. Hoeveel gaat het ons kosten en opleveren? Waar wij dan mee komen, wat ik net als voorbeeld gaf.. Er wordt wel gesproken in ombuigingen om te stoppen met bedrijfsfitness. Dan zeggen wij vanuit P&O dat we dat in stand moeten houden. We hebben hier in de gemeente een heel laag ziekteverzuim, ook vergeleken met gemeenten van vergelijkbare grootte. We zitten onder het landelijk gemiddelde, dat is niets voor niets. Dat wil je zo houden, hoger ziekteverzuim kost je geld. En met die argumenten proberen we ze dan zover te krijgen dat zulke dingen in stand worden gehouden.

19. Is er een apart budget voor gezondheidsmanagement? Nee, er is een apart budget voor arbo zaken. En dingen als de kerstbijeenkomst vallen onder een andere post. De kosten voor het zwembad en het fitness.. Wij betalen uiteraard daar de kosten voor. Het zwembad is onderdeel van de gemeente, dus dat is dan makkelijker, maar het bedrag voor het fitness valt onder een post overige bij personeelszaken.

Dat begrijp ik, maar het is dan tegenstrijdig dat weinig medewerkers gebruiken van het bedrijfsfitness.. Ja.

Zou ik mogen weten hoeveel het budget bedraagt? Bedrijfsfitness en –zwemmen is onderdeel van de post activiteiten ten behoeve van het personeel. Dat kost samen € 1.250. Onder die post vallen ook bindingsactiviteiten, maar ook kerstpakketten. In zijn totaliteit staan die op de begroting voor € 20.200. Waaraan wordt het meest besteed? Bindingsactiviteiten; activiteiten ter ontspanning, zoals borrels.

Maar hoe wordt dat dan verantwoord? Niet (lachend). Op het moment dat je het echt gaat uitpluizen, van hoe komt het nou dat wij zo laag ziekteverzuim hebben? Dan zullen daar bepaalde dingen uit komen. Maar dat onderzoeken kost tijd. En tijd kost geld. Die is er hier gewoon niet. Dus er wordt niet heel gestructureerd gekeken naar dit soort zaken. Op het moment dat je het hebt over ombuigingen wordt er vrijwel snel een knoop door gehakt van, dit blijven we wel doen en hier stoppen we mee. Er zijn

21 | Bijlagen

Een stukje cursussen en opleidingen op het moment dat iemand bijvoorbeeld tegen een burn-out aanloopt.. Dan heb je een hele algemene post cursussen en opleidingen waaruit dat vergoed wordt. Daar zitten ook hele concrete dingen.. Als de wetgeving veranderd, dan moeten bepaalde medewerkers zich bijscholen. Dat wordt ook van dit post betaald. Wat was het budget voor 2010, wat in 2011€ 20.200 bedraagt? € 25.200.

Wat is de reden van een vermindering van € 5.000? Ombuiging

Gemeente C

20. Welke consequenties hebben de bezuinigen nog meer voor het budget? In de plannen voor 2012 staat om het nog meer in te binden. Dat er elk jaar een stuk afgaat. Dat geldt ook voor de opleidingen, maar daar zijn nog geen specifieke zaken van bekend.

1. Wat verstaat u onder gezondheidsmanagement? Het oog op de gezondheid en het welzijn van de medewerkers. Primair gericht op de arbeidssituatie, maar ook met een schuin oog kijkend naar de privé situatie. Het uiteindelijke doel is om voor elkaar te krijgen dat ze gezond aan het werk blijven. Een actueel onderwerp is in hoeverre een werkgever in mag spelen op de privé situatie van een medewerker. Hoe doet u dat? Wij bemoeien ons in principe niet met de privé activiteiten van de medewerkers. Natuurlijk borrelt er in een aantal instrumentele gevallen de zaak wel op. Bij activiteiten in privé tijd. Een medewerker heeft bijvoorbeeld als hobby paardrijden en die is al een aantal keren verkeerd gevallen, maar wel dat ze er daardoor langdurig eruit ligt. Dat borrelt het wel op van goh, moeten we niet een keer in gesprek gaan. We zijn er niet echt actief mee bezig. Het is meer het verlengde van een stukje informele gesprekken, van hoe gaat het ermee? Dat komt dat ook soms ter sprake.

21. Op welke manier wordt het gezondheidsmanagement geëvalueerd/gemeten? Niet. Dat is niet helemaal waar. Twee keer per jaar heeft het DT een gesprek met de arbo arts. En daarin komen ook arbeidsomstandigheden aanbod. Dan heb je het wel over hele concrete zaken waar een aantal medewerkers tegenaan loopt, waarvan de bedrijfsarts (€ 22.500 per jaar) advies kan geven. Hij kan signaleren of werkdruk speelt onder de medewerkers bijvoorbeeld. 22. Wat zijn de gevolgen indien de doelstellingen niet behaald worden? Er zijn niet zoveel concrete doelstellingen, dus dan heb je ook niet zoveel gevolgen. 23. Wegen de kosten van gezondheidsmanagement op tegen de baten? Dat vind ik een lastige. Dan zou je er goed naar moeten kijken.

2. Kijkt u bij gezondheidsmanagement alleen naar fysieke, direct zichtbare gezondheid van de medewerkers? Of ook naar andere aspecten? Ook naar het andere, het psychische. Daar kom je wel sneller op het snijvlak van werk en privé. Het hangt er ook sterk van af hoe de medewerker er zelf in staat.

22 | Bijlagen

3. Wat was de aanleiding voor de gemeente om te beginnen met gezondheidsmanagement? De aanleiding was heel concreet eigenlijk een hoog ziekteverzuimpercentage. Over een langere periode hadden wij toch een ziekteverzuimpercentage dat hoger lag dan het gemiddelde in vergelijkbare organisaties.

Dat was één onderdeel van onze ziekteverzuim aanpak. Het andere is dat we al simpelweg een aantal langdurige ziektegevallen hadden. Tegenover langdurig ziektegevallen hebben we een sociaal beleid gevoerd. Het betekent concreet dat wanneer mensen in een WAO procedure terecht kwamen, dat we met de mensen meegingen. Wij stonden dan altijd aan de kant van de werknemer.

In welk jaar begon u met gezondheidsmanagement? Het is niet concreet in één jaar begonnen. We zijn er over een langere periode mee bezig geweest. Het is pakweg een jaar of vijf/zes geleden geweest. Heeft u toen in beeld gebracht wat de oorzaken waren van het hoge ziekteverzuimpercentage? We doen sowieso ieder jaar een analyse in overleg met de bedrijfsarts dat uitmondt in een jaarverslag zodat we toch in beeld brengen waar het gros van de oorzaken liggen. Ook in de zin dat er gekeken wordt of het uitval wel of niet werkgerelateerd is. Of een combinatie van die twee. Maar we kijken er wel elk jaar naar. Maar er was niet één concrete oorzaak van het hoge ziekteverzuimpercentage? Nou.. we hebben toch een nieuw beleid gemaakt waar we aan één belangrijk ding nadrukkelijk aandacht zijn gaan geven en dat is frequent kort verzuim. We hebben toen afgesproken dat wanneer men in één jaar drie of meer keer verzuimd, er een gesprek komt met de leidinggevende en P&O. Dat is overigens niet in de sfeer dat mensen ter verantwoording worden geroepen. Het doel van het gesprek is om te achterhalen wat de oorzaken zijn van het verzuim.

Het ziekteverzuimbeleid heeft er toe geleid dat het ziekteverzuimpercentage daalde. Overigens moet ik er wel bij zeggen dat we met een aantal langdurige ziektegevallen (die niet onder de WAO vallen, maar wel langdurig ziek waren) een regeling hebben getroffen. Of vrij vertaald, die hebben een zak geld gekregen en met wederzijdse instemming het dienstverband beëindigd. We hebben toen een sterke daling van het ziekteverzuim gekend, maar dat loopt nu weer een beetje op. Dat is logisch, omdat er weer nieuwe langdurige ziektegevallen bijkomen. 4. Hoe is gemeente bij het managementconcept gezondheidsmanagement gekomen? Dat is toch nadrukkelijk na aanleiding van het toen hoge ziekteverzuimpercentage. In overleg met verschillende mensen, met name met de bedrijfsarts, maar ook met andere zaken die er speelde. Met het huidige tijdperk krijg je betrekkelijk informatie actief of passief van verschillende kanten. Ik word ook regelmatig gebeld door vertegenwoordigers van bedrijven die afspraken willen maken.

23 | Bijlagen

Op welke manier heeft de gemeente het vervolgens opgepakt? Dat is in feite besproken tijdens het management overleg, bestaande uit zes afdelingenhoofden, de adjunct directeur en

de gemeentesecretaris. Daar worden die zaken besproken. Gaandeweg worden zaken toegevoegd, zoals het bedrijfszorgpakket. Sowieso wordt er periodiek in het kader van arbo een risico inventarisatie gemaakt en daar komen ook een aantal zaken uit. Hoe blijft u op de hoogte van de ontwikkelingen op het gebied van gezondheidsmanagement? Dat is ook via het internet en periodiek overleg met de bedrijfsarts en de mensen van IZA. Periodiek is dan overigens twee keer per jaar. De bedrijfsarts spreek ik dan vaker. En nogmaals datgene dat je leest via internet en de vakliteratuur die je binnen krijgt. 5. Hoe kijkt het Management Team (MT) naar gezondheidsmanagement? Die vinden het uiteraard belangrijk. Er is ook een nadrukkelijke rol weggelegd voor de afdelingshoofden. Het is heel belangrijk dat ze weten wat er binnen de afdeling speelt. En ja goed, als er ergens iets mis dreigt te gaan dat ze het bespreekbaar maken. De ene leidinggevende is daar wat gemakkelijker in dan de andere.

onder andere aanbod. We merken dan ook wel dat het wegebt. Ik moet er overigens wel bij zeggen dat enkel afdelingshoofd het belang van gezondheidsmanagement onderkent. Op een gegeven moment is het toch meer een kwestie van zaken die er spelen en dat door de ‘waan van de dag’ de aandacht afneemt. Andere zaken hebben dan de prioriteit. 6. De aanleiding voor gezondheidsmanagement lag bij het hoge ziekteverzuimpercentage, maar waar lagen de prioriteiten bij aanvang van gezondheidsmanagement? De hoogste prioriteit lag simpelweg bij het verlagen van het ziekteverzuimpercentage. We zaten destijds op een percentage van 8% en we hebben toen een streefpercentage genoemd. Een streefpercentage op zich zegt niet echt alles, maar er is wel een percentage aangekoppeld waar we naar toe moesten werken. Zijn de doelen sindsdien bijgesteld/aangepast? Nee, die zijn niet aangepast. Dat zal overigens binnenkort wel gebeuren, omdat we nu toch een tendens zien nadat we een verlaging hebben gerealiseerd. Nogmaals, deels door de geknutselde constructie met de langdurig zieken. Dan weet je dat percentage geheid daalt, maar je ziet nu toch dat er een stijging is. Er komt straks een moment dat er een nieuw ijkpunt moet worden bepaald.

Maar nemen de afdelingshoofden wel hun voorbeeldfunctie in acht? Periodiek wordt dat wel besproken, maar door de ‘waan van de dag’ wil dat nog wel eens wegebben. Hoe houdt u gezondheidsmanagement dan toch onder de aandacht? Van P&O uit hebben we periodiek een individueel gesprek met de afdelingshoofden en dan komt gezondheidsmanagement

7. Welke doelen worden momenteel nagestreefd met gezondheidsmanagement? Naast het verlagen van het ziekteverzuimpercentage, het bieden van een gezonde werkomgeving in de meest brede zin van het woord. We willen een aantal randvoorwaarden zo optimaal mogelijk faciliteren.

24 | Bijlagen

Komt er bijvoorbeeld een sportschool, dan heeft de belastingdienst een aantal voorwaarden. Daarnaast zitten we momenteel in een bezuinigingsoperatie, zoals de meeste gemeenten. Dat houdt in dat je veel kan willen, maar dat het vaak geld kost. In tijd van moeten bezuinigen wordt het toch lastig om ergens anders geld voor te krijgen. In een politieke organisatie stelt uiteindelijk de gemeenteraad het beschikbare budget vast. Met welke activiteiten heeft u de verlaging van het ziekteverzuim bereikt? Nou.. naast de regeling met de langdurig zieken, hebben we dat toch bereikt met het aangaan van gesprekken en aandacht schenken aan frequent kort verzuim. We houden ook regelmatig contact met mensen die langer verzuimen. Er is nadrukkelijk contact tussen leidinggevende en werknemer. Wat overigens op de ene afdeling beter is, dan op de andere. Iedereen heeft er zijn eigen idee bij. Verder proberen we de arbeidsomstandigheden op de werkplek zo optimaal mogelijk te maken. Periodiek wordt er een risico inventarisatie gemaakt. Daar komen uiteraard een aantal zaken uit naar voren die serieus opgepikt worden.

gelaten, maar in ons geval hebben we mensen die een ernstige ziekte krijgen, zoals kanker. Maar wat was dan de reden voor deze korte termijn oplossing? De hoofdreden was eigenlijk een politiek verhaal. Enerzijds de belofte van het college van burgemeester en wethouders naar de gemeenteraad dat het ziekteverzuimpercentage zou dalen. Op een gegeven moment is het links om, of rechts om. En als het niet zou dalen, dan heb je toch op politiek vlak een discussie c.q. gedoe. Dat was eigenlijk gewoon de hoofdreden. 8. Heeft u nog andere verantwoordelijkheden naast gezondheidsmanagement? Mijn functie is personeelsadviseur. Daar zit het onderdeel preventie medewerker in. Vanuit die hoek ben ik ook betrokken bij gezondheidsmanagement. Vanuit mijn functie liggen er nog meer taken. Het is niet zo dat ik volledig bezig ben met gezondheidsmanagement.

Als ik kijk naar de regeling met de langdurig zieken, dan lijkt me dat een korte termijn oplossing. Dat was toen inderdaad een korte termijn oplossing. Op het moment dat we die regeling gingen treffen, wisten we dat er geheid nieuwe langdurig zieken zouden ontstaan. Uit de jaarlijkse evaluatie blijkt dat we vrij weinig werkgerelateerd uitval hebben. Het heeft toch vaak te maken met omstandigheden buiten het werk om, uitzonderingen daar

25 | Bijlagen

Hoeveel tijd in de week besteed u aan gezondheidsmanagement? Het is iedere week anders, maar gemiddeld tien uur in de week. Zou u graag meer uren hieraan willen besteden? Nee, ik kan niet meer uren hieraan besteden en minder uren hoeft van mij niet.

9. Wie houden zich, naast u, nog meer bezig met gezondheidsmanagement? De afdelingshoofden en een preventie medewerker voor de buitendienst. Onder welke afdeling valt gezondheidsmanagement? De afdeling Bestuur Management en Ondersteuning, waar P&O onder valt.

10. Communicatie met de medewerkers is essentieel voor succesvol gezondheidsmanagement. Welke communicatiekanalen gebruikt de gemeente om het personeel te bereiken m.b.t. gezondheidsmanagement? De mail, intranet en we hebben dan zes keer per jaar een personeelsblad, maar omdat het zes keer per jaar verschijnt, wordt het daar niet in eerste instantie voor gebruikt. In principe gebruik ik het liefst intranet daarvoor. Dat is het meest geschikte kanaal in mijn ogen.

Is er een stuur- of werkgroep gezondheidsmanagement ingesteld? Nee Is gezondheidsmanagement een terugkerend agendapunt tijdens werkoverleggen? Als je dat vraagt aan de afdelingshoofden, dan zeggen ze ja of niks. De indruk wordt gewekt dat het wel het geval is. In de praktijk weet ik dat het niet zo is. Het verschilt per afdelingshoofd. De afspraak is gemaakt dat ze het wel standaard bespreken, maar de praktijk wijst anders uit. Het is denk ik een kwestie van vergeten. Daaruit zou je kunnen concluderen dat ze het minder belangrijk vinden. Het heeft ook te maken met de grootte van de afdelingen. De kleinere afdelingen hebben vaker afdelingsoverleg . Hoe kijkt u er tegen aan als verantwoordelijke? In principe zou overal hetzelfde moeten gebeuren. Van de andere kant zie ik ook wel de praktische problemen die er zijn.

Heeft u inzicht in of de werknemers bereikt worden met deze communicatiekanalen? Ik heb er in ieder geval geen inzicht in. Ik weet niet of dat vanuit ICT zichtbaar is, ik denk het wel. 11. Hoe houdt u gezondheidsmanagement onder de aandacht bij de werknemers? Daar gebruiken we dan wel het personeelsblad voor en een artikel op intranet zetten. 12. In hoeverre maken medewerkers gebruik van de mogelijkheden die er binnen uw organisatie zijn om aan hun gezondheid te werken? Maar één medewerker maakt daadwerkelijk gebruik van bedrijfsfitness. Dat heeft als reden dat het beperkt is tot één sportschool. We wilden het breder uitzetten, maar dat mocht niet van de belastingdienst. We hadden natuurlijk wel de constructie kunnen bedenken dat wij als werkgever een sportschool zouden subsidiëren, maar dat betekent dat het kostenplaatje voor ons hoog zou zijn. De insteek was om zo min mogelijk kosten te hebben. Dat er maar één persoon gebruik van maakt, wil niet zeggen dat er geen andere

26 | Bijlagen

medewerkers zijn die niet sporten bij andere fitness scholen. Daar zit alleen geen sturing of faciliteiten bij vanuit onze kant. Wat we ook gedaan hebben, is dat we actief bezig geweest zijn om mensen te helpen met het stoppen van roken. Dat is een onderdeel dat we aangeboden hebben, gefaciliteerd. Dat heeft er toe geleid dat mensen daadwerkelijk gestopt zijn met roken. Zijn er daarnaast nog meer activiteiten, naast bedrijfsfitness en het stoppen met roken? Het IZA bedrijfszorgpakket, maar goed daar hebben we het net ook al over gehad. En dan het, ja goed als het kan dan gaan we redelijk ver in het optimaal faciliteren van een gezonde werkplek in de meest brede zin. We willen juist zorgen dat het meubilair goed is en als uit individuele gevallen blijkt dat het niet voldoet, dan passen we dat ook aan. De laatste tijd gebeurt het steeds vaker dat mensen voor achter de pc een beeldschermbril nodig heeft. Met de bedrijfsarts werken we hier ook aan mee. Voor de buitendienst zorgen we er ook dat alle apparatuur gekeurd is en hebben alle medewerkers een arbo handboek gekregen. Welke activiteiten/interventies worden in mindere mate gebruik van gemaakt? Wat is hiervan de reden? Ja, bedrijfsfitness. We weten dat verschillende mensen sport beoefenen, maar we hebben er geen inzicht in. Er was behoefte onder de rokers om een cursus te volgen om te stoppen met roken. Dat kunnen mensen op individuele basis gewoon doen, maar er was een redelijke vraag om dat vanuit de werkgever te doen. Met meerdere collega’s zo’n cursus volgen, zorgt toch voor meer motivatie om het vol te houden.

27 | Bijlagen

Werd de cursus vergoed? Dat was de bedoeling. We hebben de mogelijkheid aangeboden. We hebben een aantal offertes aangevraagd met de bedoeling dat wij als werkgever het zouden betalen, alleen… We hadden bij wijze van spreken al een contract afgesloten met een instantie, alleen toen bleek dat in de regio de GGD actief was om een cursus aan te bieden aan alle burgers. We zouden het eigenlijk vanuit de werkgever doen, maar de medewerkers konden het bij de GGD gaan volgen. Dat is dus ook gebeurd. Dat was dus puur de toevalligheid dat de GGD de cursus aanbood. We hadden toen de keuze... gaan we een contract afsluiten met een bedrijf waarvoor we moeten betalen of gaan onze medewerkers gewoon naar de GGD en kunnen ze de cursus gratis volgen. De bedoeling was echt om geld beschikbaar te stellen, maargoed de noodzaak was toen even weg. De medewerkers hebben dus, buiten de gemeente om, de cursus stoppen met roken gevolgd bij de GGD? Ja, maar dat was wel de groep die het anders via ons zou doen. Zijn er interventies gericht op bepaalde doelgroepen? (vb. werknemers met overgewicht) Zo ja, hoe heeft u dit gecommuniceerd/verantwoord? Nee, dat was wel ook een beetje de insteek van het fitness pakket. Naar aanleiding van dat mensen bewegen om te bewegen en daardoor gezonder te zijn. Nou, dan kom je vaak ook bij mensen die te kampen hebben met overgewicht. Wat we overigens wel gedaan hebben, vanuit de sportschool uit Berlicum, is het aanbod om medewerkers in de gelegenheid te

stellen om een Bodyscan te ondergaan. Om dan inzicht te krijgen hoe individuele medewerkers ervoor staan. We vonden dat voor ons een mooi aanbod en ik heb daar ook op ingespeeld.

Wat was de reden daarvan? Dat is simpelweg niet in ons opgekomen. Wat wilde u bereiken met de bodyscan? Wat was de achterliggende gedachte? De gedachte was eigenlijk dat medewerkers in beeld zou krijgen hoe ze er qua gezondheid voor staan en dat de medewerkers daar dan iets mee zouden gaan doen, maar wel binnen de eigen verantwoordelijkheid van de medewerker zelf.

Voor de sportschool zelf was de achterliggende gedachte om mensen binnen te halen. Dat is uiteindelijk niet gelukt. Mensen zullen vast het advies hebben gekregen dat ze moeten gaan bewegen, alleen ze zijn toen niet naar die sportschool gegaan. De mensen sporten al in hun eigen woonplaats of hebben een WII Fit aangeschaft.

Hoe heeft u de bodyscan gecommuniceerd naar de medewerkers? Dat hebben we via intranet gedaan met een inschrijflijst.

Heeft de gemeente de bodyscan vergoed? Nee, want die werd gratis aangeboden door de sportschool. Dat was ook een commercieel belang vanuit de sportschool. Hoeveel medewerkers hebben daar gebruik van gemaakt? De belangstelling was best hoog. Daar waren parallel sessies voor gepland voor 50 mensen en die was binnen no-time vol. Een aantal weken daarna hebben we een tweede parallel sessie gedaan. Die hebben we overigens wel zelf betaald. Toen vonden we het eigenlijk niet helemaal netjes richting de sportschool om voor de tweede keer ook gratis er gebruik van te maken. Ook omdat er veel belangstelling voor was.

13) Wanneer is volgens u een interventie succesvol? Dit is het geval indien er, zowel op korte als middellange termijn, geen uitval wegens ziekte/arbeidsongeschiktheid plaatsvindt. Of indien er wel uitval is, wanneer je sterk het gevoel hebt dat de uitval beperkt is. Dit is uiteraard moeilijk objectief meetbaar. Afhankelijk van de soort interventie, is deze ook succesvol als de medewerker dit als zodanig ervaart.

Heeft u inzicht hoeveel effect de bodyscan heeft gehad? Nee, geen inzicht. Het enige zichtbare effect was het aantal deelnemers. We hebben er ook geen inzicht in of mensen er nog iets mee gedaan hebben. In principe hadden we nog onder de deelnemers een enquête kunnen afnemen, maar dat hebben we niet gedaan.

28 | Bijlagen

Bereikt u met de interventies de doelstellingen? In de meeste gevallen worden de doelstelling hiermee wel gehaald. In een aantal gevallen lukt dit helaas niet.

gebieden te bezuinigen. Op P&O gebied staat 250.000 euro om te bezuinigen. Het is een punt waarop bezuinigd kan worden. In die zin zou het kunnen zijn dat we interventies zoals het IZA bedrijfszorgpakket stopzetten of verminderen.

14. Heeft u inzicht in wat de activiteiten, op het gebied van gezondheidsbevordering binnen de gemeente, opleveren? Nee, concreet inzicht heb ik niet. Wat is de reden dat u geen inzicht heeft hierin? We monitoren het eigenlijk niet of nauwelijks.

Verloopt verder alles volgens wens? Nee, met bedrijfsfitness wordt niet het doel bereikt dat we wilde bereiken.

Hoe bedoelt u dat? Dat we de consequentie eigenlijk niet onderzoeken.

Wat was het doel van bedrijfsfitness? Om mensen gezonder te maken en het ziekteverzuim te laten dalen. Om minder uitval te krijgen.

En waar heeft dat dan mee te maken? Dat heeft met name met een gebrek aan tijd en geld te maken. 15. Maakt u gebruik van nul- en eindmetingen bij interventies? Ja.. Nee.. Bij het stoppen met roken is het eindpunt redelijk simpel, maar dat ze naar verloop van tijd nog steeds niet roken.. We hebben toen een concept gemaakt, een soort contract, waarin de medewerkers aangaven dat ze binnen een jaar niet meer zou roken. Als dat wel is, dan moeten ze de kosten terugbetalen. In de praktijk is het hier nooit van gekomen, maar dat was wel de insteek. Dat was wel een aantoonbaar eindpunt. In principe worden er wel nulmetingen gedaan in de zin van het ziekteverzuimpercentage. 16. Zijn er bepaalde activiteiten/interventies in de loop der jaren stopgezet? Niet zo in het verleden, los van het feit van het stoppen met roken. Waar we wel bezig zijn, is het kijken naar het IZA bedrijfszorgpakket. Hoe we dat op een andere manier kunnen doen en eventueel te stoppen. Het is toch een bepaalde taakstelling om op bepaalde

17. Hoe komt u tot een nieuwe interventie? In het specifieke geval van bedrijfsfitness, aanbod schept vraag. We waren nadrukkelijk bezig met het terugdringen van het ziekteverzuimpercentage. In de algemene vakliteratuur stonden constructies van werkgevers uit over fiscaal voordeel om bedrijfsfitness te starten. 18. Waar is het MT gevoelig voor (wanneer u een nieuwe interventie wilt implementeren)? De ene interventie wat meer dan de andere. Het management is wat behouden, in de sfeer van eerst zien dan geloven. Het verschilt ook per afdelingshoofd. Als ik bijvoorbeeld kijk naar het enthousiasme over het IZA bedrijfszorgpakket dan reageert de ene afdelingshoofd anders dan de ander.

29 | Bijlagen

Hoe kijkt het MT naar een interventie, met de opkomende bezuinigingen? In deze tijd is het lastig en toch een totaal afweging. Als wat nu extra kost, is eigenlijk al bij voorbaat een verspilling van energie om daar al te veel tijd in te steken, want extra geld komt het er toch niet.

21. Op welke manier wordt het gezondheidsmanagement geëvalueerd/gemeten? Dat komt sowieso één keer per jaar aanbod bij de evaluatie met de (externe) arbodienst rondom ziekteverzuim. Het gezondheidsbeleid wordt dan ook geëvalueerd. Maar er is geen evaluatie met het MT? Nee. Heel summier wordt er wel elk jaar een sociaal jaarverslag gemaakt en daar komt ook een onderdeel over gezondheidsmanagement in terug.

19) Is er een apart budget voor gezondheidsmanagement? Ja, we hebben een apart budget. Zou ik mogen weten hoeveel het budget bedraagt? 57.000 euro

Maar aan wie legt u dan verantwoordelijkheid af met betrekking tot gezondheidsmanagement? Ja, dat is dan net het punt. Dat het niet besproken wordt in het kader van ontwikkelingen rondom het ziekteverzuim.

20. Welke consequenties hebben de bezuinigen voor het budget? Concreet is dat nog niet bekend. Organisatie breed wordt er gekeken waar bezuinigd kan worden. Er zijn nog geen keuzes gemaakt op welke onderdelen en in welke mate bezuinigd gaat worden. Vreest u ervoor? Nou, als ik kijk naar het IZA bedrijfszorgpakket… Ja, vrezen… Ik denk zelf, kijk bij IZA bedrijfszorgpakket heb je de in keuze om op verschillende manieren de kosten te betalen. Simpelweg per onderdeel betalen of je kiest voor een verzekeringsconstructie. Dan betaal je een vast bedrag per medewerker. Dan kun je net zoveel of net zo weinig gebruik van maken als je wil. Wij hebben gekozen voor de laatste constructie. Zeker de laatste jaren wordt daar niet zo heel veel gebruik van gemaakt. Dat betekent simpelweg dat we op declaratiebasis goedkoper uit zouden zijn geweest. Dus ik denk zelf dat het IZA bedrijfszorgpakket houden, maar dat we overstappen op aftikken op basis van declaratiebasis.

Maar het is dus niet zo dat u eenmaal per jaar het gezondheidsmanagement evalueert met het MT? Nee. 22. Wat zijn de gevolgen indien de doelstellingen niet behaald worden? (…) Ja, daar zaten vaak wat financiële consequenties aan, in die zin dat je een doelstelling hebt om het ziekteverzuim te verlagen tot een percentage dat haalbaar is. Iedere zieke medewerker kost geld, dus als je die doelstelling haalt dan kost je dat geld. 23. Wegen de kosten van gezondheidsmanagement op tegen de baten? Nou, ik denk het zelf wel. Het is vaak een beetje een golfbeweging. Dat je merkt dat de ene periode merk je er toch wel duidelijk de voordelen van en de periode erop wordt het teniet gedaan, om wat

30 | Bijlagen

voor reden dan ook. Over de langere termijn zullen de voordelen opwegen tegen de nadelen.

Een actueel onderwerp is in hoeverre een werkgever in mag spelen op de privé situatie van een medewerker. Op het moment dat in de privé situatie zaken spelen die ook invloed hebben op resultaten in werk. Betrokkenheid is belangrijk je medewerkers kennen. Belangrijk mensen te spiegelen en op tijd door te verwijzen als privéproblemen invloed gaan hebben..

Ook op het financiële gebied? Ja ook. Eigenlijk een hoop dingen kun je terug leiden op welke vorm dan ook. Niet alles natuurlijk. Ik denk dat de voordelen zeker opwegen tegen de nadelen. Goed gezondheidsmanagement heeft ook te maken met goed werkgeverschap. Het heeft ergens ook te maken met het binnen houden van je medewerkers en het motiveren van medewerkers, maar ook het binnenhalen van nieuwe medewerkers om die reden.

2. Wat was de aanleiding voor de gemeente om te beginnen met gezondheidsmanagement? Goed werkgeverschap en voorkomen verzuim. In welk jaar? 1996/1997.

Gemeente D 1. Wat verstaat u onder gezondheidsmanagement? Alles op het gebied om te voorkomen dat mensen ziek worden. Zowel het preventieve als het curatieve gedeelte. Wat doe je op het moment dat iemand zich ziek meld. In die volgorde. Op het preventieve deel komen we later terug, maar hoe ziet het curatieve deel er uit? Op dit moment belangrijke rol bij bedrijfsarts. We gaan over naar ziekteverzuimbeleid volgens eigen-regie model. Dat leidinggevenden de spil in het web zijn, in preventie, acceptatie ziektemelding en keuzes in begeleiding ziekteverzuim.

3. Hoe is gemeente bij het managementconcept gezondheidsmanagement gekomen? De wetgevende kant, een aantal zaken moet je op orde hebben. Daarnaast ook binden en boeien van medewerkers. Gaandeweg gekomen. 4. Hoe kijkt het Management Team (MT) naar gezondheidsmanagement? Sinds april dit jaar is er een nieuwe MT. Het gemeenschappelijk deel wat ze allemaal hebben, is goed zijn aan de voorkant, duidelijkheid geven wat je verwacht van mensen, wat de resultaten zijn en ondersteuning bij ontwikkeling. Dichtbij de medewerkers zitten in die zin dat je weet wat er speelt en snel kunt schakelen, maar ook duidelijkheid op het moment als iemand zich ziek meld.

31 | Bijlagen

5. Waar lagen de prioriteiten bij aanvang van gezondheidsmanagement? De hardere kant, datgene wat je moet regelen. De invulling geven aan de wetgeving.

8. Wie houden zich, naast u, nog meer bezig met gezondheidsmanagement? Senior P&O adviseur en de andere P&O adviseur, binnen eigen afdeling en leidinggevenden vanuit hun rol.

Zijn de doelen sindsdien bijgesteld/aangepast? In het verleden is beleid als tekst opgesteld, maar niet alles is vastgesteld als beleid. Doelen zijn hierdoor niet helder vanuit verleden

Onder welke afdeling valt gezondheidsmanagement? Advies diensten Is er een stuur- of werkgroep gezondheidsmanagement ingesteld? Nee.

6. Welke doelen worden momenteel nagestreefd met gezondheidsmanagement? Het ziekteverzuimpercentage is 3,5 á 4,0 procent. Dat heeft geen urgentie. Doel is voorkomen van verzuim, zicht krijgen op reden van frequent verzuim en langdurig verzuim voorkomen. 7. Heeft u nog andere verantwoordelijkheden naast gezondheidsmanagement? De P&O adviseur richting de lijnmanager op het gebied van P&O onderwerpen die binnen de afdeling spelen en concernbreed. Arbo is één onderdeel. Hoeveel tijd in de week besteed u aan gezondheidsmanagement? Weinig, geen schatting. Het wisselt heel sterk per week. Zou u graag meer uren hieraan willen besteden? Ja, we hebben wat wisselingen gehad op de afdeling P&O. Belangrijk om verzuimmanagement als geheel weer stevig neer te zetten. Sturen op duurzame inzetbaarheid.

Wat is daarvan de reden? Moet er een werkgroep zijn? Ik vraag me af of het nodig is. Gezondheidsmanagement moet een onderdeel zijn van het leidinggeven en uitvoeren van resultaten. Zit dus bij lg en medewerkers en P&O faciliteert beleid en coacht in invulling rollen. 9. Is gezondheidsmanagement een terugkerend agendapunt tijdens werkoverleggen? Nee. Niet als automatisme en wisselt per afdeling. 10. Communicatie met de medewerkers is essentieel voor succesvol gezondheidsmanagement. Welke communicatiekanalen gebruikt de gemeente om het personeel te bereiken m.b.t. gezondheidsmanagement? Dat is divers. We hebben huisnet (intranet) waar je ontwikkelingen of regelingen (al dat soort zaken) op kan zetten. Bij verandering van beleid volgen er trainingen en voorlichtingsbijeenkomsten.

32 | Bijlagen

Zijn er interventies gericht op bepaalde doelgroepen? Buitendienst: veilig werken met apparaten en toepassen van beschermingsmiddelen. Aanbod van IZA. Via huisnet. Een hulpmiddel

Nieuwe medewerkers krijgen een intakegesprek. Daarin wordt verteld welke dingen we aanbieden op het gebied van gezondheidsmanagement Heeft u inzicht in of de werknemers bereikt worden met deze communicatiekanalen? Hoe dan? Ja, het huisnet wordt goed gelezen.

13. Wanneer is volgens u een interventie succesvol? Als je het doel bereikt en verzuim beperkt / voorkomt Bereikt u met de interventies de doelstellingen? Dit zijn hulpmiddelen om interventies te ondersteunen.

11. Hoe houdt u gezondheidsmanagement onder de aandacht bij de werknemers? Daar zit met name een rol van de leidinggevende met advisering vanuit P&O.. 12. In hoeverre maken medewerkers gebruik van de mogelijkheden die er binnen uw organisatie zijn om aan hun gezondheid te werken? Fitness redelijk gebruik, in aantal niet bekend. IZA bedrijfszorgpakket wordt goed gebruikt, op verzoek van medewerkers zelf of advies leiding / bedrijfsarts. Vooral van de fysiotherapie wordt veel gebruik gemaakt. MTO een tijd niet gedaan, maar binnenkort wel. Vertrouwenspersoon wordt sporadisch geraadpleegd.

14. Heeft u inzicht in wat de activiteiten, op het gebied van gezondheidsbevordering binnen de gemeente, opleveren? Ik kan niks zeggen over of fitness bijdraagt aan een betere gezondheid. Feit is wel dat beweging goed is voor met name bestand medewerkers die veelal zitten beroep hebben. 15. Maakt u gebruik van nul- en eindmetingen bij interventies? Nee, nu geen prioriteit.

Welke activiteiten/interventies worden veel gebruikt door werknemers? Wat is hiervan de reden? Fitness gebruik Fysiotherapie (IZA BZP) Welke activiteiten/interventies worden in mindere mate gebruik van gemaakt? Hulp bij obesitas. Is onderdeel van IZA BZP, net nieuw geïntroduceerd

33 | Bijlagen

Waarom niet? Als je gaat meten, wees dan vooraf duidelijk over waarom en wat je met uitkomst wil.

Zou ik mogen weten hoeveel het budget bedraagt? € 100.000

16. Zijn er bepaalde activiteiten/interventies in de loop der jaren stopgezet? Nee

Waaraan wordt het meest besteed? Iets meer dan de helft wordt besteed aan het contract met de arbo dienstverlener. Daarnaast voor IZA BZP, specifieke vragen, aanschaffingen en onderzoeken mbt verzuimpreventie

Verloopt alles volgens wens? Verder uitbreiden van preventie van verzuim, verlaging frequent verzuim en goed zicht op risico’s... Aan de verzuimkant zit ‘m name in de gedragsverandering. Ziekte overkom je, verzuim is een keuze. Eerder en sneller gebruik maken van mogelijkheden in inzetbaarheid.

20. Welke consequenties hebben de bezuinigen voor het budget? Op dit moment nog niets.

17. Hoe komt u tot een nieuwe interventie? Intern vanuit organisatie ontwikkeling gericht op sturen op resultaten en duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Extern: uit regeling of onderzoek. Vraag vanuit de medewerkers zelf 18. Waar is het MT gevoelig voor (wanneer u een nieuwe interventie wilt implementeren)? Bij dit MT zit met name het gedragscomponent: hoe kun je gedrag van medewerkers bij verzuim ombuigen naar denken in mogelijkheden en tijdig keuzes maken als zaken niet goed lopen... Wat is het meest belangrijke aspect? Alle drie worden bevraagd.

21. Op welke manier wordt het gezondheidsmanagement geëvalueerd/gemeten? Dat heeft te maken met de organisatie ontwikkeling. Het normaal doorlopen van het aantal doelstellingen. Wat wil je? Hoe zet je het uit? De PDCA cyclus. Die loopt nog niet. Dat is logisch met alle ontwikkelingen. 22. Wat zijn de gevolgen indien de doelstellingen niet behaald worden? Tot nu toe was nog geen sturing op ziekteverzuimdaling en preventie. Is wel onderdeel van organisatieontwikkeling. Als mensen niet goed in vel zitten of niet goed uitgerust zijn voor werk, leidt dit tot fouten, invloed op resultaten en mogelijk verzuim. Dus gezondheidsmanagement vertaalt zich in tevreden medewerkers, goede resultaten, laag verzuim en geen ongevallen..

19. Is er een apart budget voor gezondheidsmanagement? Ja, we hebben een arbo budget en daar worden alle faciliteiten uit betaald. Dit is dus budget voor gezondheidsmanagement

34 | Bijlagen

werk.. Daarmee kun je mensen dan echt helpen. En op het moment dat het echt helpen wordt, vind ik het prima. Maar wanneer het dwingend gebeurt.. Dat kun je niet maken.

23. Wegen de kosten van gezondheidsmanagement op tegen de baten? Dan zou ik een vergelijking moeten hebben van andere organisaties, wat zijn de budgetten etc. Voor nu binnen eigen organisatie wel. Maar wat zegt uw gevoel? In verhouding zoals die nu is, is gezondheidsmanagement het waard.

Gemeente E 1. Wat verstaat u onder gezondheidsmanagement? Gezondheidsmanagement vind ik in ieder geval het aandacht hebben voor en preventief werken aan de gezondheid. Daarnaast ook het voorkomen van verzuim. Het zou verder kunnen gaan dan dat. Bij het bedrijfszorgpakket bijvoorbeeld werken we daar heel preventief mee, maar gezonde voeding ligt eigenlijk nog daarvoor.

2. Wat was de aanleiding voor de gemeente om te beginnen met gezondheidsmanagement? We hadden hier best een hoog verzuim. Dat is in ieder geval de reden dat we zijn begonnen met het IZA bedrijfszorgpakket. Toen zijn we ook overgestapt naar een andere arbo dienst. Sowieso omdat het contract af liep, maar we hebben ook bewust gekeken: wat verstaan we onder verzuim en onder ziekte?

Een actueel onderwerp is in hoeverre een werkgever in mag spelen op de privé situatie van een medewerker. Hoe doet u dat? Dat vind ik lastig. Ik denk dat daar best veel verschillende voorbeelden bij te bedenken zijn die daarin anders in te vullen zijn. We hebben nu bijvoorbeeld bij het bedrijfszorgpakket.. Daar komt een nieuwe dienst bij. Die start per 1 januari 2011 en dat gaat over het BMI. Dat zijn natuurlijk dingen waar mensen vanuit een lichamelijke klacht mee te kampen hebben of gewoon te veel/te ongezond eten. Wat kun je daar nu verplicht aan doen? Niks. Je kunt het wel stimuleren en aandragen. Een ander voorbeeld is de budgetcoach. Voor mensen die in een dermate slechte financiële situatie zijn, dat ook van invloed is op het

35 | Bijlagen

In welk jaar was dat? 2006 voor het nieuwe arbo contract en ik denk 2008 voor het bedrijfszorgpakket. Is er in beeld gebracht wat de oorzaken waren van het hoge ziekteverzuim? Ja, de reden daarvoor was eigenlijk dat verzuim geen continue aandachtsgebied was. Het had hier eigenlijk helemaal geen echte aandacht. Als ik het goed heb, worden er nu resultaat afspraken gemaakt met leidinggevenden van afdelingen dat het verzuim onder een bepaalde norm blijft. Dat was toen zeker niet zo. De arbo dienst zat er toen niet zo goed op. We hadden zelf de wet poortwachter en de uitvoer in de organisatie niet goed in beeld. De sturing daarop is nu veel directer. En wij deden niet aan preventie.

3. Hoe is gemeente bij het managementconcept gezondheidsmanagement gekomen? Dat vind ik een lastige. De oorzaak daarvan is wat ik daarnet aangaf, het hoge verzuim en wat kun je daaraan doen. We hebben toen een visie op verzuim vastgesteld. Op basis daarvan zijn dingen gaan rollen. We kwamen er achter dat we daarin meer een sturende taak hadden. Dus eigenlijk zo denk ik.

5. Waar lagen de prioriteiten bij aanvang van gezondheidsmanagement? Verzuimreductie. Zijn de doelen sindsdien bijgesteld/aangepast? Ja, we lagen eerst boven het landelijk gemiddelde. Vorig jaar lagen we er onder en nu gaan we redelijk op met het landelijk gemiddelde. Ik heb nu de verzuim streefcijfers voor 2011 uitgerekend, zowel per afdeling/dienst als het geheel.

Op welke manier heeft de gemeente het vervolgens opgepakt? Op basis van die visie op verzuim die organisatie breed is toegelicht. Daarop is onze nieuwe arbo dienst geselecteerd en die maakten dus heel praktisch uitvoerbaar hoe wij er over denken. Onze slogan is: ziekte overkom je, verzuim is een keuze. 4. Hoe kijkt het Management Team (MT) naar gezondheidsmanagement? Die vind het heel belangrijk. Laten ze dat ook zien? Ja, zeker. We hebben nu natuurlijk met de bezuinigingen te maken, maar ze hebben aangegeven dat het niet ten koste mag gaan van de arbeidsomstandigheden of verzuimreductie zoals wij die nu kennen. Daarnaast zijn zij zich er van bewust dat één procent daling ziekteverzuim één procent daling van de loonsom is.

En het doel van verzuimreductie wordt nog altijd nagestreefd? Ja, daar wordt wel echt op gestuurd. 6. Welke doelen worden momenteel nagestreefd met gezondheidsmanagement? Naast verzuimreductie.. Je kent het bedrijfszorgpakket, dan heb je ook een bedrijfsmaatschappelijk werker en dat soort zaken. Dat mensen zich hier ook fijn en prettig voelen, in die conditie dat ze lekker kunnen werken. Maar natuurlijk wel met het doel om verzuim te voorkomen.

Waaruit bestaat het MT? Dat is de gemeentesecretaris, de drie dienstdirecteuren en één concernstaf.

36 | Bijlagen

Is er een concreet ziekteverzuimpercentage vastgesteld? Ja, in 2006 zaten we tegen de zeven procent. Volgens mij zijn er toen ook resultaat afspraken gemaakt met de arbo dienst dat we onder de 5,5 procent moesten gaan zitten. Die zijn in ieder geval nagekomen. Vorig jaar zaten we op vijf procent en nu 5,3 procent.

Met welke (gezondheidsbevorderende) activiteiten/interventies wordt verzuimreductie getracht te behalen? De voor genoemden zaken waar wij wel echt geloven in aandacht. Dat het ook echt een onderdeel uitmaakt van afdelingsoverleggen. Het bilaterale zoals we dat noemen tussen de personeelsadviseur en de leidinggevende. 7. Heeft u nog andere verantwoordelijkheden naast gezondheidsmanagement? Gemeentebreed.. Een heleboel, onder andere strategisch personeelsplanning. Hoeveel tijd in de week besteed u aan gezondheidsmanagement? Dat kan ik heel moeilijk zeggen. Het is variërend van 4 tot 16 uur per week. Het is nu echt even heel druk, want we zijn bezig met een RI&E voor het hele pand. Dat vind ik daar ook onder vallen. Daarnaast ben ik bezig met een nieuw contract voor de arbo dienst. Zou u graag meer uren hieraan willen besteden? Ik vind het geen vervelend onderwerp. Meer dan dit hoeft niet, maar op zich vind ik het wel een mooi onderwerp. 8. Wie houden zich, naast u, nog meer bezig met gezondheidsmanagement? Ja, dat is eigenlijk het hele DT (directieteam), de burgemeester, heel de afdeling (personeelsadviseurs), de arbo commissie, de OR (ondernemingsraad).

Onder welke afdeling valt gezondheidsmanagement? P&O. Is er een stuur- of werkgroep gezondheidsmanagement ingesteld? Ja, er is in ieder geval de arbo commissie. Die vergaderen één keer per zes weken. 9. Is gezondheidsmanagement een terugkerend agendapunt tijdens werkoverleggen? Ja, niet echt bij alle afdelingsoverleggen, maar het wordt in ieder geval per afdeling besproken. Als er niks te bespreken valt, omdat je gewoon laag zit met je afdeling.. Dan kun je het op de agenda zetten ter kennis name. Maar op het moment dat er inderdaad een hoog ziekteverzuim is per afdeling dan gaat de POA (personeelsadviseur) om de tafel met de leidinggevende. 10. Communicatie met de medewerkers is essentieel voor succesvol gezondheidsmanagement. Welke communicatiekanalen gebruikt de gemeente om het personeel te bereiken m.b.t. gezondheidsmanagement? In ieder geval intranet. Waar ik echt wel regelmatig wat op zet. Vooral als er nieuwe dingen komen straks, zoals het bedrijfszorgpakket met die toevoegingen. Maar ook introductiemappen voor nieuwe medewerkers. En dan inderdaad gewoon de overleggen.

37 | Bijlagen

(ondernemingsraad) het betaalt, omdat ze het heel belangrijk vinden. Het contract is nu met een jaar verlengd, maar ze hebben daar wel bij aangegeven dat niet al te grote acties georganiseerd hoeven te worden, maar gewoon zoals het nu is.

Heeft u inzicht in of de werknemers bereikt worden met deze communicatiekanalen? Ik denk het wel. Dat kun je natuurlijk niet echt meten. Zaken die op intranet worden gecommuniceerd, worden wel als bekend ervaren. 11. Hoe houdt u gezondheidsmanagement onder de aandacht bij de werknemers? Ik probeer iedere acht weken iets op intranet te zetten. Een interessant artikel of veranderingen bij bijvoorbeeld het bedrijfszorgpakket. Of we geven de stoel- en bureaustand aan, hoe zit ik het beste onder de aandacht brengen. Waarbij ik meestal wel een leuke metafoor probeer te gebruiken, want ik snap ook wel dat het voor de mensen niet altijd even leuk is hoe je je bureau moet instellen.

Zijn er interventies gericht op bepaalde doelgroepen? Nee.

12. In hoeverre maken medewerkers gebruik van de mogelijkheden die er binnen uw organisatie zijn om aan hun gezondheid te werken? Bedrijfsfitness wordt niet heel druk bezocht, maar het gebruik van het bedrijfszorgpakket, en met name de bedrijfsarts zijn echt wel heel goed door de laagdrempeligheid / toegankelijkheid. En het werkt ook goed, die mond-tot-mond reclame van medewerkers onderling.

Heb je er al over nagedacht hoe je die BMI cursus gaat communiceren naar de doelgroep? Nee, maar ik denk.. Het wordt natuurlijk geen verplichting. En ik ga ook echt niet bij iedereen meten of wat ze zeggen wel klopt, maar het wordt een onderdeel van het pakket. Dus ik denk dat ik het als geheel onder de aandacht breng

Wat is de reden dat het bedrijfsfitness weinig deelnemers trekt? Dat vind ik heel erg lastig. Van de ene kant is het zo dat wij alleen maar gebruiken maken van het fitness gebeuren hier in Oss. Dus mensen die buiten Oss wonen.. Kan ik me voorstellen dat ze minder snel hier in Oss gaan sporten na hun werk. En dat is eigenlijk de enige reden, want het is heel goedkoop. Verder kan ik me niks bedenken. Ik weet dat de OR

Ook niet voor medewerkers met overgewicht? Dat komt nu dus. Dat wordt één van die acties binnen het bedrijfszorgpakket en het aan de slag gaan met de BMI.. Waarop ik me kan voorstellen, omdat ik net al aangaf dat de groep van 55 plussers steeds groter wordt, dat je wel iets kunt gaan doen met blijvende inzetbaarheid voor senioren.

13. Wanneer is volgens u een interventie succesvol? Dat is heel moeilijk, want je weet eigenlijk nooit wat er zou gebeuren als je die interventie niet zou hebben gedaan. Dat is moeilijk te controleren. Het enige waar we ons nu aan vast houden is dat het verzuim, tot aan vorig jaar, continue is gedaald. Daarmee hoop je dan dat het direct zijn uitwerking heeft. Ik weet dat, daarmee kom ik toch terug op het bedrijfszorgpakket.. Er een terugverdienfactor is. Dat IZA dan aangeeft wanneer deze interventie niet zou hebben

38 | Bijlagen

plaatsgevonden, ze uit zouden gaan van (laten we zeggen) 8 dagen verzuim. En nu door deze interventie 3 dagen. Dus je hebt 5 verzuimdagen gewonnen. Als je dat zou bekijkt, hebben wij op hun interventies een terugverdienfactor van 5. 14. Heeft u inzicht in wat de activiteiten, op het gebied van gezondheidsbevordering binnen de gemeente, opleveren? Nee, dat is dus moeilijk. Wat is de reden dat u geen inzicht heeft hierin? Je kunt dat niet één-op-één met elkaar doorlinken. Ondanks dat je veel interventies kan aanbieden, hoeft dat niet perse iets te zeggen over je verzuim. Als de Mexicaanse groep vorig jaar daadwerkelijk was uitgebroken.. Het is afhankelijk van veel meer factoren, maar wat je in ieder geval moet doen is aandacht geven.

18. Waar is het MT gevoelig voor (wanneer u een nieuwe interventie wilt implementeren)? Dat het zo breed mogelijk in de organisatie ingezet kan worden of dat het een specifiek doel dient. En als dat het niet doet, dan moet het in ieder geval niet te veel inspanningen kosten. De traploop week bijvoorbeeld.. Je weet niet wat je daarmee bereikt, dat is ook niet te meten gewoon. Of het daadwerkelijk iets bijdraagt aan het voorkomen diabetes mellitus type 2. Maar het is wel bewustwording creëren waarvan je ook niet weet of je dat bereikt, maar het kost anderzijds ook geen inspanning. Daarnaast wordt er met de bezuinigingen absoluut gekeken naar de kosten. 19. Is er een apart budget voor gezondheidsmanagement? Ja, schaar jij daar ook de arbo dienst etc. onder? Ja Dan is dat hier ook en daar hebben wij een apart budget voor.

15. Maakt u gebruik van nul- en eindmetingen bij interventies? -

Zou ik mogen weten hoeveel het budget bedraagt? € 100.000

16. Zijn er bepaalde activiteiten/interventies in de loop der jaren stopgezet? Nee, nog niet. Het is wel zo dat het contract van bedrijfsfitness.. Als het afloopt, is het af. En dat zou dus september 2011 worden. 17. Hoe komt u tot een nieuwe interventie? Dat is moeilijk. Eigenlijk komen die gewoon op je pad. Ik weet niet hoe dat tot stand komt. De traploop week.. Ik weet niet hoe dat soort zaken bij mij terecht zijn gekomen. Natuurlijk kijk ik regelmatig in vakbladen en vakwebsites.

Waaraan wordt het meest besteed? De helft ongeveer aan het bedrijfszorgpakket en de andere helft versnipperd. Daar doen wij bijvoorbeeld cursussen voor, agressie trainingen. Die vallen daar ook onder. 20. Welke consequenties hebben de bezuinigen voor het budget? Vooralsnog geen, omdat ze aangegeven dat ze dat ook gewoon een belangrijke tak vinden. Indirect wel, omdat er op andere posten bezuinigd wordt waar ook zaken van de arbo worden betaald.

39 | Bijlagen

21. Op welke manier wordt het gezondheidsmanagement geëvalueerd/gemeten? Jaarlijks in ieder geval een management ‘letter’ vanuit de arbo dienst, om te kijken hoeveel interventies zij hebben gehad. Ze geven ook aan op welke manier met leidinggevenden wordt gesproken en wat hun bevindingen daarvan zijn. Bevindingen over verzuim in de breedste zin van het woord, de algemene trend en hoe wij daar als gemeente op inspelen. Het bedrijfszorgpakket natuurlijk jaarlijks met een evaluatie. Zoals ik nu de streefcijfers voor 2011 heb berekend, heb ik dan ook aangegeven wat mijn bevindingen zijn voor de eerste drie kwartalen van 2011. Voor een aantal afdelingen zijn er resultaat afspraken, voor de andere afdelingen durf ik dat niet zeker te zeggen. We hebben gezondheidsmanagement ook een onderdeel laten uitmaken van MTO. Er werd gevraagd hoe men werkstress en –druk ervaart. Nu gaat het bedrijfszorgpakket ook echt een onderdeel daarvan uitmaken. 22. Wat zijn de gevolgen indien de doelstellingen niet behaald worden? Niets eigenlijk. Onze grootste doelstelling is de verzuimreductie.. Stel dat je dat niet haalt, dan kun je moeilijk zeggen: dan doen we niks meer. Dat werkt natuurlijk averechts. Er is eigenlijk geen vervolg, behalve dat we er geld aan kwijt zijn. 23. Wegen de kosten van gezondheidsmanagement op tegen de baten? Ik zou nu zeggen van wel. Ik blijf er van overtuigd dat aandacht voor de gezondheid en verzuimreductie van medewerkers heel belangrijk is.

40 | Bijlagen

Hoe breng je die aandacht over op de medewerkers? Door middel van laagdrempelige communicatie en het uitzoeken van een arbo dienst die compleet aansluit op je visie. Waarmee ik goed contact heb, waarmee leidinggevenden goed contact hebben. Ik vind ook dat je daarin klachten en zaken die niet goed gaan, heel serieus moet nemen. We hebben nu bijvoorbeeld met het nieuwe pand een warmte en koudte regelaar, maar dat duurt gewoon één stook seizoen voordat het helemaal in balans. Daar kunnen we in principe niets aan doen, maar ik vind dat we er alles aan moeten doen om mensen in ieder geval aan te horen en te begrijpen.

toegepast voor mensen die een beperking hebben of die een been breken. Die werken gewoon vanuit thuis.

Gemeente F 1. Wat verstaat u onder gezondheidsmanagement? Ja, dat zijn van die gevleugelde begrippen. Gezondheidsmanagement kun je in mijn ogen samenvatten als alle activiteiten die binnen een organisatie uitgezet worden om te zorgen dat medewerkers zich welbevinden en hun werk dus goed kunnen doen. Dat is het eigenlijk in het kort gezondheidsmanagement. Het is een container begrip, je kunt er alles onder scharen. Een actueel onderwerp is in hoeverre een werkgever in mag spelen op de privé situatie van een medewerker. Hoe doet u dat? Ja, dat is wisselend. Het is zo dat in het kader van de aanpak van het ziekteverzuim de bedrijfsarts en de leidinggevende er wel degelijk naar vragen als de werknemer aangeeft dat er dingen spelen of als er het vermoeden is dat er dingen spelen. Dat wordt wel besproken en het betekent ook dat we zaken die in de privé sfeer spelen, en belemmeringen hebben voor het functioneren van de medewerkers, proberen op te lossen. Wij hebben bijvoorbeeld zorgverlof, dat hebben meerdere gemeenten. Wat houdt het zorgverlof exact in? Zorgverlof betekent dat je extra verlof kan krijgen om gezinsleden te verzorgen of ouders te verzorgen. Dat is bijvoorbeeld iets dat ingesteld is. Daarnaast hebben wij een telewerkregeling, dat is een mogelijkheid om mensen met bepaalde functies ook gewoon thuis kunnen werken. En op die manier proberen privé en werk enigszins te combineren. Dat wordt steeds vaker

2. Heeft u nog andere verantwoordelijkheden naast gezondheidsmanagement? Gezondheidsmanagement is maar één dossier voor mij. Ik ben beleidsmedewerker van de gemeente Nijmegen op het gebied van personeel en organisatie en ik doe eigenlijk alle beleidswerpen die daar onder vallen. Arbo en gezondheidsmanagement zijn eigenlijk maar een onderdeel daarvan. 3. Wat was de aanleiding voor de gemeente om te beginnen met gezondheidsmanagement? Dat is heel simpel, de Arbo-wet. Die moeten wij uitvoeren. Is dat de arbowet van …? 2005. Wij zijn verplicht de Arbo-wet uit te voeren en die kent een arbo deel en die kent een wet verbetering poortwachter deel. Daar staat in dat je je ziekteverzuim moet aanpakken volgens een bepaalde procedure. Wij hebben er in ieder geval voor gezorgd dat we dat uitvoeren. 4) Hoe is gemeente bij het managementconcept gezondheidsmanagement gekomen? Aan de ene kant is het zo dat we allemaal langer moeten doorwerken. Tenminste, dat is de tendens, gezien het feit dat we allemaal langer leven en het anders niet meer betaalbaar wordt. Duurzame inzetbaarheid en vitaliteit zijn wat gevleugelde begrippen aan het worden en wij zijn bezig om daar meer in een constructieve manier aandacht aan te besteden. Er komt een nieuw arbo beleid plan

41 | Bijlagen

in januari, die is al in het besluitvormingstraject, waar meer over duurzaamheid en preventief gaan praten. Daarin is al duidelijk dat je niet alleen de arbo wet toepast, maar wat kunnen we nog meer doen om te zorgen dat mensen goed blijven werken. Maar hoe is de gemeente bij het managementconcept gezondheidsmanagement gekomen en niet een ander concept? Nou, ik denk dat dat voor ons samen valt met duurzame inzetbaarheid. Je gaat praten over wat is hier nodig om in een gezonde werkomgeving te werken. Dan ga je kijken wat de arbo wet daarin voorschrijft. Dat heeft dan te maken met risico inventarisaties die overal gedaan moeten worden. Je zorgt dat dat up-to-date is. Daar wordt nu ook door twee arbo coördinatoren flink aan getrokken. En je gaat kijken, wat kunnen we nog meer doen op het gebied van arbo en dan ga je toch richting gezondheidsmanagement. Dan ga je kijken welke beleidsmaatregelen we kunnen nemen om toch te zorgen dat, na het uitvoeren van de arbo wet, mensen goed in hun vel te laten zitten. Dat vangen wij onder de noemer gezondheidsmanagement. Daar zit bijvoorbeeld het levensfasebeleid in, PMO’s, Health Check’s. We hebben gezorgd dat mensen kunnen fitnessen met gereduceerd tarief. Daarom zeg ik ook dat gezondheidsmanagement een container begrip is voor mij.

Ik kan geen eenduidig antwoord geven op de vraag, want er wordt heel verschillend naar gekeken. Je kan je voorstellen dat een directie Stadsbedrijven (met veel buitendienst functies) of de directie Wijk & Stad of de directie Grondgebied (waar veel openbaar werk zit, alles wat te maken heeft met straat en groen heeft) dat die heel erg geconfronteerd worden met dit soort zaken en die hebben dat veel meer in hun beleid verankerd. Maar bijvoorbeeld een directie Inwoners heeft gezorgd dat er een agressieprotocol gekomen is, omdat je daar heel erg te maken hebt burgerzaken sociale dienst. Het wisselt eigenlijk van directie tot directie. Het directieteam zegt eigenlijk heel simpel: we moeten de arbo wet uitvoeren en af en toe doen we nog wat anders. Maar de MT’s bepalen veel meer vanuit hun eigen directieplannen wat ze moeten doen. En dat betekent ook ze naar de risico inventarisaties kijken naar welke zaken aangepakt moeten worden.

5) Hoe kijkt het Management Team (MT) naar gezondheidsmanagement? Bij ons is dat het directieteam. Misschien goed om het heel even toe te lichten. We hebben zes directies, die directeuren zitten in het directieteam met de gemeentesecretaris. Iedere directie heeft zijn eigen MT. Je hebt dus één directieteam en zes MT’s.

42 | Bijlagen

Nemen de zes MT’s wel de verantwoordelijkheid als voorbeeldfunctie? Arbo is niet prioriteit nummer één bij de gemeente. Kijk, als je een chemisch bedrijf hebt dan zal arbo bovenaan staan, omdat je je niet kunt veroorloven om bedrijfsongevallen te hebben. Arbo is hier niet het sluit stuk, maar het heeft ook niet de prioriteit. De dingen die moeten gebeuren, worden ook wel gedaan. Soms moet je er achteraan om er voor te zorgen dat een RI&E en een plan van aanpak verwateren en ook daadwerkelijk in gang worden gezet. Sinds een jaar hebben we weer twee arbo coördinatoren. Die waren er niet, die waren ervoor wel, maar die zijn een jaar weggeweest. En die trekken daar nu dus heel erg aan. Het begint nu beter te worden.

Wat is de reden dat die twee arbo coördinatoren er weer zijn? Die waren weg bezuinigd. Toen is duidelijk geworden dat dat niet kon en toen zijn ze weer aangesteld. Maar goed, we hebben dus zeker een jaar zonder gezeten. 6. Waar lagen de prioriteiten bij aanvang van gezondheidsmanagement? De prioriteiten toen waren dat er in ieder geval toen gezorgd hebben dat er preventie medewerkers kwamen. Eigenlijk lag de prioriteit toen meer bij, zorgen dat er aan de arbo wetgeving voldoet wordt. Zijn de doelen sindsdien bijgesteld/aangepast? Ja, precies wat ik net al zei. We gaan nu langzamerhand naar een soort ‘pluspakket’, omdat we zien dat het belangrijk is om aandacht te geven aan meer dan alleen het gebeuren op de werkplek zelf, maar ook het welbevinden van medewerkers. Je ziet ook, dat vanaf het moment dat we een medewerker bezoeken, dat daar meer naar gevraagd wordt. We hebben ook met behulp van de vakbonden geld beschikbaar gesteld dat mensen een health check konden krijgen. Daarnaast hebben we het bedrijfsfitness opgetuigd. We hebben dus eigenlijk vanaf 2005 langzamerhand stappen gemaakt om te zorgen dat we meer doen dan alleen de arbo wet. Welke activiteiten, naast de health check en bedrijfsfitness, worden nog meer aangeboden? Ja, dat wisselt eigenlijk per jaar. Met de health check hebben we eerst de groep 50+ gehad, nu zijn we bezig met de groep

43 | Bijlagen

45-50 jaar. We hebben nu twee fitness scholen. Eén dicht in de stad en de ander wat verder weg. Daarnaast hebben we een aantal activiteiten ontplooit om mensen bewust te laten worden van bewegen. Onlangs hebben wij gebruik gemaakt van het product STAPPA. Dat is een organisatie die stappentellers verstrekken. Dan loop je virtueel naar Parijs. Daar hebben wij een wedstrijdelement aangekoppeld. Vorig jaar hebben we dat gedaan. 700 medewerkers hebben daaraan meegedaan. Dat is een groot succes geweest. Mensen konden in teamverband lopen en op de site kon je de stappen invullen en kon je zien hoe ver je was. We hebben de nationale traploopweek gehad in september waarin we allerlei activiteiten hadden waar mensen de lift niet mochten gebruiken. Dat zijn dus van die dingen om mensen bewust te maken. We hebben nog ‘lopen voor je baas’ gehad. Mensen konden, met de sportacademie van de hogeschool, een trainingstraject volgen ter voorbereiding op de zevenheuvelenloop. Daar mochten zich in ieder geval alleen mensen voor inschrijven die niet atletisch waren, omdat het juist voor een doelgroep was die het niet zo vaak deed. Het was een succes. Dat hebben we twee jaar gedaan. Dit soort activiteiten doen we dus juist om mensen te stimuleren tot bewegen. Dit jaar wordt er een nieuw MO gedaan, waar een heel lifestyle onderdeel bijkomt. Om inzicht te krijgen, hoe leven mensen nu eigenlijk. Hiermee kunnen we kijken waar we aan moeten werken.

Ieder jaar is er niet in ieder geval iets met bewegen. Misschien dat we volgend jaar mee gaan doen aan de ‘fitste gemeente van Gelderland’. Dat hebben we dit jaar niet gedaan, omdat we STAPPA hadden gedaan. We zoeken in ieder geval leuke dingen, naast het fitness, om toch bewegen onder de aandacht te brengen. De cursus stoppen-met-roken hebben we ook nog gedaan, maar dit zijn de dingen van de laatste tijd.

verantwoordelijk zijn voor hun gezondheid en welbevinden. Dat is eigenlijk het belangrijkste vertrekpunt. Wij verwachten van medewerkers dat ze dingen nalaten om te zorgen dat ze in een goede gezondheid blijven. Onder welke afdeling valt gezondheidsmanagement? De afdeling Personeelszaken. Is er een stuur- of werkgroep gezondheidsmanagement ingesteld? Nee, het wisselt. Kijk, wij kennen niet voor dit een vaststaand iets. Ik noem maar even wat. Twee jaar geleden hebben wij onze arbo dienstverlening opnieuw aanbesteed (en het bedrijfszorgpakket hebben we ook nog). Dan wordt er een werkgroep samengesteld. We hebben geen vaste stuurgroep die zich alleen bezig houdt met gezondheidsmanagement.

7. Heeft u nog andere verantwoordelijkheden naast gezondheidsmanagement als beleidsmedewerker? Het belangrijkste is dat ik zorg voor het kader. Ik maak het beleid en maak daar een kader rond, wat iedereen daarna gaat implementeren en daar zorgen die arbo coördinatoren onder andere voor. Hoeveel tijd in de week besteed u aan gezondheidsmanagement? We zijn nu bezig met het arbo beleidsplan, dus daar ben ik nu veel tijd mee kwijt. Zeg maar een uur of tien. Maar er zijn ook weken dat ik er geen aandacht aan besteed. Gemiddeld zal het 3 á 4 uur zijn per week. Zou u graag meer uren hieraan willen besteden? Nee, dit is voor mij genoeg. 8. Wie houden zich, naast u, nog meer bezig met gezondheidsmanagement? De preventiemedewerkers, twee arbo coördinatoren en de directies. Daarnaast ook de BHV’s. Wie er ook mee te maken hebben, zijn de P&O adviseurs. Kijk, wij hebben hier de regel (en dat staat ook in het arbo beleidsplan) dat leidinggevende en de werknemer allebei

9. Is gezondheidsmanagement een terugkerend agendapunt tijdens werkoverleggen? In het directieplan wel. De directieplannen moeten een paragraaf over arbo bevatten. Dat zit ook in de gemeentebegroting en – rekening. En we hebben afgesproken dat alle college voorstellen arbo proof getest moeten worden. En dat alle functioneringsgesprekken ook een arbo paragraaf hebben. En daar hebben we aardig wat mee af. We willen straks ook dat alle afdelingsplannen arbo er in hebben. We hopen dat men dat gaat doen.

44 | Bijlagen

Wat bedoelt u met arbo proof? Dat het sowieso op de agenda staat. Dat ze het er in ieder geval over hebben: hoe zit het ermee op onze afdeling, waar

moeten we aandacht aanbesteden? En ze moeten aan de eisen van de arbo wet voldoen.

Fitness schommelt nu een beetje. Daar hebben we tussen 400 en 500 medewerkers die daar gebruik van maken. Bij STAPPA heeft 30% gebruik gemaakt van de mogelijkheid.

10. Communicatie met de medewerkers is essentieel voor succesvol gezondheidsmanagement. Welke communicatiekanalen gebruikt de gemeente om het personeel te bereiken m.b.t. gezondheidsmanagement? Intranet, dat heet bij ons binnenwerk. Dat is het blad ‘Persoonlijk’ dat iedere medewerker één keer per maand krijgt. Er worden ook nog, maar dat gebeurt niet zo vaak, via outlook mails verzonden. Als er bijvoorbeeld iets nieuws is dat alle leidinggevende zouden moeten weten. Dan wordt wel eens de e-mail gebruikt. Heeft u inzicht in of de werknemers bereikt worden met deze communicatiekanalen? Dat denk ik wel, maar het is niet altijd even interessant voor medewerkers. Maar als ik kijk naar de health check, dat wij via intranet hebben aangekondigd, dan is dat zeer goed gelezen, want dat liep storm. De telefooncentrale bij de dienst die het aanbiedt, liep vast. Dus het wordt wel gelezen. 11. Hoe houdt u gezondheidsmanagement onder de aandacht bij de werknemers? Er zit een vaste arbo rubriek bij intranet. En daar staan dingen over het agressieprotocol, over fitness en noem maar op. 12. In hoeverre maken medewerkers gebruik van de mogelijkheden die er binnen uw organisatie zijn om aan hun gezondheid te werken? Als ik kijk naar de health check voor 50 plussers, daar hadden we een aanmeldingspercentage van 75%. Dat is hoog. Dus van de 700 kandidaten hebben zich 500 zoveel aangemeld. Nu is het iets minder.

45 | Bijlagen

Van welke activiteiten worden in mindere mate gebruik van gemaakt? Ik denk dat het bedrijfszorgpakket van IZA dat dat beter zou kunnen. Het groeit wel ieder jaar, maar als ik kijk naar de benchmark van het landelijk gemiddelde dan scoren wij daar nog altijd onder. En dat heeft te maken met een stukje onbekendheid. We hebben pogingen gedaan om dit bij de introductie van nieuwe medewerkers aandacht voor te krijgen, maar dat krijgen we niet voor elkaar. Ja, een folder krijgen ze met een introductiemap, maar we wilden eigenlijk arbo daar wat pregnanter naar voren brengen. Toch is dat niet gelukt. IZA bedrijfszorg is geen noodzakelijkheid. Het is bedoeld om uitval te voorkomen. En nu zien we dat wel groeien, want ik zie iedere keer aan de cijfers van IZA die wij krijgen dat het jaarlijks toeneemt, maar dat zou op zich beter kunnen. De arbo coördinatoren doen nu ook veel aan om het op te pakken. We zijn ook bezig.. We hebben de bedrijfsarts al intern, om nu ook de bedrijfsfysiotherapeut intern te krijgen. Wat is de reden dat de health check, bedrijfsfitness en STAPPA zo goed lopen? Ik denk de health check, omdat we dat voor het eerst zijn gaan aanbieden voor de werknemers. En daar blijkbaar toch een hele grote behoefte naar was om toch eens naar de gezondheid te kijken. En, het klinkt misschien raar, maar het

is gratis. Dus dan zijn mensen nog al sneller geneigd om deel te nemen. Bijvoorbeeld de health check zit in vrijwel ieder zorgverzekeraarpakket, alleen krijg je dan 80% vergoed. Dus ik kan ook naar mijn zorgverzekeraar gaan en zeggen dat ik een health check ga doen bij een ziekenhuis of arts. Vervolgens dien ik de rekening in en krijg ik het vergoed. Maar nee, nu wordt het aangeboden, georganiseerd. Bij fitness ook. Mensen die onbeperkt fitnessen betalen € 4 per maand. Nou ja, we krijgen best veel mailtjes als het bedrag met € 1 omhoog gaat. We blijven Nederlanders hé Ja echte Nederlanders. Dus ik denk zeker dat dat een grote rol speelt. De health check werd aangeboden aan alle 50 plussers binnen de gemeente. Waarom is er voor deze doelgroep gekozen? We wilden juist kijken hoe het nu eigenlijk is met de gezondheid van de 50 plussers. Wat komt er uit en wat zouden we er eventueel aan kunnen doen? De individuele informatie krijg je niet vanwege het medische dossier, maar het kan wel managementbreed. Die directie komt met die klachten en die directie weer met die klachten. Waardoor die directies vervolgens iets kunnen doen aan die klachten. Hoe heeft u de health check gecommuniceerd naar de medewerkers? Via een brief. Ze hebben allemaal een persoonlijke brief gehad, ondertekend door de wethouder. Daarin stond dat ze een health check konden aanvragen en dat het anoniem was, maar als ze bij de bedrijfsarts kwamen en er was iets aan de

46 | Bijlagen

hand, dan ging die informatie naar de bedrijfsarts. Dat moesten ze wel weten. Dat hebben we nu niet gedaan bij de 45-50 jaar, maar toen kreeg de leidinggevende een mededeling dat zijn medewerkers naar de health check gingen. Dat heeft ervoor gezorgd dat een aantal mensen toch niet naar de health check gingen. Hoe heeft u de health check verantwoord naar de mensen die niet tot de doelgroep behoren? Ja, omdat we dat eerst gingen doen, hebben we gezegd dat de grootste kans op problemen de ouderen zijn. Daarom hebben wij een keuze gemaakt voor 50+. Is dat dan ook goed gecommuniceerd naar alle medewerkers? Ja, samen met de vakbonden is dit helemaal besproken. We hebben een voorstel gedaan en gemotiveerd waarom wij voor deze doelgroep hebben gekozen. We hebben ook als zodanig kenbaar gemaakt dat de vakbonden ook via hun eigen kanalen dit kenbaar maken. Wij hadden dit jaar eigenlijk mensen met zorgtaken willen bereiken. Zorgtaken? Ja, dat kunnen moeders zijn met drie kleine kinderen, maar daar hebben ze niet voor gekozen. Daarom is het nu 45 tot 50 jaar. Dat zijn keuzes maken. Ik snap wel de reden, want hoe stel je nu vast dat iemand tot die doelgroep hoort. Wanneer heb je een zorgtaak en wanneer niet. Dat is natuurlijk een lastige, maar die uitdaging had ik wel willen aangaan. Maar ja, de bonden hebben daar uiteindelijk niet voor gekozen.

Zijn er andere interventies gericht op bepaalde doelgroepen? Ja, maar dat zijn de interventies die zijn gepleegd bij afdelingen met bezwarende functies. Daar zijn onderzoeken geweest onder de mensen naar wat speelt er. Welke activiteiten zijn nodig om dat op te pakken. We zijn nu bezig met IZA groei, een variant op het IZA bedrijfszorgpakket, om te kijken of zij in een pilot iets kunnen doen.

discrimineren. En dan gaan ze misschien zeggen, ja dan ga ik het helemaal niet doen. Daarom is er ook uit veiligheidsoverweging gekozen voor 50+. Ook zodat er toch nog wat bij zou zitten voor die mensen. Dat bleek ook wel het geval te zijn. Dit zullen mensen met overgewicht eerder doen, dan fitnessen. Er kwamen ook resultaten uit dat mensen hartklachten hadden.

13. Wanneer is volgens u een interventie succesvol? Een interventie is succesvol als het effect sorteert. Dus bijvoorbeeld, zijn mensen nadat ze STAPPA gedaan hebben, blijven bewegen?

Even kort door de bocht. Bij de health check zijn mensen geweest met advies om meer te gaan sporten, maar zijn ze dat dan ook daadwerkelijk gaan doen? Ja, die zijn geïnterviewd door een student van de universiteit. Ik moet er vanuit gaan dat dat naar waarheidsgehalte is gedaan. Bij STAPPA is dat ook onderzocht. Twee maanden na STAPPA is een vragenlijst op de site gezet en daaruit bleek dat een aantal mensen daardoor meer is gaan bewegen. Maar ik weet niet hoe groot dat percentage is.

Bereikt u met de interventies de doelstellingen? Bij de fitness is dat gelukt. Twee jaar geleden hebben het fitness geëvalueerd. Daar is een heel uitgebreid onderzoek naar gedaan. Daar bleek inderdaad dat de mensen die zijn gaan fitnessen gezonder werden etc. Er zijn weinig mensen afgehaakt. Alleen weet ik niet of wij wel het doel hebben bereikt, want de mensen die zitten, gaan misschien helemaal niet fitnessen. Dat weet ik niet. En de reacties die ik daar ook landelijk over hoor is dat je die doelgroep toch niet bereikt. Als mensen niet echt willen bewegen, dan gaan ze ook niet fitnessen. Ja juist, bij de gemeente Bernheze willen ze een vergelijkbare test aanbieden aan werknemers met overgewicht, maar we zijn aan het kijken hoe we dat kunnen verantwoorden en hoe je ze dan vervolgens bereikt. Ja, wij hebben doelbewust voor die 50 plussers gekozen, maar we hebben ook nog gedacht aan mensen met overgewicht. Maar dan ga je dus toch op een bepaalde manier

47 | Bijlagen

Waar we eigenlijk naar toe zouden willen, is dat als mensen hun verantwoordelijk niet nemen (teveel eten, te weinig bewegen).. Dat de bedrijfsarts dan kan verplichten om iemand bijvoorbeeld naar een diëtiste te sturen. Maar dat zijn hele lastige dingen. Kun je tegen iemand zeggen: nou is het afgelopen. Waar is de dan grens? Ga je tegen je collega zeggen dat je niet meer mag skiën, omdat je een been kan breken. Een been kun je ook breken als je van de trap af valt. Maar goed, je ziet dat de tendens landelijk toch wat scherper wordt, omdat we veel meer de verantwoordelijkheid bij de werknemer leggen.

14. Heeft u inzicht in wat de activiteiten, op het gebied van gezondheidsbevordering binnen de gemeente, opleveren? Deze vraag is voorgaande vragen min of meer beantwoord.

Verder verloopt alles volgens wens? Nou, we zouden willen dat er daadwerkelijk een soort gezondheidscyclus ontstaat, want wat je nu ziet is dat er wel een health check wordt aangeboden, maar dat wordt nog niet echt ingebed. Je kan zeggen, oké dit zijn de resultaten van de health check en volgend jaar gaan we kijken of de directie er daadwerkelijk iets aan gedaan heeft. Dat gebeurt dus nog veels te veel los in het directieteam. We willen een beleidscyclus creëren dat ook echt gevolgd gaat worden. Dat gaat nu gebeuren bij de afdelingen met bezwarende functies. Aan de hand van een onderzoek wordt een plan opgesteld waarin staat, we gaan die en die interventies inzetten om het te verbeteren en volgend jaar wordt dat gecontroleerd. Eigenlijk willen we dat gemeentebreed trekken. Alleen, daar is toch wel wat geld mee gemoeid en het geld is er nu niet. En dan is arbo heel snel ‘het kind van de rekening’.

15. Maakt u gebruik van nul- en eindmetingen bij interventies? Dat hangt er een beetje van af. In ieder geval is het MO een terugkerend item, om de drie jaar. Die is zodanig opgebouwd dat we ook kunnen terugkijken hoe het drie jaar geleden was en hoe nu. Dat is sowieso een graadmeten. Daarnaast is het zo dat bij alle RI&E’s, rond het arbo gebeuren, ook een nulmeting plaatsvindt. En dan wordt er ook iedere bekeken of dat het aangepast moet worden. Dat zijn sowieso dingen die moeten gebeuren. Daaruit krijgen we informatie. Dat is niet zozeer een nulmeting, maar het zijn wel terugkerende overzichten van hoe het ziekteverzuim zich ontwikkeld etc. 16. Zijn er bepaalde activiteiten/interventies in de loop der jaren stopgezet? Dat is een beetje een lastige, want als je kijkt naar de interventies waar we het net over hadden.. Die doe je gewoon en dan is het klaar. Wat wel bijvoorbeeld is stopgezet is.. We wilde de week van de gezondheid organiseren met alle activiteiten. Dat het hele personeel kennis kon maken de health check, fitness, stoelmassages, tai chi, noem het maar op. We hadden een heel programma voor. We hadden er ook geld voor, maar toen heeft de wethouders gezegd, we doen het niet in het kader van bezuinigen. Zoiets gaat dan niet door. De activiteiten die wij gedaan hebben, zijn niet stopgezet. Die zijn gewoon afgerond en ieder jaar kijken wij opnieuw naar welke activiteiten we kunnen aanbieden. Wat een tijdje heeft stil gelegen, doordat de arbo coördinatoren er niet meer waren, is zeg maar het hebben van arbo plan. Dat wordt nu weer opgepakt.

17. Hoe komt u tot een nieuwe interventie? Dat vind ik een vrij algemene vraag. Het hangt er van af wat er speelt. De RI&E is een belangrijk vertrekpunt, dus al daar dingen in geconstateerd worden, dan leidt dat tot een plan van aanpak. RI&E is daarin voor veel directies bepalend, maar dat kan ook een situatie zijn waarin het bestuur, dan wel het rijk, vraagt (om op het gebied van arbo) een agressieprotocol op te stellen. Zo hebben we bijvoorbeeld ook een rauw protocol ontwikkeld. Wat moet je nou doen als personeel wanneer iemand overlijdt? Dat is dus een vraag vanuit buitenaf. Of door wat er is gebeurd, zoals de Mexicaanse griep.

48 | Bijlagen

18. Waar zijn de directies gevoelig voor (wanneer u een nieuwe interventie wilt implementeren)? Het grappige is.. Zo’n STAPPA, daar kunnen mensen zich vrij op intekenen. Maar waar de directies aandacht aan besteden is, hoeveel tijd dat kost. We krijgen dus altijd vragen van leidinggevende: gaat dat van de eigen tijd af? Wij zeggen daarom er ook altijd bij wat de tijdsbesteding is voor de medewerkers. En waar de directies heel gevoelig voor zijn, is de arbo inspectie, maar dat is iets van buitenaf. Dus de arbo inspectie controleert de naleving op de arbo wet. En dan staan ze bij je op de stoep. Daar is men gevoelig voor. Het grappige is dat je een soort tegengesteldheid ziet: arbo is niet zo denderend, maar als de arbo inspectie komt dan moet het allemaal opeens geregeld worden.

uit en het IZA bedrijfszorgpakket en activiteiten rondom ziekteverzuim. Daarnaast moeten de directies zelf alle arbo activiteiten betalen die zij denken dat ze moeten nemen, dus de RI&E’s die gedaan moeten worden, betalen ze zelf. Zou ik mogen weten hoeveel het budget bedraagt? Het arbo budget is bijna € 400.000, maar dat wisselt. 20. Welke consequenties hebben de bezuinigen voor het budget? Op dit moment nog niks, maar ik kan waarschijnlijk geen gebruik meer maken van het ontwikkelingbudget. Voor het arbo budget heeft het geen consequenties tot nu toe, dat is de laatste informatie die ik heb, maar bijvoorbeeld op het ontwikkeling budget kan ik straks nog maar minimaal een beroep doen.

19. Is er een apart budget voor gezondheidsmanagement? Ja, het arbo budget. En gezondheidsmanagement is daarvan een onderdeel? Ja dat wisselt. Het arbo budget is een vaststellend budget. Daar moet je je activiteiten uit betalen omtrent arbo dienstverlening en bedrijfszorg en dat soort dingen. Maar bijvoorbeeld de health check komt uit het personeelspotje, omdat het samen met de bonden is afgesproken, hebben die ook geld beschikbaar gesteld uit de arbeidsvoorwaarden gelden. En daar wordt fitness uit betaald. En een deel betalen wij zelf uit het personeelsbudget. Dus er zijn verschillende budgetten die van toepassing zijn. Uit de arbeidsvoorwaarden gelden het fitness en de health check. Wij kennen een ontwikkelbudget waar de aanvullende activiteiten uit betaald worden, zoals STAPPA. Het arbo budget is vaststaand, daar betaal je gewoon de arbo diensten

Heeft dat dan te maken dat ze het ontwikkel budget minder prioriteit geven? Nee, dat willen ze dan voor andere dingen gaan gebruiken. Dat is het lastige.. Het hele gebeuren rondom gezondheidsmanagement is dat dit soort dingen, als STAPPA, door sommige als iets extra worden gezien, oh leuk. Maar wij vinden dat het juist een belangrijk onderdeel is om mensen bewust, actief en vitaal te maken. Dus die discussies krijg je dan. Dan hangt het maar een beetje af van welke wethouder er zit of welke gemeentesecretaris. 21. Op welke manier wordt het gezondheidsmanagement geëvalueerd/gemeten? Het hangt soms af van wat te doen, zoals bijvoorbeeld het STAPPA wordt geëvalueerd. Het wordt sowieso geëvalueerd met het MO, want daar zit arbo in. En omdat we nu weer twee arbo coördinatoren

49 | Bijlagen

hebben, komt het in de arbo jaarverslagen. Dus er komt nu een arbo jaarverslag van 2010 waarin we gaan aangeven dit is wel gebeurt en dat is niet gebeurt. 22. Wat zijn de gevolgen indien de doelstellingen niet behaald worden? (…) Ja, ik kan het wel in zijn algemeenheid zeggen, dan hebben we een ongezonder leefklimaat. Kijk, als de RI&E’s in de la’s verdwijnen en die worden niet uitgevoerd dan blijven mensen daar waar dingen geconstateerd worden, werken. Dat is natuurlijk niet bevorderlijk. Dat is ook een beetje wat wij proberen te doen, de leidinggevenden er van overtuigen dat ze er iets aan moeten doen. En het simpele effect van twee arbo coördinatoren is dat er weer werkplek onderzoeken zijn. Die werden bijna niet meer gedaan. Sinds ze daar weer mee bezig zijn, komen er steeds meer verzoeken voor. Het gaat zelfs nu zover dat er een werkplek voorlichting wordt gegeven aan afdelingen. Die kant gaan we op. Ik ben er heel blij mee dat die ontwikkelingen er nu zijn. 23. Wegen de kosten van gezondheidsmanagement op tegen de baten? Ja die vraag kan ik heel moeilijk beantwoorden. Ik bedoel het IZA bedrijfszorgpakket rekent ieder jaar heel netjes voor hoeveel winst we geboekt hebben. Die zegt bijvoorbeeld als ik € 150.000 betaal voor het pakket dat ik dan € 500.000 bespaar op minder ziekteverzuim. Dan kan ik zeggen: een prachtige besparing. Ik weet het niet. Ze proberen mij uit te leggen hoe ze tot die berekening zijn gekomen. Ja… Het zal wel. Ik heb er geen meting naast dat die mensen die bij het IZA bedrijfszorgpakket zitten dat die zeggen, als ze er niet geweest waren, dat ze dan langer ziek waren geweest. Dat zal voor een deel ook best wel zo zijn. Als tegenhanger, ik betaal € 150.000 terwijl bijna alle activiteiten ook in het zorgverzekeraarpakket zitten.

Waarom zou ik dit dan nog doen? Dus ik kan het ook omdraaien: ik kan die mensen ook naar de regulieren fysiotherapeut sturen zodat het mij niks kost. Die discussie hebben we dan. Zij zeggen dan natuurlijk: maar zo moet je niet kijken. Ik vind dat heel lastig. Ik kan zeggen: oké we hebben STAPPA gedaan, zevenheuvelen loop, lopen voor je baas. Hartstikke leuke activiteiten, mensen zijn enthousiast. Er zullen zeker mensen die meer zijn gaan bewegen, maar ik kan dat niet uitzetten in geld. Ik kan zeggen: health check, dat heeft ons bijna € 80.000 gekost. Er zijn gevallen uitgekomen van mensen die direct geholpen moesten worden. Er zijn een paar gevallen geweest die dusdanige klachten hadden die daardoor misschien heel lang uitgevallen waren. Oké, dan hebben we dat gered, maar verhaalt zich dat een beetje tot die kosten? Weet je wat dan snel gebeurt, ja we moeten er maar geld aan uitgeven om de arbo wet te volgen. Ja dat is dan een beetje een dooddoener. Ik ben van mening, als je daar op een goede manier in investeert, dat het wat oplevert. Ik word dagelijks dood gegooid met informatie van bureaus die mij folders sturen, e-mails sturen en dat soort dingen meer over vitaliteit en wat al niet meer. De meeste poeier ik gewoon af. Het is ook een hype, maar het zal uiteindelijk wel effect hebben. Maar ik kan het niet omzetten in geld.

50 | Bijlagen

Bijlage 13. IZA Bedrijfszorgpakket Verzuim en vitaliteit van medewerkers blijven voor werkgevers een belangrijk aandachtspunt. Klachten en verzuim kunnen zomaar optreden, of ze nu fysiek of psychisch van aard zijn. Ze kunnen te maken hebben met ziekte, het werk, de samenwerking tussen medewerkers of met leidinggevende of met de privésituatie. Dit vraagt om een structurele aanpak en de mogelijkheid om medewerkers snel de juiste hulp en zorg te kunnen bieden. Preventief optreden is uiteraard het beste, nog voordat van verzuim sprake is. IZA biedt hiervoor een doeltreffende oplossing: het IZA Bedrijfszorgpakket.

worden ingezet. Werkgevers of bedrijfsartsen en casemanagers kunnen hier direct zelf naar verwijzen. Met IZA Bedrijfszorg is er:  Direct beschikking over hulp en zorg bij klachten en verzuim;  De beste en meest doeltreffende interventies;  Een maximale beperking van risico’s op verzuim en arbeidsongeschiktheid;  Vooraf zekerheid over de kosten.

Het IZA Bedrijfszorgpakket is een uitgebreid pakket van zorgproducten dat de meest voorkomende verzuimoorzaken adequaat aanpakt. Het BZP bestaat uit drie modules:  Psychosociaal (onder andere bedrijfsmaatschappelijk werk);  Fysiek (onder andere korte en lange herstelbegeleiding);  Zorgservice (onder andere zorgbemiddeling en expertise). Wat interessant is, is dat de zorgverzekeringen van de medewerkers meebetalen. De interventies die een bedrijf inzet, worden zoveel mogelijk vanuit de zorgverzekeringen vergoed. Het BZP kent drie verzekeringsvarianten: BZP Basis, BZP Plus en BZP Optimaal. Daarnaast kan het BZP op verrichtingenbasis worden afgenomen. Vooraf wordt een klein aansluitbedrag betaald en achteraf per verrichting. Het BZP is bijzonder, omdat het voor elke organisatie een uniek en eigen zorgnetwerk inricht. Dit netwerk bestaat uit zorgvuldig geselecteerde zorg- en hulpverleners en kan zeer eenvoudig

51 | Bijlagen

Bijlage 14. Resultaten per onderwerp Onderwerp Definitie

Communicatie* Interventies*

Gemeente A ‘Een goede balans waarbij de werkgever en werknemer gezondheid als speerpunt voor ogen hebben.’ Deze gemeente heeft (nog) geen gezondheidsmanagement. Dit is wel een doelstelling. -

Budget Evaluatie

-

Aanleiding Doel

Gemeente B ‘Gezonde medewerkers in een gezonde organisatie.’

Gemeente C ‘Het oog op de gezondheid en het welzijn van de medewerkers.’

Geen. Een schriftelijk beleid voor gezondheidsmanagement en opstellen van een agressieprotocol. Intranet Ongeveer 15 procent van de medewerkers doet aan bedrijfsfitness. Er zijn geen cijfers bekend over het bedrijfszwemmen. Geen inzicht in wat de activiteiten opleveren. € 20.200 Een jaarlijkse evaluatie met de arbodienst en IZA.

Hoog ziekteverzuim Verzuimreductie

* Het meest toegepaste communicatiekanaal. * De interventies zijn per gemeente in paragraaf 4.7.1 weergegeven.

52 | Bijlagen

Intranet Eén medewerker die gebruik maakt van het bedrijfsfitness. Veel animo voor de bodyscan. Geen inzicht in wat de activiteiten opleveren. € 57.000 Een jaarlijkse evaluatie met de arbodienst en IZA.

Onderwerp Definitie

Gemeente D ‘Alles op het gebied om te voorkomen dat mensen ziek worden.’

Gemeente E ‘Het aandacht hebben voor en preventief werken aan de gezondheid om daarmee ziekteverzuim te voorkomen.’

Aanleiding Doel

Goed werkgeverschap Het voldoen aan de Arbowet.

Hoog ziekteverzuim Verzuimreductie

Communicatie Interventies

Intranet Ongeveer 15 procent van de medewerkers doet aan bedrijfsfitness. Het IZA BZP wordt goed gebruikt.

Intranet De deelname aan de interventies is wisselend. Bedrijfsfitness loopt niet storm, maar er wordt wel veel gebruik gemaakt van IZA BZP. Inzicht in wat de activiteiten opleveren, is moeilijk aan te geven.

Budget Evaluatie

€ 100.000 Een jaarlijkse evaluatie met de arbodienst en IZA.

€ 100.000 Een jaarlijkse evaluatie met de arbodienst en IZA. Daarnaast is gezondheidsmanagement een onderdeel bij een MTO.

53 | Bijlagen

Gemeente F ‘Alle activiteiten die binnen een organisatie uitgezet worden om te zorgen dat medewerkers zich welbevinden en hun werk goed kunnen doen.’ Arbowet. Het voldoen van de Arbowet. Nadien zijn er stappen gemaakt om meer te doen dan alleen de Arbowet. Intranet De percentages van deelname aan de interventies is in alle gevallen meer dan 15 procent. Het IZA BZP wordt minder gebruikt. Inzicht in wat de activiteiten opleveren, is er door onderzoek (van studenten), maar of het effect blijvend is, is niet bekend. € 400.000 Een jaarlijkse evaluatie met de IZA, een evaluatie per interventie. Daarnaast is gezondheidsmanagement een onderdeel van het arbo jaarverslag en bij een MTO.