Bijgeloof. Chrystal Clear. Challent. Arie Troebel. CurrentAffairs Association ComputerScience Mathematics Miscellaneous CONTAINING: COLUMN WITTEVEEN

MACHAZINE Year 15 - Number 2 December 2010

COLUMN WITTEVEEN

Bijgeloof ALGEMENE DOCENTEN STUDENTEN LOUNGE

Chrystal Clear WAERDEVOLLE GETALLEN

Challent EXCLUSIEF INTERVIEW MET

Arie Troebel

CONTAINING:

CurrentAffairs|Association|ComputerScience|Mathematics|Miscellaneous

Bij ORTEC zit je goed! Bij ORTEC wordt wereldwijd gewerkt aan

Spreekt dit je aan en volg je een studie

complexe optimalisatievraagstukken in

Econometrie, Operationele Research,

diverse logistieke en financiële sectoren.

Informatica of Wiskunde of heb je deze

Onze medewerkers helpen klanten

voltooid en heb je affiniteit met statistische

gefundeerde beslissingen te nemen met

modellen en de logistieke of financiële wereld,

gebruik van wiskundige modellen en het

dan zit je bij ORTEC goed!

toepassen van simulatie- en optimalisatietechnieken.

Vertel ons hoe jij je talent wilt inzetten voor de verbetering van onze producten en diensten

ORTEC is een professionele, jonge organisatie

en de verdere internationale groei van ORTEC.

met volop doorgroeimogelijkheden. Tijdens ORTEC Logistics Groningenweg 6k 2803 PV Gouda Tel.: 0182-540 500 [email protected] ORTEC Finance Max Euwelaan 78 3062 MA Rotterdam Tel.: 010-498 66 66 [email protected] www.werkenbijortec.com

of na je studie kun je bij ons aan de slag. Je

Op onze website www.werkenbijortec.com

wordt direct op projecten ingezet en krijgt veel

vind je meer informatie over werken bij ORTEC

eigen verantwoordelijkheid. Wij bieden een

en een actueel overzicht van vacatures en

werkomgeving met voldoende ruimte om je

stage- of afstudeermogelijkheden. Zit jouw

talenten te ontwikkelen binnen jouw interesse-

ideale functie of onderwerp er niet bij, stuur

gebied, zowel nationaal als internationaal.

dan een open sollicitatie.

content & colophon MACHAZINE is a publication of

W.I.S.V. ‘Christiaan Huygens’

Current Affairs

Editor in Chief

Editorial - Continuous Optimization

2

Agenda

2

CH Twitter

2

Arie Troebel - Schots boekje!

3

Van Bestuur 54 - Mark Janssen

4

Column - Bijgeloof

5

Bruno Scheele, Peter Pul, Anne van Ee, Harmjan

International Student - A wonderful day in Maastricht

6

Treep

Faculty Student Council - 10 point plan

6

Dorien de Regt Editorial staff Max de Groot, Kees Boon, Wikash Sewlal, Michiel van Dam, Friso Abcouwer, Derk-Jan Karrenbeld, Merel Stout (QQ’er) Art Directors

Contact address Mekelweg 4, 2628 CD Delft

Association

E: [email protected] T: 015-2782532, F: 015-2782690

Concept and design G2O Kesteren

Publisher

IFF - Zit er bij jou ook een schroefje los?

7

Delfts Kampioenschap Programmeren

8

Business Tour 2011 - Zimmer Frei

9

Algemene Docenten Studenten Lounge

DeltaHage bv

Cover Maastricht by Liuxin Si

Games, SET!, MatCH

Cooperating on this issue: dr. C. Witteveen, Dr. P.G. Kluit, Prof. dr. J.M.

Computer Science

Aarts, Arie Troebel, Linda Wiegman, Business

Computer Science Puzzle I - Efficiënt combinatorial auctions

Arie Troebel, Tom Verhoeff, Mark Janssen, Prof.

Tour 2011, Jens de Waard, Dr. M.M. de Weerdt, Prof.dr. K.G. Langendoen, Dutch Robotics, Jan Drenthen MSc., Jas Verstoppen, Jarno Hartog,

9 10

10

Oplossing Informaticapuzzel XXIV - Partition

11

Budget Racing - Virtueel de bocht door

13

Chrysso - Mitigating Wi-Fi Interference

14

Kever, Dr. G.F. Ridderbos, Dr. J.H.M. Anderluh,

Afstuderen in Zwitserland

18

Wendy Clerx, Ton Bosman, Liuxin Si

Dutch Robotics - Building a humanoid soccer robot

20

Michiel de Reus, Charlotte Ipema, Margit de

Terms and Conditions The MaCHazine-committee and the Board are responsible for the content within this MaCHazine, in such terms that the opinion of a writer is not

Mathematics Wiskundepuzzel LIII - Wiskunde op grafschriften

21

committee or association. All rights reserved.

Oplossing puzzel LII - Prelude tot de isochronie

21

No part of this publication may be reproduced,

Wiskunde stage in het ziekenhuis

24

stored in a (retrieval) system or transmitted in

Bachelor project - GPU

26

any form or any means, electronic, mechanical,

Financiële Wiskunde - Model en werkelijkheid ontmoeten elkaar in de crisis

31

photocopying, recording, scanning or otherwise,

Efficient estimation of failure probability for monotone reliability problems

33

Waardevolle kunstwerken

36

(necessarily) a refl ection of the opinion of the

without the prior written permission of the committee or association.

Advertiser index TomTom Ortec

Outside Cover Inside Cover

Miscellaneous Beautiful inspirational treasures - Review of Royal Delft Pottery

38

Quinity

12

Topdesk

16, 17

Historisch MaCHazine

39

De Delftse Bedrijvendagen

22, 23

Sushi tot je erbij neervalt

42

Flowtraders

30

Exclusief interview - Arie Troebel

43

Technolution

35

Alumnus - Wendy Clerx

44

ASML

40, 41

Year 15 • Issue 2 • December 2010

Agenda February Tue 1, Wed 2 & Thu 3

DDB Application Training

Tue 8, Wed 9 & Thu 10

DDB Presentation Days

Thu 10

Sjaarcie Freshmen Party

Fri 11

MatCH Chess Tournament

Continuous Optimization

Wed 16

General Assembly

Wed 16

Pre Dies

Dorien de Regt, hoofdredacteur

Fri 18

MatCH Tournament

Editorial

February/March Mon 28 Feb – Fri 4 Mar

Dies week

Optimization is used in mathematics as well as in computer science and refers to choosing the best possible element from some set of pos-

March

sibilities. In computer science this can be seen as making changes to a

Wed 9

General Assembly

program code to make (part of) the code more efficient. In mathematics,

Mon 14

Yearbook Drink

optimization is used to find the “best available” value(s) of an objective function in a specific domain.

Current Affairs

If we want to solve an optimization problem, first any feasible solution needs to be found, regardless the objective value. This feasible solution can be used as starting point in an optimization algorithm. But before really solving the problem, we use theorems that can tell us whether an optimum actually exists or not. If not, we have to relax or change our problem to be able to find an optimum. But if an optimum exists, according to the theorem, we can think about ways to find this optimum. Depending on the kind of problem, different theorems, algorithms and methods exist to solve it. The activities of the MaCHazine-committee can be seen as an optimization process. We want to find the coefficients for lay-out, fun articles, serious articles, size of paper and advertisement, that make an optimal MaCHazine. Of course we have constraints for the number of pages, number of people wanting to write an article, number of activities, interested companies and time. Finding a feasible solution is easy in this case. We take a possible number of pages prescribed by the printer and fill all those pages with our own simple texts and pictures. This is a feasible solution, but of course this is not an optimal solution, because readers want to read interesting articles about computer science and mathematics in a nice lay-out. From the “MaCHazine-theorem” we know there is no truly optimal solution, since the optimized MaCHazine will typically only be optimal for one audience. However, every quarter we try to make the new MaCHazine more optimal than the previous one. Since I joined the committee, amongst others we changed

2

CH Twitter @nrc Boete voor trage student juridisch niet houdbaar’ http://goo.gl/fb/iPkz8 @deVSNU VSNU stuurt kamer brief: Langstudeerdersregeling grootste bezuinigingsoperatie in HO sinds jaren ’80 http://ow.ly/3fOzK

the paper-size to A4, tried new regular features, changed the lay-out a couple of times, tried to offer more scientific articles and now we’re trying to make MaCHazine more accessible and readable to international students. One thing that will always keep changing is the constitution of the committee. Experience is important in the process to an optimal MaCHazine, but can also hold back the optimization process. After six years with a lot of fun, criticism and compliments, this is the last MaCHazine I will edit. My last tasks as member of the editorial staff will be revision of all pages before sending to the printer to make this issues my optimal solution and revision after publication to make sure the optimization process continues and you (and I) can keep reading a nice MaCHazine.



Arie Troebel

Schots boekje! Lieve jeugdige wetenschappers in de dop in het mooie Delft. Jullie Arie is wel erg in zijn nopjes want wat blijkt? Er was een verrassing voor mij en wat voor eentje! Het (bijna minus 1) voltallige Nobelprijscomité had het behaagd om mij in het zonnetje te zetten en ik moet zeggen dat ik helemaal van niets wist.

Na wat toespraken door notabelen, kwam dus het moment suprême. Toen het doek werd weggetrokken was in mijn Italiaans marmer de zin ’Laat alle hoop varen, gij die hierbinnen treedt’ in prachtige letters uitgehouwen. Jawel, van Dante! (1265 - 1321)

De vragen werden over en weer gesteld. Er werden zelfs prijzen uitgedeeld bij het oplossen van de moeilijkste vraagstukken. Het waren wel prijzen in alcoholische vorm en prijs nummer 1 t/m 3 waren hetzelfde, maar toch! Alles werd opgetekend in het zogenaamde Scottisch Book dat dan weer door de ober werd bijgehouden. Vuur over de tafel heen, de vonken sprongen er vanaf. Om een idee te geven hoe diep hun kennis ging dat in het café, werd de eerste vraag uit dat boek rondgestrooid tussen de borrelnootjes en de pinda’s. Wanneer kan de metriek ven een metrische ruimte zo gedefinieerd worden dat deze compleet en compact wordt en zodat alle oorspronkelijk convergerende reeksen in deze metriek nog steeds convergeren?

Current Affairs

Op vrijdagmiddag ging het gebeuren. Ik werd opgehaald uit mijn college, nog met rode koontjes op mijn wangen van het vuur wat ik altijd in mijn weergaloze en onnavolgbare colleges gooi. Met de pedel en consorten liep ik richting mijn kamer. Daar aangekomen zag ik dat mijn dubbele eikenhouten handgesneden voordeur alsmede mijn Italiaanse marmeren muur afgedekt was met een heel groot doek.

Op die plek kwamen namelijk onder andere Stefan Banach, Stanislaw Mazur, Marek Kac, Stanislaw Ulman en Stefan Kaczmarz om verder te peinzen over de wiskunde. In een bar dus. Eindeloze gesprekken hebben daar aan de tafel plaatsgevonden. Aantekeningen werden gekerfd in de houten lambriseringen. Zelf het aanwezige marmer moest eraan geloven.

Persoonlijk zal ik zo’n zin niet meer kunnen bedenken na tien bier gedronken te hebben, laat staan uit te spreken!!!

Daarna trokken wij met zijn allen naar de plaats der plaatsen, de bar Tempes Fugit, om deze feestelijkheid in te pilzen.

Het vervolg laat zich raden. Als je spreekt over metrische ruimte kom je bij Maurice Fréchet (1878-1973) terecht, dus wat een feest daar aan tafel!

Nu wil ik het hier even hebben over een bar/café!

Dus lieve schatjes in het mooie Delft, als jullie me eens tegenkomen in het café, denk dan niet: ‘Oh daar zit Arie weer in de pub zijn tijd te verdoen’, nee dan denken jullie: ‘Oh daar zit Arie weer, nog steeds met de wetenschap bezig! Hij kan er geen genoeg van krijgen!’

In de jaren dertig van de vorige eeuw was er een café in het Poolse Lviv luisterend naar de naam het Scottish Cafe, en mijn lieve schatjes dat is toch een beroemde kroeg geworden!

Groetjes Arie

Wiskundeorgieën in een Schots café

Meer weten over dit schotse café en het bijbehorende boekje? Kennislink heeft er een mooi artikel met een vrij bijzondere titel over gepubliceerd. http://www.kennislink.nl/publicaties/wiskundeorgieenin-een-schots-cafe

3



Mark Janssen, Secretaris

Van het Bestuur 54 Inmiddels zijn we al bijna drie maanden geïnstalleerd als Bestuur 54 der W.I.S.V. ‘Christiaan Huygens’. Ik ben al goed gewend aan het Bestuur zijn, dat toch veel drukker is dan het op het eerste gezicht lijkt. Zo zijn we elke dag om negen uur ‘s ochtends aanwezig op het hok. Maandagochtend beginnen we met onze vaste wekelijkse bestuursvergadering. Hoewel er op de TU, en ook bij CH, een vergadercultuur heerst merk ik dat de bestuursvergaderingen ook echt nodig zijn. Met z’n zessen voeren we in een week een hoop uit en veel daarvan moet ook weer met elkaar overlegd worden. We zijn tenslotte één bestuur en moeten ook met z’n allen besluiten nemen.

Current Affairs

Als Secretaris mag ik natuurlijk ook elke vergadering notuleren. In de commissies die ik voor m’n bestuursjaar heb gedaan leek dat misschien niet altijd nuttig, maar wanneer er veel wordt besproken bewijzen de notulen zich al snel: er is nooit discussie over of een punt al besproken is en wat voor besluiten er zijn genomen. Bij Algemene Vergaderingen in het bijzonder is dat een echte vereiste. Maar wat doet de Secretaris dan de rest van week, wanneer hij geen vergaderingen notuleert? Genoeg! Zo haal ik elke ochtend de krant en andere post uit ons postvak, en hou met de grootste nauwkeurigheid bij wat er allemaal binnenkomt, om zo op elke Algemene Vergadering een gedetailleerd overzicht te kunnen presenteren. Uitnodigingen moeten in de agenda, sommige brieven worden op de bestuursvergadering besproken worden en andere gaan meteen door naar de Penningmeester om altijd keurig op tijd betaald te worden. Soms komen er ook adreswijzigingen binnen, die natuurlijk verwerkt moeten worden in de ledenadministratie zodat iedereen dit mooie MaCHazine ontvangt. Maar daarmee heb ik alle vaste secretaristaken eigenlijk al wel gehad: ik heb dan ook veel tijd voor commissies. In mei zal de Business Tour plaatsvinden, waarvoor in februari lles geregeld moet zijn. Zo zijn we dus nu al vervoer, slaapplaatsen en de bedrijfsbezoeken aan het regelen voor over een half jaar. Dat blijkt ook wel nodig, want bedrijven zijn niet altijd even snel met reageren en het kan soms ook even duren voordat je de juiste persoon te pakken hebt.

4

En dan moet het bedrijf ook maar bereid zijn en tijd hebben om zo’n dertig studenten te ontvangen --- iets dat zeker bij buitenlandse bedrijven lastiger is dan je misschien zou denken. De Annucie is druk bezig met het Annuarium 2011, dat dit jaar met het thema `Statement’ nog beter zal worden dan afgelopen jaar. Verder zijn in september ook de nieuwe computers in gebruik genomen, die helaas nog niet altijd even goed werken. Zo is er elke dag wel iemand die de PC.COM om hulp schreeuwt bij computerproblemen. Meestal kunnen we de problemen oplossen, maar als er hardware stuk is zijn we toch weer afhankelijk van de leverancier. En zo worden er nogal wat computeronderdelen opgestuurd waarvoor we pas weken later een vervangend exemplaar krijgen. Een ander belangrijk beleidspunt van Bestuur 54 is de website. Als kersverse W3cie hebben we de nieuwe website al succesvol gelanceerd, maar er is nog genoeg te verbeteren en extra functionaliteit te bedenken. Het tentamenarchief (CHoice) wordt compleet vernieuwd en aangevuld met de meest recente tentamens. We willen ook het bedrijvengedeelte aanvullen met vacatures en bachelor- en afstudeerprojecten, een mooie extra service naar de leden die al wat verder in hun studie zijn. Misschien nog belangrijker zijn de mooie activiteiten we als vereniging elk kwartaal opnieuw weer neerzetten. Als Bestuur zijn we natuurlijk bij elke activiteit aanwezig. Zo hebben we al het geslaagde Delfts Kampioenschap Programmeren, het altijd gezellige Interfacultair Feest en de eerste, drukbezochte Algemene Studenten Docenten Lounge (ADSL) gehad, maar daarover later in dit MaCHazine meer. Er zijn ook activiteiten die we als Bestuur zelf organiseren, zoals bijvoorbeeld de Commissiekickoff. Deze was ook dit jaar erg geslaagd met --- naast natuurlijk de nodige ouwe lullen --- ook weer veel nieuwe gezichten in de verschillende commissies. Als laatste wil ik je veel plezier wensen bij het lezen van dit MaCHazine, en zie iedereen graag terug op een van de komende activiteiten of gewoon een keer op het hok!


Column

Bijgeloof Prof.dr. C. Witteveen

Één van de idealen die we op onze universiteit koesteren is het bevorderen van een kritische instelling.

Wat is bijgeloof en hoe kom je eraan? Bekend is het verhaal hoe je bij dieren bijgelovig gedrag kunt opwekken: stop een duif in een kooi met een voederbakje en zorg ervoor dat zij, ongeacht wat ze uitspookt, elke halve minuut wat te eten krijgt. Na een tijdje zal er als vanzelf ‘bijgelovig’ gedrag ontstaan: de duif loopt bijvoorbeeld snel in een rondje of pikt tegen de tralies ‘om eten te krijgen’. Ze legt blijkbaar een verband tussen het gedrag dat ze toevallig vertoonde toen het eten kwam en het beschikbaar komen van dit voedsel. Terug naar onze soort. Vervang zo’n duif door bijvoorbeeld Wesley Sneyder en je krijgt iets dat er veel op lijkt: Wesley, zo lezen we (uiteraard bij de kapper), is ervan overtuigd dat hij geen bal raakt als hij niet eerst z’n linker en daarna z’n rechter scheenbeschermer aandoet. Het verschil met de bijgelovige duif is, dat Wesley ook nog eens met zijn bijgeloof te koop loopt. Ook in andere opzichten is zo’n duif veel slimmer dan sommige van onze soortgenoten: terwijl een duif gratis eten krijgt als beloning voor haar bijgelovig gedrag, zijn sommige mensen zelfs bereid te betalen voor een flinke portie

bijgeloof. Ik ga hier natuurlijk geen voorbeelden te noemen voor die lezers die hun huis al door een Feng Shui adviseur hebben laten inrichten of een edelsteen om hun nek geknoopt hebben in de hoop dat ze hiermee wintergriep, bevroren tenen, of ander onheil kunnen ontlopen. De lezer zal tot nu toe een beetje meewarig hebben geglimlacht: dit soort bijgeloof, daar doen wij toch niet aan. Maar ook aan onze universiteit komen we veel bijgeloof tegen. Om maar met de elementaire vormen van bijgeloof te beginnen: ik ken studenten die alleen maar in bepaalde kleren een tentamen afleggen en denken dat ze daaraan hun goede resultaat te danken hebben. Ook heb ik bijgelovige collega’s. Zo is collega X ervan overtuigd dat zijn colleges alleen maar succesvol kunnen zijn als er rechts op de tafel een glas water, in het midden een krijtje en links een horloge ligt (goed kijken de volgende keer). Natuurlijk kennen we ook vormen van geavanceerder bijgeloof. Als ik bijvoorbeeld een bewijs vraag op een tentamen, dan krijg ik soms het antwoord van een bijgelovige. Zo’n antwoord bestaat uit een verzameling ongerelateerde opmerkingen die afgesloten worden met een bezwerend “q.e.d.”. De auteur gelooft blijkbaar dat zo’n simpele toevoeging de voorafgaande onzin kan omtoveren in een deugdelijk bewijs.

Current Affairs

Dat betekent simpelweg dat je niet alles voor zoete koek slikt. Niet alleen als dat betrekking heeft op iemand anders’ ideeën, maar ook als het gaat om je eigen opvattingen. Dat laatste schijnt echter voor sommigen niet zo vanzelfsprekend te zijn. Bijvoorbeeld voor aardige en best redelijke mensen die bijgelovig zijn.


Ook serieuzere vormen van bijgeloof kom je bij ons tegen. Bijvoorbeeld in beleidsstukken waarin het betoog op talloze plaatsen onderbroken wordt door bezweringen waarin de termen duurzaam, energieneutraal, transparant, etc., je om de oren vliegen. Met uiteraard het geloof dat door deze magische woorden te gebruiken de doelstellingen wel gehaald zullen worden.

Maar als bijgelovig gedrag zo vaak en ook aan onze universiteit voorkomt, heeft het dan helemaal geen functie? O, zeker wel, een van de belangrijkste functies van bijgeloof is dat het ons zo’n prettig gevoel geeft. Het prettige gevoel dat je invloed kunt uitoefenen op gebeurtenissen die jezelf niet begrijpt of niet onder controle hebt. Maar juist dat prettige gevoel is tegelijkertijd ook een gevaarlijke illusie. In plaats van je best te doen om iets te begrijpen, kies je voor de luie bijgelovige oplossing die onbeheersbaarheid en onwetendheid laat voortbestaan. En dat is nu net iets dat we aan een universiteit niet kunnen hebben. Daarom vind ik het zo mooi dat uitgerekend een politicus de eerste was die zei: “Ik geloof niet in bijgeloof, want dat brengt alleen maar ongeluk.”

5


A wonderful day in Maastricht Liuxin Si As suggested by local students, I, along with some of my friends travelled to Maastricht on a quiet, sunny morning. It’s said that there are some cities here in the Netherlands that are ideal for a one day visit. When you finally leave in the late afternoon after a long day of walking, sightseeing and feeling the city, you won’t say you want to see more. Maastricht surely belongs to this group of cities that offer enough for those who like short trips. When you exit the train station, an old and historical city appears in front of you. There is some debate as to whether Maastricht is the oldest city in the Netherlands, but that doesn’t matter when you’re experiencing the romantic streets, the historical buildings and the picturesque squares. After crossing the bridge across the Maas, from which Maastricht gets its name, we passed through winding alleys and then arrived at the Vrijthof, the best-known square in the city. The square features the famous church of St. Servatius, which has successfully endured war, strife, and weather throughout the many years since it’s been built.

Faculty Student Council

10 point plan

Some streets in Maastricht have changed very little since the 16th century; the stones under your foot may well have been placed by Romans! Many of the historic buildings in the streets have been restored and turned into private homes, shops, cafés or restaurants. We had lunch at a restaurant that was crowded with people; it must have been a party or something. People were hugging, laughing, and greeting each other. In Maastricht, you might recognize some of Belgian and German culture here, since it lies in the southeast of the Netherlands, close to both Belgium and Germany. After lunch, we went to the city fortifications, which feature a 13th century town gate, the oldest in the Netherlands. We climbed up the defense wall, where I was impressed by the view of the blue sky and white houses. Imagine what might have happened here hundreds of years ago, people spending years to build this wall and fighting bloody battles here to protect their home. Now, all is peaceful. Time flew, and it was time to go back. We went to the bridge to have a last sight of this nice and quiet city. Like Forrest Gump said: “Life is like a box of chocolates: you never know what you’re gonna get”. After leaving Maastricht, we had some trouble in Eindhoven when we had to change trains. The train we wanted to take had had an accident, and we had to take another train, which cost us an hour. After a long day, we finally arrived back in Delft. Have an interesting story about your life as a Dutch student? Mail us at [email protected].

5. Osiris Osiris was introduced last year as the new student administration system. So far students encountered a lot of problems and some procedures are still unclear. This needs to be improved.

Tom Verhoeff In the September issue of MaCHazine we introduced the new Faculty Student Council and its members. We also promised to present our final “10 point plan” in this issue, so here it is.

Current Affairs

The “10 point plan”, translated from Dutch “10 puntenplan”, is basically a list of the 10 most important subjects we are focusing on this year. The list is discussed with the faculty during our monthly meetings with the dean. 1. BSc-before-MSc rule (“harde knip”) This academic year the new BSc-before-MSc rule takes full effect for the first time. Students may not be confronted with unnecessary delay in their studies because of this rule. 2. “Bindend studieadvies” Another new rule introduced last year is the “BSA”. First year BSc students need to get at least 30 ECTS, otherwise they will not be allowed to continue their current study program. Effects of this rule need to be constantly monitored and affected students need to receive personal attention 3. Faculty Image We all love our faculty, but we need to do a better job at expressing that. This requires an effort from both the faculty and the students. Together we are working on improving the atmosphere and ways of showing off cool projects. 4. Drebbelweg (Building 35) Issues related to the Drebbelweg lab building are on the top of our most complained about list. This needs to be addressed. We will collect all complaints and ensure that problems are solved as soon as possible.

6

6. Budget cuts A big university wide budget cut started last year. We want to ensure the quality of education does not suffer from these budget cuts. Especially the number of student assistants needs to be maintained. 7. Theft Unfortunately there has been an increase in cases of theft on our faculty. This is unacceptable so measures need to be applied. Awareness should be increased and lockers must always be available. 8. Graduation Ceremony The graduation ceremonies tend to be long and boring, this should be improved. Furthermore presentations should take the audience into account and not just one of the represented studies. 9. Printers Printers are also a common frustration among students. Unavailability, failure or a lack of guidance often cause problems. Clear guides need to be available and the printer reliability has to be improved. 10. Faculty restaurant & vending machines The faculty restaurant and the vending machines for coffee, drinks and snacks are another common frustration. The restaurant prices remain high while service is not what we expect. Vending machines are often out-of-service or empty. Both annoyances keep coming back and need to be resolved. Is there anything you want to add to this list? Or just want to give your opinion? Interested in the student council for next year? Do let us know! Find us on the faculty or mail [email protected]


Delft wel bekende acts belooft het een mooie avond te worden. Op de hits van DJ Viccus kwam de zaal goed los! Ondertussen werden aan de deur nog tientallen kaartjes verkocht, het wordt een drukke avond… Na anderhalf uur inkomen begon het feest pas echt goed, Dille&Kamille namen het stokje van Viccus soepel over en gingen lekker door met de feeststemming. Rond 1 uur was het feest op z’n hoogtepunt en was Speakers goed afgeladen. Op dat moment werden 5 mensen het podium op geroepen. Het was zo ver.. de officiële IFF wissel. Nadat alle verenigingen de kans hadden gekregen om hun aanwezigheid te laten blijken, werd de IFF ketting traditioneel overgedragen van voorganger op opvolger. Nu kon het pas echt los gaan!

InterFacultairFeest Zit er bij jou ook een schroefje los?

Het tweede DJ duo trad aan: The Flavourables, ook wel bekend van het gala van afgelopen jaar. Met hun mainstream house en minimal ging het feestje gelijkmatig door. Naarmate de avond vorderde werd er meer gedronken en harder gefeest… Er vloeide niet alleen veel bier, ook de tequila kwam om de hoek kijken.

Linda Wiegman Daar waren we dan de 30e september, op het allereerste feest van het jaar, het Inter Facultair Feest. Samen met 4 andere Delftse studieverenigingen heeft CH in korte tijd een mooi feestje neergezet met als thema: ‘Zit er bij jou ook een schroefje los?’. Ook al wordt er door de voorgaande besturen altijd al het een en ander neergezet, toch moet bijna alles in de laatste maand nog gebeuren! Als de Ikea het dan ook nog verbiedt om de naam-logo combinatie te gebruiken zit het al helemaal niet mee… Maar ook na weghalen van het woord Ikea is het thema volledig duidelijk! Nadat Speakers volledig in Ikea sferen aangekleed was, kwamen langzaamaan ook alle feestgangers aanzetten in de meest vreemde creaties, gemaakt uit Ikea tassen. Van boot tot lederhosen, alles kwam voorbij… Met drie wat kleinere, maar in

Association

Dus na een paar uur feesten en drinken is het voor velen tijd om naar huis te gaan. Terwijl DJ Viccus weer een einde aan de avond draait, zoeken veel mensen hun Ikea bedje al op. Maar de echte die-hards hebben nog zeker een uurtje te gaan. Daarna moeten ze er helaas ook aan geloven. Aan al het goede komt een einde, dus ook hieraan… Zeg de Ikea spulletjes maar gedag en ga heerlijk dromen over dat ene meisje met die blauwe jurk en gele haren, of was het andersom? Het was een mooi feestje!

7


Year 15 • Number 2 • December 2010

Voorzien van eten en drinken, en bijgestaan door de CHipCie en de zeer behulpzame runners ploeterden de teams voort. Hier en daar werden al ballonnen voor correcte opgaven uitgedeeld, maar het ging toch redelijk gelijk op. Toen een uur voor het eind van de wedstrijd het scorebord werd bevroren, stonden er twee teams gelijk, met drie opgeloste opgaven: “ASDF”, met als enig lid Maurice Bos, en “Veni Vidi Velcro”, met als leden Jasper Ruoff, Max Maton en Wouter Groen.

Delfts Kampioenschap Programmeren

Bovendien was het net zo goed mogelijk dat een ander team in de laatste minuten nog een flinke inhaalslag zou maken. Met dit in het achterhoofd deden alle teams hun uiterste best om nog zo veel mogelijk goede antwoorden in te zenden tot uiteindelijk het eindsignaal werd gegeven, waarna de programmeurs naar de /Pub vertrokken voor een welverdiend biertje. Aldaar werden onder het motto “als je het zo bekijkt is het best makkelijk” de uitwerkingen van de opgaven gepresenteerd door dhr. Kluit, namens de jury. Terwijl de teams zich nog schaamden voor hun incompetentie werd de eindstand bekend gemaakt.

Friso Abcouwer

De winnaar van het Delfts Kampioenschap Programmeren 2010 was Maurice Bos van “ASDF” geworden, op de voet gevolgd door de mannen van “O(1)”, die in het laatste uur nog een flinke inhaalslag hadden gemaakt. De derde plaats was voor ”Veni Vidi Velcro”.

Op 2 oktober jongstleden vond het jaarlijkse Delfts Kampioenschap

Er was ook een speciale prijs voor het beste eerstejaarsteam. Er was echter maar één eerstejaarsteam: “Me && Myself && I”, bestaande uit Bastiaan Reijm. Hoewel de strijd om deze prijs misschien niet erg spannend was, heeft Bastiaan hem met zijn programmeerskills zeker verdiend!

Programmeren voor de 19e keer plaats. Ongeveer 20 teams van 2 à 3 mensen werden ’s ochtends met koffie, thee en taart ontvangen door de CHipCie, waarna CHipCievoorzitter Melle Smits het programma voor de

Een aantal van de beste teams zouden vervolgens doorgaan naar het Benelux Algorithm Programming Contest in Leiden, om daar te strijden om de titel van beste programmeur van de Benelux.

dag en de wedstrijdregels uitlegde. Na het informatieve praatje konden de deelnemers hun tanden zetten in de opgaven! Zoals elk jaar spraken de (meeste) opgaven zeer tot de verbeelding. Zo moesten er onder andere vraagstukken opgelost worden over het herleiden van veranderd DNA naar het origineel, het bepalen of een zekere dag “nice” is of niet, het uitzoeken welke gitaren van een rocklegende zijn, het voorspellen van goede momenten om aandelen te kopen en verkopen, en het laten omlopen van luie koeien.

Association

Belangrijk om te weten is dat, zoals gewoonlijk, de eisen aan deze oplossingen zeer hoog waren. Niet alleen moest het programma het probleem oplossen, maar dit moest ook nog eens in zeer korte tijd gebeuren. Dit leidde tot veel frustratie bij de deelnemers, die vaak zelfs na meerdere pogingen hun algoritme te optimaliseren nog steeds een “RUNTIME EXCEEDED” melding kregen van de opgavenserver. Dit kwam omdat het, zeker voor mensen die niet vaker hebben meegedaan aan een programmeerwedstrijd, vaak al moeilijk is een oplossing te verzinnen, laat staan eentje die ook nog eens bliksemsnel is. Terwijl de deelnemers hard werkten aan de opgaven, werden zij af en toe verrast door het bestuur van de Elektrotechnische Vereeniging, die, hoewel ze ingeschreven waren als deelnemers, meer interesse bleken te hebben in het verblijden van hun concurrenten met (onder andere) spekjes. Naast deze lekkernijen werden er uiteraard ook versnaperingen verzorgd door de ChipCie, die rond het middaguur ook een heerlijke lunch aanbood.

8

Na de prijsuitreiking vertrokken de CHipCie en een deel van de deelnemers naar een restaurant in het centrum van Delft om gezellig na te praten en lekker te eten. Een mooi einde voor een geslaagde dag!

Algemene Docenten Studenten Lounge: Crystal Clear Merel Stout

Business Tour 2011 Zimmer Frei

Afgelopen woensdag 17 november was er weer een Algemene Docenten In May 2011 a group of about 30 graduate students of W.I.S.V. ‘Christiaan en Studenten Lounge in de /Pub, het thema van de lounge: Crystal Clear. Huygens’ will embark on a 10-day tour to Frankfurt. Traveling from Delft, Het concept was weer even simpel als vertrouwd, docenten konden weer they will visit a host of high-profile companies that share their interest gratis drankjes halen aan de bar en ze hadden ook de mogelijkheid om for mathematics and information technology. uit te delen aan de studenten met wie ze aan het praten zijn, dit alles natuurlijk om de onderlinge integratie tussen docenten en studenten te verhogen! De Algemene Docenten en Studenten Lounge wordt traditiegetrouw georganiseerd door de AkCie, een commissie van CH, die dit jaar gevuld is met maar liefst elf super enthousiaste eerstejaars. Allen duidelijk herkenbaar aan hun cyaan blauwe trui met roze ‘Oh Oh CHyaan’-opdruk. Maar niet alleen hun truien waren blauw gekleurd, heel de /Pub was door hen ondergedompeld in het thema en eenmaal de /Pub-trap af waande je je in een heuse onderwater wereld. Er was een opblaaszwembadje en er gingen schalen met vissticks rond, waar gretig van gegeten werd. En bij binnenkomst werd iedereen uiteraard verwelkomd door de AkCie met, hoe kan het ook anders, zo een Crystal Clear.

Aan het einde van de avond gebeurde het onvermijdelijke, de twee QQ’ers van de AkCie werden het zwembadje ingegooid door hun eigen commissieleden, waarop er vervolgens met een nat pak alles weer netjes opgeruimd kon worden. De AkCie kan terugkijken op een mooie, geslaagde eerste activiteit van het jaar! In het tweede semester zal er uiteraard nog een Algemene Docenten en Studenten Lounge georganiseerd worden, die keer is het in combinatie met de Docent van het Jaar Verkiezing, dus wees er dan weer allemaal bij!!

The tour will start on Monday May, 9th in Delft. From there we will travel to Eindhoven where we will visit a number of companies in two days time. After those visits we will continue our journey to Frankfurt. In Frankfurt a visit to the European Central Bank (ECB) is planned, in addition to a visit to Frankfurt Airport, one of the world’s greatest airports. We will also visit Microsoft Development. After having spent a few days in Frankfurt it is time to return to the Netherlands, but the tour is far from over! We will stay in Amsterdam for a couple of days where we will visit, amongst others, the CWI (Centrum Wiskunde & Informatica), KPMG, McKinsey and Flowtraders. The tour ends Wednesday May, 18th after some drinks in the evening. To participate in the business tour you have to meet a number of requirements. You have to be a Master Student in Mathematics or Computer Science. Or a Bachelor Student in Mathematics or Computer Science and have obtained at least your propedeutics exam plus 70 EC. You should also have a good grasp of both the English as the Dutch language. If you are not sure whether you meet all the requirements you can always contact the business tour committee in person or via e-mail: [email protected].

Association

Zowel van Wiskunde als Informatica waren de docenten goed vertegenwoordigd en ook de studenten waren in grote getalen naar de stampvolle /Pub afgedaald. Om een extra lounge-effect te creëren waren een aantal van de banken uit het CH-hok naar beneden verhuisd, zodat er lekker onderuitgezakt ontspannen gesprekken gevoerd konden worden. Of in het geval van sommigen veel kon er veel gedronken worden (door zowel studenten als docenten..) Naarmate het later op de avond werd, werd het wel iets rustiger in de pub, maar dat bood weer nieuwe mogelijkheden, zoals bijvoorbeeld het spelen van verschillende spelletjes.

The theme of the tour is ‘Zimmer Frei’. This ‘Zimmer’ (room of a hotel or hostel) represents the jobs offered by companies and the students are the travelers in unfamiliar cities looking for a place to sleep. The aim of this business tour is to familiarize the participants with potential employers and professions in order for them to gain insight in their future job market.

To stay informed you can subscribe yourself to our mailing list via our website: http://businesstour.ch.tudelft.nl/. Registration for the tour itself is possible from February, 1st until February, 27th. A maximum of 26 participants are to join the business tour (committee not included) so register yourself as soon as possible.

9


Games SET! MatCH Jens de Waard Every Wednesday afternoon you can play a variety of games in the faculty’s /Pub. Some of the most played games are Machiavelli, Settlers of Catan and chess. The newest addition to the crate of games is a game called SET! The objective of the game to be the first to see a set of three

SET! is a game that takes some training to get good at, but it is by no means a hard game. The more you play, the faster you can spot a set. Games with experienced players are fast-paced as each player knows instinctively which cards are needed to complete sets already on the table, so often SET! is called as soon as a new cards is laid on the table by the dealer. A game with a group of friends can be quite an exhilarating experience. The /Pub opens at 16:00 on Wednesdays, so be sure to stop by the first opportunity you get!

cards and call “SET!” The player who has the most sets at the end wins.

Association

So what constitutes a set. As said above, a set consists of three cards; no more, no less. While playing SET!, nine of these cards are laid out in a 3x3 square on the table. Each card has four distinct characteristics. These are colour, number, filling, and shape. There are three options for every characteristic. These are red, blue, green; one, two three; solid, empty, partial; and diamond, squiggly and oblong(ish). Three cards form a set if each characteristic is either the same for each card in the set, or different for each card in the set. This means that you can’t have two red cards and a blue card in a set. The third one would have had to be red as well. Or the second green, so that the colour would’ve been different for each card. Note that it’s not that all characteristics need to be the same, or all different. It’s perfectly fine if the color is different for each card, but the filling the same. But what if you can’t find a set among the nine cards on the table. If all players agree that the table contains no sets, an additional three cards are added to the table for a total of twelve. If there is still no set on the table, the game ends. Each players sets are counted and the player with the most sets wins.

Computer Sc.

Computer Science Puzzle I

Efficiënt combinatorial auctions

Mathijs de Weerdt An auctioneer is looking for an optimal assignment of a set of items being sold to bidders. There are ve items (A, B, C, D and E) and twelve bidders, each of which is interested in a subset of the items. For the assignment the auctioneer uses a so-called combinatorial auction, in which all items are auctioned simultaneously. Every bidder issues one closed bid on a subset of items. With closed bids, no bidder knows what the other bidders want to buy and what price they are oering. The auctioneer receives the following bids: 1. 13 euros for A and B 2. 19 euros for A, B and C 3. 21 euros for A, B and E 4. 18 euros for A, C and D 5. 24 euros for A, C, D and E 6. 21 euros for B, C and E 7. 17 euros for B, D and E

10

8. 15 euros for B and E 9. 6 euros for C 10. 19 euros for C, D and E 11. 5 euros for D 12. 8 euros for E The winning bids may not overlap and should have the highest possible combined value. Which bids are the winning bids and why? In general this is a dicult problem in combinatorial auctions, but this example has a special property allowing a solution to be found eciently. Find a property that is as general as possible and give an algorithm (or code) for nding the winning bids in problems with this property. Solutions can be mailed to [email protected] before January 21


Oplossing Informaticapuzzel XXIV

Partition

Dr. P.G. Kluit We ontvingen oplossingen van de hand van Maurice Bos (C++) en van Thijmen Krebs (Java). Beiden geven een (correcte) analyse van het probleem. Onderstaand analyse is van mijn hand (uit 2002). Het probleem ging over het verdelen van een rechthoek in kleinere rechthoeken. De zijden van de deelrechthoeken worden in de invoer van dit probleem gerepresenteerd door staande of liggende streepjes, die we maar even muurtjes noemen. We zullen een verdeling dus opvatten als een verzameling muurtjes. De hamvraag is hier: welke muurtjes-verzameling is een verdeling? Op een kruispunt kunnen vier muurtjes samenkomen. Elk muurtje is er wel of niet, dus er zijn 16 mogelijkheden: A. De complete kruising heeft 4 muurtjes, er is er maar 1 van, B. De T-kruising heeft 3 muurtjes, en komt in 4 varianten voor, C. De hoek heeft twee muurtjes, en heeft ook 4 varianten, D. De doorgaande muur heeft 2 muurtjes, en komt in 2 varianten voor, E. De doodlopende muur heeft 1 muurtje, en 4 varianten, F. Het lege kruispunt ten slotte heeft geen muurtjes.

Zonder bewijs formuleren we de volgende stelling: I. Een verzameling muurtjes waarin alleen toelaatbare kruispunten voorkomen is een verdeling. De volgende stelling is gemakkelijk te controleren, dus laten we het bewijs weg: II. De vereniging van twee toelaatbare kruispunten is weer een toelaatbaar kruispunt.

In dit MaCHazine staat de laatste oplossing van een puzzel door dr. Peter Kluit. Jaren lang heeft dr. Kluit de puzzel samengesteld en de inzendingen nagekeken. De redactie bedankt dr. Kluit voor zijn inzet, toewijding en bijdrage. De puzzel zal vanaf dit nummer gemaakt worden door dr. Mathijs de Weerdt. Mathijs de Weerdt is assistent professor bij de algorithmics group van EWI. De MaCHazine wensts hem veel succes en we hopen op een vruchtbare samenwerking. Voortaan zullen de puzzels in het Engels zijn, zodat internationale studenten ook kunnen deelnemen.

Het supremum van A en B bevat hooguit de muurtjes die zowel in A als in B voorkomen, en is dus een deelverzameling van de doorsnede van A en B. Merk op dat de doorsnede van twee toelaatbare kruispunten een ontoelaatbaar kruispunt kan zijn. Het supremum is dus niet zonder meer de doorsnede. We moeten bij elk ontoelaatbaar kruispunt muurtjes schrappen, zodat het toelaatbaar wordt. Gelukkig hebben we niet veel keus, want de enige mogelijkheid (zowel bij type C als bij type E) is: alle muurtjes schrappen, en er een type F van maken. Bij het schrappen van muurtjes kunnen natuurlijk aanpalende kruispunten ontoelaatbaar worden. Het volgende algoritme maakt van een muurtjesverzameling een verdeling: zolang er een niet-toelaatbaar kruispunt voorkomt: verwijder alle muurtjes van dat kruispunt Je kunt dit eventueel recursief doen; als een kruispunt geveegd is, moeten in elk geval alle buren worden gecontroleerd.

Computer Science

Merk op dat in een fatsoenlijke verdeling de smaken C (de hoek) en E (doodlopende muur) niet inwendig voorkomen. De buitenste rechthoek heeft natuurlijk wel vier hoeken. De overige kruisingen (type A, B, D, F) noemen we toelaatbaar.

Als X een fijnere verdeling is dan A, dan bevat X (als muurtjesverzameling) alle muurtjes die A ook bevat. Het infimum van twee verdelingen A en B bevat dus in elk geval de vereniging van A en B. Die vereniging bevat (op grond van stelling II) uitsluitend toelaatbare kruispunten, en is dus (Stelling I) een verdeling, namelijk de gezochte verdeling.

Na afloop van dit algoritme zijn er alleen maar toelaatbare kruispunten over, zodat we inderdaad een verdeling hebben. De resterende verzameling - hangt niet af van de volgorde waarin de muurtjes worden verwijderd, - is de unieke grootste deelverzameling die uitsluitend toelaatbare kruispunten bevat. Daarmee hebben we dus ook het supremum gevonden.

Deze oplossing is mijn laatste bijdrage aan deze rubriek. Matthijs de Weerdt neemt de fakkel over. Ik wens hem veel succes en veel genoegen met deze rubriek. Rest mij de redactie (en al haar voorgangers) te danken voor jarenlange plezierige samenwerking, inzenders te bedanken voor hun trouw en hun vaak inspirerende oplossingen, en natuurlijk gaat mijn dank ook uit naar het leger van oplossende, of althans piekerende, maar niet inzendende lezers. Ik hoop dat deze rubriek voor iedereen uitdagend en inspirerend is geweest.

11

Bart Nijs. Functioneel ontwerper. Nog geen rijbewijs.

Ook zin in een succesweekend met een stretchlimo en chauffeur? Als je bij Quinity komt werken, werk je mee aan het ontwikkelen van eBusiness-applicaties. Dat doen we voor grote, financiële organisaties en met goede resultaten. En boeken wij succes, dan boek jij ook succes. Sterker nog: we garanderen je een carrière waarin je veel successen op je naam kunt zetten. Ook als je nog maar net bent afgestudeerd. En om je daarvan alvast te laten proeven, krijg je van ons een geweldig succesweekend naar keuze aangeboden als we het met elkaar eens worden. Kijk meteen op www.werkenbijquinity.nl voor alle details en mogelijkheden. En ontdek dat je bij Quinity net zo succesvol kunt worden als je ambities reiken.

Upload meteen je cv. Quinity zoekt software engineers Java/J2EE, projectleiders, functioneel ontwerpers en consultants/informatie-analisten. Als je zo’n baan én een succesweekend wilt, upload dan snel je cv. Ook al heb je nog geen ervaring. Op www.werkenbijquinity.nl vind je uiteraard ook alle andere informatie en wetenswaardigheden over een baan bij ons bedrijf. Quinity B.V. – Maliebaan 50 – Postbus 13097 – 3507 LB Utrecht Telefoon +31(0)30 2335999

Werken bij Quinity. Succes gegarandeerd.


op zoek gaat waar informatie zoals km/h, versnelling, etc. staat opgeslagen in het geheugen om zo de benodigde informatie te achterhalen. Nadeel hiervan is wel dat deze toffe gadget alleen werkt op de PC.

Ogen

Budget Racing Virtueel de bocht door Jas Verstoppen

Met de recente release van de game F1 2010 en met top titels zoals Colin McRae Dirt 3 en Gran Turismo 5 voor de deur is het tijd om eens na te denken hoe we optimaal van deze games kunnen genieten. Hoewel voor de grote massa deze games maar gewoon een spelletje zijn, bestaan er

Een beetje simracer speelt niet op één beeldscherm, maar op drie naast elkaar geplaatste monitoren of zelfs beamers. Normaal zie je niet meer dan het kleine vak recht vooruit en dat is an sich prima aangezien het de bedoeling dat je je bolide die kant op stuurt. Het wordt echter lastig als je in gevecht bent met een wagen achter je en als je je hoofd naar links draait om in de spiegels te kijken je de muur van je kamer ziet. Nu kan je vaak wel op een knopje drukken waarmee je de camera kan draaien, maar dat is natuurlijk niet zo snel als je ogen en van op knopjes drukken worden we moe!

Achterwerk Nu je een plek hebt om je handen te plaatsen en weet waar je je ogen op moet richten, moet je natuurlijk wel ergens kunnen zitten. We kunnen de stuurtjes aan ons bureau schroeven en vanuit de bureaustoel gaan racen, maar qua houding lijk je dan meer op Joep de buschauffeur dan Michael Schumacher. Ook daar is weer een oplossing voor gevonden: de Playseat [4]! In principe is de Playseat niet meer dan een stoel waar je op kan zitten. En dat is eigenlijk best weinig voor een product wat start bij €359,00 (in de aanbieding!) en waar je alleen een stoel voor krijgt met een berg metaal. Wil je een stuur gebruiken waar een losse schakelpook bij zit dan moet je natuurlijk nog de Gearshift Holder kopen voor een additionele €39,-. Wat frame betreft heb je op dit moment twee verschillende uitvoeringen. Een met stuur op een paal in het midden en de nieuwere waarbij de paal vanuit de stoel begint. Een kritiekpunt bij het oude model was namelijk dat je knieën vaak tegen de paal aankomen, iets wat je niet vaak tegenkomt in een echte auto.

een hoop fans die hun kamer verbouwen om voor een betaalbare prijs

jou dat ook wat? Let dan goed op, want hier komt je verlanglijst voor de kerst!

Armen en benen Het eerste wat in huis gehaald moet worden is een stuurtje van formaat. Racen met een toetsenbord of controller anno 2010 is not-done. Wil je een beetje fatsoenlijk de bocht door kunnen om zo de pole te pakken tijdens de GP van Singapore dan heb je toch echt een stuur nodig. Neem bijvoorbeeld de Logitech G27 (PC/PS3, vanaf €260,-) of de Porsche 911 GT3 RS van Fanatec (PC/PS3, vanaf €319,-) [1]. Beide zijn uitgevoerd met een leren stuur, 6 versnellingen en een, redelijk zeldzaam, koppelingspedaal. Doordat deze stuurtjes sterke motoren hebben leveren beiden uitstekende Force Feedback waardoor je net als in het echt kunt voelen wanneer je wagen op het punt staat uit te breken of over de kerbs rijdt. Er zijn zelfs mensen die nog een stapje verder gaan. Zo bestaat er de mogelijkheid om een Shift Light Indicator (€125,-, PC) [2] te kopen die precies aangeeft wanneer je moet schakelen, hoeveel toeren je maakt etc. Nu hebben een hoop games dit al op het virtuele stuurtje in game of in de HUD, maar als je met een ander camera standpunt rijdt of de opdringerige HUD uit wilt zetten is dit de ideale vervanger. Aangezien een hoop games hier out-of-the-box geen ondersteuning voor hebben, is er een actieve community die bij iedere nieuwe game

Maar wat maakt de Playseat nu anders dan een gewone stoel? Allereerst de stoel zelf. Als je niet de snelste tijd op het circuit van Singapore aan het verbreken bent, staat de Playseat natuurlijk redelijk in de weg. Maar doordat je de stoel kan dubbelvouwen houd je na het inschuiven van de buizen een compact pakketje over. Omdat je de stoel moet kunnen dubbelvouwen, is de ondersteuning aan de zijkant van je lichaam wel wat minder waardoor je losser in de stoel komt te zitten. Ten tweede de houding: door de betere houding krijg je net iets meer gevoel, voornamelijk over de pedalen, wat weer kostbare seconden kan schelen.

Computer Science

de adrenaline van het echte racen zo goed mogelijk te benaderen. Lijkt

Wil je het nog beter doen en de G krachten voelen, dan kun je altijd nog kijken naar de bewegingssimulators. Vroeger onbereikbaar voor de gewone sterveling maar voor een kleine 2000 euro kan er al een van jou zijn [5][6]! Al met al, je kunt het zo gek maken als je wilt! Ja, de PS3 met controller is goedkoper, maar of dat nu net zo leuk is…

Referenties

[1] http://www.fanatec.de/ [2] http://www.leobodnar.com/products/SLI-PRO/ [3] http://www.naturalpoint.com/trackir/ [4] http://www.playseat.com/nl/ [5] http://www.simxperience.com/ [6] http://www.frex.com/gp/

13


Chrysso Mitigating Wi-Fi Interference Venkatraman Iyer, Matthias Woehrle, Koen Langendoen Abstract—Researchers are chasing the dream of developing large-scale networks of tiny sensor nodes communicating wirelessly. Unfortunately,

transmission as it can only hear (sense) nearby ZigBee nodes, but its transmission range extends much further out interfering with far away (undetectable) ZigBee nodes (see [1]).

popular low-cost radios operate in the same 2.4 GHz frequency band

Chrysso

as “big brother” Wi-Fi. Consequently, they have to deal with extensive interference making it more difficult to operate efficiently. Using channel diversity seems an attractive option, but raises the synchronization issue to a next level.

Introduction Wireless sensor nodes are networked embedded systems integrated into an environment. Using sensors and actuators, nodes collectively stream information from and to a monitored phenomenon. These Wireless Sensor Networks (WSNs) are deployed for various application scenarios and, hence, operate in different locations. The integration into an unknown and ever-changing environment implies that a sensor network must adapt to the particular setting of a deployment site.

Computer Science

One specific concern for sensor networks is the radio communication. As typical sensor node radios operate in the unlicensed ISM bands, they often face the problem of having to share the communication medium with other devices in the neighborhood. In particular IEEE 802.15.4 compliant radios, often referred to as ZigBee, operate in the 2.4 GHz range, and interfere with prominent communication technologies like Wi-Fi (IEEE 802.11 WLAN). Figure 1 shows the channel allocation of ZigBee and Wi-Fi in the 2.4 GHz ISM band. Note that a single Wi-Fi channel is 22MHz wide and overlaps with several ZigBee channels, each 2MHz wide. Although ZigBee and Wi-Fi use completely different modulation techniques, they could - in principle - operate on the “same” frequency as their medium access control is based on Carrier-Sense Multiple Access (CSMA); before sending a radio checks if the channel is free and defers transmission when the channel is occupied. However, Wi-Fi operates at much higher power levels than ZigBee (100mW vs. 1mW) rendering the CSMA protocol ineffective due to the asymmetry in range. A Wi-Fi node can easily disrupt an ongoing ZigBee

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

Zigbee Channels

When interfered, Chrysso switches the subset of affected nodes to a new channel effectively evading the interference source on the spot. Chrysso is specifically limited to the important class of data collection in which packets are routed along a spanning tree to the root node, known as the sink, that bridges the WSN with the Internet. The focus on data collection trees allows for localized decision making where a parent coordinates the switch to a new channel, informing its children by means of explicit control messages. It may happen that nodes loose their connection to their parent completely, in which case they fall back to scanning all channels in search for a (new) parent on a clean channel.

Channel Selection The fundamental idea of Chrysso is to group nodes of a data collection tree into parent-children groups as shown in Figure 2. Individual parent-children groups may operate on different channels. Each node operates in two different roles: as a parent receiving packets from its children on its inchannel and as a child sending packets to its parent on its outchannel. The channel selection component controls the channel switching between in- and outchannel as determined by the Chrysso control loops. It maintains a pre-defined (logical) list of available channels, so that a parent and its children are consistent with their view on the next channel. As an example, our implementation uses five channels. The channels are spaced out (frequency-wise) in a way that minimizes the possibility of consecutive channels being interfered by the same source.

Quality Monitoring On the lowest level, Chrysso adds a quality monitor that continuously monitors the links. For children, the quality monitor collects information about congestion backoffs and send successes. These are periodically piggybacked onto data packets to inform the parent as discussed below. The parent directly reads from the quality monitor the number of packets received. The information given by the quality monitor of the parents and its children is used by the Chrysso control loops to decide if interference is present.

Chrysso Control Loops

2405 2410 2415 2420 2425 2430 2435 2440 2445 2450 2455 2460 2465 2470 2475 2480 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

2412 2417 2422 2427 2432 2437 2442 2447 2452 2457 2462 2467 2472

Fig. 1. Channel allocations in the 2.4 GHz ISM band.

14

To mitigate the effects of Wi-Fi and other external interference we have developed a multi-channel MAC protocol named after the spider Chrysso venusta, which has been observed to rapidly change its color when disturbed. In essence, Chrysso monitors channel quality online to detect external interference.

14

2484

WiFi Channels

The core of Chrysso is the set of control loops that manages whether a parentchildren pair should stay on the same channel or switch to a new channel. The inner loop is responsible for coordinated channel-switching between a parent and its children as soon as external interference is detected. The outer loop is a watchdog mechanism that initiates a channel switch when interference completely blocks any communication, thus prohibiting a coordinated channel switch.


TX: outchannel RX: inchannel

Fig. 2. Parent-children groups each using a single frequency for communication 1) Inner loop: A child node periodically collects data from the quality monitor and piggybacks that onto data packets. Note that the overhead of forwarding the quality monitor is negligible: for our implementation it is a mere 5 bytes. Additionally, a child node responds to channel switching requests from its parent and subsequently (logically) increments its outchannel. In periodic intervals the parent determines whether or not the current measured channel quality indicates external interference. Specifically, the parent node computes an average over the backoff values and checks whether it exceeds a predetermined threshold. If this is the case, the parent initiates a coordinated switch by setting a channel switching indicator on subsequent ACK messages. Having notified all its children, the parent node switches to the next (logical) inchannel.

For detecting severe interference, a child node monitors the number of failed transmissions (messages that were never sent) and switches its outchannel if the failure ratio exceeds a threshold. Likewise, the parent switches to the next inchannel, if the ratio of received packets drops below a pre-set value.

Chrysso Single channel

Data Yield (%)

100 80 60

The scan mode relies on beacons broadcasted at the MAC layer, so-called blips. Blips are sent on the inchannel and contain routing information. A node performing neighborhood discovery scans through the list of available channels to search for a new parent. A channel scan typically involves the node listening for blips from neighbors. Having collected a set of routing candidates, the node chooses the best parent to send packets to, and re-starts channel monitoring.

Results To study the feasibility of Chrysso, we have implemented it within the Contiki protocol stack [2] and ran a number of experiments on our PowerBench testbed [3] using 17 Tmote Sky nodes equipped with a CC2420 receiver. We compared Chrysso against the standard single-channel solution of Contiki in two scenarios. First, we observed the performance during normal office hours when the nearby Wi-Fi access points would generate a moderate load. Second, we initiated a 1GB file download to test how the protocols would respond to a high load. Figure 3 shows averaged results from three experimental runs, each lasting for over an hour. For moderate Wi-Fi activity, Chrysso achieves a marginally better data yield than the single-channel protocol. In this case, nodes running Chrysso switched their outchannels at most once, suggesting a stable operation of the control loops. Even under high Wi-Fi activity, Chrysso sustains a data yield above 98 %. The logs show a single channel switch between the sink and the nodes for most runs of Chrysso, indicating that after an initial channel switch, the new channel was unaffected by the Wi-Fi traffic. In contrast, the single-channel solution suffers from a poor data yield (66 %) under high Wi-Fi activity.

Conclusion

We have shown that the Chrysso multi-channel protocol manages to leverage the frequency diversity offered by typical sensor network radios for mitigating external interference as, for example, induced by Wi-Fi activity in the environment. By focusing on typical data collection applications, Chrysso succeeds in developing a simple set of control loops that can autonomously switch channels in a parent-children group. The performance results show that this works well in practice, and that falling back to a complete scan of all available channels is hardly necessary making Chrysso low power as well.

References

[1] C.-J. Liang, B. Priyantha, J. Liu, and A. Terzis, “Surviving Wi-Fi interference in low power ZigBee networks,” in 8th ACM Conf. on Embedded Networked Sensor Systems (SenSys 2009), Zurich, Switzerland, Nov. 2010.

40

[2] A. Dunkels, B. Grönvall, and T. Voigt, “Contiki - a lightweight and fl exible operating system for tiny networked sensors,” in Proc. of the First IEEE Workshop on Embedded Networked Sensors, Florida, USA, Nov. 2004.

20 0

Because neighboring nodes operate on different channels, topology information available at a child node is only partial, and restricted to the outchannel on which it operates. Hence, a special neighborhood discovery phase, the socalled scan mode, may be entered to find a new parent. Note that discovering neighboring nodes in a multi-channel environment incurs additional overhead on processing and energy consumption. Hence, the scan mode is only triggered on demand.

Computer Science

2) Outer loop: The outer loop functions as a watchdog for cases of severe interference that would disrupt the operation of the inner loop. Hence, the outer loop executes over a larger time interval than the inner loop. Here a node (in child and parent role) decides independently to switch channels based on the protocol-specific policies. These decisions involve no explicit coordination between nodes; hence, channel switches triggered by the outer loop are instantaneous. However, in general both the parent and its children detect such interference and hence both perform an autonomous switch. In turn, the parent-children group meets on the next logical channel.

Neighborhood Discovery

Moderate

High Wifi activity

Fig. 3. Impact of Wi-Fi interference.

[3] I. Haratcherev, G. Halkes, T. Parker, O. Visser, and K. Langendoen, “PowerBench: A scalable testbed infrastructure for benchmarking power consumption,” in Int. Workshop on Sensor Network Engineering (IWSNE), Santorini Island, Greece, June 2008, pp. 37–44.

15

Meer dan een bijbaan: TIS zomer! Veel studenten zoeken een bijbaantje voor de zomer. Van bardiensten en terras lopen tot achter de kassa zitten of bollen pellen. Maar je kunt ook een bijbaan vinden die aansluit bij jouw interesses, waar je later nog wat aan hebt en je ook nog eens leuke uitjes en borrels meemaakt! Ieder jaar gaan in Delft de summer internships bij TOPdesk van start: TISzomer! Dit jaar hebben zo’n 40 studenten o.a. de afdelingen Ontwikkeling en Support ondersteund.

De uitdaging bij Ontwikkeling Bootcamp Ontwikkeling

“Mijn project komt straks écht in de software!”

Mark en Vincent hebben dit jaar de studenten bij de ontwikkelafdeling begeleid: “Begin juli worden de studenten

Bij TOPdesk werk je aan projecten die echt in de praktijk

tijdens de TISzomer- bootcamp getraind door onze TOPdesk

gebruikt kunnen worden. “Het is gaaf dat jouw idee echt

Java-goeroe, Roel. Zo kan iedereen op hetzelfde basisniveau

werkt. Dan is straks jouw tool onderdeel van de software die

programmeren. Verder bediscussiëren we interessante

4000 klanten gebruiken,” aldus Vincent.

artikelen en word je uitgedaagd om breder te kijken. Je leert hier echt nieuwe dingen, waar je later ook nog wat aan hebt.”

De projecten bij ontwikkeling TOPform: bij TOPdesk maken consultants regelmatig

Uitjes, borrels en Wii’en

formulieren voor klanten waarbij de gegevens van het

Daarna is het tijd om kennis te maken met TOPdesk. Je wordt

formulier naar het juiste veld in de TOPdesk database moeten

rondgeleid door de organisatie en gaat minstens één keer

worden getransporteerd. Drie studenten hebben daarom

met de andere studenten borrelen. “Zo ontstaat er een heel

TOPform ontwikkeld: een drag ‘n drop-achtige tool met een

gezellige sfeer,” vertelt Vincent. “Je weet zeker dat je deze

grafische interface. Hiermee kan je de xml-card met behulp

weken op een leuke manier kan samenwerken.” Contact met

van dropdown-lijsten aanmaken. Met andere woorden:

je collega’s is erg belangrijk bij TOPdesk. Daarom is er iedere

je maakt de mapping tussen het formulier en TOPdesk.

vrijdag een borrel en onder werktijd wordt ter ontspanning

Het formulier is hierdoor gemakkelijker samen te stellen.

op de Wii gespeeld of wordt er getafelvoetbald.

Bovendien worden er geen spel- of typfouten gemaakt.

“Maar ik ben helemaal niet zo’n goede programmeur”

TOPetl: TOPdesk is druk bezig de SaaS-omgeving (Software

Bij de selectierondes voor Ontwikkeling waren sommige

as a Service) te verbeteren. Veel klanten willen (persoons)

studenten verbaasd dat ze werden aangenomen zonder

gegevens importeren in hun webapplicatie. Dit is momenteel

werkervaring. “ Die ervaring doe je hier juist op,” vertelt

vrij lastig. Daarom is TOPetl ontwikkeld. Via deze tool kan de

Vincent. “Het blijft natuurlijk wel een bijbaan, dus wij

klant in een grafische interface een importscript uploaden

verwachten niet dat je als volwaardige ontwikkelaar

waarin aangegeven wordt welke velden of tabellen uit de

binnenkomt. Het gaat erom dat je enthousiast bent en graag

eigen lokale bestanden meegenomen moeten worden bij de

meer wilt leren. Doordat je heel vrij wordt gelaten bij de

transportatie. Daarna haalt TOPetl de data uit bijvoorbeeld

projecten ontdek je al snel dat je meer kunt dan je dacht.”

de Active Directory van de klant en zet dit in een aparte database. Het importscript importeert vervolgens de

Je eigen projectteam

gegevens.

Bij TOPdesk zijn een aantal projecten bedacht die de studenten konden uitvoeren. Mark vertelt: “Er blijven ieder

Testsuite Console: bij TOPdesk worden nieuwe

jaar wat dingen liggen waar we met onze eigen medewerkers

softwareversies getest met behulp van het pakket Hudson.

niet aan toe komen. De TISzomer studenten kunnen deze dan

De TISzomer-studenten hebben een plugin geschreven om

oppakken. Het zijn dus niet de rotklusjes, maar projecten die

bij dit pakket een test zowel handmatig als gescheduled te

wij heel graag uitgevoerd willen hebben.” De studenten

starten. De testwerkzaamheden kunnen worden ingepland,

kunnen hun voorkeur doorgeven en op basis daarvan

gestart én de resultaten van de test worden achteraf

worden teams samengesteld. “Zij krijgen alle vrijheid om te

getoond. Daarbij is het ook nog mogelijk om de trend in de

bedenken hoe zij hun project willen aanpakken,” aldus Mark.

testresultaten te vergelijken.

Creatief omgaan met problemen bij Support

een erg aantrekkelijke omgeving om in te werken. Het leuke aan het werk bij Support is dat je een hoop verschillende

Ook bij Support was het druk tijdens de summer internships. De

mensen spreekt met een allemaal verschillende problemen.

afgelopen weken hebben de studenten klanten te woord gestaan.

Sommige problemen zijn eenvoudig op te lossen, voor andere moet

Kasper, student MST / chemical engineering, en Roman, student

je echt even je hersens laten kraken. En soms moet je eerst wat

werktuigbouwkunde, vertellen over hun ervaringen:

bijleren over databases en servers voordat je überhaupt begrijpt waar het over gaat. Zo leer je elke dag wat bij en daarmee kun je

“Hier kan je echt puzzelen met vragen van klanten”

steeds meer problemen zelf oplossen.

“Ik ben Kasper Kuijpers, 4e jaars student MST/chemical engineering.

Daarnaast verzamel ik met een andere TISzomer student de meest

Binnen MST vond ik al snel de technologische kant leuker dan de

gestelde vragen per onderdeel van TOPdesk. Deze zullen uiteindelijk

pure chemie kant, waardoor ik de keuze voor de master chemical

voor klanten beschikbaar komen als FAQ’s om zo een groot aantal

engineering al snel had gemaakt. Doordat vijf van mijn huisgenoten

vragen bij voorbaat al te beantwoorden.

bij TOPdesk werken, hoorde ik thuis vaak verhalen over TOPdesk. Zij zijn altijd erg enthousiast over hun werk waardoor het mij leuk leek

Voordat ik hier kwam werken, verwachtte ik wel een leuke en

om er ook te gaan werken. Werken bij Support leek mij het leukst

ontspannen werksfeer. En op mijn eerste dag werd dit al bevestigd.

omdat je daar echt kan puzzelen met de problemen die klanten

Het is opvallend hoe behulpzaam iedereen is. Ik kan bij iedereen

hebben.

terecht met mijn vragen en iedereen neemt altijd de tijd om mij ergens mee te helpen. In de eerste vier weken was er tussen het

“Het was heel cool om zelf zo’n testperiode op te zetten en vervolgens ook nog eens te zien dat alles goed werkt en je collega’s er enthousiast over zijn!”

werk door ook nog tijd voor twee bedrijfsuitjes en een aantal borrels. Dit is natuurlijk erg bevorderlijk voor het contact met je collega’s en daarmee natuurlijk ook voor de werksfeer!

In de afgelopen maanden heb ik, naast het oplossen van de problemen van klanten, samen met een collega een test opgezet. We hebben klanten laten chatten met de Support-afdeling van TOPdesk om te kijken of dit een goede aanvulling was naast het contact per mail of telefoon. Het was heel cool om zelf zo’n testperiode op te zetten en vervolgens ook nog eens te zien dat alles goed werkt en je collega’s er enthousiast over zijn! Over het algemeen is het sowieso een hele leuke periode geweest bij TOPdesk. De borrels op vrijdag (en überhaupt het dagelijkse biertje om 17:00u), de uitjes, de goede werksfeer en het dagelijkse potje tafeltennis om even te ontspannen tussen het bellen door ga ik zeker missen na de zomer!”

Summer internship bij TOPdesk: meer dan “Een leuke en ontspannen werksfeer” “Ik ben Roman Janssen, 21 jaar oud, en heb net mijn bachelor

een bijbaan!

werktuigbouwkunde afgerond. Ik ben altijd al erg geïnteresseerd

Ieder jaar komen er veel studenten over de vloer bij TOPdesk. En dat

geweest in techniek, en dan vooral in machines, motoren en

gebeurt niet alleen omdat er projecten over zijn. Mark vertelt: “Veel

auto’s. Naarmate mijn studie vorderde, kwam ik ook in contact

van onze huidige werknemers waren ooit TISzomer-studenten, die

met programmeren. Daardoor heb ik bij het zoeken van een baan

vonden het werk hier zo leuk dat ze zijn blijven hangen. Bij TOPdesk

niet alleen naar de keihard technische banen gekeken. Ik kwam

biedt zelfs een zomerbijbaan doorgroeimogelijkheden: er zijn

dus ook TOPdesk tegen. De reden dat ik hier heb gesolliciteerd

intussen al een paar teamleiders uit voortgekomen!”

is vrij eenvoudig: de werkplek werd beoordeeld als de leukste van Nederland, de gemiddelde leeftijd is erg laag en het aantal hoogopgeleiden binnen het bedrijf is enorm. Dat klonk voor mij als

Ben jij nog op zoek naar een leuke (bij)baan? Kijk op www.topdesk.nl/werk Martinus Nijhofflaan 2, 2624 ES Delft t (015) 2 700 900 e [email protected]


Afstuderen in Zwitserland Jan Drenthen, MSc. Voorafgaand aan mijn huidige burgerbestaan heb ik mijn afstudeerproject gedaan bij de Zwitserse tak van telecomgigant Alcatel-Lucent. Het

mensen en IT-systemen waarmee Alcatel-Lucent de netwerken beheert. Dit model wordt vervolgens gebruikt als invoer voor het identificeren van ‘business components’: clusters van samenhangende IT functionaliteit, bestaande uit één of meerdere IT-services.

Zwitserse HQ bevindt zich in Zürich, waarvandaan ik de IT-systemen voor het beheren van telecomnetwerken onder de loep heb genomen. In dit artikel zal ik inhoudelijk ingaan op mijn afstudeerproject en zal ik jullie behoeden voor een paar valkuilen die mijn afstudeerproject aanzienlijk hebben vertraagd. Ook laat ik jullie zien wat de meerwaarde is om je bachelor- of afstudeerproject in een stad als Zürich te doen.

Enterprise ontology beschouwt een organisatie als een systeem dat zich in verschillende toestanden kan begeven en waar de transities tussen toestanden tot stand komen door acties van werknemers. Het gebruikt een eigen methode voor het modelleren van bedrijfsprocessen, waarbij alleen de essentie van het proces in het model wordt opgenomen. Het model bevat hierdoor geen details over de implementatie van het bedrijfsproces, maar slechts de elementaire wisselwerking tussen mensen en resources binnen een bedrijf. Nadat ik een vijftal foutafhandelingsprocessen had gemodelleerd, heb ik de vertaalslag gemaakt naar de verdeling van IT-services voor het ondersteunen van deze processen. Dit heb ik gedaan met behulp van de ‘business component identification’ methode. Hierbij wordt alle informatie uit de procesmodellen, bestaande uit processtappen en hun informatievoorziening, gerepresenteerd als een graaf. Hierop wordt een tweetal algoritmes toegepast die de graaf verdelen in een aantal partities. Deze partities, ‘business components’ genaamd, zijn clusters van samenhangende IT-functionaliteit en kunnen direct worden vertaald naar bestaande applicaties. Een van mijn resultaten betrof bijvoorbeeld een business component voor de integratie van een aantal processen. Deze aanbeveling heeft Altacal-Lucent ingevuld met de implementatie van een beslissingsondersteunend systeem.

Computer Science

Uitdagingen

De opdracht Alcatel-Lucent, het bedrijf waar ik ben afgestudeerd, is een multinational die diensten en producten verkoopt op het gebied van spraak-, data- en videocommunicatie. In Zwitserland beheren ze de netwerken van Orange en Sunrise, de nummer 2 en 3 aanbieders van mobiele telefonie op de Zwitserse markt, die samen bijna vier miljoen klanten bedienen. Veruit het meeste werk gaat uit naar ‘network assurance’: ervoor zorgen dat de telecomnetwerken dusdanig functioneren dat ze voldoen aan het service level dat Alcatel-Lucent met zowel Orange als Sunrise heeft afgesproken. Voor beide gebruikt Alcatel-Lucent een afzonderlijke IT-organisatie die een vijftal processen voor het afhandelen van netwerkfouten ondersteunt. Dit brengt onnodig veel kosten met zich mee, dus mijn doel was om de IT-functionaliteit te herverdelen, zodat er minder kosten mee zijn gemoeid en dat de netwerken makkelijk op het afgesproken service level functioneren. De huidige processen en IT-systemen binnen Alcatel-Lucent zijn vormgegeven overeenkomstig een aantal frameworks uit de telecomindustrie. Als alternatief hiervoor heb ik gebruik gemaakt van twee methodologieën van onze eigen faculteit. De eerste, genaamd ‘enterprise ontology’, genereert een abstract model van de wisselwerking tussen

18

Niet zelden doen studenten langer over hun afstudeerproject dan de tijd die er voor staat. Dit kan verschillende oorzaken hebben, maar een veel voorkomende is dat de communicatie met het bedrijf of begeleider stroef verloopt, waardoor het project niet volgens plan gaat en de student uiteindelijk gedemotiveerd


raakt. Het kan ook voorkomen dat er helemaal geen plan is, of een combinatie van beide. Helaas kan ik hier over meepraten, want ook bij mij heeft het afstudeertraject te lang geduurd. Gelukkig heb ik hier wel enkele lessen uit gehaald.

Ook de communicatie met mijn begeleider van de TU verliep moeizaam. Hier geldt hetzelfde advies: van tevoren duidelijk vastleggen wat de manier en frequentie van communiceren is. Het feit dat ik een opdracht in het buitenland en dus op grote afstand deed, waardoor even binnenlopen in de kamer van de prof er niet bijzat, maakt dit tot een extra grote uitdaging. Wees hierop bedacht en maak hier dus duidelijke afspraken over. Tot slot: kies een opdracht die bij je past, zodat je al je energie in je project kunt steken zonder dat het je tegen gaat staan. Een afstudeerproject op EWI duurt vaak een stuk langer in vergelijking met andere studies, dus denk hier niet te licht over.

De ervaring Ook al brengt een buitenlandse afstudeeropdracht wat extra uitdagingen met zich mee, het kan zeker van meerwaarde zijn voor jezelf. Het is heel leerzaam om uit je vertrouwde omgeving gehaald te worden en ergens op een onbekende

plek met iets te beginnen en een leven op te bouwen. Als je écht een goede tijd wilt hebben, zorg er dan voor dat de stad waar je in terechtkomt van alles te bieden heeft. Omdat ik een erg positief beeld had van Zwitserland en er veel interessante projecten voorhanden waren, heb ik voor Zürich gekozen. Zürich is de grootste stad in Zwitserland en wordt door meerdere onderzoeksbureaus beschouwd als de stad met ‘s werelds hoogste levensstandaard. Beroemd zijn de universiteit ETH (samen met o.a. onze TU lid van de IDEA league), de hoofdkantoren van banken UBS en Credit Suisse, het uitmuntende openbaar vervoer en het Zürichmeer, waar je op een heldere dag de Alpen kunt zien liggen. In het begin van de winter begon ik aan mijn project, waardoor ik van het gehele wintersportseizoen heb kunnen profiteren. Binnen een uur kon ik van huis weggaan en op de piste staan. De zomer begon dat jaar ook vroeg. Al in mei waren de talloze hangspots bij het meer en de rivier druk bezocht. Het viel me op dat mensen in Zürich vaak iets buiten de deur gaan ondernemen, zoals borrelen na het werk, dineren of ‘s ochtends, voordat de werkdag begint, koffie drinken en croissantjes eten. Het welvaartsniveau in Zürich wordt bijna nergens overtroffen, dus is het logisch dat de horeca- en recreatiesector erg veel te bieden heeft.

Computer Science

Om mijn taak te volbrengen moest ik eerst een goed overzicht krijgen van de huidige manier waarop het beheren van de telecomnetwerken gebeurde. Dit zou niet veel tijd in beslag moeten nemen, ware het niet dat de benodigde input van mensen en documentatie niet voor handen was. Dit type probleem ben ik tijdens mijn project regelmatig tegengekomen en heeft mijn aandacht voor het afstuderen vaak verslapt, waardoor ik veel tijd heb besteed aan zaken die voor het bedrijf weliswaar interessant waren, maar waar mijn project niets mee opschoot. Ik heb gemerkt dat veel afstudeerders moeite hebben met het verkrijgen van informatie binnen een bedrijf, terwijl deze vaak wel voorhanden is. Een manier om dit te voorkomen is om van tevoren duidelijk vast te stellen welke resources nodig zijn om het project goed uit te kunnen voeren. Dit kan worden opgenomen in het projectvoorstel, welke door jezelf, het bedrijf en de TU voor aanvang van het project ondertekend wordt. Daarnaast is het handig om de frequentie van besprekingen met je begeleiders vast te leggen, zodat dit niet aan het toeval wordt overgelaten.


Op de werkvloer van Alcatel-Lucent in Zürich was ik de enige stagiair die bezig was met zijn afstudeerproject en omdat ik daarnaast uit Nederland kwam, waren de gewoonlijk stugge Zwitsers over het algemeen erg geïnteresseerd en behulpzaam. Dit heeft ongetwijfeld te maken gehad met het mooie spektakel in Bern tijdens het EK van 2008. Mijn timing om een maand voor Kerst te beginnen pakte goed uit, vanwege de vele luxe uitstapjes en etentjes met het bedrijf die werden georganiseerd. Al met al heb ik genoten van mijn afstudeertijd in Zwitserland, ondanks een stukje vertraging. Als je meer wilt weten over mijn afstudeerproject - over de inhoud of het proces - of over afstuderen in Zürich, neem dan contact met me op: [email protected]

19


Dutch Robotics Building a humanoid soccer robot Dutch Robotics Delft is a student project at the TU Delft that designs and builds a humanoid soccer robot called TUlip. The work on TUlip is done in the Delft BioRobotics Lab in the basement of 3ME. The team consists of students from all faculties of the TU Delft and also a lot of PhD, HBO and MBO students, which makes it very diverse. The project started as an initiative of the 3 TU federation and has now grown into a project that can compete with

Computer Science

the best.

20

The objective of Dutch Robotics is to win the RoboCup in Istanbul in 2011. This is a soccer match for robots with different categories and different challenges. TUlip will compete in the highest category: The AdultSize Humanoid League. In this league the robots are all autonomous and over 1,20 meter. The overall goal of the RoboCup is to increase the knowledge about robots and to have a robot soccer team beat the human world champion by the year 2050. If that goal is achieved, imagine what robots can do for us in household purposes or hospitals. TUlip is 1,20 meter high, has 14 degrees of freedom and can play soccer autonomously for about 30 minutes. He is able to stand, walk and kick a ball. TUlip tracks the ball with two camera´s mounted on his head. They can move separately from each other which makes TUlip able to see depth. In the competition all matches are played with an orange ball. In that way all players know what the ball is and they won’t go around kicking each other. TUlip’s vision is set to recognize this color, so basically he can track anything orange! As you can see in the figure on the right, TUlip uses some state of the

art technology. In his new designed legs SEA technology is used, which stands for serious elastic actuation. This technique makes controlling forces on each part of the robot more accurate, and decreases forces that act upon TUlip when he is walking. Next to redesigning his legs, the team is now busy redesigning TUlip´s software architecture. And you can help us with that! Dutch Robotics is always looking for software engineers and we have a whole load of interesting tasks waiting for you. If you are interested in joining our team or if you would like some more information you can contact Jeroen Fransman (Team Manager) on his email address: [email protected]. You can also visit our website: www.dutchrobotics.net, or the RoboCup website: www.robocup2011.org. Next to that there will be an interest drink in our Lab soon, so keep an eye on the information boards in your faculty!


Wiskundepuzzel LIII

Wiskunde op grafschriften

Oplossing puzzel LII

Prelude tot de isochronie Oplossing puzzel LII Prelude tot de isochronie

Prof.drAarts J.M. Aarts Prof. dr. J.M. cirkel met 2R rolt langs het plafond y = 2R. Ikywil= laten zien dat afdaaltijden de Een cirkel met Een straal 2Rstraal rolt langs het plafond 2R. Ikdewil latenlangszien dat Oplossing puzzel LII raaklijnen, van raakpunt tot het snijpunt van raaklijn en x-as, onafhankelijk zijn van de keuze van het de afdaaltijdenraakpunt. langs Indede raaklijnen, van raakpunt snijpunt van beginpositie raakt de rollende cirkel x-astot in O.het We volgen de beweging vanraaklijn het Prelude tot dedeisochronie en x-as, onafhankelijk zijn van de keuze van het raakpunt.

Prof.dr J.M. Aarts

Prof. dr. J.M. Aarts

Een cirkel met straal 2R rolt langs het plafond y = 2R. Ik wil laten zien dat de afdaaltijden langs de raaklijnen, van raakpunt tot het snijpunt van raaklijn en x-as, onafhankelijk zijn van de keuze van het raakpunt. In de beginpositie raakt de rollende cirkel de x-as in O. We volgen de beweging van het

In de Pieterskerk te Leiden vindt men in de nabijheid van de plaats waar de wiskundige Ludolph van Ceulen (1540–1610) begraven ligt een kunstwerk met daarop het grafschrift van Ludolf van Ceulen waarin de eerste 35 decimalen van π zijn vermeld. De berekening van de eerste 35 decimalen van π was het levenswerk van Ludolfh van Ceulen. (Een afbeelding van dit kunstwerk kun je ook zien in het Snellius Instituut van de Universiteit van Leiden.) Op het graf van Newton zijn afgebeeld: de zon met daaromheen de ellipsen van de planetenbanen. De zon is in die afbeelding het middelpunt van de ellipsen(!) en niet een van de brandpunten; ‘a grave error indeed’. Hier volgen (omgezet in hedendaags Nederlands) enkele regels uit een grafschrift. Daarin zitten vele biografische gegevens van de overledene:

In de beginpositie raakt de rollende cirkel de x-as in O. We volgen de beweging punt O. De baan van O is een cyclo¨ıde. Op dit moment raakt de rollende cirkel het plafond in D en is van het punt O. De baan van O is een cycloïde. Op dit moment raakt de het bewegende punt in P aangekomen. De beweging van het punt P wordt benaderd door de draaiing om het momentane draaipunt D (groen). De snelheidsvector ligt dan langs de raaklijn aan rollende cirkel van hetDPplafond in D en is het bewegende punt in P aangekomen. de draaicirkel en staat dus loodrecht op DP . Volgens de stelling van Thales gaat de raaklijn door het punthet Q dat punt met D deP middellijn DQ benaderd vormt. De puzzel door betreft de afdaaltijd langs P Q.van Door DP evenwijdige De beweging van wordt de draaiing om het verplaatsing zien we dat deze tijd gelijk is aan de afdaaltijd langs OC. In de puzzel gaat het erom aan momentane draaipunt D (groen). De snelheidsvector ligt dan langs de raaklijn punt O. baan van O is een loodrecht cyclo¨ıde. Op dit moment raakt .de rollende cirkel het plafond in D en is van aan de draaicirkel enDe staat dus op DP Volgens de stelling het bewegende punt in P aangekomen. De beweging van het punt P wordt benaderd door de draaiing van DP om het momentane D (groen). De snelheidsvector ligt dan langs deDQ raaklijn vormt. aan Thales gaat de raaklijn door het draaipunt punt Q dat met D de middellijn de draaicirkel en staat dus loodrecht op DP . Volgens de stelling van Thales gaat de raaklijn door het met D de middellijn DQ vormt. puzzel betreft de afdaaltijd langsverplaatsing P Q. Door evenwijdige zien De puzzel betreftpuntdeQ dat afdaaltijd langs P Q.De Door evenwijdige verplaatsing zien we dat deze tijd gelijk is aan de afdaaltijd langs OC. In de puzzel gaat het erom aan we dat deze tijd gelijk is aan de afdaaltijd langs OC.

De som van zijn leeftijd bij overlijden En het jaar van overlijden is 1854 * (204 / 365). En het product van het jaar van overlijden en 1/4 van zijn leeftijd bij overlijden is 31120 * (292849 / 532900).

1

We weten dus al dat het om een mannetje gaat. Jaar van overlijden en leeftijd worden hierbij tot op de dag nauwkeurig berekend. Ik vertel er nog bij dat de christelijke jaartelling gebruikt is.

In de puzzel gaat het erom aan te tonen dat de afdaaltijden langs de verschillende koorden van de begincirkel gelijk zijn.1 Dat zie je door vergelijking van zowel de lengten van de koorden als de versnelling van de beweging langs de koorden met die van OΛ. Een puur meetkundig bewijs vind je in het werk van Galilei, [2, blz. te543]. tonen dat de afdaaltijden langs de verschillende koorden van de begincirkel gelijk zijn. Dat zie je door

Gevraagd worden de data van geboorte en overlijden van deze man, tesamen met een gedegen wiskundige afleiding van het resultaat. Dat is goed voor 5 punten op de ladder.

Huygens geeft in [3]vaneen heel ander meetkundig bewijs van het met die OΛ. Een puur meetkundig bewijs vind je in het werk van Galilei, [2, blz. 543].feit dat P Q geeft in [3] een bewijs van het feit dat P Q geef de raaklijn de cyclo¨ ıde een de raaklijn aan inHuygens deP is.cycloïde inheel P ander is. meetkundig Voor de volledigheid ikaan hier nog Voor de volledigheid geef ik hier nog een bewijs met behulp van calculus. De cirkel met straal R bewijs met behulp van calculus.

vergelijking van zowel de lengten van de koorden als de versnelling van de beweging langs de koorden

De cirkel met straal R rolt langs het plafond y = 2R. De parametervergelijking van de cycloïderoltislangs het plafond y = 2R. De parametervergelijking van de cyclo¨ıde is

Ladder

x = 2Rs + R sin(2s)

x = 2Rs + R sin(2s)

De puzzel is eindelijk opgelost! Goede oplossingen zijn ontvangen van Wim van Geloven en Jarno Hartog: ieder verdient 3 punten voor de ladder. Jarno Hartog komt hiermee bovenaan de ladder te staan met 12 punten! We duwen je gelijk weer van de ladder af, maar niet voordat je een prijs van ons ontvangt! Gefeliciteerd Jarno! Top 7 Mischa Stassen Josse van Dobben de Bruyn Jeroen Wille Micke Vrolijk Leon Planken Jonatan Bijl Charlotte Ipema

Mathematics

Als je dan toch zo graag iets wil doen met Google dan kun je nog proberen te achterhalen wie deze persoon was. Dat is goed voor 3 punten. De oplossing moet opgestuurd worden naar [email protected] voor 21 januari.

y = R − R cos(2s);

y = R − R cos(2s);

hierbij is − π2 ≤ s ≤ π2 . Bij de parameterwaarde s is het raakpunt met het plafond (2Rs, 2R) en het middelunt vanπ de rollende cirkel is (2Rs, R). De parmetervoorstelling van de raaklijn in het punt van de cyclo¨ıde met parameter s is 2 x 2Rs + R sin(2s) 2R(1 + cos(2s)) = +λ y R − R cos(2s) 2R sin(2s)

hierbij is − π2 ≤ s ≤ . Bij de parameterwaarde s is het raakpunt met het plafond (2Rs, 2R) en het middelunt van de rollende cirkel is (2Rs, R). De parmetervoorstelling van de raaklijn in het punt van de cycloïde met parameDe parameter λ voor het snijpunt van de raaklijn met de x-as vinden we uit ter s is y = 0 = R(1 − cos(2s)) + λ(2R sin(2s)) ) ) ( ) ( ( − tan(s). Het snijpunt is (2Rs, 0). 2R(1 + cos(2s)) 2Rsλ =+ R sin(2s) x met de oplossing +λ = 2R sin(2s) R − R cos(2s) y Literatuur De parameter λ [2]voor het snijpunt van de raaklijn met de x-as vinden we uit Galileo Galelei, Dialogues concerning two sciences, in On the shoulders of Giants, edited, with commentary [1] O. Bottema, Theoretisch Mechanica, Epsilon Uitgaven 3, Epsilon, Utrecht 1985 by Stephen Hawking, Penguin books 2003

10 10 9 6 6 6 6

y = 0 = R(1 − cos(2s)) + λ(2R sin(2s))

[3] Christiani Hugenii, Horlogium Oscillatorium sive De Motu Pendulorum ad horologia aptato, Parijs 1673, in het Engels vertaald door Ian Bruce, www.17centurymaths.com/contents/huygenscontents.html.

Goede zijn ontvangen van Wim van Gelovenisen (2Rs, Jarno Hartog: met de oplossing λoplossingen = − tan(s). Het snijpunt 0).ieder verdient 3 punten voor

Literatuur

de ladder. De redactie houdt de stand van de ladder bij en zal er zorg voor dragen dat de prijs bij de rechthebbende terecht komt.

[1] O. Bottema, Theoretisch Mechanica, Epsilon Uitgaven 3, Epsilon, Utrecht 1985 [2] Galileo Galelei, Dialogues concerning two sciences, in On the shoulders of Giants, edited, with commentary by Stephen Hawking, Penguin books 2003 2 [3] Christiani Hugenii, Horlogium Oscillatorium sive De Motu Pendulorum ad horologia aptato, Parijs 1673, in het Engels vertaald door Ian Bruce, www.17centurymaths.com/contents/huygenscontents.html.

21

Sollicitatietrainingen 1, 2, 3 februari 2011 Presentatiedagen 8, 9, 10 februari 2011 In-housedagen 7 t/m 25 maart 2011 Gesprekkendagen 18 t/m 29 april 2011

Schrijf je nu in op: www.ddb.tudelft.nl

DÉ START

VAN JOUW CARRIÈRE! Elk jaar is De Delftse Bedrijvendagen voor meer dan 1300 Delftse studenten dé start van hun carrière. Als jij ook dit jaar je carrière een vliegende start wilt geven, zorg dan dat je er deze editie bij bent. Wil je je oriënteren of zoek je een stage? Ook dan biedt De Delftse Bedrijvendagen je een unieke kans om op een laagdrempelige manier in contact te komen met hoog aangeschreven bedrijven. De Delftse Bedrijvendagen is de grootste technische carrièrebeurs van Nederland en vindt elk jaar plaats in de Aula van de TU Delft. Deze beurs is speciaal gericht op de Delftse student en biedt een grote variëteit aan bedrijven en instellingen. De Delftse Bedrijvendagen is dé start van jouw carrière: 1 Volg Sollicitatietrainingen van topbedrijven. 2 Leer meer dan 100 nationale en internationale bedrijven kennen tijdens de Presentatiedagen. 3 Verdiep je tijdens de In-housedagen in opdrachten waar bedrijven zich mee bezig houden. 4 Voer één-op-één gesprekken met bedrijven tijdens de Gesprekkendagen. 5 Vind je ideale baan, stage of afstudeeropdracht! Aan elk van de onderdelen kan ook apart deelgenomen worden.

Van 18 t/m 29 april wordt De Delftse Bedrijvendagen afgesloten met de Gesprekkendagen. Er zijn twee soorten gesprekken mogelijk: oriënterende gesprekken en solliciterende gesprekken. De aard van het gesprek zal van tevoren door het bedrijf kenbaar gemaakt worden. Je CV wordt doorgestuurd naar de bedrijven van jouw keuze, maar ook naar bedrijven die geïnteresseerd zijn in jouw studierichting. Je krijgt uiteindelijk een overzicht thuisgestuurd van de bedrijven die een gesprek met jou willen hebben. Uit die bedrijven kan je dan zelf een keuze maken.

DEELNAME Alle activiteiten zijn inbegrepen bij deelname aan De Delftse Bedrijvendagen. Bovendien ontvang je een full colour bedrijvenboek met informatie over alle deelnemende bedrijven. Je kunt je vanaf nu inschrijven via de website van De Delftse Bedrijvendagen: www.ddb.tudelft.nl of van 18 tot en met 21 januari aan de balie in de Aula. Deelname kost slechts € 10,- als je je vóór 22 januari inschrijft, vanaf 22 januari kost deelname € 15,-. Alle gegevens van deelnemers worden vertrouwelijk behandeld. Ben jij dus op zoek naar een baan, stage of afstudeeropdracht? Schrijf je dan nu in op: www.ddb.tudelft.nl!

BELANGRIJKE DATA: Eerste deadline inschrijven 21 januari Sollicitatietrainingen 1, 2 en 3 februari Presentatiedagen 8, 9 en 10 februari Deadline inschrijven In-housedagen 16 februari In-housedagen 7 t/m 25 maart Gesprekkendagen 18 t/m 29 april

WAT BIEDT DE DELFTSE BEDRIJVENDAGEN JOU? Op 1, 2 en 3 februari zal De Delftse Bedrijvendagen sollicitatietrainingen verzorgen in samenwerking met bedrijven als AT Kearney, McKinsey & Company en Ebbinge & Company. Zij zullen je voorzien van algemene tips tot afgestemd persoonlijk advies als het gaat om solliciteren.

ORGANISATIE

Een week later op 8, 9 en 10 februari worden de Presentatiedagen gehouden in de Aula van de TU Delft. Deze beurs is de ideale kans om je te oriënteren op 104 nationale en internationale bedrijven. Door het bezoeken van bedrijfsstands op de beursvloer of het volgen van bedrijfspresentaties krijg je alle gelegenheid om de bedrijven te leren kennen. Er is de mogelijkheid om je CV te laten checken en op informele wijze te praten met recruiters tijdens de lunch of afsluitende borrel. Woensdag 9 februari staat in het teken van ondernemen. Een aantal jonge innoverende bedrijven, opgericht door Delftse (oud-) studenten presenteren zich op de beurs.

- ‘Vereniging voor Technische Physica’ – Technische Natuurkunde - ‘Gezelschap Leeghwater’ – Werktuigbouwkunde - ‘Technologisch Gezelschap’ – Scheikundige Technologie - VSV ‘Leonardo da Vinci’ – Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek - W.I.S.V. ‘Christiaan Huygens’ – Technische Wiskunde en Informatica

Tot en met 16 februari, de woensdag na de Presentatiedagen, kun je je inschrijven voor de In-housedagen. Van 7 t/m 25 maart worden de Inhousedagen bij bedrijven op locatie georganiseerd. De In-housedagen bieden je de kans om de sfeer bij een bedrijf te proeven en te zien met wat voor soort opdrachten zij zich bezighouden. Op deze manier krijg je een completer beeld van het bedrijf. Je CV wordt doorgestuurd naar de bedrijven van jouw keuze, zodat zij op basis hiervan deelnemers kunnen selecteren. Tevens zijn er op 17 maart een aantal In-housedagen op de TU Delft voor internationale bedrijven.

De Delftse Bedrijvendagen worden georganiseerd door vijf studieverenigingen die samen ‘Het Pentagon’ vormen.

Per studievereniging neemt één bestuurslid zitting in het bestuur van ‘De Delftse Bedrijvendagen’. Naast het bestuur van ‘De Delftse Bedrijvendagen’ heeft de organisatie nog een onmisbare schakel, het Bedrijven Informatie Team (BIT). Het BIT is verantwoordelijk voor de verschillende promoactiviteiten en het bedrijvenboek, waarmee elke student zich optimaal kan oriënteren op de deelnemende bedrijven.

INTERNATIONAL STUDENTS ‘De Delftse Bedrijvendagen’ are international oriented as we attract many large international companies. This means for us that we also want international (oriented) students. With many English-speaking recruiters, this is well supported.

De grootste technische bedrijvenbeurs van Nederland met meer dan 100 toonaangevende bedrijven uit binnen- en buitenland. Dé mogelijkheid voor het vinden van een baan, stage of afstudeeropdracht.


Wiskunde stage in het ziekenhuis Wiskunde stage in het ziekenhuis Margit de Kever

Margit de Kever

22 november 2010

Toen mensen mij begin dit jaar vroegen waar ik stage aan het lopen was,

plekken worden hotspots genoemd. Om de behandeling zo goed mogelijk uit te voeren, moeten deze hotspots zo veel mogelijk voorkomen worden.

keken ze nogal raar toen ik op die vraag antwoordde, `ìn het ziekenhuis''. Maar ik deed toch wiskunde? Ik heb stage gelopen op de unit hyperthermie, van de afdeling radiotherapie van de Daniel den Hoed Cancer Centre, Erasmus MC. Een deel van het besturen van de applicatoren van de afdeling gaat via planning in Matlab. Het komt uiteindelijk neer op het oplossen van een optimalisatie probleem. En dat oplossen moet zo snel mogelijk. Het uiteindelijke doel is tijdens de behandeling telkens opnieuw te kunnen optimaliseren bij wijzigingen of aanwijzingen van de patient. Daar konden ze mij als technische wiskunde student best bij gebruiken. In de twee maanden die ik daar geweest ben, heb ik onderzoek gedaan naar optimalisatiemethoden en uiteindelijk een methode geprogrammeerd die daadwerkelijk geïmplementeerd is in het programma dat ze daar gebruiken. Naast werken aan mijn eigen onderzoek heb ik er lezingen bijgewoond, een excursie gehad naar het MC in Utrecht, een cursus GPU gevolgd en was ik gewoon welkom bij afdelingsvergaderingen en een borrel. Zelfs mocht ik aanwezig zijn bij een intake-gesprek van een patient en bij een aantal echte behandelingen om zo in de praktijk te zien waar ik op de computer mee bezig ben. De combinatie wiskunde, maatschappelijk verantwoord bezig zijn en werk beviel me prima. Waar ik het meest aan moest wennen en de reden waarom ik iedereen kan aanraden tijdens zijn of haar studie een stage te doen, is dat mensen om je heen geen wiskunde studenten zijn. Je kan een heel mooi uitgebreid onderzoek hebben gedaan, het enige waar iedereen in geïnteresseerd is, is in de resultaten. De vertaling van onderzoek naar iets bruikbaars dat iedereen begrijpt, is een skill die je tijdens je stage goed kan leren en oefenen.

Mathematics

Hyperthermie Hyperthermie, het verwarmen van weefsel tussen de 39 en 45 graden Celsius voor ongeveer een uur lang, is een methode om kanker te behandelen. Met behulp van elektromagnetische (EM) golven of ultrasound (US) kan de tumor en het weefsel eromheen lokaal verwarmd worden op een gecontroleerde manier. Een temperatuur van boven de 43 graden kan leiden tot het stukgaan van de kankercellen. Helaas wordt deze temperatuur niet altijd bereikt. Dit komt doordat gezond weefsel natuurlijk ook niet beschadigd mag worden door te hoge temperaturen. In Nederland wordt hyperthermie dan ook altijd als additieve behandeling toegepast bij radiotherapie of chemobehandeling. Bij gebruik van hyperthermie werken deze andere twee behandelingen beter. Er zijn twee vormen van hyperthermie, oppervlakkige hyperthermie en diepe hyperthermie. Bij mijn stage ging het om diepe hyperthermie. Hierbij worden antennes in een ring om de patient geplaatst. Deze antennes sturen elektromagnetische golven het lichaam in. Deze golven maken een interferentiepatroon. Dit patroon kun je zo optimaliseren dat de focus ligt op het te behandelen gebied. De ruimte tussen de applicator en de patiënt is gevuld met water. De temperatuur in de tumor kan grotendeels verhoogd worden door meer energie toe te voeren. Maar dit gaat gepaard met discomfort die de patiënt kan ervaren. Bepaalde plekken op of in het lichaam kunnen te warm worden. Deze

24

Figuur 1: Three different stages of the algorithm

Hyperthermie Treatment Planning Het aantal antennes dat de patiënt omringt, kan verschillen van vier tot twaalf of zelfs nog meer. Hoewel je de patronen van vier antennes nog wel met de hand kan uitrekenen en tijdens de behandeling aan de hand van ervaring en richtlijnen handmatig kan aanpassen, wordt dit bij meer antennes onbegonnen werk. Met behulp van het optimaliseren van een fitness functie kan het optimale verwarmings patroon worden gemaakt. Dit wordt gedaan via hyperthermie treatment planning. Dit gebeurt volgens een aantal stappen. Allereerst wordt er met behulp van CT-scans een 3 dimensionaal beeld gemaakt van het te behandelen gebied. Hierin worden de verschillende weefsels aangegeven, zoals bijvoorbeeld, tumor, spier, vet en bot. Vervolgens worden voor alle antennes apart de energievelden uitgerekend. Hierna worden deze energievelden samen gevoegd volgens de volgende formule: →

E( r , t) =

N ∑

→

aj e−iθj Ej ( r , t)

(1)

j=1

Hierbij is N het aantal antennes en elke antenne j heeft amplitude aj en fase θj . Vervolgens kan de specifieke absorptie rate berekend worden. →

SAR( r ) =

→

→

σeff ( r )|E( r )|2 →

2ρ( r )

(2)

Dan wordt er een fitness functie gekozen. De beste functie houdt rekening met de meeste energie in de tumor, de minste energie in gevoelige gebieden zoals bijvoorbeeld de hersenen en met het voorkomen van hotspots. Tenslotte moet deze functie geoptimaliseerd worden. Dit wordt gedaan door het optimaliseren van de instelling van de amplitudes en fasen van de antennes. Deze laatste stap, het optimaliseren, was het doel van mijn stage. Hiervoor heb ik de particle swarm methode gebruikt.


Particle swarm optimalisatie

Particle swarm optimalisatie is een optimalisatie techniek voor het vinden van een globale optimum. Hierbij lopen deeltjes over mogelijke oplossingen tot de beste oplossing gevonden is. In plaats van het bekijken van alle mogelijke oplossingen, lopen de deeltjes rond met kennis over de best mogelijke oplossing. De methode is gebaseerd op communicatie van bijvoorbeeld mensen of mieren. Terwijl mieren over de grond lopen verzamelen ze informatie over het gebied waarin ze zich bevinden. Vervolgens communiceren ze met de mieren om hen heen. Zo verzamelen ze ook de kennis die hun buren hebben opgedaan. Uiteindelijk verzamelt een mier alle kennis van alle mieren in het gebied. Dus zodra een mier hoort dat er een andere mier een plek heeft gevonden waar veel eten te halen valt, zal hij zichzelf daarheen verplaatsen. Met de deeltjes in de particle swarm methode gaat het hetzelfde. Terwijl ze over de mogelijke optima lopen, blijven ze in de buurt van hun eigen gevonden 'optimum', maar verplaatsen ze zich ook richting het groeps optimum. Uiteindelijk komen alle deeltjes terecht op de beste plek. In figuur 1 kun je drie verschillende fasen van het algoritme zien. In het eerste plaatje zie je een aantal deeltjes waarbij het rode deeltje de beste oplossing heeft gevonden. In het tweede plaatje verplaatsen de deeltjes zich richting het rode, maar het blauwe deeltje heeft nu een nog betere oplossing gevonden. In het derde plaatje zijn bijna alle deeltjes richting het zwarte optimum gelopen.

Figuur 2: SAR verdeling voor optimalisatie

Resultaten

Het particle swarm algoritme heb ik geprogrammeerd voor zowel CPU als GPU. Het gebruik van GPU versnelt het rekenen in Matlab aanzienlijk. Binnen dertig seconden kan een goed resultaat worden behaald. In figuur 2 zie je een tumor in de keel van een patiënt met een niet geoptimaliseerd SAR patroon. In figuur 3 zie je vervolgens hoe mijn programma de SAR gemaximaliseerd heeft in de tumor. Helaas zie je links en rechts onder de tumor ook hoge SAR waarden. Dit kan leiden tot hotspots die vervelende kunnen zijn voor de patiënt. Met een nieuwe optimalisatie in het programma kan dit verbeterd worden. In figuur 4 zie je de nieuwe optimalisatie waarbij links onder de tumor als target voor minimale SAR is genomen. In twee maanden heb ik best veel bereikt en geleerd. Ik kan het iedereen aanraden om ergens stage te lopen op een plek die je misschien niet meteen associeert met wiskunde. Zo kun je op een leuke en makkelijke manier zien waar wiskunde allemaal voor gebruikt wordt en leer je ook andere gebieden buiten de wiskunde kennen. Bij mijn stage in het ziekenhuis vond ik het ook erg leuk dat er echt wat wordt gedaan met mijn werk.

Algoritme

Figuur 3: SAR verdeling na optimalisatie

– Voor elk deeltje 1 ≤ i ≤ n :

* Maak een random vector r1 , r2 , r3 : r1j , r2j en r3j voor alle j, door het nemen van r1j , r2j , r3j ∈ U [0, 1] for j = 1, ..., m. * Update de snelheid van de deeltjes: vi ← ωvi + sa r1 ◦ (ˆxi − xi ) + sb r2 ◦ (ˆc − xi ) + sc r3 ◦ (ˆ g − xi ). * Update de positie van de deeltjes: xi ← xi + vi . * Update het locale optimum: Als f (xi ) < f (ˆxi ), ˆxi ← xi . * Update het cluster optimum: Als f (xi ) < f (ˆci ), ˆci ← xi . * Update het globale optimum: Als f (xi ) < f (ˆ gi ), ˆ gi ← xi .

• ˆ g is de optimale oplossing met optimum f (ˆ g)

Met sa , sb , sc en ω constanten gedefinieerd door de gebruiker. Figuur 4: SAR verdeling na heroptimalisatie

Mathematics

• Initialiseer xi en vi voor alle i. Een gebruikelijke keuze is xij ∈ U [aj , bj ] en vi = 0 voor alle i en j = 1, ..., m, waar aj , bj de grenzen van het te doorzoeken domein in elke dimensie zijn, en U is de Uniforme verdeling. • ˆxi ← xi en ˆ g ← arg minxi , i = 1, .., n • Zolang nog niet geconvergeerd:

25


Bachelor project

GPU Michiel de Reus

GPU Michiel de Reus, BSc. November 21, 2010

For my Bachelor project, I cooperated with VORtech BV. VORtech is founded in 1996 and situated in Delft. It is a combination of an engineering firm and a software house. One of the products they maintain is CONTACT, a software package used to calculate contact areas for three-dimensional frictional contact problems. The goal of my project was to investigate whether certain parts of the algorithms used could be parallelized and run on the Graphics Processing Unit. I used the CUDA architecture from NVIDIA to accomplish this. CUDA is an extension of the C programming language, and adds certain keywords and functions to it. This article will mainly focus on CUDA itself, and less on the mathematical background of the algorithms. The last few years, Graphics Processing Units (GPU) are more and more used to perform general computations instead of just creating graphical scenes. This technic is called GPGPU, which is an acronym for `General-Purpose computation on Graphics Processing Units'. There are different platforms to achieve this. The platform used in my project is CUDA, which is an acronym for `Compute Unified Device Architecture'. This architecture can be used on all CUDA enabled devices from NVIDIA, which in practise are all recent devices. We will first look at the physical device layout. After this the programming model will be described. Finally we will consider a simple example of some matrix operation.

Figure 1: Device layout.

When programming in a parallel way, the total work has to be divided into chunks which can be processed independently from each other. In the CUDA programming model, the total work is divided into blocks. All blocks together constitute the grid. Different blocks are executed independently of each other, and it is not possible to communicate or synchronize between different blocks. Even the order in which different blocks are executed is not defined. Each block is again divided into a number of threads. Synchronization between different threads of a block is possible, and usually necessary when shared memory is used. Figure (2) shows the division of the work load schematically. As mentioned before, the threads are executed using the `single instruction, multiple thread' model, which is comparable to the `single instruction, multiple data' model. Each tread executes the same instructions, using different operands.

Device layout

Mathematics

Figure (1) shows the layout of a typical CUDA device. We see that a device consists of a number of (streaming)multiprocessors, and the global memory. Global memory is the bulk memory which stores all the big data structures. Its typical size is about 512 MiB to 1.5 GiB (this is actually the number you see when you buy a new graphics card). Since the global memory is not located on-chip, it has a relatively high latency. The multiprocessors are independent processing units. They each consist of 8 (streaming)processors, 16 KiB of shared memory and 8192 or 16384 registers. Furthermore they have one Instruction Unit. One consequence of this is that each Streaming Processor on a particular Streaming Multiprocessor will execute the same instruction, but the data on which the instructions work can vary. This is the so called `single thread multiple data' architecture. This is an important thing to realize when developing your parallel algorithm. The shared memory is located on-chip and can be accessed much faster than the global memory, and so are the registers. The main difference is that registers are only accessible from one Streaming Processor, while the shared memory is accessible from all the processors of a multiprocessor. The number of multiprocessors varies. For a simple graphics card in a notebook it can be 4, while high end devices can have up to 30 multiprocessors.

Kernel Launch

As mentioned before, the kernel is the function that is executed on the GPU. On the kernel launch different parameters are set. In particular what the dimension of the grid are, and how much shared memory each block uses. The dimensions of the grid can be passed using special CUDA syntax: Kernel<<>>(...); here dimGrid and dimBlock determine the structure of the grid and the blocks. It is possible to use a two or three dimensional structure. Apart from these special parameters, you can pass other parameters in the same way you are used to when invoking normal functions. For example a pointer to some allocated memory in the global memory, or some coefficient used in the calculations.

Programming model

Inside the kernel it is important that each thread can identify itself, so it can determine which calculations it should perform. There are special, built-in variables available for this purpose. A thread can determine in which block it

When performing calculations on the GPU using CUDA, a so-called kernel is launched. This is a function which is executed on the GPU.

1

26


}

for(int i = i_0; i < i_0 + 16; i++) { dC[i * 32 + j] = dA[i * 32 + j] * dB[i * }

32 + j];

Here we see that each thread executes 16 multiplications, in the for loop. This means that each blocks performs 16 · 16 = 256 multiplications, so the total number of multiplications will be 4 · 256 = 1024, exactly the number of components of C. Furthermore it is important to realize that the pointers point to the global memory on the GPU, not to the regular internal memory of the system. This kernel can be invoked by: Prod<<<(2,2), 16>>>(dA, dB, dC); Here we see that the grid is divided in two by two blocks. Before invoking the kernel, the matrices A and B need to be allocated and transferred to the GPU. This can be done by using functions like: cudaMalloc((void**)&dA, sizeof(float) * 32 * 32); cudaMemcpy(dA, hA, sizeof(float) * 32 * 32, cudaMemcpyHostToDevice);

Getting started

Figure 2: Grid layout (from CUDA Programming Guide).

resides, by using the blockIdx variable, which has up to 3 components. Inside the block the thread can determine its unique id by using the threadIdx variable, which has up to 2 components. How these variables are used can be seen in the example later on.

Memory management

When programming in C it is important to make sure that memory is allocated before it is used, and the same holds for the use of the global memory on the GPU. Special malloc- and free-like function are provided by CUDA. Other routines can be used to copy data from the regular internal memory to the global memory on the GPU and the other way around.

Matrix example

As an example we will now consider a simple, component wise, matrix multiplication (Equivalent to the Matlab statement C = A .ˆB). Such a calculation is particulary suitable to parallelize, because a lot of the calculations can be performed independently from each other. Assume we have two square matrices A and B with dimensions 32 × 32. A particular entry of C is given by Cij = Aij · Bij , for 1 ≤ i, j ≤ 32. For simplicity we only use four blocks, each consisting of 16 threads. We will also just use the global memory. Each block calculates a quarter of the entries of C. A simple kernel to achieve could look like this: __global__ void Prod(float *dA, float *dB, float *dC) { int i_0 = blockIdx.y * 16; int j = blockIdx.x * 16 + threadIdx.x;

References [1]

NVIDIA, CUDA Programming Guide.

[2]

NVIDIA GPU Computing Developer Home Page, http://developer.nvidia.com/object/gpucomputing.html.

Mathematics

Because different types of memory are available, it is important to think about what kind of memory you want to use for what purpose. Data that is used more often should be kept near the processors, that is on-chip, while data that is only used once can reside in the global memory. Of course you should also keep an eye on synchronization issues. When reading from the shared memory, it is important to be sure that another thread is finished with the calculations on that particular piece of data.

As you can see using CUDA for parallel computing is not very hard, specially when you have a C background. The CUDA Programming Guide gives detailed information on all the routines available, and the most recent CUDA Toolkits come with a lot of easy-to-use tools to analyze your programs and try to find out how your code can be optimized. There is also a debugging tool cuda-gbd which is comparable to the standard gdb debugger, but of course, has special capabilities to analyze the behavior of different threads. There is also a big online community of developers, where a lot of information can be found. Of course here I just mentioned a few of the possibilities, and all I can say is, try it for yourself!

27


Continue niet-differentieerbare functies G. Ridderbos Alle studenten die bij EWI studeren krijgen in hun eerste jaar het vak Analyse.

Meestal ben je geïnteresseerd in de vraag hoe netjes een functie is. Een

Deze functie wordt het voorbeeld van een continue en nergens differentiëerbare functie. Om de functie g te bouwen gaan we als volgt te werk. We beginnen met f op het interval van 0 tot en met 1. De grafiek hiervan heeft één knikpunt. Vervolgens leggen we daar een functie bovenop met twee knikpunten, namelijk de functie f1 = 21 · f (2x). Op die manier creëren we dus extra knikpunten. Daarna leggen we daar een volgende functie bovenop die nog meer knikpunten heeft en zo gaan we verder.

continue functie is netjes, en een differentiëerbare functie is nog netter. In

plaatje sources/functies_f_123

Bij dit vak bestudeer je functies op een systematische manier aan de hand van begrippen als continuïteit, differentiëerbaarheid en integreerbaarheid.

dit stukje gaan we een functie bouwen die wél continu is, maar in geen enkel punt differentiëerbaar. We beginnen met een stelling die je ongetwijfeld hebt gezien als je iets weet over continuïteit en differentiëerbaarheid. Stelling 1. Elke differentiëerbare functie is continu. Deze stelling is niet omkeerbaar, want er zijn functies die wel continu zijn en niet differentiëerbaar. Hieronder zie je de grafiek van zo'n functie. Het is de functie f : [0, 1] → R gedefiniëerd door f (x) = 12 − | 12 − x|.

plaatje sources/functie_f \

Figuur 3: De functies f1 , f2 en f3 . Door nieuwe knikpunten toe te voegen, maken we onze functie telkens in meer punten niet differentiëerbaar. Uiteindelijk hopen we op een functie uit te komen die nergens differentiëerbaar is. De functies die we gaan opstapelen zijn de functies fn : [0, 1] → R gegeven door de formule 1 fn (x) = n f (2n x). 2 De functie f0 is gewoon de functie f uit figuur 1 en in figuur 3 zie je de functies f1 , f2 en f3 . Het bijzondere is dat de helling van de rechte delen van deze functies altijd 1 of −1 is.

De functie g wordt vervolgens gegeven door de volgende reeks: Figuur 1: De functie f

g(x) =

∞ ∑

fn (x).

n=0

Mathematics

Deze functie is toch nog behoorlijk netjes omdat er maar één punt is waarin deze niet differentiëerbaar is, namelijk in het punt x = 12 . In dit stukje gaan we het wat drastischer aanpakken. We gaan een functie construeren die in geen enkel punt een raaklijn heeft. Het is best verbazend dat er überhaupt zo'n functie bestaat, en het kost daarom ook wel even wat werk om deze te bouwen. Het is de bedoeling van dit verhaal om intuïtief uit te leggen waarom ons voorbeeld continu en nergens differentiëerbaar is. Precieze bewijzen staan dan ook niet in deze tekst, maar in de volledige versie van dit stuk, zie [2].

Beschrijving van de functie g

Zoals je ziet laten we fn telkens schommelen tussen kleinere waarden. Dit doen we om ervoor te zorgen dat de reeks van fn -en convergeert. Convergentie van de −n voor elke reeks van f∑ n -en volgt uit de vergelijkingstest, want 0 ≤ fn (x) ≤ 2 −n is convergent (zie Stewart [3, §11.4] of Adams [1, §9.1]). x en n, en ∞ 2 n=0 Dit betekent dat g een goed gedefiniëerde functie is. Als je aan Maple vraagt om deze functie te tekenen dan krijg je een plaatje dat er als volgt uitziet.

plaatje sources/functie_g

We breiden de functie f uit figuur 1 periodiek uit over de gehele reële rechte. Dus vanaf nu is f een functie met domein R. Aardig is dat we f kunnen beschrijven met de "formule" f (x) = d(x, Z), waarbij d(x, Z) staat voor de afstand van het punt x tot de verzameling Z van de gehele getallen. De grafiek van f ziet er als volgt uit.

plaatje sources/functie_f_periodic

Figuur 2: De functie f , maar nu periodiek voortgezet.

Aan de hand van de functie f gaan we nu een functie g definiëren.

28

Figuur 4: De functie g We zullen eerst nagaan waarom g continu is, en daarna gaan we kijken waarom g nergens differentiëerbaar is.


Continu¨ıteit van g Een functie continu als gvoor twee punten die dicht bij waarom elkaar We zullen eerstis nagaan waarom continu is, en daarna gaan we kijken g nergens differentiëerbaar is. functiewaardes dicht bij elkaar liggen. liggen geldt dat ook hun De functie g kunnen we schrijven als

Continuïteit van g

Een functie is continu als voor=twee punten dicht bij elkaar liggen geldt + rdie g(x) sN (x) N (x), dat ook hun functiewaardes dicht bij elkaar liggen. De functie g kunnen we schrijven als waarbij g(x) = sN (x) + rN (x), waarbij

sN (x) =

N

Nfn (x) ∑ sN (x) n=0 = fn (x)

en

rN (x) = g(x) − sN (x)

en

rN (x) = g(x) − sN (x)

n=0

In figuur 6 kun je zien dat de afgeleide van fn in zo’n punt a altijd gelijk is aan 1 of −1. Dus s′N (a) is een optelsom van 1-en In figuur 6 kun je zien dat de afgeleide van fn in zo'n punt a altijd gelijk is en −1-en. ′ aan 1 of −1. Dus sN (a) is een optelsom van 1-en en −1-en.

plaatje sources/functies_f_012-a

die hier staat gaat razendsnel naar 0 als N De restterm rN (x) die hier staat gaat razendsnel naar 0 als N groter wordt, De restterm rN (x) groter wordt, omdat omdat 0 ≤ rN (x) =

0 ≤ rN (x) =

∞ ∑

∞

fn (x) ≤

∞ ∑

f (x) ≤n=N +1

n=N +1 n

1

∞ = 2n 1

2n

1 . 2N 1

=

2N

.

n=Ng(x) +1 ≈ sN (x). n=N +1is sN een eindige som Verder Dus als N groot is, dan geldt van continue functies, en daarom zelf ook continu. Dus als x en y dicht bij (x). Verder is ≈sNsNeen Dus N dan groot is, dan continuïteit geldt g(x)van ≈ssNNgelden elkaarals liggen zal vanwege dat sN (x) (y) en dus geldt groot genoeg eindige somvoor vanN continue functies, en daarom zelf ook continu.

Zoals je ziet zijn deze functies telkens in meer punten niet meer differentiëerbaar omdat er knikpunten ontstaan. Dit gebeurt altijd in punten met x-coördinaat van de vorm k2−m , oftewel in gehele veelvouden van machten van 12 . In figuur 5 kun je ook zien dat als een punt eenmaal een knikpunt is geworden, dit ook een knikpunt blijft. Het Figuur 5: De functies s1 , iss3dus en wel s5 . logisch dat g niet differentiëerbaar is in dit soort punten. −m Dan blijven er zijn nog een punten overindiemeer niet punten van de vorm Zoals je ziet dezeheleboel functies telkens nietk2 meer 1 √ zijn. Het getal a = omdat is hierer eenknikpunten voorbeeld van.ontstaan. In dit soort punten zijn de differenti¨ eerbaar Dit gebeurt 5 functies fn altijd differentiëerbaar, want knikpunten ontstaan juist −min getallen , oftewel altijd in punten met x-co¨ o rdinaat van de vorm k2 van de vorm k2−m . Uit de somregel volgt dan dat s′ (a) ook bestaat en . In figuur 5 kun je in gehele veelvouden van machten van 1/2N ′ een punt ′ ′ ′ ook zien dat als eenmaal een knikpunt is geworden, (a). sN (a) = f0 (a) + f1 (a) + . . . + fN dit ook een knikpunt blijft. Het is dus wel logisch dat g niet differentiëerbaar is in dit soort punten. Dan blijven er nog een heleboel punten over die niet van de √ vorm k2−m zijn. Het getal a = 1/ 5 is hier een voorbeeld van. In dit soort punten zijn de functies fn altijd differentiëerbaar, want knikpunten ontstaan juist in getallen van de vorm k2−m . Uit de somregel volgt dan dat s′ (a) ook bestaat en

Mathematics

a Dus als x en y dicht bij elkaar liggen dan zal vanwege continu¨ıteit g(x) ≈ sN (x) ≈ sN (y) ≈ g(y), Figuur 6: s′ ′2 (a) is gelijk aan 1 − 1 − 1. van sN gelden dat sN (x) ≈ sN (y) en dus geldt voor N groot Figuur 6: s2 (a) is gelijk aan 1 − 1 − 1. genoeg en daar staat dat g(x) en g(y) dicht bij elkaar liggen. Dit is natuurlijk geen Tenslotte, als g differentiëerbaar zou zijn in a, dan was s′N (a) een goede precies bewijs van continuïteit, maar≈ ditsillustreert het idee. Het bewijs kun g(x) ≈ sN (x) ′ N (y) ≈ g(y), Tenslotte, als gg′ (a). differenti¨ eerbaar zijnoneindige in a, dan was sworden benadering voor Maar dan zou g ′zou (a) een optelsom N (a) je nalezen in [2]. ′ een reeks waarvan de termen ′ van 1-en en −1-en. Dit wordt dus niet onen daar staat dat g(x) en g(y) dicht bij elkaar liggen. Dit een goede benadering voor g (a). Maar dan zou g (a) een naar nul gaan,optelsom en deze divergeert de divergentietest (ziewordt [3, §11.2] [1, wordenvanwege van 1-en en −1-en. Dit dusofeen is natuurlijk geen precies van continu¨ıteit, maar dit eindige Differentiëerbaarheid vanbewijs g §9.2]). In deze sectie gaan we kijken naar differentiëerbaarheid van de functie g, of reeks waarvan de termen niet naar nul gaan, en deze divergeert illustreert het idee. Het bewijs kun je nalezen in [2]. beter gezegd, de nergens-differentiëerbaarheid van g. bestaat en §9.2]). dus dat g nergens Hieruit kunnen we concluderen dat g ′ (a) vanwege de divergentietest (zie [3, niet §11.2] of [1, differentiëerbaar is. Het argument dat hier staat is intuïtief, en om dit netjes ′ Differenti¨ e erbaarheid van g Hieruit kunnen we concluderen dat g (a) niet bestaat en dus is We hebben de functie g opgebouwd aan de hand van de functies fn , door het op te schrijven moet je nog wat extra werk doen. Dit kun je weer nalezen in nemen van optelsommen van die functies. Het optellen van die functies wordt g nergens differentiëerbaar is. Het argument dat hier staat is [2]. In dezedoor sectie gaan wepartiëelsommen kijken naar differenti¨ gedaan middel van de sN = f0 +eerbaarheid . . . + fN . In van figuurde 5 intu¨ ıtief, en om dit netjes op te schrijven moet je nog wat extra zie je de g, functies s1 , s3gezegd, en s5 getekend. functie of beter de nergens-differentiëerbaarheid van En verder werk doen. Dit kun je weer nalezen in [2]. g. De functie die ik hier heb beschreven is bedacht door T. Tagaki in 1903 [4]. plaatje sources/partieelsommen We hebben de functie g opgebouwd aan de hand van de func- En Het verder eerste voorbeeld van een continue nergens differentiëerbare functie werd ties fn , door het nemen van optelsommen van die functies. gegeven door B. Bolzano omstreeks 1830. Er zijn nog veel meer voorbeelden van functie dergelijkedie functies, voorbeschreven een mooi overzicht kun je [5] raadplegen. ik hierenheb is bedacht door T. Tagaki Het optellen van die functies wordt gedaan door middel van De [4]. Het eerste voorbeeld vandat eenercontinue nergenszijn diffeHet1903 is trouwens niet zo verbazingwekkend veel voorbeelden van de partiëelsommen sN = f0 + . . . + fN . In figuur 5 zie je de in continue en nergens differentiëerbare functies; eenBolzano topoloog met z'n ogen renti¨ eerbare functie werd gegeven dooralsB. omstreeks functies s1 , s3 en s5 getekend. dicht een continue functie selecteert, dan is deze met kans 1 nergens differ1830. Er zijn nog veel meer voorbeelden van dergelijke functies, entiëerbaar! en voor eendemooi overzicht kun jevoor [5] zijn raadplegen. Ik wil Joost Groot hartelijk bedanken nuttige suggesties en commentaar. Het is trouwens niet zo verbazingwekkend dat er veel voorbeelden zijn van continue en nergens differentiëerbare functies; als Referenties een topoloog met z’n ogen dicht een continue functie selecteert, [1] R. Adams en C. Essex, Calculus: A complete course, 7e ed., Pearson, Canada (2010). dan is deze met kans 1 nergens differentiëerbaar! Ridderbos, continue en nergens differentiëerbare functie (2010), Figuur 5: De functies s1 , s3 en s5 . Ik [2]wilG. Joost de Een Groot hartelijk bedanken voor zijn nuttige http://aw.twi.tudelft.nl/ ridderbos/publications/2010/CH.pdf suggesties en commentaar. e [3] J. Stewart, Calculus: Early Transcendentals, 6 ed., Thomson Brooks/Cole, Canada (2008).

[4] T. Takagi, A Simple Example of a Continuous Function without Derivative, Proc. Phys. Math. Japan 1 Referenties (1903), p. 176 - 177.

[1] Adams enNowhere C. Essex, Calculus: A complete 7e [5] R. J. Thim, Continuous Differentiable Functions, Master scriptie (2003), course, Luleå University of Technology. http://epubl.ltu.se/1402-1617/2003/320 ed., Pearson, Canada (2010).

[2] G. Ridderbos, Een continue en nergens differentiëerbare functie (2010), http://aw.twi.tudelft.nl/ ~ridderbos/publications/2010/CH.pdf [3] J. Stewart, Calculus: Early Transcendentals, 6e ed., Thomson Brooks/Cole, Canada (2008).

[4] T. Takagi, A Simple Example of a Continuous Function without Derivative, Proc. Phys. Math. Japan 1 (1903), p. 176 - 177.

29

[5] J. Thim, Continuous Nowhere Differentiable Functions, Master scriptie (2003), Lule˚ a University of Technology.

A b o u t A v e r y i m p o r tA n t p r o g r A m m e r

Flow trAders is An internAtionAl leAder in electronic ArbitrAge trAding And mArket mAking, AwArded As the europeAn etF mArket mAker oF the yeAr. Flow trAders monitors internAtionAl stock mArkets, And seizes upon opportunities through intelligent electronic ArbitrAge processes, quickly, eFFiciently, And virtuAlly without risk. Flow trAders distinguishing itselF with rAzor-shArp technology And develop cutting-edge soFtwAre to stAy AheAd oF the competition. by Focusing on speed in mArkets where every second counts. hAve you AlwAys wAnted to design, implement And optimize truly unique ApplicAtions? And do you hAve A knAck For trAnslAting business requirements to working solutions?

in other words: Are you our new vip? visit www.vipthemovie.com or visit one oF our in-house dAys!


Financiële wiskunde Model en werkelijkheid ontmoeten elkaar in de crisis Jasper Anderluh De kredietcrisis, de Eurocrisis of kortweg de crisis wordt bijna dagelijks via de media onder onze aandacht gebracht. We lijken inmiddels alles te weten over sub-prime hypotheken, bonuscultuur, depositogarantiestelsel en short-sellen. Iedereen kent de spannende verhalen over de val van het

Bèta’s en Finance Deze beschuldiging vereist een weerwoord. Wij, als studenten en docenten van de TU Delft, zien ons zelf toch als eerzame burgers. Wij hebben toch niet de crisis veroorzaakt? Laten we eerst kijken wat een Financieel wiskundige eigenlijk doet, dan bespreken we daarna de beschuldiging.

landse Fortis/ABN/ING gevolgd door de val van IceSave en DSB. Ware

Binnen wiskunde is er een groep mensen die zich bezighoudt met financiële wiskunde. De groep verzorgt vakken in de Master wiskunde, maar ook voor studenten van overige opleidingen, de Minor Finance. Waarom zijn Techniek studenten, of Technisch wiskundigen in het bijzonder eigenlijk met Finance bezig?

crisis-kenners zijn we geworden, we weten inmiddels ook van wie het

Wie is actief op de markten en waarom ?

Amerikaanse Lehman Brothers, het overeind houden van onze Neder-

schuld is. Het zijn toch de bonus beluste bankiers die met hun hebzucht (“greed is good” van Gordon Gekko uit Wall Street) het systeem omver

Nee, nee, het zijn “De Hedge Funds”, die hebben het gedaan, lees maar in Tirza van Grunberg, die Hedge Funds, dat is niks. Nee, het waren de Short-Sellers of de High Frequency Traders, zij gingen aan de haal met het geld van de argeloze belastingbetaler en daarom is de politiek bezig ze terug te pakken met maatregelen en belastingen. Het is dus duidelijk, kies een functie binnen de financiële wereld waarvan het volk niet begrijpt wat die inhoudt en waarbinnen mensen boven modaal beloond worden. Geef die groep de schuld, dat is nieuwswaardig, dat moet in de krant, dat is de waarheid. Dus, wie zijn er ook beschuldigd? Juist, de quants, ofwel de kwantitatief analisten, een beroepsgroep waar jij als wiskundige bij zou kunnen horen. Het zijn wiskundigen als jij, die de onschuldige, hardwerkende belastingbetalers hebben opgezadeld met miljardenschulden en het zijn wiskundigen als jij, die daar bonussen (vies woord) voor hebben opgestreken.

Kansmodellen

Mathematics

hebben getrokken?

Op de financiële markten wereldwijd is een groot aantal partijen actief. Pensioenfondsen bouwen posities op in allerlei financiële instrumenten (niet alleen aandelen en obligaties, maar ook vastgoed, private equity en grondstoffen). Particulieren zijn met (een deel van) hun spaargeld actief op de beurs. Tussen het grote pensioenfondsen en de kleine particulier zitten nog partijen als banken met hun prop-desks1, verzekeringsmaatschappijen, handelshuizen, Hedge Funds, beleggingsfondsen, bedrijven enz. Deze marktparticipanten hebben gemeen dat ze beleggen of handelen in risky assets. Dat zijn instrumenten waarvan de waardeontwikkeling in de toekomst onzeker is. De mens is van nature risico-avers en dat betekent dat hij alleen extra risico neemt als daar extra rendement tegenover staat. Een voorbeeld, je geld beleggen in aandelen is risicovoller dan dat je het op een spaarrekening zet. Gemiddeld genomen zul je over je aandelenbelegging dus een groter rendement halen, maar er zijn scenario’s denkbaar – wie kent ze inmiddels niet – dat je aandelenbelegging volgend jaar fors minder waard is. Afhankelijk van je doelstellingen ben je als marktpartij op zoek naar die mate van risico die bij jou past. Maar hoe schat je dat in?

Hier komen de bèta’s in beeld. Grotere partijen hebben quants in dienst. Zij hebben een bèta achtergrond en maken kansmodellen van de waardeontwikkeling van assets. Deze modellen worden vervolgens veelzijdig ingezet. Het

[1] Prodesk staat voor Proprietary Trading Desk en dat is een afdeling binnen de bank waar gehandeld wordt voor eigen rekening.

31


pensioenfonds gebruikt ze om de optimale portefeuille samen te stellen, de market maker probeert de prijs van verschillende producten, bijvoorbeeld opties en aandelen, met elkaar in verband te brengen en daarop de handelen. Het hegde fund probeert koersbewegingen op korte termijn te voorspellen. De broker gebruikt ze om automatisch grote orders voor klanten uit te voeren. Daarnaast worden ze door al deze partijen ook gebruikt om een inschatting te maken van het risico, zoals ze dat overnight 2 over hun portefeuille lopen. Dus modellen spelen op zeker twee momenten een rol : vóór het doen van de transactie worden ze gebruikt om te bepalen of een transactie aantrekkelijk is, dit heet pre-trade. Na de transactie worden ze gebruikt om post-trade het risico van de ingenomen positie te beoordelen. Als financieel wiskundige zit je dus altijd relatief goed: vóór de crisis was er veel bereidheid om allerlei transacties te doen, dus waren er modellen nodig om mogelijkheden in de markt te vinden of te onderzoeken. Nu, ná de crisis, is er veel behoefte aan risico management, dus kan de quant modellen maken voor risk management afdelingen en toezichthoudende instanties. Betrokkenheid bij de daadwerkelijke transactie (pre-trade) is natuurlijk spannender dan achteraf (post-trade) het risico controleren.

De beschuldiging: The Formula That Killed Wall Street

Pr[ Ta < 1, TB < 1 ] = Φ2( Φ-1( FA(1) ), Φ-1( FB(1), γ ) ) De formule David X. Li heeft het gedaan. Hij heeft de formule bedacht die de crisis mogelijk maakte. Wat is er gebeurd? Hij heeft een model gemaakt waarmee hij de premie uitrekent die je moet betalen om het kredietrisico van een portefeuille van leningen te verzekeren. Hij heeft dat gedaan, zoals een goed wiskundige betaamt. Om te beginnen is het modelleren van een krediet portefeuille met 1000 leningen veel te moeilijk. Hij versimpelt het probleem eerst naar 2 leningen. In deze versimpelde context doet hij een aantal aannames en maakt hij keuzes in de manier waarop hij de onderlinge afhankelijkheid modelleert, nl. met de Gaussian copula. Vervolgens breidt hij het model uit naar portefeuilles van n leningen.

Mathematics

De keuzes die hij maakt, zijn natuurlijk niet per se in overeenstemming met de werkelijkheid, immers, wiskundigen kiezen vooral graag modellen waarmee uiteindelijk expliciete formules gevonden kunnen worden. Dat is hem gelukt. Op basis van de zogenoemde Li’s formula kan aan de hand van enkele parameters een complete afhankelijkheidsstructuur neergelegd worden tussen alle leningen in de portefeuille. Met voldoende marktdata bij de hand, is kalibratie van het model eenvoudig. De wereld is eenvoudig geworden met deze superformule. Op het moment dat een bank een nieuw pakket hypotheken willen verkopen, trekken hun quants Li’s formula uit de kast, zoeken marktprijzen van verzekeringen op vergelijkbare pakketjes, kalibreren de formule en bepalen het risico van hun nieuwe pakketje. Zonder naar de daadwerkelijke leningen en achterliggende schuldenaren te kijken. Op basis van dit makkelijk uit te

32

rekenen risico plakken de rating agencies3 er een mooie rating op en blijken de pakketjes hypotheken investment grade te zijn. Investment grade betekent dat allerlei onder toezichtstaande instellingen als banken, verzekeraars en pensioenfondsen het aantrekkelijk vinden om hun geld erin te beleggen.

Toen ging het mis: model en werkelijkheid ontmoeten elkaar De formule werkt prima in normale marktomstandigheden. De uiteindelijke marktprijzen van de verzekeringen op de pakketten leningen bleken overeen te komen met de berekende prijzen. Hoewel huizenprijzen natuurlijk alleen maar omhoog gaan, gebeurde het onmogelijke, huizenprijzen in de VS begonnen te dalen. Veel van de schuldenaren achter de hypotheken in de gebundelde pakketten bleken van herfinanciering naar herfinanciering te leven. Dat werkt niet met dalende huizenprijzen. In dit extreme event bleek er een enorme afhankelijkheid te bestaan tussen de verschillende hypotheekleningen in de pakketten. Een veel sterkere afhankelijkheid dan de Gaussian copula van Li. Model en werkelijkheid: in een normale markt redelijk met elkaar in overeenstemming, maar op het moment dat het model echt van belang is, namelijk op het moment dat leningen niet meer afbetaald worden, ontstaat er een enorm verschil. Degene die verzekeringen op deze pakketjes verkocht, kreeg al snel door dat – ondanks dat hij grote aantallen verzekeringen had afgesloten – de wet van de grote getallen niet ging werken: zijn totaal geïnde premie bleek op geen enkele manier de verliezen te kunnen dekken die ontstonden door alle verzekeringen die hij moest uitkeren, ofwel, de verzekeraar was failliet. Er was een levendige handel in de hypotheekpakketten en de verzekeringen daarop. Het gevolg: bijna iedere financiële instelling bleek via één of andere manier zo’n verzekeraar te zijn. Wat volgde was een groot aantal overheidsinterventies en miljarden aan belastinggeld om het financiële systeem overeind te houden. Allemaal de schuld van die arme meneer Li en de financieel wiskundigen die modellen hebben gebouwd op basis van zijn formule.

Of toch een andere schuldige ? Misschien lag het toch niet alleen aan meneer Li en de financieel wiskundigen en ook niet aan de short sellers, of de high frequency traders en de Hedge Fund managers. Ik heb een nieuw, zorgwekkend verband gezien. Onze Minor Finance is namelijk gestart in september 2007. Precies op tijd om uitgebreid stil te staan bij de verkoop van ABN en het begin van wereldwijd dalende markten, gevolgd door de val van Lehman en de bankencrisis in 2008, de ondergang van DSB in 2009 en in 2010 de Eurocrisis en, naar het nu lijkt, de aanzet van een pensioencrisis. Het aantal minorstudenten blijft groeien en de crisis zwelt verder aan. Wij zijn van plan om met onze Minor Finance verder te groeien en ook actiever te worden met Finance in de Master. De toekomst zal leren wat voor invloed dat op de crisis zal hebben….

Jasper Anderluh UD Financiële wiskunde, Short Seller en Hedge Fund Manager. [2] Overnight positie betekent het aanhouden van een positie nadat de beurs gesloten is. Dit is risicovoller dan tijdens openingstijden van de beurs. [3] Rating Agencies zijn bedrijven als Moody’s, Standard en Poor’s en Fitch. Zij beoordelen wat de kans is op het niet terugkrijgen van de nominale waarde van de uitstaande leningen en coderen die vervolgens met codes als AAA (triple-A), AA, etc.


Bachelor Project

Efficient estimation of failure probability for monotone reliability problems.

Efficient estimation of failure probability for monotone Jarno Hartog, BSc. reliability problems November 20, 2010

Jarno Hartog, BSc.

Risk assessment of complex structures is an important subject in reliability engineering. Designing new structures, or accepting existing ones as sufficiently safe can be done by using probabilistic methods. However, in many applications, the computations involved take a long time, because they may require a finite element analysis or other time-consuming process.

Performance function

In this article a simple model for coastal structures is inspected and along this case the purpose of my bachelor project will be explained. This case and these methods are adapted from [1]. This model takes into acocunt the water density ρ and the horizontal velocity of the advancing waves u. The maximum impact pressure that the structure can resist is in this particular case 5 · 105 N/m2 . The performance function G(ρ, u) = 5 · 105 − 94.5ρu2 decides whether the dike is stable or unstable given the precise water density and velocity of waves. If its outcome is positive the dike is stable and if it is negative the dike is unstable. This performance function has the property that it is monotonic. Mathematically speaking, this means that the function is either increasing or decreasing in all variables. In this particular case, it is decreasing in both variables, assuming they have positive values. In this application, as in many applications, it is given or reasonable to assume that the performance function is monotonic. It can be argued that, if the velocity of advancing waves increases, the performance function will have a lower outcome.

Failure probability

P((ρ, u) ∈ U ) = P(G(ρ, u) < 0) =

∫

f (ρ, u)dρdu,

Assuming that the performance function is decreasing -this can always be achieved if it is monotone by changing the sign of all variables in which it is increasing- the monotonicity can be used in the following way: If a point (ρ1 , u1 ) is generated and evaluated to be in the stable set S, and, if another point (ρ2 , u2 ) is generated and ρ2 ≤ ρ1 and u2 ≤ u1 then the second point is more stable than the first point (G(ρ2 , u2 ) ≥ G(ρ1 , u1 )) and it can be concluded to be stable too, without an extra evaluation of the performance function. A similar statement holds for the unstable set and this is can be summarized in a basic algorithm.

The certain interval

The basic algorithm saves a minimal list of all evaluated stable and unstable points. These points can be used to define an approximation to the stable and unstable sets as shown in figure 1. The probability corresponding to this approximations can be used to compute upper and lower bounds for the true value of the failure probability p. If Uj and Sj are the approximations after j evaluations, than certain bounds can be given by P((ρ, u) ∈ Uj ) ≤ p ≤ 1 − P((ρ, u) ∈ Sj ) and these bounds can be computed using Monte Carlo simulation without any extra evaluations of the performance function. Using this definitions the iterative part in the basic algorithm might look like this: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Generate (ρ, u) ∼ f . If (ρ, u) ∈ Sj then return to step 1. If (ρ, u) ∈ Uj then add a hit and return to step 1. Compute G(ρ, u), j ← j + 1. If G(ρ, u) ≥ 0 then update Sj to Sj+1 , return to step 1. Update Uj to Uj+1 and add a hit.

(1)

U

where f is the joint probability density function of ρ and u.

Using monotonicity

In most applications (1) cannot be analytically evaluated. Also the number of variables in many applications make numerical methods based on grids to evaluate the integral unable to use efficiently. A method not effected by the curse of dimensionality is Monte Carlo simulation. Consider N replications of the uncertain variables. For each replication, determine if the structure is stable or unstable and estimate the failure probability with the fraction of unstable replications. The greatest drawback to this, is, as mentioned before, that an evaluation of the performance function may require a lot of time. To save time, the performance function can be approximated by a linear or quadratic function. A disadvantage of these methods is that there is an

Figure 1: Example of an iteration in the basic algorithm.

Mathematics

When modelling complex structures, not all precise values for the model parameters are known, or, as in the case of the velocity of advancing waves, they may vary. As a solution these parameters can be modelled as stochastic variables with known distribution. In this particular case both ρ and u are modelled by a normal distribution. The domain on which the variables are defined is now divided by the line G = 0 into the stable set S = {(ρ, u) : G(ρ, u) ≥ 0} and its complement the unstable set U . The failure probability is the probability that the dike is unstable, that is

inaccuracy in the model introduced by the approximation, that cannot be recovered from. Another approach is to use monotonicity. Although complex, many performance functions have some form of monotonicity: if a structure fails at certain conditions and a larger load is imposed, the structure will fail again.

33


Improvements

In order to improve the basic algorithm de Rocquigny suggests to look at the basic algorithm in a more general setting: 1. Choose a j + 1-th set of new experiments restricted to the remaining unknown domain Qj = D \ (Sj ∪ Uj ). 2. Compute G(.) for one point of the j + 1-th set. 3. Compute the updated bounds, as well as an estimate for p. 4. Update the remaining unknown domain and go to step 1. In [2], step 1 is called the design of experiment and the whole setting is called a Monotonous Reliability Method. In the basic algorithm the design of experiment is that one point from the unknown domain is randomly generated and the performance function is evaluated in this point. This is not the only possibility, and in general three types of design of experiment are identified: 1. fixed-type deterministic design of experiment, this includes deterministic numerical methods using a grid; 2. optimization-based design of experiment in order to track the boundary, all x ∈ D with G(x) = 0, quickly; 3. random-based design of experiment using the space-filling properties of randomness, this includes the basic algorithm.

Mathematics

This scheme suggests the idea to generate a set of new points from the unknown set and then to evaluate a point which is likely to provide a large reduction in the width of the certain interval. To determine which points are good to evaluate, all available information up to the moment of evaluation can be used. This information is quantified in an information score D, which can be computed without an evaluation of the performance function. Given the information scores evaluate only the point with the best information score.

Figure 2: Example of the worst-case improvement information score.

In my project I used the information score D(x) = min{P(X more stable than x, X ∈ / Sj ),

P(X less stable than x, X ∈ / Uj )}.

(2)

This corresponds to the worst-case reduction in the width of the certain interval, see figure 2. Also tested is the option to estimate the sign of the outcome of the performance function and not taking the minimum of the two probabilities above but only the one corresponding to the estimated sign of the outcome of the performance function. The last improvement added is an initialisation. These additions are summarized in an improved algorithm.

Conclusion

Various versions of the improved algorithm are tested during my project and I have come to the conclusion that the improvements are only small. There seem

34

to be possibilities for larger improvements, but more computational effort is needed for the determination of the information scores in each iteration. Other means of improving the algorithm should be inspected before a suitable improved algorithm is reached. For details on reliability problems and the basic algorithm, refer to [1] and [2]. For details on my improvements and the simulations results on which my conclusions are based, refer to the report on my project in the TU Delft repository.

References [1]

M. Rajabalinejad, L.E. Meester, P.H.A.J.M. van Gelder, and J.K. Vrijling. Dynamic bounds coupled with Monte Carlo simulations. Technical report, 2008.

[2]

E. de Rocquigny. Structural reliability under monotony: Properties of form, simulation or response surface methods and a new class of monotonous reliability methods (MRM). Structural Safety, 31:363374, 2009.

[3]

Joint Committee on Structural Safety. Probabilistic Model Code, www.jcss.ethz.ch, 2002.

online available at

“Mijn drijfveer is puzzelen: het oplossen van een probleem op een technisch mooie manier.” Software Designer

>Tim’s

passie voor techniek

Lees meer over Tim’s passie voor techniek op

www.technolution.eu/collega

Technolution is een projectbureau, specialist in het gecombineerd ontwikkelen van elektronica, programmeerbare logica en software voor embedded en technische informatiesystemen. In opdracht van onze klanten werken wij op ons kantoor in teams aan multidisciplinaire, technisch complexe en innovatieve (deel)systemen. Deze oplossingen zijn bedrijfs- en maatschappijkritisch en vragen om een moderne maatwerkoplossing, waarbij kwaliteit en robuustheid voorop staan.

>the right development


Waerdevolle kunstwerken Charlotte Ipema Op onze mooie faculteit EWI hangen sinds kort enkele nieuwe kunstwerken. Deze zijn te vinden op de 7e en 9e verdieping, tussen de liften in. Op elke verdieping hangt een drietal stukken. Deze kunstwerken zijn

je geen k-rijtjes wilt. Als de werkelijke grens nog niet bewezen is, dan praat men over een Van der Waerden certificaat in plaats van een getal. Meestal is het voor de grotere getallen moeilijk om te zeggen dat een groter getal echt niet meer in een van de groepen erbij past. Dit zijn dan certificaten van orde van grootte tienduizend, of nog groter. Al die getallen samen geeft alleen maar een enorme brij van cijfers.

gemaakt door Mieke Schobbe en gebaseerd op visualisaties van Van der Waerden getallen.

Mathematics

Waarom vind ik deze kunstwerken zo interessant? Ik doe mee aan het Honoursprogramma bij Technische Informatica en loop hierbij mee in een onderzoek. Mijn eerste opdracht binnen dit onderzoek heeft te maken met Van der Waerden getallen. Onder begeleiding van Hans van Maaren en Marijn Heule heb ik me bezig gehouden met Van der Waerden getallen en certificaten, en dan met name het visualiseren ervan. Ik zal eerst kort uitleggen wat voor getallen Van der Waerden getallen zijn. Daarna gaat het over mijn visualisaties van deze getallen. Ten slotte volgt nog een korte uitleg over wat je nu precies hebt aan al deze plaatjes. Van der Waerden getallen hebben te maken met het verdelen van getallen in een aantal groepen. De stelling van Van der Waerden vraagt om het eerste natuurlijke getal n dat niet meer in k groepen past, zodat geen van de groepen een rekenkundige rij van lengte r bevat. Er bestaat ook een duidelijke notatie voor: W(r, k) geeft het getal aan dat net niet meer in r groepen past wanneer

36

Wanneer je als mens naar zo’n enorme brij getallen kijkt, valt daar weinig bijzonders aan te zien. Daarom is het nodig om een goede visualisatie te vinden. Wanneer je de getallen op een duidelijke wijze kunt weergeven, kunnen er mooie, maar vooral ook nuttige plaatjes uit komen. In zo’n weergave kunnen er herhalingen en/of symmetrieën te voorschijn komen. Als vervolgens blijkt dat aan het einde een plaatje net niet mooi uitkomt, zou dat beperkingen op kunnen geven om verder te zoeken naar een grotere ondergrens. Voor Van der Waerden getallen met 3 of meer groepen zijn al mooie visualisaties bedacht. Voor 3 groepen bijvoorbeeld kun je 3 richtingen kiezen (elk 120° verder t.o.v. de vorige). Je begint dan te tekenen bij het eerste getal, en afhankelijk van de groep waar het getal in zit ga je de bijbehorende richting op. Deze visualisatie heeft als voordeel dat je weer op je beginpunt uitkomt, wanneer de getallen gelijkmatig verdeeld zijn over alle groepen. Deze visualisatie werkt goed voor Van der Waerden getallen met minstens 3 groepen. Bij 4 of zelfs nog meer groepen hoeft dan alleen het aantal richtingen aangepast te worden, zodat elke groep zijn eigen, unieke richting toegewezen krijgt. De richtingen zijn gelijkmatig verdeeld over 360°.


Bij een verdeling in 2 groepen zal de vorige methode niet werken. De ene keer ga je dan naar rechts en een andere keer weer naar links. Dit schiet niet op, je zult een brede lijn krijgen waarop alle lijnstukken van de losse getallen over elkaar heen vallen. Ik heb zelf een visualisatie bedacht voor W(2,k) getallen. Dat zijn de Van der Waerden getallen en certificaten met 2 groepen. Het lijkt misschien wat fl auw, maar het levert erg mooie plaatjes op. In plaats van één richting per groep, heb ik elke groep 2 richtingen gegeven. Voor een getal uit groep 1 begin ik met naar rechts te gaan, tot er een getal is uit groep 2, dan ga ik omlaag. Als er dan weer een getal uit groep 1 is, ga ik terug naar links en bij een volgend getal uit de tweede groep juist naar boven. Hierna herhaalt dit zich totdat alle getallen op zijn. Hiernaast staat een vrij kleurrijk plaatje. Dit plaatje is een visualisatie van W(2,9). De visualisaties zien er niet alleen vrolijk uit, ze hebben ook nog een doel. Zoals al eerder vermeld, is een lange rij van duizenden getallen voor een mens niet heel nuttig om naar te kijken. In een dergelijke brij valt niet makkelijk een patroon te herkennen. Nu deze plaatjes er zijn voor W(2,k) getallen, kunnen deze nog verder onderzocht worden. Misschien blijkt, door certificaten steeds verder in stukjes af te breken, op zoek naar herhaling en patronen, dat er een groter certificaat is gevonden. De patronen die aan de hand van plaatjes opgelegd kunnen worden, kunnen misschien helpen met het indelen van meer getallen in groepen.

Mathematics 37


Beautiful inspirational treasures Review of Royal Delft Pottery Peter Pul The Royal Delft Pottery ‘De Porceleyne Fles’ is the leading producer of authentic Delft Blue ornamental earthenware and modern earthenware. The company is not only active as a knowledge centre for ceramics but also welcomes over 140,000 visitors annually from all over the world who come to view the traditional production process of Delft earthenware. This year, I was one of them. First, I would like to give a little sketch of the situation. It was a beautiful Sunday in September, a bit cold though, and I went with two others from the MaCHazine editorial staff. This was our first time visiting the Pottery. And don’t think we’d only been in Delft for a short time: I myself am a sixth year student, for example. We entered the factory/museum with a bit of doubt about what to expect, because hey, what’s cool about earthenware? The first thing we did when we arrived was buying our tickets. The entry fee for adults is eight euros, and unfortunately there is no student discount. I chose to take the audio tour, costing an additional two euros. A nice extra were the two coupons attached to the tickets. The first coupon gave us a second cup of coffee or tea for free and the second gave us 10% discount on one article from the showroom.

Miscellaneous

As we entered the museum, we started with a journey full of surprises. We walked into several rooms where we saw pieces of art showing the great history of the factory (the pottery was established in 1653) and while I don’t want to spoil why these pieces of art are famous around the world. I’ll say the Pottery definitely knows how to present itself. The pictures accompanying this article are the thousand words I should need to describe everything.

38

After a beautiful tour around the pottery we ended in the showroom where it is possible to buy one of the pieces created by these artists, who followed an education of several years and aren’t allowed to make any errors. Those few errors they made land on the special discount table within the showroom. If you want some authentic Delft Blue earthenware, and if you can afford it, visit this showroom. There is one last thing I want to mention: don’t go on a Sunday. Although the museum is nice and quiet, there was only one painter demonstrating his skills. This could have been be a unique event, but we thought that it would have been be more interesting if there were one or two painters extra. This beautiful museum is located on the Rotterdamseweg and is at walking distance from our faculty. So if you’ve got your parents or other relatives over and you want them to show them a famous part of the beautiful history of Delft, go visit the Royal Delft Pottery! If you want to know more, visit their website at http://www.royaldelft.nl. The opening hours are only mentioned on the Dutch part of the website, though…


Wikash Sewlal

Historisch Machazine

Het machazine heeft in zijn geschiedenis enkele vaste onderdelen gehad.

Het mysterie van de verdwenen uil

Mijn plan was om de aandacht te vestigen bij één van de vaste onderdelen

Toch wil ik de aandacht geven aan een vast onderdeel dat ik in mijn research tegenkwam. Een van mijn favoriete onderdelen is een vierdelig verhaal dat ooit in het machazine heeft gestaan, getiteld “Het mysterie van de verdwenen uil”.

uit het machazine-verleden. Een goed artikel begint met een aardige portie research over het te behandelen onderwerp. Zo begon ik vrolijk MaCHazines van jaargang 1, nummer 1 tot nu door te bladeren. Al snel veranderde het doorbladeren in het daadwerkelijk lezen van artikelen, de meeste stukjes zijn namelijk best leuk om te lezen. Sommige dingen veranderen nooit, neem bijvoorbeeld Arie Troebel. Vanaf het eerste nummer heeft Arie Troebel een plaats in ons machazine gehad en de stukjes blijven even leuk om te lezen. Ook de wiskundepuzzel heeft in elk nummer van dit kwartaalblad gestaan. In het begin werd deze puzzel verzorgd door prof. Duparc, later werd dit overgenomen door prof. Aarts.

Het verhaal begint op 1 juli 1998, wanneer de uil uit alle machazines en de pedelstok is geknipt. In vier delen wordt de zoektocht naar de uilendief beschreven, met een spetterende finale waarin de uilendief … Het leuke aan dit onderdeel is dat het verhaal in delen wordt verteld, deze vorm kom ik niet zo vaak meer tegen in bladen. Mijn vermoeden is dat iemand op CH veel vrije tijd heeft gehad, een leuk verhaal in elkaar getimmerd heeft en dat dat vervolgens in vier delen in het MaCHazine is verschenen.

Uit de oude doos: Leiden of hbo? Tot slot wil ik stilstaan bij het artikel “Leiden of hbo?”, dat ingezonden was door Frank Rabouw. Als je door de titel nog niet geactiveerd bent om het stukje te lezen, is hier de inleiding van het stukje:

Kiezen Na een lange leessessie besloot ik maar om verder te gaan met mijn plan: aandacht geven aan één vast onderdeel uit het MaCHazine-verleden. Het probleem is echter, dat ik iets moet doen dat ik niet kan: kiezen. Laat ik enigszins duidelijk maken waarom ik dit niet kan. Over het algemeen kun je zeggen, dat een stuk in het MaCHazine in een of meer van de volgende categorieën ingedeeld kan worden: • stukken waardoor je de vereniging beter leert kennen; • inhoudelijke stukken (wiskunde/informatica); • stukken die bijdragen aan de identiteit van een wisko/info/nerd/student; • stukken waardoor je de faculteit leert kennen; • stukken ter vermaak van de lezer; • stukken die je intellectueel uitdagen. Elke categorie heeft zijn functie en spreekt soms zelfs een andere doelgroep aan. De focus leggen op een item als “Historisch Persoon” zou naar mijn mening niet eerlijk zijn ten opzichte van het gehele machazine, omdat het machazine gebalanceerd divers is.

“Deze vraag is niet bedoeld voor wiskundestudenten die tot de conclusie zijn gekomen dat deze studie toch te moeilijk voor hen is en op zoek zijn naar een nieuw doel in hun leven. Ook is het niet bedoeld voor gefrustreerde informaticastudenten die een omgeving zoeken waar de kans op het tegenkomen van een vrouw niet exponentieel naar nul convergeert. Nee, deze vraag is rechtstreeks gekoppeld aan de toekomst van de opleiding Technische Wiskunde aan de Technische Universiteit Delft.” Het artikel gaat over het welbekende dilemma over de invulling van het curriculum van Technische Wiskunde; hoewel studenten graag veel toegepaste wiskunde zien, is theoretische kennis en een degelijk abstractieniveau noodzakelijk. Het is een mooie poging om de visie van twee kanten te laten zien.

Miscellaneous 39

Tomorrow, we will be able to make chips faster. Today, you can tell us how. Deep UV-light (193 nm)

The race to increase the number of IC switches per square centimeter is not the only race that is underway in the chip world. Manufacturers are also aiming to accelerate chip production. But how do you boost a machine that needs to be accurate to the nanometer?

v

6 m/s 60 40

33 m/s2

ASML is now working on chip lithography systems in which a disk of photo-sensitive silicium (the wafer) is illuminated at high speed.

t

0

10

20

50

70

Chips with 45 nm details can only be made if, between acceleration and deceleration, you illuminate the wafer precisely to the nanometer. One thousand sensors and 800 actuators control and, consequently, illuminate 180 wafers an hour. How much software and how many processes are required to do this? And how do you manage the necessary IT architecture?

30

33 m/s2

The wafer lies on the so-called wafer stage, which weighs more than 35 kilos. It is passed back and forth under the light, with an extreme acceleration and deceleration of 33 m/s2. Accelerating by 33 m/s2 poses a challenge in itself. Which motors do you choose? Where do you find amplifiers with 100kW capacity, 120 dB SNR and 10 kHz BW? And that is just the beginning – because the heat itself distorts the accuracy of your system as well...

For engineers who think ahead Profile: Worldwide market leader in chip lithography systems | Market share: 65% | R&D-budget: EUR 500 million | Opportunities for: Physicists, Chemists, Software Engineers, Electrotechnicians, Mechatronicians and mechanical engineers | Discover: ASML.com/careers


For engineers who think ahead

Technologische race

De succesvolle Nederlandse hightechonderneming ASML in Veldhoven produceert complexe machines die chipproducenten inzetten bij de productie van geïntegreerde schakelingen (IC’s of chips). In de afgelopen jaren zijn chips steeds sneller, kleiner, slimmer en energiezuiniger geworden en de technologische doorbraken van ASML hebben hieraan een belangrijke bijdrage geleverd. In een tijdsbestek van 25 jaar is ASML van niets uitgegroeid tot een multinational met meer dan 60 vestigingen in 15 landen en met een verwachte omzet van 4 miljard euro voor 2010.

De time-to-market van ASML is ondenkbaar kort en wordt gestuurd door de concurrerende markten van onze klanten. Juist deze technologische race tegen de klok maakt het werken bij ASML zo fascinerend. In ons bedrijf worden uiterst geavanceerde fijnmechanica, dynamica, optica, elektronica en informatietechnologie ingezet voor het ontwikkelen van systemen die in de kortst mogelijke tijd betrouwbaarder, sneller en accurater zijn dan hun voorgangers. Alleen door onze unieke ontwikkelingsmethode, waarin een groot aantal ontwikkelingsprocessen parallel plaatsvindt, zijn wij in staat om te blijven voldoen aan de ambitieuze eisen die zowel de markt als wij zelf stellen.

Drive om te ontwikkelen Werken bij ASML vraagt een bijzondere mentaliteit. Een ongebreidelde passie voor technologie is noodzakelijk, maar niet voldoende. Commercieel inzicht, teamgeest en resultaatgerichtheid zijn minstens even belangrijk, omdat het succes van ASML afhangt van het samenspel tussen fijnmechanica, dynamica, optica, elektronica en informatietechnologie. Maar het belangrijkste is misschien wel de diepgewortelde wil van onze mensen om te groeien en leren. ASML investeert veel in je ontwikkeling. Voor ons is dat vanzelfsprekend. Omgekeerd verwachten we dat ook van jou. Wie werkt aan morgen, moet vandaag zijn talenten serieus nemen. Heb je een technische achtergrond op academisch of hbo-niveau? Wil je onze teams helpen de technologische grenzen van de fijnmechanica, dynamica, optica, elektronica en informatietechnologie te verleggen? Ga dan naar www.asml.com/careers en stuur ons je sollicitatie toe. De stuwende kracht achter de technologische doorbraken van ASML zijn ingenieurs die vooruit denken. Ingenieurs die gespecialiseerd zijn in fijnmechanica, dynamica, optica, elektronica en informatietechnologie bieden wij de ultieme uitdaging voor het oplossen van technische problemen in een multidisciplinaire omgeving. ASML daagt jou en je team dagelijks uit om de grenzen te verleggen. Maar ASML is vooral ook een prettige werkgever, met gemotiveerde collega’s; nuchter, maar wel met de allure van een wereldmarktleider.

Steile curve ASML is een relatief jong bedrijf, dat zich ongekend snel heeft ontwikkeld tot wereldmarktleider. In een tijdsbestek van 25 jaar zetten we de internationale standaard voor de ontwikkeling van wafersteppers en scansystemen. Dagelijks streven duizenden ingenieurs naar het verleggen van de grenzen van de (nano) technologie, zodat wij onze leiderspositie kunnen behouden en uitbouwen. Dat vereist mensen die zelf ook voortdurend hun eigen grenzen verkennen en verleggen. En die bewust voor de steilste leercurve kiezen.

41


Sushi tot je erbij neervalt Bruno Scheele

Er zijn veel plekken waar je lekker kan eten. En zeker in een studentenstad zoals Delft is het nooit moeilijk om een locatie te vinden waar je als

• Drankjes en sommige gerechten zijn niet inbegrepen in het onbeperkt eten. • Bestellen gebeurt via het kaartje, waar je elke keer kan turven hoeveel je groep van een bepaald gerecht wil hebben.

student, voor een redelijke prijs, onbeperkt kan eten. In een zoektocht door de eetgelegenheden van Delft, is het MaCHazine uiteindelijk beland bij Umai, een sushitent in het centrum.

Vooronderzoek We hadden wel al langer het plan om eens gezellig met de MaCHazinecommissie te gaan eten. Dus tijdens een vergadering hebben we gezegd, “Okee, waar gaan we nu heen?”

Miscellaneous

Na wat andere voorstellen kwamen we uit op Umai. Anne heeft daar eens gegeten met haar club en het was erg lekker en redelijk betaalbaar. Okee, prima. Niets dan lof over Annes betrouwbaarheid, maar uiteraard moest daar een internetronde overheen. Google weet alles! Wat blijkt, Umai heeft één van de meest professionele sites die ik bij betaalbare restaurants ooit gezien heb. Een deftig staaltje van mooi design met een zen-achtige uitstraling. Dat begint goed! De site onthult gelijk het mysterie achter de naam: ‘Umai betekend lekker, en dat gaat u ervaren’ (há, dutchgrish!) Met een duidelijke uitleg, goede informatie over de openingstijden, het hele menu en hoe je er moet komen, komt het in ieder geval over als een degelijk restaurant.

Het restaurant Als je binnenkomt ziet het restaurant er inderdaad goed verzorgd uit: het is schoon, degelijk en ruim. Jammer genoeg wel heel veel lege tafels, maar dat kan aan het tijdstip hebben gelegen. Verder is het nogal een kitscherige bedoening, met plastic kroonluchters aan het plafond. Langs de sushibar lopend kunnen we alvast kijken naar de hapjes die er ter plekke klaargemaakt worden door twee Japanse koks. Geen diepvriessushi voor ons, maar lekkere verse. Pluspunten! Toen we eenmaal zaten, nam de serveerster de spelregels met ons door. • We mogen 2.5 uur lang blijven bestellen. • Niet meer dan vijf gerechten van de kaart per persoon per bestelling. • Ze hanteren een verspillingsbeleid van 1.50 per gerecht wat je niet opkrijgt.

42

Nou, dat klinkt inderdaad allemaal prima. Gewoon zorgen dat je niet teveel bestelt, anders betaal je meer. En het is handig dat je een hele hoop verschillende gerechten tegelijk mag bestellen.

Het eten In één woord, UMAI! Nadat je een bestelling hebt gedaan met je groep, komen ze het verbazend snel brengen. Je kan dus snel beginnen met proeven van de sushi en de andere gerechten die ze aanbieden. Zelfs de tweede en derde bestelling kwamen vrij direct. Het eten zelf was ook heerlijk. De sushi mag er wezen en de andere gerechten smaakten ook prima. De MaCHazine favoriet was waarschijnlijk de ‘Californian Roll’. Zoals gezegd kwam alles lekker snel op tafel. De bediening is in dat opzicht echt prima. De gerechten kwamen wel in kleine batches, waarschijnlijk omdat het anders te lang zou duren. Hierbij krijg je gelijk twee kleine nadelen: je vergeet heel gauw wat je ook alweer besteld hebt, waardoor het puzzelen, passen en meten is. En als je het wel onthouden hebt, kan het wel eens zo zijn dat je puur op jouw gerechten wel heel erg lang aan het wachten bent. Daarom raad ik ook aan om gewoon als groep heel veel te bestellen en van alles wat te nemen. Dan heeft iedereen altijd wat te eten. En het laatste nadeel, wat eigenlijk geen nadeel is: sushi vult als een malle. Uiteindelijk werden de doodskreten rond de tafel geslingerd, vooral in de vorm van Peter. “Buh, ik ga dood!” “Dooreten Pul, anders kost het geld.” En hebben ze net alles overleefd, vertelt de serveerster dat het toetje (een lekker schepje ijs) er zometeen aankomt! Gelukkig heeft iedereen het uiteindelijk overleefd.

Conclusie Umai is een gezellig en betaalbaar restaurant. Het eten is er erg lekker en het is ons niet gelukt om te kijken of onbeperkt ook écht onbeperkt was. Zeker een aanrader voor iedereen die een groepsetentje moet regelen. Als ik het een cijfer zou moeten geven, gaf ik het een 4 uit 5.


Exclusief interview Arie Troebel Ton Bosman Het zal je maar gebeuren, krijg ik een telefoontje van een geacht machazinemedewerker om een exclusief interview te houden met de grote Arie Troebel! Ze hebben mij gevraagd omdat ik heel soms wel eens contact met Arie heb om hem persoonlijk wat vragen te stellen. Na wat telefoon gesprekken kreeg ik plotseling de man zelf aan de telefoon! En het werd nog mooier want Arie vertelde tegen mij dat hij naar Delft zou komen om zich door mij te laten interviewen, ik kon wel een gat in de lucht springen! DE Arie die voor mij naar Delft komt, en dan nog ook in mijn favoriete café ‘het bierhuis’ in Delft waar het gesprek plaats zou gaan vinden. Goedemiddag Meneer Troebel, ik moet zeggen dat het zweet mij wel een beetje in de handen staat nu ik tegenover u zit. Ach jongeman, dat geeft niets hoor, vele groten der aarde zijn in mijn kamer juist andersom binnengekomen, fier en met een dosis wetenschap geladen, maar toen ze de deur uit gingen waren ze zo nat als een dweil, bij jou is het juist andersom dus dat belooft veel goeds. Dus stel de vragen maar die je wilt stellen en ik zal wijze antwoorden geven. Meneer Arie, hoe komt u aan uw naam, als ik zo vrij mag zijn? Best Ton, want zo heet u, en u mag gewoon Arie zeggen hoor, mijn naam is inderdaad een pseudoniem en dat is geboren toen ik jaren geleden in de wiskundebar in Delft zat. Daar hoorde ik wetenschappers onderling praten en

ook met studenten, en ze gaven elkaar geen duimbreed toe, de een dacht dat hij gelijk had maar de ander ook, en dat ging maar door en door en er kwam geen eind aan, en nu nog terwijl wij spreken gaat de discussie over de wetenschap en over de grote geleerden van weleer altijd maar door. Dat was, om het zo maar te zeggen, een ‘troebele’ zaak. En toen is Arie Troebel geboren, in de wiskundebar van de toen nog faculteit van TWI geheten, tussen 2 biertjes door eigenlijk, en ik moet zeggen: ik kwam daarna met zeer veel regelmaat. Ik ging daar graag recipiëren. Arie, een rare vraag voor u misschien, maar heeft u wel eens ongelijk? Beste Ton, dit is nu weer zo’n vraag waarover ik niet lang na hoef te denken, gezien mijn publicaties van internationale allure, mijn oraties die maanden van te voren volgeboekt zijn, HET wetenschappelijk lichtpunt in de duistere wereld van de wetenschap, wat denk u zelf Ton, beetje dom Ton, beetje dom. Maar buiten al die wetenschap om, Arie, u moet toch ook tijd maken voor bijvoorbeeld hobby’s? Kijk, Ton, dat is nu het leuke ik ga totaal op in het leggen van terrastegels van 60x60, daar kan ik geen genoeg van krijgen, hoe groter het oppervlak hoe meer ik in mijn nopjes ben. Onwillekeurig ga ik dan toch weer denken aan Sofia Kovalevskaja (1850-1891) die gek was op wiskundige symbolen en die symbolen probeer ik dan weer in mijn terras te verwerken. Een hele leuke bezigheid kan ik je vermeldden hoor Ton.

Miscellaneous

Beste Ton ik zal je ook even een foto geven van mij, en dat is wel een leuke anekdote waard. Deze foto is gemaakt op Winsor Castle toen ik het banket moest openen van de Winsors, ik had de uitnodiging aan de AIO de heer Flater laten richten, zodat hij hem zou ontvangen en mij in kon lichten over de gepaste kledij. Helaas heeft hij toen de uitnodiging verwisseld met een ander zodat wij (zie foto) in de verkeerde kledij stonden toen wij het banket opende. Maar och, een kniesoor die daar op let toch? Ik vond dit een plezierig interview Ton, en zullen we nu maar even aan de toog gaan zitten want we moeten de dorstigen laven. Ik dank u wel. Groetjes van Ton Bosman en Arie Troebel

43


Alumnus Wendy Clerx Ook een aantal van de nog studerende leden van CH zullen me nog wel kennen: in 2001 begon ik aan de TU bij Technische Informatica en in 2007 studeerde ik af, bij Media en Knowledge Engineering. In de tussentijd was ik heel actief bij CH met als hoogtepunt bestuur 47! Ondertussen ben ik alweer bijna 3 jaar aan het werk.

Een Belgische in Delft? Als Belgische ligt het niet gelijk voor de hand om in Nederland te gaan studeren. Ik kwam er toch toe omdat ik de stad Delft, het studentenleven aan de TU en natuurlijk ook de manier van onderwijs al kende en dat sprak me erg aan! Zo is het in België zo dat als je niet op de campus woont, je een huurcontract krijgt van september tot en met juni. Bij hertentamens mag je alvast in augustus terugkomen maar in de tussentijd ga je gewoon terug naar je ouders. Zo gaan ook de meeste Belgen nog elk weekend naar hun ouders. Het is een andere cultuur wat dat betreft. Qua onderwijs is het zo dat je elk jaar voldoende vakken moet halen anders blijf je zitten en moet je je jaar overdoen. De angst daarvoor is natuurlijk groot zodat er heel hard gestudeerd wordt. Het idee van een bestuursjaar doen, heb ik ook maar moeilijk kunnen uitleggen aan mijn familie; dat is ook totaal geen deel van de cultuur daar. De eigen verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en persoonlijke ontwikkeling naast de studie spraken mij erg aan. Dus het werd Delft en daar heb ik geen moment spijt van gehad!

Studietijd: CH, assisteren & afstuderen

Miscellaneous

Het begon voor mij nog allemaal aan het Zuidplantsoen, met de practicumadministratie waar Tons bulderlach al van ver te horen was, CH op de eerste verdieping en een WiBar in de kelder. In m’n eerste jaar had ik nog een bijbaantje in Rotterdam bij Nationale Nederlanden waar we met een groep Delftse studenten via Stud uitzendbureau een projectgroep vormden die verzekeringspolissen wijzigden. Naar ons gevoel werkten we aan een rustig tempo (er werd af en toe geschaakt en we hadden een lijst snelste tijden voor de trappenloop in de hoogste fl at) maar desondanks kwamen we als meest efficiënte afdeling uit de bus. Vanaf m’n tweede jaar mocht ik met mijn P aan de slag als studentassistent, wat ik met veel plezier ben blijven doen tot mijn afstuderen. Veel studenten heb ik Java geleerd en er waren dan ook meer mensen die mij kenden dan omgekeerd! Bij CH begon ik ondertussen bij de Wocky! Daarna kwam het annuarium GELIJK en met bestuur 47 heb ik een prachtig jaar gehad!

44

Mijn interesse voor taal bracht me ertoe af te studeren op de spraakherkenning als eerste afstudeerder van Pascal Wiggers. Een machtig interessant onderzoeksdomein! Maar aan alle mooie liedjes komen een eind en zo kwam er eind 2007 de vraag: wat nu?

Carrièrekeuze Jarenlang werk je toe naar je ingenieurstitel en dan, na een jaar druk afstuderen, heb je hem en dat was eigenlijk pas het moment dat ik serieus ging nadenken over wat ik nu wilde. Ondertussen had ik om me heen allerlei voorbeelden gezien: anderen gingen aan de slag als (strategy of andersoortig) consultant, gingen werken bij een bank, werden developer, begonnen een eigen bedrijf maar niets daarvan voelde helemaal passend. Een loopbaantest die ik in de schoot geworpen kreeg, kwam met wat suggesties en inzichten waar ik nog niet bij had stilgestaan: ik leek te passen in grote bedrijven en zelfs de overheid! Toen ik dat zag, voelde het meteen goed. Driftig rondzoeken tussen de vacatures op werkenbijhetrijk.nl bracht me tot het inzicht dat ik warm liep voor mobiliteit en dat bij de uitvoeringsinstantie (wat meer toegepast is dan een Ministerie) van Verkeer en Waterstaat: Rijkswaterstaat. Toen daar ook nog een traineeship bleek te zijn, was het snel rond: mijn carrière begon ik als Rijkswaterstaattrainee. Zo mocht ik in een groep van 30 jonge net afgestudeerden allerlei functies uitproberen, drie keer een half jaar lang. In een leuke groep wisselden we telkens met elkaar van baan en kregen tussendoor opleidingen. Zo heb ik onder andere advies gegeven aan Limburg over wachttijden die op de vaarweg ontstaan bij bepaalde werkzaamheden en bij het gebruiken van passeerstroken op het Julianakanaal. Die analyses deed ik met behulp van simulatiesoftware, waar dan conclusies uit te trekken vielen. Onderzoekswerk, dus. Daarna besloot ik toch maar eens een toaal andere kant uit te proberen: er was een plek beschikbaar als projectleider bij de Data-ICT Dienst (dat grijze gebouw met dat grote gele apparaat ervoor waar de tram Tanthof binnenrijdt). Het organiseren, plannen en regelen bleken me erg goed te bevallen en na mijn traineeship ben ik dat dan ook voltijds gaan doen. Achteraf gezien was het ook al mijn natuurlijke rol bij projecten en practica tijdens de studie: bepalen wat er moest gebeuren, wanneer het klaar moest zijn en hoe we daar gingen komen, en dan achter iedereen aanjagen dat we er ook kwamen. Dat is het mooie van een traineeship: door dingen uit te kunnen proberen, doe je in korte tijd brede ervaring op en ontdek je heel veel over wat je wel en niet wil. Een leerzame en erg leuke tijd!

Jong VenW Maar in de tussentijd was ik verre van vastgeroest aan mijn bureau: als trainee zag ik een vacature voorbijkomen voor het bestuur van de vereniging Jong VenW en greep mijn kans! Een van de voordelen van werken bij een grote organisatie is namelijk dat er ook van alles georganiseerd wordt voor en door medewerkers. Bij de verschillende ministeries zijn er verenigingen voor de jonge medewerkers die nogal doen denken aan CH: er zijn zowel inhoudelijke activiteiten (bezoeken aan projecten, workshops, studiereis) als gezelligheidsactiviteiten. Zo heb ik als eerste activiteit een strandfeest en barbecue voor 300 jonge rijksambtenaren georganiseerd! Enkele weken geleden mocht ik ook mee op studiereis naar Californië! Dus aan alle studenten onder de lezers wou ik nog even meegeven: het studentenleven is leuk maar het werkende leven kan net zo leuk zijn en, als je wil, hoeft de overgang niet eens zo groot te zijn!



Eindhoven  Frankfurt  Amsterdam

vereniging

Mei 2011 Wil je mee met de business tour en toffe bedrijven bezoeken? Schrijf je alvast in voor de updates! businesstour.ch.tudelft.nl

45

Aiming high? Get there with TomTom. TomTom was founded in 1991 and quickly became the world’s leading provider of location and navigation solutions. Join us, and your career could progress just as fast as we continue to grow. We design, develop and market the tools and technologies that more than 40 million drivers rely on every day. And we’re looking for talented graduates to help us do even more. We already employ 3,000 people worldwide, working on technical projects involving digital mapping, dynamic location content, fleet management solutions and in-dash car systems. Not to mention awardwinning PNDs. If you’re hard-working and ambitious, enjoy helping people and love solving problems, sign up for our Graduate Programme and be a high flyer with TomTom. We will be attending the Delftse Bedrijven Dagen on the 9th of February. If you would like to meet a TomTommer please come visit our stand.

Graduates go further with TomTom. For more information visit www.tomtom.jobs

Bijgeloof. Chrystal Clear. Challent. Arie Troebel. CurrentAffairs Association ComputerScience Mathematics Miscellaneous CONTAINING: COLUMN WITTEVEEN

Recommend Documents