Bij het zorgvuldig onderhouden Protestantse kerkhof kun je niet om de piramide Cestia heen. Het is het graf van volkstribuun Gaius Cestius die gefascineerd was door Egypte en de pyramides
8 Reisgids
| mei/juni 2015
rome Natuurlijk moet je de Sint-Pieter, de Trevifontein en het Pantheon hebben gezien, maar dat betekent: achteraan aansluiten in lange rijen. Wij verkenden prachtig onbekend Rome, waar het rustig is en je voor een cappuccino niet de hoofdprijs betaalt. Tekst en foto’s Kees Verplanke
**Klimaatgegevens van worldweather.org * Hotels: De gemiddelde prijs voor een standaardtweepersoonskamer, Trivago HotelPrijsIndex 2014
Rome kort
Gem. prijs hotelkamer*
€118
Gem. prijs retourvlucht
€195
Gem. dagelijkse maximum temperatuur april/oktober**
18°/21°
Dagkaart openbaar vervoer
€7
Rome zonder drukte
O
p zoek naar een leuk en betaalbaar hotel kwamen we bij toeval in de studentenwijk San Lorenzo terecht, op een kwartiertje lopen van station Termini. Een heerlijke buurt die we voor de voet weg verkenden; in de reisgidsen vind je er amper iets over. Onderweg kregen we spontaan tips, die we voor dit artikel aanvulden met die van insiders die er jaarlijks komen of er wonen. San Lorenzo ligt bij de grote Sapienza-universiteit. Je vindt er volop betaalbare restaurantjes en cafés waar je vrijwel uitsluitend Italiaans hoort. Betaalbaar onderdak is er ook. De bedrijvige Via Tiburtina is de levensader van de buurt met bus- en tramhaltes, winkels en
de fraaie tuin van Villa Mercede. Toegegeven, bezienswaardigheden zijn er amper op het Romeinse leven van alledag na. Maar met bus 71 en tram 3 ben je zo in een ander stadsdeel. Een minpuntje is de graffiti in de zijstraten, die San Lorenzo wat slonzig doet ogen.
Vaticaan en Pantheon voorbij Als moederschoot van de rooms-katholieke kerk heeft Rome meer en oudere kerken dan welke stad ook. Bij de Sint-Pieter in het Vaticaan en het Pantheon drommen vele honderden bezoekers samen. Bij legio andere interessante kerken zijn dat er hooguit tientallen. Bij de San Giovanni in Laterano, de grootste kerk van Rome (de Sint-Pieter ligt immers in Vaticaanstad), is het drukker, maar niet in vergemei/juni 2015 | Reisgids 9
rome lijking met de Sint-Pieter. Het interieur bij het altaar is oogverblindend. Dat geldt ook voor de verstilde kruisgang met de gedraaide zuilen en de rijkversierde doopkapel. Verrassend rustig is het aan de overkant bij de Scala Santa, de heilige trap die in Jeruzalem beklommen zou zijn door Jezus. Een twintigtal gelovigen kruipt op de knieën omhoog, geflankeerd door verbleekte fresco’s van de kruisweg. Op 100 meter van het Pantheon bekijken in de Basilica Santa Maria Sopra Minerva (8e eeuw) enkele tientallen bezoekers in alle rust de vele kunstwerken van onder anderen Bernini. Ook de San Pietro in Vincoli is een ware kunstkerk, met als pronkstukken het Mozesbeeld van Michelangelo en de boeien van Petrus. In de, op zich fraaie, San Clemente, op een steenworp van het Colosseum, is het meeste onder de grond te zien: maar liefst drie etages diep, waaronder Romeinse huizen uit de 1e eeuw. Dat geldt ook voor de Sant’Agnese fuore le Mura en de Santa Priscilla delle Suore Benedettine, die boven kilometerslange gangen van ondergrondse begraafplaatsen staan. In de Priscillacatacomben zie je de eerste Maria-afbeelding met kind, uit 283. Ondanks het fraaie schilderij van Caravaggio van de mediterende Sint Franciscus wordt in het museum van de kapucijnen in de Santa Maria della Concezione de meeste aandacht getrokken door de als diorama’s aandoende kamers met in pijen gehulde skeletten, schedels en naar soort gerangschikte beenderen. Een bizar schouwspel. Bizar is ook de lange rij Aziatische bezoekers voor de zogenoemde Bocca della verità in het portaal van de Santa Maria in Cosmedin. Volgens de legende wordt je hand afgebeten door het gebeeldhouwde hoofd als je liegt. In de prachtige romaanse kerk zijn hooguit 20 bezoekers. Ook een anoniem kerkje kan z’n charme hebben, zoals de verstilde kleine Santa Barbara dei Librari in de winkelstraat Via dei Giubbonari.
In de San Clemente valt in de kerk een prachtige 12e eeuwse mozaiek te bewonderen naast fresco’s en een 6e eeuwse kooromheining
maar fijn is de prachtfontein Fontana delle Tartarughe met de schildpadden in het oude Joodse getto, waar een enkeling geniet van een broodje. Ook op het Piazza Barberini hoeft u bij de Triton- en Bijenfontein van de alom aanwezige meesterbeeldhouwer Bernini allerminst te dringen.
Musea zonder rij
Grafmonument Protestants kerkhof
Broodje bij de fontein Bij de Trevifontein, wereldberoemd sinds Anita Ekberg er in de Fellinifilm La Dolce Vita in ronddartelde, gooien per dag duizenden toeschouwers een muntje over hun schouder in het water. Het idee is dat je dan terugkeert naar Rome. Veel rustiger is het bij de Fonte Acqua Paola. Bovendien heb je er een mooi uitzicht over de stad. Klein
10 Reisgids
| mei/juni 2015
Villa op de Aventijn
Voor de Galleria Borghese moet je weken van tevoren online een ticket boeken. Te laat? Jammer, maar een steenworp verder is Villa Giulia balsem voor de ziel, waar je zo naar binnen kunt. Geniet er van de tuinen, beeldige mozaïeken en sarcofagen. De rij voor de ingang van de Vaticaanse Musea is ontmoedigend, maar bij het Palazzo Barberini kun je zonder wachtrij de overzichtelijke expositie met doeken van onder anderen Caravaggio en El Greco bewonderen: de bevallige La Fornarina, de muze van Rafaël, steelt er de show. Het prachtige Palazzo Spada hoefden we ook maar met een handvol bezoekers te delen, maar bij de expositie van de schilderijen waren we snel uitgekeken. De Centrale Montemartini was daarentegen een prettige verrassing: de marmeren Romein-
Een rustig hoekje in Villa Borghese, het bekendste Romeinse stadspark. Naast de gelijknamige Galleria vind je er Villa Giulia met de grootste verzameling Etruskische vondsten in Italië
Het cassetteplafond en de mozaiek in de apsis zijn kenmerkend voor de rijkversierde basiliek San Giovanni in Laterano
Insider
Babs van der Staak (43) Rome-fan (gaat minimaal 1x per jaar)
‘Alleen op zondag ochtend is het Quirinaal, de ambtswoning van de Italiaanse presi dent, open voor het publiek. De entree is €10. Van oktober tot juni woon je om 11.50 uur in de Cappella Paolina gratis een klassiek concert bij.’ www.quirinale.it
se beelden komen er prachtig uit tegen de achtergrond van zwarte machines. Bij Rome denk je niet meteen aan moderne kunst, maar het is er wel degelijk, onder andere in het MACRO, het museum voor hedendaagse kunst. Het kleurrijke plafond en het interieur van het café aan de Via Nizza zijn hier kunstwerken op zich. Ook in de nieuwe vestiging in Testaccio sprak vooral de locatie ons aan: een voormalig abattoir, dat niet alleen herkenbaar is aan de stier op de poort.
Even of eeuwige rust? De Romeinse parken zijn heerlijk om aan de stadse drukte te ontsnappen. Het beroemde park Villa Borghese is een goede keuze, ook vanwege het uitzicht op de vele koepels vanaf het Pinciobalkon. Veel rustiger is de Aventijn, een woonwijk met luxe villa’s. Op de elegante Piazza dei Cavalieri di Malta tuur je door het sleutelgat naar een uniek plaatje: de koepel van de Sint Pieter tussen de bomen. Iets verderop in het park bij de San Bonifacio is het uitzicht veel wijdser en ligt heel Rome aan je voeten. Veel minder bekend is Villa Torlonia, het domicilie van wijlen dictator Mussolini. In het park zijn enkele musea, maar
lunchen op het populaire terras is een groter genot. De sfeer op de protestantse begraafplaats naast de pas gerestaureerde Piramide Cestia is ingetogen. De meeste bezoekers nemen een kijkje bij de graven van de Britse romantische dichters Keats en Shelley. Keats vonden we zo dankzij het monument, maar naar Shelley was het zoeken: op zijn graf ligt alleen een gravure.
Antiek groen Het Colosseum en het Forum Romanum zijn de bekendste monumenten van het Romeinse keizerrijk, maar vaak moet je er in polonaise doorheen. Dat het ook anders kan, blijkt bij de Thermen van Caracalla waar je je in een park waant en bij de tempels van het Forum Boarium, waar de meesten zo langs lopen. Om de hoek bots je op de Arco di Giano en weer een paar straten verder op het Teatro Marcello dat aan het Colosseum doet denken.
Meer weten? Extra tips en praktische informatie vindt u op www.reisgidsplus.nl mei/juni 2015 | Reisgids 11
rome
Van onze expert Kees Verplanke redacteur-onderzoeker
Onze tips Rome OVERNACHTEN We bezochten hotels en B&B’s in San Lorenzo. Onze selectie: 1. Dalmati House Klein hotel met comfortabele, modern ingerichte, ruime kamers. De altijd aanwezige Isaac is erg hulpvaardig. €102 00 39 06 44 64 147 www.dalmatihouse.com
Budgettip 2. B&B Casa
Maplink Vier in mariene stijl ingerichte kraakheldere kamers. Uitstekende prijs-kwaliteitverhouding bij boeken per mail. €86 00 39 37 38 74 38 55 www.casamaplink.com 3. B&B San Lorenzo Rooms In hetzelfde pand als Casa Maplink. Vijf wat donkere maar comfortabele kamers in een appartement. De kamers in het appartement beneden zijn niet aantrekkelijk. €75 00 39 33 96 88 97 18 www.sanlorenzorooms.com
Hotel Laurentia
VERVOER KLM, easyJet, Vueling en Transavia vliegen direct van Amsterdam of Den Haag/Rotterdam naar Rome Fiumicino en Ryanair vanaf Eindhoven naar vliegveld Ciampino. Met een koffer als ruimbagage is easyJet met €143,29 de goedkoopste en KLM met €264 de duurste optie (1821 september; peildatum 17 en 22 april). Bus luchthaven-Termini circa €8 retour, taxi Fiumicino €40-48, Ciampino €30-37. Dagkaart
WEBSITES www.turismoroma.it www.rome-nu.nl www.romasegreta.it www.atac.roma.it
Villa Tolonia
* Vanafprijs tweepersoonskamer inclusief ontbijt
S. Priscilla + S. Agnese catacomben Villa Giulia
NOMENTANO Villa Torlonia
Galleria Borghese MACRO I
S. Maria della Concezione Sint Pieter
Quirinaal Pantheon
Piazza Barberini Termini
S. Maria sopra Minerva
SAN LORENZO
Palazzo Spada Fontana dell Aqua Paola
IA
D
IN
A
V EI
OL
SC
I
I
V
RT
ET
BU
IR
UI
hotel
A VI
R TU
DE
MACRO II
SADEI RAM
VIA
EQ
Caracalla Thermen Piramide Cestia Protestants Kerkhof
TESTACCIO
ZO
EN OR N L NI
A
GHETTO S. Pietro in Vincoli Marcello Theater Colosseum S. Maria in Cosmedin Forum Romanum TRASTEVERE S. Giovanni in Laterano AVENTIJN
D.
Reisgids | mei/juni 2015
PRIJSPEIL Cappuccino €1,30, campari €4, bier (0,4 l) €6, mineraalwater (1 l ) €1-2, glas wijn €3, fles wijn vanaf €10, pizza €7-10, carciofi (artisjok) €6.
A
12
DRINKEN Ciacco & Bacco V d Ramni 28 Wijnlokaal met overheerlijke antipasti en geweldige service: een proefschaal is gratis! SAID V Tiburtina 135 Chocoladewalhalla in oude fabriek. Uitstekend koffiecafé en goed huiselijk, trendy ingericht restaurant met attributen van de chocoladefabriek. Antico Forno ai Serpenti V d Serpenti 122 Topadres voor koffie, buffetontbijt en wijn met een hapje. Bir & Fud V Benedetto Biercafé met oneindige reeks biersoorten en tapkranen in
REISTIJD April, mei, september en oktober zijn verreweg de beste maanden. Juli en augustus zijn erg druk en warm.
EROPUIT Genoemde catacomben en musea €5-8, MACRO (Museum hedendaagse kunst) €13,50, Fietshuur 8 uur €14, scooter (50 cc) €40.
REISGIDS De uitvoerige Capitool Reisgids beviel ons goed (2014, 448 pagina’s, €27). We vonden hierin de meeste minder bekende bezienswaardigheden van ons lijstje. Handig zijn ook de detailplattegronden.
VI
5. Ateneo Garden**** Comfortabel hotel met leren fauteuils in de lounge, een rustige tuin en ruime, in klassieke stijl ingerichte kamers. €150 00 39 90 64 44 00 42 www.ateneorome.com
ETEN Piccolo Molise Via dei Falisci 1b Uitstekend visrestaurant met prijzen die je doen glimlachen. Probeer de tarbot uit de oven! La Mucca Bischera Via degli Equi 56 Levendig restaurant met pizza’s voor een vriendenprijsje en vlees per kilo; sla de huiswijn over! La Limonaia Onweerstaanbaar terrasrestaurant in het park van Villa Torlonia. Porto Fluviale Via del Porto Fluviale 22 Levendig trendy adres voor elk moment van de dag met een bar, een trattoria en een pizzeria; de buffetlunch is een aanrader. Eataly Piazzale XII ottobre 1492 Uithangbord van Italiaanse producten om te shoppen en te eten: voor elke specialiteit is een apart restaurant, 23 in totaal.
openbaar vervoer 24 uur €7, 72 uur €18.
VI
4. Laurentia*** Pas gerenoveerd hotel aan een levendig plein. Huiselijk ingerichte, recent gerenoveerde comfortabele kamers. €138, 00 39 06 44 50 218 www.hotellaurentia.com
Centrale Montemartini
bruisend deel van Trastevere. Gelateria del Teatro V d Coronari 65 Misschien wel het beste ijs van Rome met aparte smaken zoals salie met framboos, chocola en wijn en pompoen met amandel en vijg.
