19-11-2013
Betere zorg door minder psychofarmaca?
Sytse Zuidema, specialist ouderengeneeskunde Hoofd sectie ouderengeneeskunde Afdeling huisartsgeneeskunde UMCG UKON 10 jaar!
19-11-2013
1
Opbouw • Psychofarmaca P h f – Gebruik, werking – Afbouwen in theorie en praktijk
• Psychosociale interventies (incl. muziektherapie) • Uitdagingen voor betere zorg – Nederlands onderzoek – Implementatie
• Conclusie/ Statement voor debat • Epiloog: Wat is er nog meer nodig? 19-11-2013
2
1
19-11-2013
Psychofarmacagebruik neemt af maar niet genoeg Onderzoek Periode
WAALBED-1 2003-2005 N = 1322
WAALBED-2 2006-2008 N=288
MWD1 2008-2009 136 afdelingen (groot en klein)
MWD2 2010-2011 144 afdelingen (groot en klein)
Antipsychotica
37%
33%
28%
29%
Antidepressiva
27%
25%
25%
23%
Anxiolytica
16%
18%
18%
21%
Hypnotica
15%
13%
16%
17%
Antidementie middelen
1%
5%
-
-
Totaal
64%
61%
Verantwoord psychofarmaca gebruik in de praktijk Grote spreiding psychofarmaca gebruik Patientfactoren Omgevingsfactoren Belasting verzorgend personeel
Antipsychotica gebruik (%)
PG afdeling VPH (n=58) Meerzorg VZH (n=13)
100
90
80
70
KAN HET OOK MINDER? 60
50
40
30
20
10
0
2
19-11-2013
Psychofarmaca: Effectiviteit en bijwerkingen • Antipsychotica – Goed onderzoek,, effect beperkt, p , veel bijwerkingen j g
• Anxiolytica: – Slecht onderzocht, veel bijwerkingen
• Antidepressiva (SSRI) – Werkt een beetje – Bijwerkingen Bij ki
• Cholinesterase remmers – Bij LBD/PDD
• Memantine 19-11-2013
– Er was indirect positief bewijs, maar nu 2 negatieve trials
5
Is afbouwen van psychofarmaca mogelijk? WETENSCHAP
Scholing
PRAKTIJK
Medicatie review
Minder psychofarmaca
Psychosociale interventies
•
12% mensen met dementie in het verpleeghuis gebruikt > 2 jr antipsychotica (Wetzels,2010)
•
Medicatiereview niet of niet-systematisch uitgevoerd.
•
Waarom lukt het soms niet? – ‘Waarom zouden we moeten afbouwen, het gedrag is weg, dankzij de pillen, met stoppen krijg je alle problemen weer terug’ – ‘Leuk hoor de begeleiding van de psycholoog, maar wil je echt iets hebben dat werkt, dan moet je toch bij de dokter zijn. Die schrijft tenminste wat voor’. – ‘Voor allerlei goed bedoelde adviezen hebben we helemaal geen tijd’
3
19-11-2013
Reductie psychofarmaca medicatie review + psychosociale interventies •
Cluster RCT
•
2x6 verpleeghuizen (N=350) (N 350)
•
Medicatie review door ouderenpsychiater/ advies aan verpleegkundige voor randomisatie
•
Intensivering psychosocial interventies / belevingsgerichte zorg/ scholing
•
Na 12 maanden: afname antipsychotica 19%
•
Geen verschil in probleemgedrag
(Fossey, BMJ 2006)
Psychosociale interventies • Bewegen • Zintuigactivering: – Snoezelen – Dieren – Clowns – muziek
19-11-2013
8
4
19-11-2013
Muziektherapie bij dementie (RCT) Annemiek Vink
Muziektherapie vs activiteitenbegeleiding Gelijke afname korte termijn agitatie Grotere afname lang termijn neuropsychiatrische symptomen 19-11-2013
9
Clive en Deborah Prisoner of consciousness (BBC) • Componist, dirigent, piano/orgel • Herpes encephalitis • Ziekenhuis, later verpleeghuis • Episodisch geheugen: Inprenting gestoord. Alles voor de eerste keer beleven – 14:10: nu echt wakker – 14:14 nu eindelijk wakker – 14:35 nu helemaal wakker – 21:40 nu werd ik echt voor het eerst wakker ondanks eerdere beweringen 19-11-2013
Oliver Sacks: musicophilia
10
5
19-11-2013
Clive en Deborah • Taal: confabulaties • Lezen: onmogelijk • Semantisch geheugen: – Wie is de koningin: ? – Wie is de premier: ? – Noem eens tien componisten: Händel, Bach, Beethoven, Mozart etc……
• Praxis: P i – Prelude in E groot Wohltemporierte Klavier ging moeiteloos
• Prisoner of Consciousness (0:18-1:40)
19-11-2013
11
Betere zorg door minder psychofarmaca Nederlands onderzoek • PROPER (UMC St Radboud): medicatiereview psychofarmaca bij dementie – Optimalisatie psychofarmaca
• STA OP (LUMC): stapsgewijze analyse en behandeling probleemgedrag (incl. Pijn assessment) – Probleemgedrag reduceren, pijn verminderen, psychofarmaca gebruik verminderen
• GRIP (VUMC): Zorgprogramma voor probleemgedrag – Probleemgedrag reduceren en psychofarmaca gebruik verminderen
19-11-2013
12
6
19-11-2013
Handreikingen en richtlijnen • Richtlijn probleemgedrag (2009/2014) • NVKG richtlijn dementie (2013) • Handreiking antipsychotica (UMCG, 2013) – Expert-based handreiking: – Via Delphi ronde en focusgroepen : Noorwegen, Nederland, Engeland – Adviezen over • Voorschrijven, • diagnostiek, • zorgbehandelplan, • indicatie (criteria voorschrijven), • monitoren van risico’s en bijwerkingen, • stopadviezen, 19-11-2013
• lange termijn behandeling
13
Wet Zorg en Dwang • Vervangt V t BOPZ • Regelt onvrijwillige zorg ongeacht doelgroep of locatie – Vrijheidsbeperkende maatregelen – Gedragsregulerende medicatie
• Nee tenzij • Voorschrijven psychofarmaca kan volgens stappen plan – Interne consultatie: multidisciplinair – Externe consultatie: kaderarts PG/ CCE (SCEM)
19-11-2013
14
7
19-11-2013
Implementeren
GRIP, PROPER, Staop,Handreiking AP,
Uit: Jaarverslag UKON
Implementeren: waar?
UNO-VUmc Universitair Netwerk Ouderenzorg VUmc + 14
UVN-ZH Universitair Verpleeghuis Netwerk Zuid-Holland LUMC + 6
19-11-2013
UNO-UMCG Universitair netwerk Ouderenzorg UMCG +10
UKON Universitair Kenniscentrum Ouderenzorg Nijmegen UMC St Radboud + 13
16
8
19-11-2013
Conclusie • Psychofarmaca te vaak en te lang voorgeschreven • Werkzaamheid beperkt en veel bijwerkingen • Alternatief = psychosociale interventies (en medicatie wanneer absoluut noodzakelijk • Er is veel kennis/ producten beschikbaar • Uitdaging g g is deze te implementeren!! p
19-11-2013
17
Statements • Reductie R d ti en optimalisatie ti li ti van h hett psychofarmaca h f gebruik b ik in i de langdurige zorg is mogelijk! • In het implementeren van beschikbare interventies moet rekening gehouden worden voorkeuren van patiënt, en organisatie.
19-11-2013
18
9
19-11-2013
Wie zijn de eenden? Bewoners, organisaties, interventies • Gemiddelde bewoners • Gemiddelde organisaties • Standaard interventie
19-11-2013
19
BEWONERS
Laat naar bed
2x per week in bad
Rust Beweg en
19-11-2013
Muziek
20
10
19-11-2013
ORGANISATIES
Kleinschalig wonen/ leefgroepen
Familie participatie
Particuliere zorg Richtlijn
Zorg Zonder regels
19-11-2013
21
INTERVENTIES
Medicatie review
Zorgprogramma probleemgedrag
Handreiking antipsychotica Reductie pillen
19-11-2013
Stappen plan
22
11
19-11-2013
Vragen?
19-11-2013
23
12
