Bestuurder zijn is niet vrijblijvend. Ook in België wordt de verantwoordelijkheid van bestuurders met de dag belangrijker. Nieuwe wetgeving en procedures verplichten bestuurders om meer dan ooit bewust te zijn van de aansprakelijkheden waarmee zij geconfronteerd kunnen worden. In de advocatenpraktijk is de bestuurdersaansprakelijkheid de laatste jaren een hot topic. De rol van de bestuurder in het kader van milieuovertredingen, hun solidaire aansprakelijkheid voor fiscale en sociale schulden zijn enkele voorbeelden van de verstrekkende persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder. De strafrechtelijke verantwoordelijkheid die de wetgever koppelde aan bepaalde inbreuken is niet vreemd aan de belangrijkere plaats die het onderwerp van bestuurdersaansprakelijkheid inneemt. Hieronder overlopen wij enkele misverstanden die bestuurders wel eens aanhalen om te stellen dat hun aansprakelijkheid niet in het gedrang kan komen.
De vennootschap cq de aandeelhouder betaalt.
Het principe is inderdaad dat de bestuurder niet persoonlijke gebonden is door de verbintenissen die hij in naam en voor rekening van de vennootschap aangaat. Dit geldt echter enkel voor vennootschappen met rechtspersoonlijkheid zoals de NV, de BVBA en de CVBA, en op voorwaarde dat de bestuurder zijn opdracht zoals een normaal en zorgvuldig bestuurder uitoefent. Een bestuurder die een bestuurdersmandaat opneemt zal dan, om het financiële risico van zijn bestuursmandaat in te perken, aandeelhouders dan wel de vennootschap verzoeken om, in geval van aansprakelijkheid, de rekening te betalen. Deze oplossing is niet zaligmakend. De aansprakelijkheid zelf blijft bestaan, in het bijzonder voor wat betreft de eventuele strafrechtelijke aansprakelijkheid van de bestuurder. Bovendien zal de bestuurder enkel kunnen genieten van zijn vrijwaring door de aandeelhouders, in de mate dat deze laatste nog (voldoende) solvabel zijn.
Ik ben verzekerd.
Bestuurdersaansprakelijkheidsverzekeringen zijn vandaag de dag meer en meer ingeburgerd. In principe zal de vennootschap een verzekering kunnen afsluiten ten voordele van haar bestuurders en bij uitbreiding feitelijke bestuurders, mandatarissen en andere leden van het hoogste management. Daarbij is het van belang dat in de verzekeringspolis nauwgezet wordt nagegaan welke fouten gedekt zijn onder de polis. Alleszins zal geen dekking verleend worden in geval van opzet of in geval van strafrechtelijke aansprakelijkheid. Op te merken is eveneens dat de gangbare bestuurdersaansprakelijkheidspolissen in België enkel dekking zullen verlenen voor vorderingen die gemeld zijn tijdens de geldigheidsduur van de polis. Zoals bij elke verzekeringspolis dient de omvang van de dekking voldoende te zijn. In de regel zal er een plafonnering voorzien zijn door de verzekeraar per
schadegeval en per jaar.
Ik heb tegengestemd/Ik heb niet deelgenomen aan de stemming.
Als bestuurder, althans in de NV, maakt men deel uit van de Raad van Bestuur. Het principe daarbij is dat de Raad van Bestuur als college optreedt hetgeen leidt tot een gezamenlijke hoofdelijke van alle bestuurders. De stelling, “ik heb geen aansprakelijkheid aangezien ik niet heb gestemd (of tegen heb gestemd)” is slechts gedeeltelijk waar. Teneinde te ontsnappen aan de aansprakelijkheid zal de bestuurder immers slechts niet gehouden zijn tot deze hoofdelijke aansprakelijkheid indien dat de drie wettelijke voorwaarden vervuld zijn. Deze voorwaarden zijn, samengevat,: (i) niet hebben deelgenomen aan de inbreuk (tegenstemmen of afwezig zijn ter bestuursvergadering, (ii) geen schuld treffen (bijvoorbeeld niet ongerechtvaardigd afwezig zijn) en (iii) de overtreding aanklagen op de eerstvolgende Algemene Vergadering van de vennootschap. Het is slechts in deze omstandigheden dat een bestuurder kan ontsnappen aan zijn gezamenlijke aansprakelijkheid. De rechtbanken hebben al geoordeeld dat, wanneer men bestuurder is, men zijn taak effectief dient uit te oefenen. Het opnemen van een bestuursmandaat en op systematische wijze afwezig zijn op Raden van Bestuur is op zich reeds een grond van aansprakelijkheid. De rechtbank stelde zo onder meer dat “om zijn taak naar behoren uit te oefenen, moet de bestuurder zich, overeenkomstig zijn opdracht, met het beleid van de vennootschap inlaten”. Dit houdt in dat hij op geïnformeerde wijze moet deelnemen aan vergaderingen, beraadslagingen en de besluitvorming van de Raad van Bestuur. De bestuurder mag geen bestuurder “op papier” blijven.
Ik ben een onafhankelijke/ niet- uitvoerende bestuurder.
De bestuurder die wordt aangesteld omwille van zijn onafhankelijkeheid (nietgebondenheid van de aandeelhouder en geen deel uitmakend van het management) heeft echter geen ander statuut op het gebied van aansprakelijkheid dan zijn collega bestuurders die wel een uitvoerende taak hebben binnen de vennootschap.
Ik ben loyaal ten aanzien van de aandeelhouder.
Veelal hebben bepaalde groepen aandeelhouders het recht bedongen om een bestuurder te mogen voordragen zogenaamd om hun belangen te vertegenwoordigen in de Raad van Bestuur. Belgische rechtspraak weigert echter te aanvaarden dat een bestuurder louter een beslissing van de aandeelhouder mag uitvoeren. Bestuurders dienen daarentegen steeds, of minstens eveneens, te handelen in het belang van de vennootschap waarin zij bestuurder zijn. In dezelfde zin aanvaardt de rechtspraak niet dat een bestuurder zou optreden voor een stroman, met name een persoon die in werkelijkheid de beslissingen neemt, doch zelf niet het bestuursmandaat waarneemt. De rechtspraak zal in regel de genoemde bestuurder aansprakelijk achten voor zijn daden of nalaten.
De Algemene Vergadering heeft mij kwijting verleend.
Conform het Wetboek Vennootschappen dient de Algemene Vergadering zich jaarlijks uit te spreken over de kwijting van bestuurders. Dit wil zeggen dat de aandeelhouders, met name de vennootschap, de bestuurders al dan niet te kennen geeft dat zij hun bestuursmandaat correct hebben uitgeoefend en dat de vennootschap derhalve hen aansprakelijk zal stellen voor de uitoefening van hun mandaat. Een veel voorkomende misvatting bij menig bestuurder is dat deze kwijting door de Algemene Vergadering van aandeelhouders hem inderdaad vrijstelt van iedere latere aansprakelijkheidsstelling. Kwijting zal immers louter betrekking hebben op de aansprakelijkheid van de bestuurder ten aanzien van de vennootschap en niet aansprakelijkheid ten aanzien van derden met inbegrip de overheden. Verder zal de vermeende spitsvondige bestuurder zich niet op de kwijting kunnen beroepen indien aan de Algemene Vergadering de ware toestand van de stand van zaken verborgen werd gehouden (onjuiste weergave van de jaarrekening of weglatingen in de jaarrekening).
Ik handel via mijn managementvennootschap.
Omwille van verschillende redenen, waaronder fiscale redenen, figureren managementvennootschappen meer en meer als bestuurder. Het gebruik maken van een managementvennootschap is echter geen adequaat middel om te ontsnappen aan bestuurdersaansprakelijkheid. De Belgische wetgeving verplicht immers een rechtspersoon die optreedt als bestuurder om een vaste vertegenwoordiger aan te duiden. Deze vertegenwoordiger zal zich niet kunnen verschuilen achter zijn vennootschap nu hij aansprakelijk zal zijn alsof hij ten persoonlijke titel het mandaat van bestuurder uitoefent. *
*
*
Besluitend wensen wij aldus de lezer attent te maken dat het opnemen van het bestuurszitje een actieve en aandachtige opvolging vereist. De administratieve opvolging, met name de notulering van de Raden van Bestuur, en de organisatie van de verantwoordelijkheden zijn dan ook van primair belang. In dat kader kan het aangewezen zijn een goed delegatieplan op te stellen waarbij men bepaalde taken delegeert aan de meest geschikte personen (waarbij echter de bestuurder wel nog steeds de nodige rapportering en controlemechanismen inbouwt.) Voor meer informatie: Yves Lenders, partner (
[email protected]) Peter De Ryck, partner (
[email protected]) www.lydian.be Deze bijdrage verstrekt enkel algemene informatie en houdt geen juridisch advies in. Elke situatie is specifiek, mede in functie van de gekozen vennootschapsvorm. Laat u informeren door specialisten.
