Beroepencluster. Hovenier aanleg parken en tuinen Ploegbaas aanleg parken en tuinen. Sector Land- en tuinbouw

Brussel, februari 2007

Beroepencluster Hovenier aanleg parken en tuinen Ploegbaas aanleg parken en tuinen Sector Land- en tuinbouw Subsector Aanleg en onderhoud van parken en tuinen Cluster Aanleg parken en tuinen

In samenwerking met EDUplus

Beroepencluster aanleg parken en tuinen

De infobank over beroepenstructuren en beroepsprofielen kan worden geraadpleegd op de SERV-website: www.serv.be, via de link beroepsprofielen. © Het copyright over de SERV-beroepsprofielen hoort toe aan de SERV. Gebruik van gegevens en tekst is toegestaan mits een correcte bronvermelding. WD/2007/4665/2 SERV l Wetstraat 34-36 l 1040 Brussel l Tel: 02.20.90.111 l Fax: 02.21.77.008 l [email protected] l www.serv.be

2


Inhoud Inhoud .................................................................................................................................... 3 Inleiding ................................................................................................................................. 5 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5.

Afbakening en omschrijving....................................................................................... 6 Domein ......................................................................................................................... 6 Proces .......................................................................................................................... 7 Afbakening.................................................................................................................... 8 Beroepsinhoud............................................................................................................ 13 Doorgroeimogelijkheden ............................................................................................. 19

2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.7.1 2.7.2 2.7.3 2.7.4 2.7.5 2.7.6

Taken en Competenties ............................................................................................ 20 Plannen en organiseren van het werk ......................................................................... 23 Voorbereiden van de werkzaamheden ........................................................................ 24 In- en uitladen van de bestelwagen/vrachtwagen ........................................................ 25 Instaan voor het vervoer naar de werf ......................................................................... 26 Rooien van de bestaande beplanting en verwijderen van bestaande infrastructuur ..... 26 Uitvoeren van de grondwerken.................................................................................... 28 Uitvoeren van de infrastructuurwerken ........................................................................ 31 Aanmaken van bouwspecie ................................................................................... 31 Aanleggen van een oprit/pad ................................................................................. 32 Aanleggen van een vijver....................................................................................... 33 Omheinen van het terrein....................................................................................... 34 Plaatsen van geprefabriceerde elementen ............................................................. 34 Plaatsen en monteren van houten elementen: parken tuinpoorten, pergola’s, carports, speeltoestellen, zandbak,… .................................................................... 35 2.7.7 Aanleggen van siergrind ........................................................................................ 36 2.8. Verbeteren van de grond............................................................................................. 36 2.9. Nivelleren van de grond .............................................................................................. 37 2.10. Aanplanten.................................................................................................................. 38 2.10.1 Voorbereiden van het plantmateriaal...................................................................... 38 2.10.2 Planten .................................................................................................................. 39 2.11. Aanleggen van het gazon............................................................................................ 40 2.12. Afwerken van het terrein ............................................................................................. 41 2.13. Onderhoud en schoonmaken van het materieel .......................................................... 42 2.14. Opbouwen van eigen deskundigheid........................................................................... 43 2.15. Aansturen van de teamleden....................................................................................... 44 2.16. Omgaan met klanten ................................................................................................... 45

3


2.17. Rapporteren ................................................................................................................ 46 2.18. Controleren ................................................................................................................. 47 2.19. Werkadministratie doen............................................................................................... 48 2.20. Milieu .......................................................................................................................... 48 2.21. Welzijn op het werk ..................................................................................................... 48 2.21.1 Instaan voor welzijn op het werk ............................................................................ 49 2.22. Beginnende beroepsbeoefenaar ................................................................................. 56 3. 3.1. 3.1.1 3.1.2 3.2. 3.3.

Competenties ............................................................................................................ 57 Algemene beroepskennis ............................................................................................ 57 Aanleg parken en tuinen ........................................................................................ 57 Welzijn op het werk................................................................................................ 61 Sleutelvaardigheden ................................................................................................... 65 Specifieke vereisten .................................................................................................... 69

4.

Bijzondere arbeidsomstandigheden ........................................................................ 69

5.

Arbeidsorganisatie.................................................................................................... 70

6.

Knelpunten ................................................................................................................ 71

7. 7.1. 7.2.

Toekomstige evoluties.............................................................................................. 72 Algemeen.................................................................................................................... 72 Taken en competenties ............................................................................................... 73

8. 8.1. 8.2.

Beroepenfiche ........................................................................................................... 74 Hovenier aanleg.......................................................................................................... 74 Ploegbaas aanleg ....................................................................................................... 76

9.

Verklarende woordenlijst.......................................................................................... 78

Lijst van organisaties en bedrijven die werden uitgenodigd op de conferenties ‘aanleg parken en tuinen’ ......................................................................................... 79 Bijlage .................................................................................................................................. 80 1.

Werken met arbeidsmiddelen ................................................................................... 80

2.

Transporteren, verplaatsen, tillen en heffen ........................................................... 81

3.

Werken met producten met gevaarlijke eigenschappen ......................................... 82

4.

Werken in de hoogte ................................................................................................. 83

Bronnen – Literatuurlijst ..................................................................................................... 84

4


Inleiding In dit profiel wordt de beroepencluster ‘aanleg van parken en tuinen beschreven. Deze cluster bestaat uit de beroepen “hovenier aanleg parken en tuinen” en “ploegbaas aanleg parken en tuinen”. In Hoofdstuk 1 bakenen we de cluster aanleg van parken en tuinen af. Op de eerste plaats wordt het domein van de subsector aanleg van parken en tuinen verkend. Daarna volgt een afbakening voor de verdere uitwerking van de cluster. Er wordt aangeduid hoe deze cluster precies zal worden opgevat, wat eronder kan worden verstaan en wat niet. Vervolgens wordt de beroepsinhoud nader omschreven. Een laatste paragraaf is gewijd aan de doorgroeimogelijkheden. In Hoofdstuk 2 komen we tot de eigenlijke kern van de cluster. Wij gaan dieper in op de taken en competenties van de hovenier en ploegbaas binnen de aanleg van parken en tuinen. Het doel van de gedetailleerde takenanalyse is het detecteren van de onderliggende competenties die vereist zijn voor de uitoefening van de beroepen. We wensen er nu reeds de aandacht op te vestigen dat deze beroepsprofielen slaan op de doorsnee beroepsuitoefening. Hierbij maken we abstractie van verschillen die kunnen voorkomen naargelang het tuinaannemingsbedrijf. In de tabellen wordt tevens aangeduid welke activiteiten een beginnende beroepsbeoefenaar uitvoert en over welke competenties hij moet beschikken na het volgen van een basisopleiding. In hoofdstuk 3 komt een overzicht van de vereiste competenties aan bod. Er wordt een overzicht gemaakt van de beroepskennis en de sleutelvaardigheden die noodzakelijk zijn om de beroepen te kunnen uitvoeren. Hoofdstuk 4 vermeldt de bijzondere arbeidsomstandigheden die met het uitoefenen van de beroepen gepaard gaan. De mate waarin het werk kan leiden tot lichamelijke en psychische belasting en mogelijke voorzorgsmaatregelen worden beschreven. De arbeidsorganisatie waarmee de hovenier en de ploegbaas aanleg parken en tuinen te maken krijgen, bespreken we in hoofdstuk 5. Hierbij wordt weer abstractie gemaakt van de eigenheid van elk tuinaannemingsbedrijf. Hoofdstuk 6 behandelt de knelpunten die voor deze beroepencluster worden aangetroffen.

5


Wat de toekomstige evoluties voor de beroepen in deze beroepencluster betreft, verwijzen we naar hoofdstuk 7. “In verband met de leesbaarheid van de tekst is er voor gekozen om de mannelijke vorm te gebruiken. Waar hij of hem staat wordt uiteraard ook zij of haar bedoeld.”

1. Afbakening en omschrijving 1.1. Domein De beroepsbeoefenaars die zich bezig houden met het aanleggen en onderhouden van parken en tuinen vinden we terug in 2 soorten bedrijven: private bedrijven en overheidsdiensten. De private bedrijven situeren zich in de sector land- en tuinbouw. De sector land- en tuinbouw is gespreid over 3 paritaire comités namelijk PC 132 (paritair comité voor de ondernemingen van technische land- en tuinbouwwerken), PC 144 (paritair comité voor de landbouw) en PC 145 (paritair comité voor het tuinbouwbedrijf) Het paritair comité voor het tuinbouwbedrijf (PC 145) bestaat uit volgende subcomités1:

ondernemingen in de bloementeelt (PC 145.01) ondernemingen in de druiventeelt (PC 145.02) ondernemingen in de boomkwekerij (PC 145.03) ondernemingen voor het inplanten en onderhouden van parken en tuinen (PC 145.04) ondernemingen in de fruitteelt (PC 145.05) ondernemingen in de groenteteelt en teelt van tuinbouwzaden (PC 145.06) ondernemingen in paddenstoelen- en truffelteelt (PC 145.07) ondernemingen voor besproeiingen in het tuinbouwbedrijf (PC 145.08)

De private bedrijven2 die deze beroepsbeoefenaars tewerkstellen vallen onder het paritair subcomité 145.04 “ondernemingen voor het inplanten en onderhouden van parken en tuinen”. Dit paritair subcomité omhelst de ondernemingen die hun activiteiten in het aanleggen en/of onderhouden van parken, tuinen, sportterreinen, recreatieterreinen, groene zones, begraafplaatsen met inbegrip van begraafplaatsen van vreemde militairen hebben3. De private groenvoorziening overheidsinstellingen.

vindt

zowel

plaats

bij

particulieren,

bedrijven

als

Het gaat hierbij om niet in het Staatsblad gepubliceerde subcomités die voor een betere werking van het paritair comité zijn opgericht 2 Deze ondernemingen krijgen doorgaans de naam “tuinaannemingsbedrijf”. In het vervolg zal de term tuinaannemingsbedrijf gehanteerd worden. 3 Wanneer gesproken wordt van aanleg van parken en tuinen dan worden alle terreinen zoals vermeld bedoeld. 1

6


Ook binnen de openbare sector4 treffen we groenvoorziening aan. Dit is doorgaans de verantwoordelijkheid van de openbare groendienst. Deze dienst staat vooral in voor het onderhoud van de eigen openbare groene ruimtes: openbare parken en tuinen, rotondes, wegbermen, gemeentelijke sportterreinen, begraafplaatsen, … . Aanleg wordt vaak uitbesteed aan private tuinaannemingsbedrijven. Wat dient nu precies te worden verstaan onder aanleg en onderhoud van parken en tuinen? Onder het aanleggen van parken en tuinen moet het verwezenlijken van een tuinontwerp worden verstaan. Hierbij wordt een totaal nieuw ontwerp gecreëerd en uitgewerkt of een bestaande tuin of park veranderd. Onder onderhoud van parken en tuinen moet het in zijn initieel doel bestendigen van een bestaande tuin of park worden verstaan. Het onderhoud zorgt er voor dat de beplantingen, gazon, constructieve elementen, … net en verzorgd gehouden worden in de aangelegde parken en tuinen. Wat de private sector betreft zijn de beroepsbeoefenaars werkzaam in de aanleg van parken en tuinen aan te treffen in zowel kleine (met minder dan 10 mensen in dienst) als in middelgrote (meer dan 10 en minder dan 50) ondernemingen. Er zijn een heel beperkt aantal grote spelers op de markt (rond de 50 werknemers en soms meer). De beroepsbeoefenaars werkzaam binnen de openbare groendienst komen terecht in zowel grote als kleine steden en gemeenten, provincies als afdelingen van de Vlaamse Gemeenschap. De grootte van deze openbare groendiensten kan gaan van enkele individuen tot diensten van meer dan honderd.

1.2. Proces Het aanleggen van een park of tuin is meestal een proces die bestaat uit verschillende stappen. Het is reëel dat enkele van de onderstaande stappen worden overgeslagen in de aanloop naar de aanleg. Om volledig te zijn worden al de mogelijke stappen hier even kort toegelicht. De eerste stap is het contact tussen de klant en de tuinarchitect. Tijdens dit gesprek wisselen beiden hun visie op tuinen/parken/recreatieterreinen/… uit. Het is een aftoetsen van beide partijen of er een samenwerking mogelijk is. Na dit eerste contact volgt meestal een voorafbespreking. Tijdens de voorafbespreking wordt door de tuinarchitect gepeild naar de effectieve wensen van de klant. Op dit moment is het zijn taak om zoveel mogelijk informatie te verzamelen om een gepast ontwerp te kunnen opstellen. Er wordt vooral gepeild naar het uitzicht/stijl die de klant wenst van het aan te leggen terrein, het budget, de infrastructuur, … .

4

Steden en gemeenten, provincies en de Vlaamse Gemeenschap

7


Met de informatie bekomen in de voorgaande 2 gesprekken wordt door de tuinarchitect rekening gehouden bij het ontwerpen van zijn eerste voorontwerp. Met dit voorontwerp wordt naar de klant gestapt. In deze fase wordt bekeken of het voorontwerp strookt met de wensen van de klant en indien niet gebeuren hier nog wat aanpassingen aan. Deze aanpassingen worden uiteindelijk gegoten in een definitief voorontwerp. Bij het ontwerpen van het definitief voorontwerp wordt het perceel nogmaals definitief opgemeten zodat de werkelijkheid aansluit bij de bekomen informatie die vermeld staat op het bouwplan van het huis. Bij het goedkeuren van de klant start de tuinarchitect met het opstellen van de detailplannen. Deze bestaan onder andere uit een gedetailleerd plan met alle planten, plannen waar niveauverschillen op staan, de ondergrondse leidingen, … . Met deze plannen kan de klant nu naar een tuinaannemingsbedrijf stappen om deze uit te voeren.

1.3. Afbakening De aanleg start met de werkzaamheden nadat het tuinontwerp al is opgesteld door een tuinarchitect. Voor bijkomende uitleg verwijzen we naar de beroepsinhoud (1.4.) Er zijn 3 types van tuinaannemingsbedrijven: zij die actief zijn in het onderhoud, zij die actief zijn in de aanleg en tuinaannemingsbedrijven die beide activiteiten uitvoeren. De tuinaannemingsbedrijven die beide activiteiten aanbieden zijn in de praktijk bijna altijd opgesplitst in aanlegploegen en onderhoudsploegen. De reden voor deze opsplitsing is tweeledig:

Het verschillend doel van beide activiteiten. Zoals reeds aangehaald werd in het domein (1.1) streven beide activiteiten een ander doel na. De aanleg streeft de verwezenlijking van een ontwerp na. Onderhoud heeft tot doel deze realisatie te begeleiden en net te houden doorheen de jaren.

De verschillen in competentievereisten. Om een tuin of park te onderhouden heeft men andere competenties nodig dan om een ontwerp te realiseren tijdens de aanleg. Ook tijdens de interviews werd dit bevestigd. Iemand die een tuin/park kan onderhouden zal daarom niet noodzakelijk in staat zijn om een ontwerp te realiseren en omgekeerd.

Hieronder is een organigram opgenomen als voorbeeld van een tuinaannemingsbedrijf die de beide activiteiten aanbiedt.

8


Figuur 1: Organigram van een doorsnee tuinaannemingsbedrijf

Zaakvoerder

Aanleg

Onderhoud

Meestergast

Meestergast

Ploegbaas

Hovenier

Hovenier

Ploegbaas

Hovenier

Hovenier

Ploegbaas

Hovenier

Hovenier

Ploegbaas

Hoevenier

Hovenier

Het aantal mensen dat binnen deze ploegen tewerkgesteld zijn is afhankelijk van de grootte en de arbeidsorganisatie van het bedrijf. Gemiddeld gaat het om ploegen die bestaan uit 2 à 3 mensen. Omwille van bovenstaande redenen kunnen we spreken van 2 grote activiteiten/clusters binnen de groenvoorziening: aanleg en onderhoud. Twee beroepen: hovenier en ploegbaas Zo onderscheiden we binnen de clusters 2 beroepen hovenier en ploegbaas. We kiezen er voor dit onderscheid te maken op basis van verschillende niveaus qua taken en verantwoordelijkheden tussen de verschillende beroepsbeoefenaars. Als we de beroepen in hun meest zuivere vorm bekijken, abstractie makend van de mogelijke bedrijfsspecifieke invulling, zien we immers een duidelijk te omschrijven verschil in de samenstelling van het takenpakket (en bijhorende competenties ) en in de verantwoordelijkheid. Het onderscheid op basis van de samenstelling van het takenpakket (en bijhorende competenties) tussen de hovenier en de ploegbaas. De hovenier voert alle taken die bij de aanleg aan bod komen gaande van grondwerken tot het afwerken van het terrein. Hij krijgt hiervoor richtlijnen van de ploegbaas, maar voert de taken wel zelfstandig uit. Door de jaren heen ontwikkelen hoveniers vaak een welbepaalde specialiteit waar ze een grotere verantwoordelijkheid in krijgen. De ploegbaas voert deze taken ook uit maar heeft hierin een meer sturende rol en zal het voortouw nemen voor taken die een doorgedreven kennis vergen Hij berekent hoeveelheden, oppervlaktes, leest en interpreteert de matenplannen op het terrein. Daarnaast geeft hij de

9


hoveniers ook de richtlijnen hoe ze hun operationele taken moeten uitvoeren en controleert hij hun prestaties. De ploegbaas daarentegen zal het voortouw nemen in de taken die een doorgedreven kennis vereisen. Het onderscheid op het vlak van verantwoordelijkheid tussen hovenier en ploegbaas. Verder is er een onderscheid op het vlak van verantwoordelijkheid. Zo is de ploegbaas verantwoordelijk voor andermans werk namelijk dit van de hovenier. Naast de verantwoordelijkheid over het werk van de hovenier is de ploegbaas ook verantwoordelijk voor de volledige afhandeling van de werkzaamheden op het terrein en de daarbijhorende planning om alles binnen de vooropgestelde termijn rond te krijgen. Beroepencluster: Een gemeenschappelijke sokkel aan taken en competenties en contextgegevens In functie van een grotere transparantie onder meer voor de structurering van het opleidingsaanbod, HRM-beleid,… willen we in dit document de zuivere vorm van de diverse beroepen beschrijven. Toch bestaat er een inhoudelijke verwantschap tussen de beroepen. Omwille van onderstaande redenen, die deels ook al werden aangehaald, beschouwen we deze beroepen dan ook als een beroepencluster en worden ze daarom samen in één document beschreven. Enerzijds is er een grote gemeenschappelijke sokkel aan taken en competenties omdat de beroepen hovenier aanleg en ploegbaas aanleg in wezen beiden op hetzelfde doel gericht zijn namelijk het aanleggen van een park of tuin of het onderhouden van een park of tuin. Tevens is er sprake van competentieopbouw. Een ploegbaas moet respectievelijk de hovenier begeleiden en controleren. Hiervoor moet de ploegbaas over de competenties beschikken van de hovenier, maar niet omgekeerd. Anderzijds zijn er veel gelijkenissen op het gebied van de context waarin ze werken (het onderhoud of de aanleg). Deze gelijkenissen op het gebied van de context hebben betrekking op de arbeidsorganisatie, arbeidsomstandigheden, knelpunten en toekomstige evoluties omdat ploegbaas en hovenier binnen de aanleg meestal samen aan te treffen vallen binnen een tuinaannemingsbedrijf net zoals ploegbazen en hoveniers binnen het onderhoud. Samenvattend: De verschillen zijn zoals gesteld terug te brengen tot verschillen in samenstelling van het takenpakket en verschillen in verantwoordelijkheid. Maar omwille van de bovengenoemde gelijkenissen worden de beide beroepen in één cluster opgenomen. Dit moet het voor de lezer duidelijk maken wat nu net de verwantschappen zijn en waar de cruciale verschillen liggen.

10


Welke beroepen worden beschreven in de cluster aanleg parken en tuinen? 1. De hovenier aanleg parken en tuinen Courante synoniemen voor ‘hovenier aanleg parken en tuinen’ zijn ‘tuinarbeider aanleg parken en tuinen’, ‘tuinman aanleg parken en tuinen’ en ‘tuinier aanleg parken en tuinen’. 2. De ploegbaas aanleg parken en tuinen Voor ‘ploegbaas aanleg parken en tuinen’ wordt ook wel de volgende naam gebruikt ‘werfleider aanleg parken en tuinen’. Welke beroepen en activiteiten die nauw aanleunen bij bovenstaande beroepen zitten niet in de cluster? Volgende beroepen leunen nauw aan bij de bovenstaande beroepen maar worden niet opgenomen in deze cluster. 1. Zaakvoerder van het tuinaannemingsbedrijf Aan het hoofd van een tuinaannemingsbedrijf binnen de aanleg staat een zaakvoerder die meestal het diploma van tuinarchitect of tuinaannemer heeft. Er vallen 2 types van zaakvoerders te onderscheiden op basis van het al of niet meewerken op het terrein. De zaakvoerder die niet aanwezig is op het terrein is iemand die het bedrijf runt zoals ieder ander bedrijf. Hij dient net als iedere zaakvoerder op de hoogte te zijn van de sectorspecifieke aangelegenheden en reglementeringen. Daarnaast heeft hij bijkomend de verantwoordelijkheid om het bedrijfsbeheer van het tuinaannemingsbedrijf tot taak te stellen. Dit type van zaakvoerder valt dus nauwelijks te onderscheiden van de zaakvoerder die we aantreffen in andere sectoren. Steunend op het transversale karakter van het beroep van zaakvoerder, wordt deze dan ook buiten beschouwing gelaten in deze beroepencluster en niet nader behandeld. Verder wordt ook nog een 2de type van zaakvoerder aangetroffen nl. de “meewerkende”. Hij runt niet alleen zijn zaak, maar is ook op het terrein actief; een goed voorbeeld hiervan vormen de zelfstandigen met het diploma van tuinaannemer. Op het terrein voeren zij exact dezelfde taken uit op het terrein die een meestergast voor zijn rekening neemt in een grote organisatie of een ploegbaas in een kleinere organisatie. Er kan dus gesteld worden dat deze “meewerkende zaakvoerder” op het terrein zelf samenvalt met het beroep van ‘meestergast aanleg parken en tuinen’ of ‘ploegbaas aanleg parken en tuinen’ afhankelijk van de grootte van de organisatie. Omwille van deze overlap in taken wordt de “meewerkende zaakvoerder”

11


niet aanzien als een apart beroep maar valt het dus samen met het beroep van “meestergast/“ploegbaas”. 2. De meestergast De meestergast treft men hoofdzakelijk aan in grote tuinaannemingsbedrijven. Het is de persoon die de verschillende ploegen coördineert en op elkaar afstemt. Hij coördineert ook de werkzaamheden waarbij externe onderaannemers aanwezig zijn. Meestal is hij verantwoordelijk voor een van de 2 aanwezige activiteiten (onderhoud of aanleg) binnen het tuinaannemingsbedrijf. De meestergast binnen een tuinaannemingsbedrijf kan je vergelijken met een afdelingsverantwoordelijke in andere sectoren. Wegens het transversale karakter is dit beroep niet opgenomen in deze cluster. 3. De tuinarchitect De tuinarchitect wordt buiten beschouwing gelaten omdat zijn beroepstaken zich vooral situeren voor er met de aanleg op de werf van start kan worden gegaan. Een tuinarchitect die zelf instaat voor de uitvoering van de aanleg, valt samen met de zaakvoerder van een tuinaannemingsbedrijf. 4. Kraanwerk en kraanman Vooral tijdens de grondwerken en graafwerken wordt wel eens beroep gedaan op een kraan of kleine graafmachine afhankelijk van de grootte van het terrein. Voor grote graafwerken komt het voor dat men een kraanman (als loonwerker) inhuurt om de grondwerken uit te voeren. Het kraanwerk en het beroep van kraanman worden dan ook niet in dit profiel behandeld. Het graafwerk met een kleine graafmachine wordt wel weerhouden in deze cluster. Deze kan zowel door een ploegbaas als hovenier bestuurd worden. 5. Specialistische beroepen en deeltaken Wanneer een tuinaannemingsbedrijf vooral werkzaamheden in de aanleg in parken en tuinen uitvoert kan het wel eens gebeuren dat het voor bepaalde deeltaken specialisten tewerkstelt en dit meestal in onderaanneming. Het gaat hierbij om:

de beroepsbeoefenaars die enkel zwembaden of zwemvijvers aanleggen in parken en tuinen, -beroepsbeoefenaars die enkel gespecialiseerde tuinen (bijvoorbeeld museumtuin, collectietuinen,…) aanleggen

plaatsing van tuinhuisjes aanleg van beregeningsystemen aanleg van drainage met sleufgraafmachines en drainagemachines groendaken (daktuinen)

12


6. Beroepsbeoefenaars aanleg van de openbare groendienst Openbare groendiensten zijn hoofdzakelijk actief in het onderhouden van het openbaar groen. De aanleg wordt meestal uitbesteed aan externe private tuinaannemingsbedrijven. Enkel grote steden en gemeenten hebben enkele beroepsbeoefenaars in dienst die fulltime instaan voor de aanleg van openbaar groen. Provinciale groendiensten of de groendienst van de Vlaamse Gemeenschap hebben dan weer beroepsbeoefenaars in dienst die hoofdzakelijk heel gespecialiseerd groen aanleggen zoals museumtuinen, unieke rozentuinen, arboreta,… . Wegens de beperkte, vaak heel specifiek gespecialiseerde aanleg en het niet algemeen voorkomend karakter vallen deze beroepsbeoefenaars van de openbare groendiensten buiten dit profiel.

1.4. Beroepsinhoud De aanleg van een tuin/park/recreatieterrein,… bestaat niet uit een perfect afgelijnd stappenplan. Toch kunnen er grote lijnen getrokken worden in de aanleg. De taken die de beide beroepsbeoefenaars uitvoeren tijdens de aanleg worden hier beschreven. Alvorens in te gaan op de beroepsinhoud van de verschillende beroepen binnen deze cluster is het aangewezen om nogmaals de aandacht te vestigen op het feit dat er binnen deze cluster sprake is van competentieopbouw. Zo wordt van een ploegbaas verondersteld dat hij het takenpakket van een hovenier ook kan uitvoeren en effectief uitvoert indien nodig. De ploegbaas is een meewerkende leidinggevende.

Verplaatsing van en naar de werf Dagelijks laden de hoveniers het materieel en de grondstoffen. De ploegbaas kijkt na of alles correct ingeladen is. Vervoer van en naar de werf gebeurt door de persoon die in het bezit is van het geldige rijbewijs. Voorbereiden van de werkzaamheden Elke stap binnen het aanleggen van een terrein wordt door de hovenier en de ploegbaas voorbereid. Het voorbereiden van de werkzaamheden voor een hovenier situeert zich op het niveau van de uit te voeren taak; het voorbereidingswerk van de ploegbaas situeert zich op de hele dagtaak of de volledige aanpak van alle werkzaamheden op het terrein. De ploegbaas en hovenier berekenen de nodige hoeveelheid grondstoffen en het nodige materieel, lezen en interpreteren de verschillende plannen en volgen het bestek van de aanleg. Bij het berekenen van de nodige hoeveelheid materiaal moeten ze kwantiteiten, volumes en oppervlaktes kunnen berekenen. Het plan op het terrein uitmeten, vormen uittekenen en uitzetten gebeurt hoofdzakelijk door de ploegbaas met assistentie van de hovenier. Tijdens het rooien van het

13


terrein worden ook, hoofdzakelijk door de ploegbaas, de nutsvoorzieningen die doorheen het aan te leggen terrein lopen (boven- of ondergronds) in kaart gebracht alvorens dat de grondwerken aangevat worden. Soms komt het voor dat men tijdens de werkzaamheden plots met een probleem geconfronteerd wordt die de verdere aanleg bemoeilijkt. Dan is het de taak van de ploegbaas hierin een beslissing te nemen en indien nodig (wanneer zaken buiten het bestek vallen) hiervoor te overleggen met de zaakvoerder of tuinarchitect. Rooien van het terrein Om een ontwerp te verwezenlijken moet het terrein vaak teruggebracht worden tot een kale vlakte. De eventueel bestaande begroeiingen, gazon en aanwezige constructieve elementen worden door de ploegbaas en de hovenier verwijderd en gesorteerd naar soort in functie van de afvalverwerking. De persoon die door de zaakvoerder is aangesteld om bestrijdingsmiddelen te hanteren zal bij het rooien van het terrein bestrijdingsmiddelen gebruiken om overbodige beplanting en onkruid te verwijderen. Bestaande beplanting die men verder in de nieuwe tuin/park/recreatieterrein… wenst te integreren worden door de hovenier en de ploegbaas voorlopig op een andere plaats ingetafeld5. Grondwerken Na het rooien vangen de grondwerken aan. Hierbij is er een wisselwerking aanwezig tussen de ploegbaas, hovenier en de kraanman. Het terrein wordt frequent met een kraan bewerkt. Het kraanwerk gebeurt doorgaans door een kraanman, die als loonwerker hiervoor wordt ingehuurd, aangestuurd door de ploegbaas. Kraanwerk valt zoals reeds eerder aangegeven buiten deze beroepencluster. Het graafwerk in kleine projecten gebeurt door middel van een kleine graafmachine. Deze graafmachine wordt door de persoon bediend die de nodige competenties bezit om er vlot en veilig mee om te gaan. Voordat de graafwerken gestart kunnen worden meten de ploegbaas en de hovenier het matenplan uit op het terrein. Op aanwijzen van de ploegbaas plaatst de hovenier de piketten en duidt hij hierop de niveaus aan. De ruimte waar een vijver of zwembad komt, de ruimte voor het terras, de oprit en andere constructieve elementen die verankerd moeten worden in de grond worden grotendeels uitgegraven. De hovenier en ploegbaas zetten en graven samen de leidingsleuven voor nutsvoorzieningen uit. De wachtbuizen, al of niet reeds voorzien van bekabeling worden door beiden geplaatst en aan elkaar gekoppeld in de uitgegraven sleuven. De ploegbaas plaatst meestal met assistentie van een hovenier de drainagebuizen en zorgt dat de nodige helling aanwezig is voor een goede afwatering. Tijdens de grondwerken wordt ook grond van slechte kwaliteit afgegraven en weggevoerd. De goede overtollige grond wordt tijdelijk op de werf gestockeerd indien deze nog in een later stadium wordt gebruikt.

5

Met intafelen bedoelen we het tijdelijk verplanten op een andere plaats van een plant die reeds aanwezig is in de tuin. Dit gebeurt met het doel deze plant later in de nieuwe tuin te verwerken.

14


Na deze werkzaamheden kunnen ze het terrein grof gaan nivelleren. Wanneer er een kraanman aanwezig wordt dit door hem uitgevoerd op aanwijzen van de ploegbaas. In het andere geval zal dit gebeuren aan de hand van een kleine graafmachine. Infrastructuurwerken Zoals reeds aangehaald in de afbakening voeren de hovenier en de ploegbaas heel wat taken, vooral complexe taken, samen uit waarbij de ploegbaas de hoveniers tijdens de uitvoering de nodige richtlijnen meegeeft en hen tijdig aan- en bijstuurt. Hoveniers voeren ook een ruim pakket van taken zelfstandig uit al of niet op basis van richtlijnen van de ploegbaas. Aanleggen van een oprit/pad Beide beroepsbeoefenaars construeren eerst de fundering van de oprit/ het pad. Hierbij controleren ze of deze waterpas en stevig is aangebracht. Op deze fundering brengen ze de koude afwerkingslaag aan. Afhankelijk van het type bestrating moeten ze een andere soort laag kiezen. Deze koude afwerkingslaag wordt van de nodige helling voorzien voor een goede afwatering. Daarna leggen de ploegbaas en de hovenier hierin de bestrating aan. Hiervoor spannen ze richtingskoorden. Een complex patroon wordt meestal door de ploegbaas zelf met assistentie van de hovenier aangebracht. Vijver aanleggen Aangezien het aanleggen van een zwembad de nodige specialisatie vereist en hoofdzakelijk wordt aangelegd door gespecialiseerde firma’s wordt het aanleggen van zwembaden niet nader besproken en uitgewerkt in dit profiel. De aanleg van een vijver kan op verschillende manieren gebeuren en wordt vaak uitbesteed aan bedrijven die gespecialiseerd zijn in het aanleggen van vijvers of zwembaden. Net als bij het aanleggen van een pad wordt door de ploegbaas en de hovenier eerst een fundering geplaatst, deze is afhankelijk van het type vijver (folievijver, voorgevormde vijver, betonnen vijver,…). Bovenop deze fundering leggen ze de vijverbodem aan in het betreffende materiaal (folie, polyester, voorgevormd model,…). Na het aanleggen van de vijverbodem plaatsen de ploegbaas en hovenier de boordstenen, wordt de vijver met water gevuld en werken ze de vijver af met waterelementen, geprefabriceerde elementen, … . Omheinen van het terrein Na het aanleggen van de oprit en paadjes wordt meestal de omheining geplaatst. Hierbij zetten de ploegbaas en de hovenier niet eerst alle steunpalen uit waarna de tussenliggende elementen worden geplaatst maar plaatst men stuk voor stuk een steunpaal bij. Dit maakt dat correcties nog mogelijk zijn tijdens het aanbrengen van de omheining. Beiden, maar de ploegbaas in het bijzonder, waken er over dat alle steunpalen op 1 lijn en waterpas worden geplaatst. Na het plaatsen van een bijkomende steunpaal vult men telkens de ruimte tussen

15


de 2 steunpallen op met de omheiningspanelen. Een omheining uit metaaldraad kan na het plaatsen van alle steunpalen nog aangebracht worden. Plaatsen van geprefabriceerde elementen Tijdens de infrastructuurwerken worden ook de houten en geprefabriceerde elementen aangebracht. De geprefabriceerde elementen worden door hovenier en ploegbaas geplaatst en verankerd in de grond. Wat de houten elementen betreft verankert men eerst de steunpalen. De individuele elementen worden daarna eerst gemonteerd en geplaatst. Complexe constructies monteren ze samen. Aanleggen van siergrind Het uitspreiden van het siergrind gebeurt wanneer dit het meest praktisch is. Meestal is dit nadat alle planten en het gazon zijn aangelegd. Verbeteren van de grond De grond waar iets in geplant moet worden wordt verrijkt met de nodige elementen. De hoveniers en ploegbaas spreiden de meststof of bodemverbeteraar egaal uit en werken deze onder in de bodem. Dit kan zowel d.m.v. spitten als frezen gebeuren. Nivelleren van de grond Nadat de grond is verrijkt kan deze genivelleerd worden. Stenen en ander materiaal die aan het oppervlak nog zichtbaar zijn worden door de ploegbaas en de hovenier verwijderd. Daarna kan vooral de ploegbaas of de hovenier, afhankelijk van de ervaring, de grond gaan fijn nivelleren met een rotoreg. Op basis van het matenplan brengt hij de niveaus egaal aan en zorgt hij voor de nodige vloeiende overgangen tussen de verschillende niveaus. Na het nivelleerwerk corrigeert hij nog handmatig de aanwezige oneffenheden. Aanplanten De grond is nu plantklaar. Het plantmateriaal dat geleverd wordt, wordt door de ploegbaas en de hovenier gecontroleerd op zijn kwaliteit. Verwelkte plantendelen worden door de ploegbaas verwijderd. Planten die de vereiste kwaliteit bezitten worden door de ploegbaas volgens aanlegplan uitgezet op het terrein. Hierbij respecteert hij het beplantingsplan en de vereiste afstand tussen de planten. Hij zorgt er voor dat een mooi geheel wordt samengesteld. Na het uitzetten plaatsten de hoveniers de planten in de grond. Bij het planten in een plantenbak moet hij vaak nog eerst de aanwezige potgrond verwijderen en vervangen door nieuwe. De hovenier graaft een plantput, plaatst de planten, bomen, bloembollen,… , dicht de plantput en brengt de nodige verankering aan indien nodig. Daarna kan eventueel nog meststof en water toegediend worden.

16


Aanleggen van het gazon Afhankelijk van de keuze van de klant wordt het gras gezaaid of worden er grasmatten uitgerold. Bij het uitrollen van de grasmatten moet er door de hoveniers en ploegbaas op gelet worden dat de naden goed aansluiten. Nadat het gazon is aangelegd worden de matten aangerold en eventueel besproeid met voldoende water. Het zaaien gebeurt manueel of machinaal. Na het zaaien wordt de grond eveneens aangerold en besproeid met water Afwerken van het terrein Als de beplanting en het gazon zijn aangebracht kan het terrein afgewerkt worden. De Ploegbaas en hovenier steken samen de gazonboorden af, brengen nog mulch aan en harken de grond fijn. Meestal wordt de tuinverlichting in het stadium van de afwerking van het terrein nog geplaatst. Aansluiten van de tuinverlichting op het elektriciteitsnet gebeurt door een elektrotechnisch-installateur. Schoonmaken van het materieel Dagelijks wordt na het einde van de dagtaak het materieel door de hovenier en de ploegbaas schoongemaakt. Kleine onderhoudstaken aan gemotoriseerd materieel gebeurt door beiden. Het onderhoud blijft beperkt tot het uitkuisen van motorfilter, bougie, starter,…. Gespecialiseerd onderhoud wordt uitbesteed. Opbouwen van de eigen deskundigheid De hovenier en ploegbaas worden in hun dagelijkse werksituatie ook geconfronteerd met nieuwe machines, gereedschap en technieken. Hiervoor is bijscholing aangewezen. Van de hovenier en ploegbaas wordt verlangd dat zij deze nieuwe kennis integreren in hun dagdagelijkse werksituatie. Milieu Op het terrein zorgen de ploegbaas en hoveniers er ook voor dat het afval gesorteerd of hergebruikt wordt. Tevens probeert men het gebruik van bestrijdingsmiddelen tot het minimum te beperken. Welzijn op het werk Iedere werknemer binnen een tuinaannemingsbedrijf en openbare groendienst is gehouden mee te werken aan het welzijn op het werk. Zo wordt ook van de hoveniers verwacht dat ze hun steentje bijdragen aan het welzijn op het werk door ongeval, brand, gevaar, mankementen in de beschermingssystemen of stressituaties direct te melden aan de verantwoordelijke. Verder moet de hovenier zich net zoals iedere werknemer onthouden van iedere daad van geweld, pesterijen, ongewenst seksueel gedrag,…

17


Specifieke taken voor de ploegbaas Plannen en organiseren Deze taak komt enkel de ploegbaas toe. De ploegbaas stelt samen met de zaakvoerder een weekplanning op op basis van de geplande projecten en de tijdsinschatting per project. Aansturen van de hoveniers De ploegbaas stuurt als leidinggevende op het terrein de hoveniers aan. Hij deelt hen mee hoe de taken uitgevoerd moeten worden. Dit kan gaan van het algemeen meedelen van de taak tot het meegeven van concrete richtlijnen. De uit te voeren taken worden door de ploegbaas aan de hoveniers toegewezen op basis van hun bekwaamheid, voorkeur en interesse. Hij volgt ze op tijdens het uitvoeren van hun taken en springt tussen indien er iets fout loopt. Vaak leert hij zijn hoveniers ook heel wat vaktechnische vaardigheden bij en gaat hij na of ze de verkregen informatie rond veiligheid begrepen hebben en daadwerkelijk toepassen. Omgaan met klanten Klanten komen vaak met vragen rond tuinaanleg naar boven wanneer de ploegbaas en de hoveniers bezig zijn met de aanleg van een tuin of park. Van de hoveniers wordt verwacht dat zij op een vriendelijke en beleefde manier met de klant omgaan en dat zij kunnen antwoorden op vragen van de klanten. Van de ploegbaas wordt op dit vlak iets meer verwacht. Hij is het aanspreekpunt op het terrein indien de klant met specifieke vragen zit of bepaalde klachten heeft. De zaakvoerder verwacht van zijn ploegbaas dan ook dat deze de meeste problemen zelfstandig kan behandelen en oplossen. Indien er klachten of vragen komen waarmee de ploegbaas geen raad weet, dient de ploegbaas hiervoor contact op te nemen met de zaakvoerder. Rapporteren Aangezien de ploegbaas de leidinggevende op het terrein is dient hij ook de zaakvoerder van alles op de hoogte te houden. De ploegbaas rapporteert o.a. problemen en klachten, prestaties en het functioneren van de hoveniers. De hovenier daarentegen rapporteert problemen aan de ploegbaas. Controleren De ploegbaas controleert de prestaties van zijn hoveniers en voert een eindcontrole uit van de werken. Hoveniers en de ploegbaas controleren ook hun eigen taken. Specifiek dienen zij aandacht te hebben voor het waterpasniveau, de rechtheid, de kwaliteit van het geleverde plantmateriaal en of er geen piketten verplaatst zijn door onbevoegden.

18


Werkadministratie doen Kenmerkend voor de ploegbaas is dat hij op het terrein tevens instaat voor enkele administratieve taken. Zo vult de ploegbaas nauwgezet per werf de werkfiches in: de arbeidstijd per machine of gereedschap, de verbruikte hoeveelheid grondstof, de gepresteerde arbeidsuren,…dit allemaal als hulpmiddel voor een goede voor- en nacalculatie voor de zaakvoerder. Daarnaast komt het voor dat de ploegbaas een bestelbon voor geleverde grondstoffen (bv. mest of planten) op het terrein dient af te tekenen. Samenvattend: De hovenier aanleg parken en tuinen voert zelfstandig de opgedragen taken uit binnen de aanleg van parken en tuinen. Zijn kerntaken bestaan vooral uit het rooien van het terrein, uitvoeren van de grondwerken en infrastructuurwerken, planten en aanleggen van een gazon. De ploegbaas aanleg parken en tuinen is de leidinggevende op de werf. Hij is verantwoordelijk voor de goede afhandeling van de werken op het terrein. Als ploegbaas stuurt men een ploeg van hoveniers aan en verdeelt men de taken. Wegens zijn verantwoordelijkheid moet hij heel wat controleren en rapporteren, wat werkadministratie vervullen en is hij het aanspreekpunt voor klanten tijdens de aanleg van het terrein.

1.5. Doorgroeimogelijkheden De beginnende hoveniers komen meestal pas van de schoolbanken en hebben nog niet veel praktijkervaring opgedaan, tenzij als stagiair. Ze assisteren de ervaren hovenier in zijn werkzaamheden en leren zo al doende de knepen van het vak kennen. Indien de hovenier over de nodige leidinggevende capaciteiten beschikt en voldoende zin voor verantwoordelijkheid heeft kan hij doorgroeien tot ploegbaas. Het kan natuurlijk altijd gebeuren dat de ploegbaas nog verder doorgroeit tot zaakvoerder van een tuinaannemingsbedrijf indien hij beslist om een eigen zaak uit te bouwen. Dit gebeurt echter niet zo frequent. Er zijn ook mensen die direct van start gaan met een tuinaannemingsbedrijf en starten als zelfstandige. In grote tuinaannemingsbedrijven kan een ploegbaas nog doorgroeien tot meestergast. Dit maakt dat het mogelijk loopbaanverloop van de beroepsbeoefenaar binnen de aanleg van parken en tuinen er als volgt uitziet: Hovenier→Ploegbaas (→Meestergast)(→Zaakvoerder tuinaannemingsbedrijf) of Zelfstandig hovenier

19


2. Taken en Competenties Hieronder volgt de takenanalyse voor beroepen werkzaam in de aanleg van parken en tuinen. De taken zijn gegroepeerd in takenclusters. Per taak zullen tevens de competenties vermeld worden, die noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van die welbepaalde taak. Onder competenties verstaan we de reële en individuele capaciteit om kennis (theoretische en praktische kennis), vaardigheden en attitudes in het handelen aan te wenden, in functie van de concrete, dagdagelijkse en veranderende werksituatie en in functie van persoonlijke en maatschappelijke activiteiten. Vanaf eind 2004 wordt de takencluster ‘Instaan voor welzijn op het werk’ standaard opgenomen in elk beroepsprofiel dat de SERV maakt. Het is een uitgebreide tabel die in overleg met alle meewerkende sectoren werd opgesteld en door hen is goedgekeurd. In principe is het dus een gestandaardiseerde tabel, waarvan de inhoud wel kan worden gespecificeerd indien nodig naargelang het besproken beroep. De takencluster is afkomstig uit de nota ‘Welzijn op het werk’ die op aanvraag te verkrijgen is bij de SERV. De aanleiding voor deze aanvulling is dubbel, namelijk:

de kritiek dat er in de oude SERV-profielen te weinig aandacht werd besteed aan welzijn op het werk;

de vraag van onderwijs om een eenvormige en gestandaardiseerde basistabel te krijgen over de taken en competenties die elke beginnende beroepsbeoefenaar moet uitoefenen en hebben om welzijn op het werk te garanderen.

De betreffende tabel is dus groter van omvang dan wat in de oudere profielen stond over dit thema. We willen evenwel benadrukken dat de omvang van die takentabel geenszins iets zegt over het gewicht van deze takencluster in het gehele takenpakket van de beroepsbeoefenaar. De operationele kerntaken blijven de belangrijkste taken en competenties bevatten. In de toekomst zullen ook dergelijke takentabellen uitgewerkt worden voor de takenclusters milieu en kwaliteitszorg. In dit profiel wordt het takenpakket van een ervaren hovenier en ploegbaas binnen de aanleg parken en tuinen toegelicht. Naast de opsomming van taken en competenties van deze ervaren beroepsbeoefenaar wordt eveneens aandacht geschonken aan de taken en competenties van een beginnend beroepsbeoefenaar. Dit geeft een indicatie van wat iemand moet kennen en kunnen na een basisopleiding.

20


De volgende takenclusters kunnen onderscheiden worden:

Plannen en organiseren van het werk (tabel 2.1)

Uitvoeren van de grondwerken (tabel 2.6)

Voorbereiden van de werkzaamheden (tabel 2.2) In- en uitladen van de bestelwagen/vrachtwagen (tabel 2.3) Instaan voor het vervoer naar de werf (tabel 2.4) Rooien van de bestaande beplanting en verwijderen van de bestaande infrastructuur (tabel 2.5)

Uitvoeren van de infrastructuurwerken (tabel 2.7) Verbeteren van de grond (tabel 2.8) Nivelleren van de grond (tabel 2.9) Aanplanten (tabel 2.10) Aanleggen van het gazon (tabel 2.11) Afwerken van het terrein (tabel 2.12) Onderhoud en schoonmaken van het materieel (tabel 2.13) Opbouwen van de eigen deskundigheid (tabel 2.14) Aansturen van de teamleden (tabel 2.15) Omgaan met klanten (2.16) Rapporteren (tabel 2.17) Controleren (2.18) Werkadministratie doen (tabel 2.19) Milieu (tabel 2.20) Welzijn op het werk (tabel 2.21)

21


Hovenier

Ploegbaas Gemeenschappelijk Tabel 2.2., 2.3., 2.4., 2.5., 2.6., 2.7., 2.8., 2.9., 2.10., 2.11., 2.12., 2.13., 2.14., 2.16., 2.17., 2.18., 2.20., 2.21. Beroepspecifiek Tabel 2.1., 2.15., 2.19.

LEESWIJZER Bij het lezen van deze takenclusters moeten we, zoals reeds vermeld in de afbakening, de typische competentieopbouw tussen deze beroepen in het achterhoofd houden. De ploegbaas heeft dan wel een aantal taken die hij opneemt als leidinggevende, toch zal ook hij meewerken aan alle taken van de andere teamleden. Wanneer er in de grijze balk hovenier en ploegbaas staat betekent dit dat de taken en competenties eronder gemeenschappelijk zijn voor deze 2 beroepen. Aangezien beide beroepsbeoefenaars vaak aan hetzelfde samenwerken en de hovenier de ploegbaas vaak assisteert in de complexere taken zijn beide beroepsbeoefenaar bij al deze taken samen opgenomen ook al neemt de ploegbaas in een welbepaalde taak meer het voortouw. Staat er enkel ploegbaas of hovenier dan betekent dit dat de onderstaande taken en competenties enkel van toepassing zijn op het betreffende beroep.

22


2.1. Plannen en organiseren van het werk Taken

Beginnende beroepsbeoefenaar Taken Competenties

Competenties

Ploegbaas

Opstellen en aanpassen van een (week-)planning in samenwerking met de zaakvoerder

Lezen en interpreteren van de diverse plannen en het bestek in functie van de planning en taakverdeling

Een tijdsmarge kunnen incalculeren voor onvoorziene omstandigheden (slecht weer, ongeval, ziekte,…) Inzicht hebben in de uit te voeren taken Kunnen een inschatting maken van de tijd die nodig is om de verschillende stappen in de aanleg van het terrein te verwezenlijken Kunnen organiseren Kennis afstanden Kennis van de soorten plannen Kennis van een bestekdocument Kennis van planten (beplantingsplan) Kunnen lezen en begrijpen van schaal en legende

23


2.2. Voorbereiden van de werkzaamheden Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Lezen en interpreteren van het matenplan

X X X

Lezen en interpreteren van het beplantingsplan

X X X X

Lezen en interpreteren van het drainageplan

X

Lezen en interpreteren van het bestek

X

Opmeten en in kaart brengen van de aanwezige nutsvoorzieningen (kabels, buizen,…)

X

X

X

X

X

X

Berekenen van het hoogteverschil tussen 2 punten bij een helling

X

Uitmeten van het matenplan op het terrein: • afstanden • vormen • hoeken • bogen • dieptes/hoogtes • …

X X X

X X

Kennis afstanden Kennis van de soorten plannen Kunnen lezen en begrijpen van schaal en legende Kennis afstanden Kennis van de soorten plannen Kennis van planten Kunnen lezen en begrijpen van schaal en legende Kennis afstanden, doorsneden Kennis van de soorten plannen Kunnen lezen en begrijpen van schaal en legende Kennis van een bestek Kennis van de vernoemde grondstoffen Kennis matenplan Kunnen de bestaande infrastructuur op het terrein correct weergeven op de plannen Kunnen werken met lasermeetapparatuur Kennis van de minimale hellingsgraad voor een goede afwatering Kennis afstanden Kennis landmeten Kunnen berekenen van hoeken Kunnen een boog afmeten Kunnen werken met lasermeetapparatuur

24


Taken

Berekenen van de nodige hoeveelheid materiaal(mortel, beton, droogbeton, zeil, folie, meststoffen, buizen…)

Beginnende beroepsbeoefenaar Taken Competenties X X X X X X X

Competenties

Economisch ingesteld zijn Kennis inhoudsmaten Kennis van de grondstoffen: namen, types, eigenschappen,… Kennis van verhoudingen Kennis van wiskunde Kunnen berekenen van een volume Kunnen oppervlaktes berekenen

2.3. In- en uitladen van de bestelwagen/vrachtwagen6 Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

In- en uitladen van materieel en grondstoffen (gereedschap, mest, bestrijdingsmiddelen,…)

X

X

X

X

Correct kunnen laden van een bestelwagen Kennis van de namen van materieel en grondstoffen Optimaal kunnen benutten van de beschikbare ruimte van de bestelwagen/vrachtwagen

Ploegbaas

6

Meedelen van de grondstoffen en het materieel dat geladen moet worden

Kennis van de namen van materieel en grondstoffen

Meestal maakt men gebruik van een bestelwagen maar bij grote terreinen worden soms vrachtwagens van minder dan 7,5 ton ingezet om het materiaal te vervoeren bijvoorbeeld een minikraan, kleine tractor,…

25


2.4. Instaan voor het vervoer naar de werf Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Vervoeren van de werknemers van en naar de werf

Beschikken over een rijbewijs klasse B+E

2.5. Rooien van de bestaande beplanting en verwijderen van bestaande infrastructuur Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Verwijderen van de aanwezige beplanting en constructieve elementen

X

X

Intafelen van de planten die behouden worden

X

X

Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, spade, bosmaaier,…) Kunnen planten

26


Taken

Verwijderen van het onkruid en beplanting • Manueel • Machinaal

Beginnende beroepsbeoefenaar Taken Competenties X

Competenties

X

X

X

X

X

X X

X

X

X

X

X X

Gezondheidsbewust werken: kunnen gebruik maken van de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen Kennis giftigheidklasse A en B Kennis van bestrijdingsmiddelen: werking, gevaar, doel, … Kunnen de machine correct instellen Kunnen frezen Kunnen hakken Kunnen hanteren van het nodige materieel (schoffel,…) Kunnen manueel verwijderen van onkruid met de volledige wortel Kunnen schoffelen7 Kunnen spitten Kunnen werken met een sproeitoestel8 Machinaal kunnen verwijderen van onkruid Milieubewust werken: het gebruik van bestrijdingsmiddelen tot het minimum beperken Weten welke machines hiervoor van toepassing zijn

Schoffelen is het hanteren van een schoffel (tuingereedschap) om onkruid te verwijderen door middel van het losmaken en omwoelen van de bovengrond. Bij schoffelen voert men de handeling uit van het lichaam weg, bij hakken werkt men naar het lichaam toe. 8 Deze taak zal gebeuren door de persoon die hiervoor door de zaakvoerder is aangesteld. Om als onderneming bestrijdingsmiddelen te mogen gebruiken moet men hiervoor de erkenning gekregen hebben als “erkend gebruiker” door het Ministerie van Volksgezondheid wanneer het gebruik van bestrijdingsmiddel van klasse A noodzakelijk is. Deze erkenning kan men enkel bekomen na het indienen van een aanvraag bij het betreffende ministerie en mits men voldoet aan 3 voorwaarden zijnde: -meerderjarig zijn -vereiste kennis beschikken (wat neerkomt op het volgen van tenminste 120 uren onderwijs van specifieke vakken) -beschikken over de geschikte materialen en uitrusting 7

27


2.6. Uitvoeren van de grondwerken Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

9

Afgraven van het terrein9

Terug ophogen van het terrein met aangevoerde grond

Plaatsen van piketten

X10

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Kennis van de invloed van weersomstandigheden op de grondbewerking Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, spade, kruiwagen,…) Kunnen stockeren van grond van goede kwaliteit Kunnen werken met een kleine graafmachine De grond egaal kunnen uitspreiden over de volledige oppervlakte van het terrein Kennis van de invloed van weersomstandigheden op de grondbewerking Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, spade, kruiwagen) Kunnen werken met een kleine graafmachine Kunnen aanbrengen van een markering voor de hoogtes en nulpunten op de piketten Kunnen een piket waterpas en voldoende verankerd in de grond plaatsen

De grond van goede kwaliteit wordt meestal tijdelijk apart gestockeerd op het terrein Men dient als beginnende beroepsbeoefenaar deze taak nog niet met een kleine graafmachine uit te voeren bij aanvang van het beroep.

10

28


Taken

Uitgraven en dichten van de sleuven


Competenties

X

X

11 12

Plaatsen en aansluiten van de buizen12

Trekken van elektriciteitsdraden door wachtbuizen

X

X

X

X

X

X X

Kunnen de richtingskoord spannen en volgen Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, spade, kruiwagen,…) Kunnen werken met een kleine graafmachine De helling vloeiend kunnen aanbrengen van het hoogste punt naar het laagste punt in de sleuven11 Kennis van de werkwijze om een helling aan te brengen Kennis van de hellingsgraad die nodig is voor een goede afwatering Kunnen bijsnijden van de buizen op de gewenste lengte Kunnen buizen aan elkaar koppelen Kunnen hanteren van het nodige materieel Kunnen waterdicht maken van de koppeling Kunnen werken met een trekkabel

Gespecialiseerde bedrijven hebben hiervoor een sleuvengraafmachine, dit valt buiten het profiel Voor elektriciteitskabels (wachtbuizen), afwatering en drainage. Gespecialiseerde bedrijven beschikken over een draineermachine voor het aanleggen van drainagebuizen, dit valt buiten het profiel. Drainagebuizen worden aangesloten op de hoofdbuis of sysdrain. Een sysdrain is een verloren put die het drainagewater opvangt en lokaal weer verspreidt in de grond.

29


Taken

Uitgraven van terras, vijver, zwembad,…


Grof nivelleren van het perceel • Manueel • Machinaal

X

X

X

X

Competenties

X X

X

X

X

X X X

X

X

Kennis van de weersomstandigheden op de grondbewerking Kunnen de plaats waar een vijver, terras, zwembad,.. komt uitgraven zodat de zijden op dezelfde hoogte liggen Kunnen de richtingskoord spannen en volgen Kunnen een lader veilig gebruiken Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, spade, kruiwagen) Kunnen meten Kunnen stutten van de zijwanden Kunnen werken met een kleine graafmachine Kennis van de invloed van weersomstandigheden op de grondbewerking Kunnen de machine correct instellen Kunnen een vloeiende overgang aanbrengen tussen 2 niveaus Kunnen frezen Kunnen manueel grof nivelleren Kunnen machinaal grof nivelleren Kunnen werken met een kleine graafmachine Weten welke machines hiervoor van toepassing zijn

30


Taken


Competenties

Ploegbaas

Aansturen van de persoon die de kraan bestuurt door het geven van orders en richtlijnen

Communicatief vaardig zijn: duidelijk een opdracht of richtlijn kunnen meedelen aan de persoon die zich in de kraan bevindt, eventueel aan de hand van gebaren Kennis van aanlegplan/matenplan

2.7. Uitvoeren van de infrastructuurwerken 2.7.1

Aanmaken van bouwspecie Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Aanmaken van mortel

X

X

X

X

Kennis van de elementen van mortel en hun verhoudingen Kunnen berekenen hoeveel van elk element moet gebruikt worden Kunnen hanteren van een schop Kunnen werken met een betonmolen

31


2.7.2

Aanleggen van een oprit/pad Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Aanleggen van de fundering

X

X

X

Aanbrengen van een koude afwerkingslaag13

Plaatsen van bestrating in de koude afwerkingslaag14

X

X

X

X

X

X

X

X

X

13 14

X

X

X

Kennis van een stevige fundering Kunnen hanteren van een waterpas Kunnen hanteren van het nodige materieel Kennis van de tijdspanne waarin een afwerkingslaag moet bewerkt worden Kennis van de verschillende soorten koude afwerkingslagen ifv de bestrating Kunnen de afwerkingslaag egaal aanbrengen Kunnen de afwerkingslaag voorzien van de nodige helling voor afwatering Kunnen hanteren van een waterpas Kunnen hanteren van het nodige materieel Kennis van de verschillende soorten bestrating Kennis van de verschillende technieken om de bestrating aan te brengen Kunnen de bestrating versnijden op het gewenste formaat Kunnen hanteren van een waterpas en richtingskoord Kunnen hanteren van het nodige materieel Kunnen lezen van het patroon volgens dewelke de bestrating geplaatst dient te worden

Met koude afwerkingslaag wordt hoofdzakelijk droogbeton bedoeld Alle bestrating die aangelegd wordt in een koude afwerkingslaag waarbij geen metselwerk aan te pas komt

32


2.7.3

Aanleggen van een vijver Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Aanleggen van de vijverfundering (zandbed, grindbed,…)

Aanleggen van de vijverbodem

Afwerken van de vijver

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X X X

Kennis van een stevige vijverfundering Kunnen de fundering afstemmen op het type vijver Kunnen de fundering egaal aanbrengen Kunnen hanteren van het nodige materieel Kunnen werken met een waterpas Kunnen werken met lasermeetapparatuur Kennis van de verschillende type vijverbodems (folie, polyester, voorgevormd,…) en de specifieke techniek om die aan te brengen Kunnen de vijverbodem waterdicht aanbrengen Kunnen hanteren van het nodige materieel Materiaalkennis Materiaalkennis Kennis van waterelementen: soorten en plaatsing Kunnen hanteren van het nodige materieel

33


2.7.4

Omheinen van het terrein Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Boren van de gaten

Plaatsen van de steunpalen

Aanbrengen van de omheining

X

X

X

X

X

X

X

X X

2.7.5

Kunnen afmeten van de afstand tussen de palen Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, spade, grondboor,…) Kunnen de palen corrigeren bij het verankeren Kunnen een steunpaal loodrecht en waterpas plaatsen Kennis van de verschillende soorten omheiningen en hun constructietechnieken Kunnen hanteren van het nodige materieel (hamer, tang,…) Kunnen plaatsen van de omheiningspanelen tussen 2 steunpalen Kunnen vasthechten van omheinings- of leiddraad

Plaatsen van geprefabriceerde elementen Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Plaatsen van geprefabriceerde elementen

Geprefabriceerde elementen stabiel en waterpas kunnen verankeren Kunnen hanteren van het nodige materieel Kunnen bouwspecie aanbrengen ter verankering

34


2.7.6

Plaatsen en monteren van houten elementen: parken tuinpoorten, pergola’s, carports, speeltoestellen, z a n d b a k , … 15 Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Boren van de gaten

Plaatsen van de steunpalen

X

X

X

X

X

X

X

Monteren en plaatsen van de individuele onderdelen van een tuin/parkpoort, pergola, carport, speeltoestel,…

X

X

X X

X

15

Kunnen afmeten van de afstand tussen de palen Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, spade, grondboor,…) Kunnen een steunpaal loodrecht en waterpas plaatsen en verankeren Kunnen maken van beton Kunnen werken met een waterpas Kennis eenvoudige houtbewerkingen Kunnen een eenvoudig montageplan lezen en uitvoeren Kunnen een technisch plan lezen en uitvoeren Kunnen hanteren van het nodige materieel (boor, schroevendraaiers, hamer,…) Kunnen monteren van de individuele onderdelen

Plaatsen van tuinhuisjes gebeurt vaak door externe firma’s en wordt niet opgenomen in dit beroepsprofiel

35


2.7.7

Aanleggen van siergrind Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Uitspreiden van siergrind

X

X

X

X

Er kunnen voor zorgen dat siergrind niet terecht komt in de ruimte rondom Het siergrind egaal kunnen uitspreiden Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, kruiwagen, hark…)

2.8. Verbeteren van de grond Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Aanbrengen en uitspreiden van de nodige meststof en/of bodemverbeteraar

Onderwerken van de meststof en/of bodemverbeteraar

X

X

X

X

X

X

X X X X

Kunnen egaal uitspreiden van de meststof en/of bodemverbeteraar Kunnen hanteren van het nodige materieel(schop, hark, riek…) Kennis van de invloed van de weersomstandigheden op de grondbewerking Kunnen breken van de grond Kunnen de machine correct instellen Kunnen frezen Kunnen spitten Weten welke machines hiervoor van toepassing zijn

36


2.9. Nivelleren van de grond Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Verwijderen van stenen en ander materiaal die aan de oppervlakte zitten

X

Fijn nivelleren • manueel • machinaal

Manueel opvullen van alle oneffenheden op het terrein dat met gras aangelegd zal worden

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X X

Kunnen hanteren van het nodige materieel (schop, hark) Kennis van de weersomstandigheden op de grondbewerking Kunnen aanbrengen van de nodige helling tijdens het nivelleren Kunnen de machine correct instellen Kunnen egaliseren van stukken van hetzelfde niveau Kunnen manueel fijn nivelleren Kunnen het aanlegplan lezen en opvolgen Kunnen machinaal fijn nivelleren Kunnen werken met een motoculteur of tractor Weten welke machines hiervoor van toepassing zijn Een oneffenheid kunnen corrigeren zonder schade toe te brengen in de ruimte rondom Kunnen detecteren van alle oneffenheden in het terrein Weten dat elke oneffenheid zichtbaar wordt in een gazon

37


2.10.

Aanplanten

2.10.1 Voorbereiden van het plantmateriaal Taken


Competenties

Ploegbaas

Uitzetten van de planten

Verwijderen van verwelkte plantendelen Snoeien bij aanplant

Kennis van de te respecteren afstand tussen de planten Kennis van de wettelijke reglementering rond plantafstanden Kunnen de planten met hun mooiste zijde in het zicht plaatsen Kunnen de planten schikken zodat het gewenste totaalbeeld wordt bereikt Plantenkennis Ruimtelijk voorstellingsvermogen hebben Weten dat men eerst de structuurplanten moet uitzetten voor de vaste planten en bloembollen Kwaliteitsbewust werken Kennis van de reactie van de plant op de snoei Kunnen bepalen welke delen gesnoeid moeten worden Kunnen hanteren van een snoeischaar

38


2.10.2 Planten Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

16

Vernieuwen van de potgrond in de plantenbak

X

Graven van een plantput

X

Plaatsen van de plant16/bloembol in de plantput

X X

X

Aanbrengen van de nodige verankering • haagversterking • leidconstructies • boomverankering

X

X

X

X

X

X

X

X

Toedienen van water en meststof

X

X

Dichten van de plantput

X

X

X

Kennis van potgrond Kunnen hanteren van het nodige materieel (een handschop, truweel) Kennis van de diepte en breedte van een plantput Kunnen werken met het nodige materieel (schop, truweel, spade) De plant recht kunnen plaatsen Kunnen de plant met zijn mooiste zijde het meest in het zicht plaatsen Kunnen een bloembol op de juiste diepte inplanten Kunnen de plant aanbinden met het correcte bindmateriaal Kunnen de steunpalen, leidconstructie en haagversterkingen waterpas en stevig verkankerd plaatsen Weten dat de steunpaal vóór het planten van de boom wordt aangebracht Kennis van de courant gehanteerde meststoffen De plantput kunnen dichten zonder schade aan te richten aan de plant Kunnen hanteren van het nodige materieel (een schop, spade, truweel)

Met plant bedoelen we ook hagen, heesters, struiken, bomen, …

39


Taken

Planten en plaatsen van vijverplanten


X

Competenties

2.11.

Kennis van de diepte waarop de betreffende vijverplant overleeft Kennis van de soort aarde die nodig is voor vijverplanten Kennis vijverplanten Kunnen een vijverplant planten in een vijvermandje

Aanleggen van het gazon Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Zaaien van het gras • manueel • machinaal

X

X X X X

Uitrollen van de grasmatten

X

X

Aanrollen van het gezaaide gras en de aangelegde grasmatten

X

X

Sproeien met water

X

Bijsnijden en corrigeren van de grasmat

X

X

Manueel kunnen zaaien Kunnen de machine correct instellen Machinaal kunnen zaaien Weten welke machines hiervoor van toepassing zijn Recht kunnen uitrollen van grote stukken grasmat langs een richtingskoord Kunnen hanteren van een rol

Kunnen de grasmat bijsnijden zodat de naden zo dicht mogelijk tegen elkaar aansluiten

40


2.12.

Afwerken van het terrein Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Afsteken van de gazonboorden

X

X

X

Aanbrengen van mulch

X

X

Fijnharken van de grond

X

X

X

X

X

17

Plaatsen van de verlichtingselementen17

X

Kunnen hanteren van het nodige materieel Kunnen werken langs een richtingskoord De mulch egaal kunnen uitspreiden Kennis van de invloed van weersomstandigheden op de grondbewerking Kunnen hanteren van het nodige materieel Kunnen de verlichting verankeren in de grond of aanbrengen op de daartoe voorziene plaats Kunnen hanteren van het nodige materieel (boor, spade, schroevendraaier, ladder, …)

Het aansluiten van de tuinverlichting op het elektriciteitsnet gebeurt door een erkende elektrotechnisch installateur

41


2.13.

Onderhoud en schoonmaken van het materieel Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Schoonmaken van het materieel

X

X

Basisonderhoud verzorgen van het materieel. Vb. • motoculteur • frees • rotoreg • tractor • …

X

X

X

X

X

X

X

X

Kunnen hanteren van het nodige schoonmaakmateriaal (handborstel, vod, tuinslang, …) Ordelijk en net kunnen werken Kennis hebben van de verschillende soorten brandstof (2-takt, 4-takt, diesel) en de verschillende soorten smeermiddel Kennis van de verschillende delen van het betreffende materieel Kunnen beslissen wanneer een onderhoud door een specialist noodzakelijk is Kunnen de belangrijkste onderdelen van de motor uitkuisen: bougie, starter, motorfilter, … Kunnen het benzine- en oliepeil controleren Kunnen het materieel instellen Kunnen slijpen van de messen

42


2.14.

Opbouwen van eigen deskundigheid Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Bijwonen van bijscholingsinitiatieven en workshops

X X

Nieuwe ontwikkelingen opvolgen

X

X

X

Kunnen deelnemen aan een vormingsaanbod in functie van de eigen behoeften Kunnen het geleerde integreren in de dagelijkse werksituatie Nieuw kennis en toepassingen kunnen situeren t.o.v. bestaande praktijken en basisvaardigheden Initiatief tonen: zelf nieuwe ontwikkelingen gaan opzoeken en opvolgen Kennis hebben van de te raadplegen informatiebronnen (tijdschriften, boeken, internet,…) Kunnen raadplegen van vakliteratuur

43


2.15.

Aansturen van de teamleden Taken


Competenties

Ploegbaas

Meedelen van de werkwijze en tijdsduur van iedere stap in de aanleg van het terrein

Bepalen en toewijzen van de taken aan iedere individuele hovenier

De medewerkers opvolgen en bijsturen

Nagaan of de hoveniers de opgedragen taken correct hebben uitgevoerd

18

De medewerkers zelf een aantal vaktechnische en/of sleutelvaardigheden aanleren, eventueel met behulp van andere medewerkers Zich ervan vergewissen of de werknemers de gekregen inlichtingen rond veiligheid en gezondheid begrepen hebben en in de praktijk toepassen

Inzicht hebben in de uit te voeren taken Kennis van de werkwijze bij het aanleggen van een terrein Duidelijk en gedetailleerd kunnen omschrijven wat verwacht wordt Rekening kunnen houden met motivatie, interesse, vakkennis en afwisseling bij het verdelen van de taken Kennis van de methoden en technieken in functie van leidinggeven Kunnen aanpassen van de begeleiding aan iedere werknemer Kunnen motiveren18 met het oog op een goede taakuitvoering Kennis van de aandachtspunten Kennis van de opgegeven richtlijnen Kennis van het gewenste resultaat Didactisch vaardig zijn Geduldig zijn

Leiding kunnen geven Oplettend zijn

Motiveren is het beïnvloeden van het gedrag van de medewerker om zo tot de juiste prestatie te komen, gaande van superviseren, controleren, goedkeuren, belonen tot afkeuren, sanctioneren,…

44


2.16.

Omgaan met klanten Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Antwoorden op vragen van de klant

X

X X

Klantgericht zijn Sociaal vaardig en vriendelijk zijn

Ploegbaas

Bevragen van klanten wanneer er onduidelijkheid heerst

Informeren van klanten over: • verder onderhoud van planten • stappen tijdens de aanleg • …

Een eerste reactie formuleren op een klacht van de klant

Communicatief vaardig zijn: in staat zijn een duidelijke vraag te stellen die toelaat zekerheid te bekomen over de wens van de klant Imagobewust zijn Klantgericht zijn Kwaliteitsbewust werken Sociaal vaardig en vriendelijk zijn Communicatief vaardig zijn Kennis tuinaanleg: werkwijze, mogelijke aanpassingen t.o.v. het plan, uitzicht toekomstig terrein,… Klantgericht zijn Kunnen inschatten wanneer de hulp of inbreng van de zaakvoerder noodzakelijk blijkt Plantenkennis Sociaalvaardig en vriendelijk zijn Communicatief vaardig zijn Kunnen de klant doorverwijzen wanneer hijzelf geen oplossing weet Problemen kunnen oplossen Sociaalvaardig en vriendelijk zijn

45


2.17.

Rapporteren Taken


Competenties

Hovenier

Rapporteren van problemen aan de ploegbaas en/of zaakvoerder Ploegbaas

Rapporteren aan de zaakvoerder van het verloop en de voortgang van de werkzaamheden Rapporteert aan de zaakvoerder de nood aan bijkomende bewerkingen die buiten het bestek vallen Vb. • grondbewerking • drainage • …

Rapporteren aan de zaakvoerder van de prestaties en het functioneren van de medewerkers Signaleren aan de zaakvoerder van de nood aan opleiding bij de medewerkers

X

X

Kunnen het probleem duidelijk omschrijven

Kunnen duidelijk de situatie en het verloop weergeven van de werkzaamheden Bodemkennis Kennis bodemverbeteraars Kennis meststoffen Kennis tuinaanleg Kunnen formuleren van een advies Kunnen omschrijven van de vaststelling Kennis van de afspraken hierover binnen het bedrijf Kunnen staven van prestaties/functioneren met voorbeelden Inzicht hebben in de competenties en opleidingsbehoeften van de medewerkers Kennis van de te verwachten evoluties binnen de sector Kunnen openstaan voor problemen

46


2.18.

Controleren Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Checken van het waterpasniveau en rechtheid Vb. • bij de grondwerken • bij de aanleg van een terras • bij het plaatsen van een omheining • …

X

X

Controleren van de kwaliteit van het geleverde plantmateriaal

X

Controleren of er geen piketten en bijhorende niveaus verplaatst of veranderd zijn door onbevoegden Ploegbaas

Controleren of alles correct is ingeladen en gestapeld

X X X

Controleren of de hoveniers de opgedragen taken correct hebben uitgevoerd

Uitvoeren van een eindcontrole van het terrein

Kunnen werken met lasermeetapparatuur Kunnen werken met een waterpas

Kunnen gezonde van ongezonde planten onderscheiden Plantenkennis Kennis van het matenplan Kunnen werken met lasermeetapparatuur

Kennis van het correct laden van een bestelwagen/vrachtwagen Kunnen nagaan of alles ingeladen is en in de juiste volgorde gestapeld staat Kennis van het gewenste resultaat Kennis van de aandachtspunten Kennis van de opgegeven richtlijnen Kunnen nagaan of alles correct is uitgevoerd volgens de diverse plannen (matenplan, beplantingsplan,…) Weten dat de kwaliteit van het geleverde werk het imago van het bedrijf beïnvloedt

47


2.19.

Werkadministratie doen Taken


Competenties

Ploegbaas

Aftekenen van een bestelbon

Invullen van de werkfiche

2.20.

Kunnen een bestelbon begrijpen, lezen en ondertekenen Kennis van de verschillende in te vullen onderdelen van een werkfiche Oplettend zijn zodat de juiste hoeveelheid materiaal en gepresteerde uren bijgehouden worden

Milieu Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Sorteren van afval en gerooid materiaal

X

X

Recupereren van bepaalde materialen voor hergebruik

X

X

2.21.

Kennis hebben en kunnen toepassen van de principes van gescheiden afvalverwerking en recyclage Weten welke materialen in aanmerking komen voor hergebruik

Welzijn op het werk

Instaan voor welzijn op het werk betekent in de eerste plaats zorgen voor de eigen veiligheid en die van collega’s(/derden) door het naleven van veiligheidsregels en instructies. Het betekent ook zorgen voor de eigen gezondheid en die van collega’s(/derden) door onder meer aandacht te hebben voor voldoende arbeidshygiëne en voor ergonomisch handelen. Dit vertaalt zich in algemene competenties zoals veiligheidsbewust werken en gezondheidsen hygiënebewust werken.

48


2.21.1 Instaan voor welzijn op het werk Taken


Competenties

Hovenier Ploegbaas

Aan de verantwoordelijke melden van • ongevallen en incidenten (ook incidenten m.b.t. agressie en geweld) • elke werksituatie die een ernstig of onmiddellijk gevaar met zich meebrengt • elk geconstateerd mankement in de beschermingssystemen

X

X

X

X

X

X

X

X

Kennis van interne procedures van de onderneming of organisatie inzake het melden van incidenten, ongevallen of gevaarlijke situaties Kennis van de mogelijke bronnen van gevaar op het werk Kennis van de preventiebeginselen Kunnen herkennen van potentieel gevaarlijke situaties Kennis van de regels die van toepassing zijn bij het recht op werkonderbreking (o.a. ernstig en onmiddellijk gevaar, direct melden aan de werkgever) Inzicht hebben in het belang van een goede communicatie inzake veiligheid en gezondheid Inzicht hebben in het belang van deze meldplicht in functie van proeven

49


Taken

Bijstand verlenen aan de werkgever of de verantwoordelijk gestelde werknemer en hem in staat stellen • alle taken uit te voeren of aan alle verplichtingen te voldoen m.b.t. veiligheid en gezondheid • ervoor te zorgen dat het arbeidsmilieu en de arbeidsomstandighede n veilig zijn en geen risico’s opleveren voor de veiligheid en gezondheid binnen hun werkterrein Adequaat optreden in geval van nood/ brand (PVI, 2001, p.19) • collega’s en verantwoordelijke verwittigen • bij brand o.a. hulpdiensten oproepen, juiste blusmiddelen gebruiken

Beginnende beroepsbeoefenaar Taken Competenties X X

X

Competenties

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Instructies correct kunnen opvolgen Kennis van de preventiebeginselen Inzicht hebben in het belang van een goede communicatie inzake veiligheid en gezondheid Inzicht hebben in het belang van deze bijstand in functie van preventie en risicobeheersing Verantwoordelijkheidszin hebben Veiligheidsbewust werken

Adequaat kunnen reageren in noodsituaties (PVI, 2001, p.19) Kennis van de regels die van toepassing zijn bij het recht op werkonderbreking (o.a. ernstig en onmiddellijk gevaar, direct melden aan de werkgever) Kennis van de vuurdriehoek (zuurstof, energie en brandbare stof) (PVI, 2001, p.62) Kennis van soorten branden (klasse A, B, C en D) en blusmiddelen Kennis van EHBO, zoals dat van elke burger mag verwacht worden (PVI, 2001, p.19)

X

50


Taken

Ergonomisch werken


Competenties

X

X

X

Signaleren van stresssituaties aan de verantwoordelijke

X

X

Op een positieve wijze bijdragen tot het preventiebeleid dat wordt tot stand gebracht in het kader van de bescherming van de werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

X

X

X

Zich onthouden van iedere daad van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk

X X

Kennis hebben van de risico’s van overbelasting of verkeerde belasting van het lichaam Kennis hebben van de basisprincipes voor het hanteren van lasten zonder risico’s Juiste hef- en tilbewegingen kunnen toepassen Correct kunnen hanteren van voorziene hulpmiddelen bij heffen en tillen Kennis hebben van het begrip stress op het werk Weten wat onder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk wordt verstaan Kennis hebben van de maatregelen vastgelegd door de onderneming betreffende de bescherming van werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Respectvol kunnen omgaan met collega’s

51


Taken

Arbeidsmiddelen gebruiken zoals het moet. Dit houdt o.a. in: • Geregeld controleren en onderhouden van arbeidsmiddelen • Nooit machinebeveiliging willekeurig wegnemen of uitschakelen • Persoonlijke beschermingsmiddelen dragen als het nodig is • Gereedschap alleen gebruiken voor het werk waarvoor het gemaakt is • Veilig opbergen van gereedschap

Persoonlijke beschermingmiddelen op de juiste manier gebruiken. Dit houdt o.a. in: • PBM’s dragen wanneer het moet • PBM’s regelmatig onderhouden en controleren • PBM’s na gebruik correct opbergen


X

Competenties

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

Oplettend zijn Nauwkeurig de veiligheidsvoorschriften kunnen toepassen Kennis hebben van de werking van de machine en/of gereedschappen Kennis hebben van de risico’s en beheersmaatregelen voor het gebruik van machines en gereedschappen Machines veilig kunnen gebruiken Kennis hebben van de veiligheidssignalisatie Veiligheidsinstructiekaarten kunnen lezen en begrijpen Kunnen beoordelen of het gereedschap nog goed (en dus veilig) is Kennis hebben van de situaties waarin persoonlijke beschermingsmiddelen moeten worden gedragen Kennis van de veiligheidssignalisatie mbt. het dragen van PBM’s Kennis van de verschillende PBM’s (gezichts-, gehoors-, hoofd-, hand-, voeten adembescherming) en van hun functie Kennis van het juiste gebruik van PBM’s en gebruikstoepassingen Zich bewust zijn van de eigen verantwoordelijkheid voor het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen

52


Taken


Competenties

Ploegbaas

Signaleren van stresscondities en hun oorzaken

Eigen deskundigheid inzake veiligheid en gezondheid opbouwen, door het volgen van opleidingen (op vraag van/aangeboden door de werkgever)

X

X

X

X

Kennis hebben van de risico’s die stress kunnen veroorzaken: werksfeer, werkorganisatie, tijdsindeling, werktempo, … Kunnen herkennen van stresssignalen: lichamelijke klachten, emotionele signalen, gedragsveranderingen Alert zijn voor mogelijke stresssituaties Inzicht hebben in het belang van opleiding in het kader van preventie het geleerde in de praktijk kunnen brengen kritisch kunnen zijn over eigen houding en handelen

53


Taken

Producten met gevaarlijke eigenschappen op de juiste manier gebruiken


X

X X

Competenties

X

X

X

Stimuleren van veilig gedrag op de werf en afremmen van onveilig gedrag

Kennis hebben van de producten met gevaarlijke eigenschappen waarmee men op het terrein in contact komt Kennis hebben van de risico’s en beheersmaatregelen voor het gebruik van producten met gevaarlijke eigenschappen Hygiëne bewust werken Kunnen lezen en interpreteren van gevaarsaanduidingen en gevaarssymbolen op het etiket van gevaarlijke producten Kennis hebben van de regels in verband met de opslag van producten met gevaarlijke eigenschappen Kennis hebben van de veiligheidssignalisatie, transportetikettering en productetikettering De veiligheidsinformatiebladen kunnen lezen en begrijpen Kennis hebben van de rol als leidinggevende in het bevorderen van de veiligheid Kennis hebben van de strategieën om veilig gedrag te stimuleren en onveilig gedrag af te remmen Kunnen toepassen van de methoden die veilig werken bevorderen Kunnen motiveren, aanmoedigen en stimuleren

54


Taken

Vervullen van een voorbeeldfunctie voor het opvolgen van de voorschriften betreffende veiligheid en gezondheid


Competenties

Er op toezien dat de taken worden uitgevoerd door goed opgeleide en geïnstrueerde werknemers Identificeren van de gevaren en vaststellen en evalueren van de risico’s op de werf

Controleren van arbeidsmiddelen, [collectieve en persoonlijke (PBM)], producten met gevaarlijke eigenschappen en maatregelen nemen om onregelmatigheden weg te werken

Zich ten allen tijde bewust zijn van de voorbeeldfunctie die men vervult Kennis hebben van en kunnen toepassen van de voorschriften m.b.t. welzijn op het werk in zoverre van toepassing op het eigen takenpakket Kunnen motiveren van de gestelde handelingen Instructies kunnen geven Kennis van de competenties van de medewerkers Kunnen opstellen van een taakrisicoanalyse Kennis van de risico’s en beheersmaatregelen van geluid, elektriciteit en schadelijke stoffen Probleemoplossend vermogen hebben Kunnen opstellen van veiligheidsinstructiekaarten Kennis hebben van de werkingsmiddelen van de arbeidsmiddelen Kennis hebben van preventief onderhoud Defecten kunnen detecteren Kennis hebben van de uit te voeren herstellingen Aandacht hebben voor het comfort van de beschermingsmiddelen

55


Taken


Beschermen van werknemers tegen pesten, geweld of ongewenst seksueel gedrag op het werk

Competenties

2.22.

Kunnen inspelen op de situatie die uit de hand dreigt te lopen, geen afwachtende houding aannemen Direct regelend kunnen optreden bij extreme uitingen zoals agressie Kennis van de maatregelen vastgelegd door de werkgever betreffende de bescherming van werknemers tegen pesten, geweld of ongewenst seksueel gedrag op het werk

Beginnende beroepsbeoefenaar

Bepaalde taken hebben met ervaring te maken en kunnen pas door een ervaren persoon uitgevoerd worden. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om het voorbereiden van de werkzaamheden, het aanleggen van een oprit, pad, vijver,… . Van deze taken wordt niet verwacht dat een beginnende beroepsbeoefenaar ze reeds direct kan uitvoeren. Toch zijn er een groot aantal andere taken waarvan wel verwacht wordt dat de beginnende beroepsbeoefenaar ze bij de aanvang van het beroep direct uitvoert. Enkele voorbeelden hiervan zijn: planten, aanleggen van het gazon, afwerken van het terrein, schoonmaken van het materiaal,… . Naast de taken zijn er ook competenties die een beginnend beroepsbeoefenaar moet beheersen bij de start. Er kan van de beginnende beroepsbeoefenaar verwacht worden dat hij reeds de competenties bezit om een welbepaalde taak uit te voeren zonder dat hij reeds die taak bij aanvang van het beroep zal moeten uitvoeren. In de takentabellen van hoofdstuk 2 (Taken en competenties) worden de taken die een beginnende beroepsbeoefenaar reeds moet uitvoeren alsook de competenties die hij moet bezitten bij de aanvang van het beroep aangeduid. Bij het aanduiden van deze taken en competenties wordt als referentiekader een beginnende beroepsbeoefenaar voor ogen gehouden die een land- of tuinbouwscholing genoten heeft.

56


Een opmerking die bij dit alles kan gemaakt worden is dat een beginnende hovenier bij voorkeur de basiskennis van het onderhouden van parken en tuinen bezit om de taken binnen de aanleg tot een goed eind te brengen.

3. Competenties Onder competenties verstaan we het samenhangend geheel van kennis, vaardigheden en houdingen, dat aantoonbaar ontleend is aan concrete handelingen en/of taken die voorkomen in de beroepsuitoefening van de hovenier en ploegbaas binnen de aanleg van parken en tuinen. In dit hoofdstuk beschrijven we achtereenvolgend de algemene beroepskennis, de sleutelvaardigheden en de specifieke vereisten, waarover de hovenier en ploegbaas moet beschikken.

3.1. Algemene beroepskennis Ook de algemene beroepskennis wordt opgedeeld in kennis die geldt voor de hovenier en ploegbaas aanleg parken en tuinen. Deze algemene beroepskennis dient gelezen te worden in functie van de taken en de verantwoordelijkheden voor het betreffende beroep.19 3.1.1

Aanleg parken en tuinen Hovenier

Ploegbaas

Sectorkennis

19

Kennis van de verschillende tuinstijlen Kennis van de verschillende informatiebronnen over de sector Kennis van evoluties en veranderingen binnen de sector Kennis van de wettelijke reglementering rond plantafstanden

X

X X X X

Indien in de tabel (X) vermeld staat wordt hiermee aangeduid dat de beroepsbeoefenaar over deze competentie mogelijks dient te beschikken maar dat dit eerder zelden het geval is.

57


Hovenier

Ploegbaas

Plantenkennis

Kennis van de delen van de plant

X X

X X

Kennis van bomen, fruitbomen, heesters, struiken en hagen: karakteristieken, groei, habitat, hun onderhoud,…

X

X

Kennis van vijver- en terrasplanten: karakteristieken, groei, habitat, hun onderhoud,…

X

X

X

X

X X

X X

Kennis van afstemmingsverliezen Kennis van arbeidsmiddelen

X

X

Kennis van de inhoud van veiligheidsinstructiekaarten

X X X

X X X

Kennis van de werking en de toepassingen van materieel: bediening en bedieningsschakelaars

X X

X X

X X

X X

X

X

Kennis van de instelling van het materieel (parameters die ingesteld moeten worden)

X

X

Kennis van het besturen en bedienen van een kleine graafmachine

X

X

Kennis van bloemen, vaste planten en knollen: karakteristieken, groei, habitat, hun onderhoud,…

Kennis van onkruid en mossen: soorten, uitzicht, habitat,…

Kennis van de fysiologie en stofwisseling van de plant

Kennis van grassen: soorten en kenmerken (siergras, sportgras,…)

Kennis van een werfoverzicht

Kennis van de namen van het materieel Kennis van de onderhoudsrichtlijnen van het handgereedschap Kennis van de risico’s en de te nemen veiligheidsmaatregelen bij het werken met materieel

Kennis van het belang van preventief onderhoud Kennis van de onderhoudsrichtlijnen van het materieel aandreven door een motor Kennis van de courante onderdelen van het materieel (aangedreven door een brandstofmotor: 2 of 4 takt) : bougie, carburator, …

58


Hovenier

Ploegbaas

Bodemkennis

Kennis van de bodemstructuren en samenstellingen

Kennis van de namen van grondstoffen

X X

X X

X X

X X

X

X

X

X

X X

X X

X

X

X

X

Kennis van de verschillende soorten motorolie en hun toepassingsmogelijkheden

X

X

Kennis van de verschillende soorten brandstof die van toepassing zijn in het gereedschap

X

X

Kennis van de invloed van de bodemstructuur op de plantengroei Kennis van grondstoffen Algemeen

Kennis van de verschillende soorten grondstoffen (folielijm, folie, buizen…): eigenschappen, samenstelling, hun gebruik en toepassingsmogelijkheden

Kennis van de soorten cement en beton in functie van de uit te voeren werken Bestrijdingsmiddelen

Kennis van bestrijdingsmiddelen (herbiciden, insecticiden, fungiciden, pesticiden): hun samenstelling en toepassingsmogelijkheden

Kennis van de giftigheidsklasse A en B

Kennis van meststoffen: soorten, eigenschappen, dosering en toepassingsgebied

Kennis van de wettelijke voorschriften voor het hanteren van bestrijdingsmiddelen Meststoffen en bodemverbeteraars

Kennis van bodemverbeteraars: soorten, eigenschappen, dosering en toepassingsgebied Motorolie en brandstoffen

59


Hovenier

Ploegbaas

Kennis tuinaanleg

Kennis van de verschillende stappen bij het aanleggen van een terrein

X

X

Kennis van grondwerken

X X

X X

X X X

X X X

X X X

X X X

X X

X X

Kennis van de constructietechnieken voor een goede ondergrond (bestrating/gazon): helling, opbouw, materie, nivellering ondergrond

X

X

Kennis van de gemiddelde tijdsintensiteit van de verschillende werkzaamheden in de aanleg

X

X

Kennis minimale plantafstand tussen planten

X

X

X X X X

X X X X

Kennis van aanleg van bestrating: soorten fundering, bestrating en constructietechnieken Kennis van vijvers: soorten vijvers en constructietechnieken Kennis van vijverafwerking Kennis van eenvoudige houtbewerkingen: eenvoudige constructie, montage- en afwerkingstechnieken, courante houtsoorten, houtverbindingen, …. Kennis van tuinomheining: soorten en constructietechnieken Kennis van planten: werkwijze Kennis van het aanleggen van gazons: werkwijze bij manueel of machinaal zaaien, uitrollen van grasmatten Kennis van de minimale hellingsgraden voor terrassen, terreinen, afwateringsbuizen,… Kennis drainage: constructietechnieken

Kennis van grondbewerking

Kennis van spitten: manueel en machinaal

Kennis van hoofdrekenen in functie van het uitvoeren van eenvoudige metingen

X

X

Kennis van de regel van drie: berekenen van verhoudingen

X X X

X X X

Kennis van breken van de grond: manueel en machinaal Kennis van frezen: grof en fijn, manueel en machinaal

Kennis van de invloed van weersomstandigheden op de grondbewerking Kennis van wiskunde

Kennis van inhoudsmaten Kennis van het berekenen van lengte, breedte, hoogte, oppervlakte, volume, massa

60


Hovenier

Ploegbaas

Kennis topografie

Kennis topografie: gebruik lasermeetapparatuur, meten van hoeken, bogen, afstanden … Kennis leiding geven

3.1.2

X

X

X

Kennis van methoden en technieken in functie van het leidinggeven Welzijn op het werk

Basiskennis van de wetgeving met betrekking tot het welzijn op het werk

Kennis van het doel en de uitgangspunten van de wetgeving met betrekking tot welzijn van werknemers bij de uitvoering van hun werk (Wet van 4 augustus 1996, ARAB en Codex)

X

X

Kennis van de rechten en plichten van de werknemer met betrekking tot welzijn op het werk

X

X

Kennis van de rol van de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk

X

X

Kennis van de functie en bevoegdheden van de door de overheid aangewezen toezichthoudende instanties met betrekking tot arbeidsomstandigheden (o.a. arbeidsinspectie)

X

X

Kennis van de regels die van toepassing zijn bij het recht op werkonderbreking (o.a. ernstig en onmiddellijk gevaar, direct melden aan de werkgever)

X

X

X

Kennis van de rol en verantwoordelijkheden van de hiërarchische lijn, van het toewijzen van toezichthoudende taken, rechten en plichten en aansprakelijkheid van leidinggevenden

Kennis van verantwoordelijkheden voor andere personen dan werknemers Kennis van de terminologie met betrekking tot welzijn op het werk

Kennis van de begrippen veiligheid en gezondheid

Kennis van de begrippen preventie en risicobeheersing

Kennis van de begrippen gevaar, risico, schade, ongeval en incident Kennis van de begrippen stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

X

X X

X X

X X

X X

61


Hovenier

Ploegbaas

Kennis van het beleid van de onderneming met betrekking tot het welzijn op het werk

Kennis van de veiligheidsregels en instructies in de onderneming

Kennis van de maatregelen vastgelegd door de onderneming/organisatie betreffende de bescherming van de werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

X X

X X

X

X

Kennis hebben van de richtlijnen binnen het bedrijf omtrent EHBO en maatregelen te nemen bij brand Kennis van ongevallen

X

X

Kennis van de mogelijke bronnen van gevaar op het werk

X X

X X

Kennis van de preventiebeginselen

X X

X X

X X

X X

Kennis van de verschillende soorten tekens, symbolen, borden, kleuren voor verbod, gebod, waarschuwing, redding en aanwijzingen, brandbestrijding, gascilinders

X

X

Kennis van de gevaarsaanduidingen op etiketten

X X X

X X X

X X

X X

Kennis van de interne procedures in de onderneming inzake het melden van incidenten of ongevallen

Kennis van ongevallenpreventie met aandacht voor de mens, de techniek, de omgeving en de organisatie Kennis van manieren om gevaarlijke situaties op te heffen Gevaarlijke handelingen kunnen herkennen en kennis hebben van manieren om deze te verbeteren

Kennis van de procedures voor rapportering van ongevallen en bijna ongevallen Kennis van veiligheidssignalisatie

Kennis van de R- en S-zinnen

Kennis van de aanduidingen voor de brandklassen, elektriciteit, CE-keurmerk,… Kennis van hygiëne

Kennis van de principes van algemene en persoonlijke hygiëne Kennis van de richtlijnen in de onderneming of organisatie met betrekking tot netheid en hygiëne

62


Hovenier

Ploegbaas

Kennis van ergonomie

Kennis van de risico’s van een slechte houding voor de gezondheid (belasting van rug, gewrichten, spieren,…)

X

X

Kennis van de basisprincipes van het hanteren van lasten zonder risico’s

X

X

Kennis van de juiste hef- en tiltechnieken

X X

X X

X

X

Kennis van de beschikbare hulpmiddelen bij heffen en tillen Kennis van lichamelijke belasting (statisch, dynamisch, rustperiodes)

Kennis van de invloed van omgevingsfactoren (licht, geluid, klimaat, trillingen) Basiskennis van brandblussen en EHBO

X

Kennis van de vuurdriehoek (zuurstof, energie en brandbare stof)

X X

X X

Kennis van EHBO, zoals dat van elke burger mag verwacht worden

X

X

Kennis van brandblussen

X

Kennis van soorten branden (klasse A, B, C en D) en blusmiddelen Kennis van producten met gevaarlijke eigenschappen

Kennis van de risico’s en beheersmaatregelen voor het gebruik van gevaarlijke producten

X

X

Kennis van gevaarsaanduidingen en gevaarssymbolen op de etiketten van gevaarlijke producten

X

X

Kennis van de belangrijkste veiligheidsaanbevelingen met betrekking tot producten met gevaarlijke eigenschappen

X

X

Kennis van de regels in verband met de opslag van gevaarlijke producten

X

X

X

X

Kennis van de inhoud van de veiligheidsinformatiebladen

63


Hovenier

Ploegbaas

Kennis van persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen

Kennis van de voorschriften m.b.t. de draagplicht van persoonlijke beschermingsmiddelen

X

X

Kennis van het correct dragen van de persoonlijke beschermingsmiddelen

X

X

Kennis van de blauwe gebodsborden met betrekking tot persoonlijke beschermingsmiddelen

X

X

X

X

X

X

Inzicht in de toepassing en kennis van het veilig gebruik maken van verschillende soorten persoonlijke beschermingsmiddelen voor: • Gezichtsbescherming: lasbril, veiligheidsbril, gelaatscherm • Gehoorsbescherming: oorkappen, oordoppen, oorapparaten met filter • Hoofdbescherming: stoothelm, veiligheidshelm • Handbescherming: juiste handschoenen voor het juiste werk • Voetbescherming: veiligheidsschoenen met metalen tip, veiligheidsschoenen met stalen zool • Adembescherming: stofmasker, gasfilter, halfgelaatsmasker, volgelaatsmasker… Kennis van de verschillende collectieve beschermingsmiddelen

Kennis van de risico’s en beheersmaatregelen voor hijsen, tillen, dragen

Kennis van de (ergonomische) technieken om een last of persoon handmatig veilig te tillen en verplaatsen

X

X

Kennis van de risico's en de te nemen veiligheidsmaatregelen bij het werken met een hijswerktuig

X

X

Kennis van de documenten die beschikbaar moeten zijn bij hijskranen met keuringsplicht

X

X

Kennis van het veilig gebruik van verschillende X hijsgereedschappen Kennis van de risico’s en beheersmaatregelen voor struikelen, uitglijden, vallen

X

X

Weten welke situaties in de eigen werksituatie struikelen, uitglijden of verstappen tot gevolg kunnen hebben Kennis hebben van een taakrisico-analyse

X

Kennis van risicoanalyse en –beheersing Kennis van risico’s en ze kunnen onderkennen Kennis van een veilige arbeidsorganisatie Kennis van de competenties van de werknemers in de ploeg

X

X X X X

64


Hovenier

Ploegbaas

Kennis van methodes om veilig werken te bevorderen

Kennis van de rol van de leidinggevende in het bevorderen van veiligheid

X

Kennis van het nut van overleg, vergaderingen en opleidingen voor het bevorderen van de veiligheid Kennis van de risico’s en beheersmaatregelen van geluid en elektriciteit

X

X

Geluid: kennis van beperkte theorie over trillingen en geluidsdruk, kennis van de geluidsniveaus die leiden tot gehoorschade, kennis van onomkeerbaarheid van gehoorschade, kennis van praktische hulpmiddelen voor inschatting van geluidsniveaus

Elektriciteit: Kennis van de risico’s en oorzaken van ongevallen, kennis van de theorie van elektrocutie, kennis van statische elektriciteit Kennis van de risico’s en beheersmaatregelen met betrekking tot stress

X

Kennis van de risico’s die stress kunnen veroorzaken: werksfeer, werkorganisatie, tijdsindeling, werktempo, als niet zinvol ervaren werk…

X

Kennis van stresssignalen: lichamelijke klachten, emotionele signalen, gedragsveranderingen,…

X

3.2. Sleutelvaardigheden Sleutelvaardigheden verwijzen naar de vaardigheden en attitudes die noodzakelijk zijn voor de uitoefening van het beroep van hovenier en ploegbaas binnen de aanleg van parken en tuinen. Wegens de competentieopbouw zijn de weergegeven sleutelvaardigheden voor de hovenier ook van toepassing op de ploegbaas. De sleutelvaardigheden die op de conferentie als zeer belangrijk werden beschouwd worden aangeduid met een sterretje (*).

65


Hovenier Sleutelvaardigheid

Bereid zijn te leren (*)

Flexibel zijn (*)

Gezondheidsbewust werken

Handig zijn (*)

Imagobewust zijn

Kwaliteitsbewust werken (*)

Milieubewust werken(*)

Ruimtelijk voorstellingsvermogen hebben

Omschrijving De hoveniers aanleg zijn bereid en in staat hun eigen competenties te verbreden en te verdiepen door bijvoorbeeld het bijwonen van opleidingen en workshops en het geleerde te integreren in hun dagelijkse werksituatie. Een hovenier moet in staat zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden. Dagelijks zijn ze afhankelijk van wisselende weersomstandigheden. De hovenier aanleg heeft bij het uitvoeren van zijn taken aandacht voor de impact ervan op de gezondheid en voor de preventieve maatregelen die hij kan nemen bv.: de juiste houding aannemen bij het manueel hanteren van lasten. Hoveniers aanleg zijn in staat om op behendige manier de constructieve elementen in de tuin te monteren of te maken. Verder dienen ze ook handig te zijn in het omgaan met het nodige materieel en grondstoffen. Hoveniers dienen zich er van bewust te zijn dat ze het uithangbord zijn van het tuinaannemingsbedrijf. Hun handelingen en voorkomen dienen hierop dan ook afgestemd te zijn. Hoveniers moeten weten waaraan een goed aangelegd terrein of deeltaak moet voldoen en zijn bereid zich in te spannen om tijdens de uitvoering van het werk aan de vereisten te voldoen. Daarnaast zorgt de hovenier er ook voor dat het terrein net en ordelijk wordt verlaten of dat bouwspecie niet terecht komt in perken rondom het aangelegde terras, vijver,… Als hovenier aanleg moet men in staat zijn om actief en proactief in te staan voor het milieu en schade aan het milieu te voorkomen. In het uitoefenen van zijn beroep dient de hovenier een milieubewuste attitude te bezitten rond het gebruik van bestrijdingsmiddelen, waterverbruik, energieverbruik, gebruik van meststoffen,…. Een hovenier moet gemakkelijk kunnen omschakelen van een tweedimensionale tekening (een aanlegplan) naar een driedimensionaal beeld (het aan te leggen terrein) om een taak uit te voeren op basis van het plan

66


Sleutelvaardigheid

Veiligheidsbewust werken (*)

Teamgericht kunnen werken

Omschrijving Hoveniers moeten in staat zijn om actief en proactief in te staan voor de veiligheid en gevaarlijke situaties voorkomen. Een hovenier aanleg werkt veiligheidsbewust wanneer een veilige manier van werken een evident onderdeel van zijn handelen wordt. Het betekent ook dat de hovenier aanleg in staat is kritisch naar het eigen handelen te kijken voor wat betreft de veiligheid om het, indien nodig, bij te sturen. Veilig werken betekent dat hij tijdig kan herkennen van wat fout kan gaan (= gevaren kennen en risico’s herkennen), de risico’s juist kan beoordelen (= risico juist evalueren) en er gepast op kan reageren (= risico beheersen). Hoveniers moeten in staat zijn om gemeenschappelijk en collegiaal aan hetzelfde project te werken. Zo moeten ze bijvoorbeeld in staat zijn om gemeenschappelijk een vijver aan te leggen. Binnen een project moeten ze wel in staat zijn een taak of deeltaak zelfstandig af te werken volgens de richtlijnen (afmetingen, hoogtes, werkwijze,…) die hen gegeven werden door de ploegbaas.

67


Ploegbaas Sleutelvaardigheid

Beslissingen kunnen nemen (*)

Communicatief vaardig zijn

Didactisch vaardig zijn

Economisch ingesteld zijn (*)

Klantgericht zijn

Kunnen organiseren (*)

Leiding kunnen geven (*)

Nauwkeurig kunnen werken

Problemen kunnen oplossen

Omschrijving De ploegbaas moet in staat zijn om in gegeven omstandigheden een besluit te nemen. Hij beslist of men bij slecht weer al of niet de werkzaamheden start. Een ploegbaas moet ook kunnen beslissen of bijkomende werkzaamheden (vb. drainage) die buiten het bestek vallen op het terrein een optie of noodzaak (vb. bij het vaststellen van natte grondlagen) zijn en hierover contact opnemen met klant/zaakvoerder/architect De ploegbaas moet in staat zijn om in verschillende situaties op een doelgerichte manier te communiceren dit zowel naar de werknemers als naar de klanten toe. Dit zowel mondeling als schriftelijk. Een ploegbaas aanleg moet in staat zijn bepaalde competenties over te brengen aan de hoveniers zodat deze de concrete uitleg kunnen toepassen in hun werk. Als ploegbaas aanleg dient men in staat te zijn rationeel om te springen met en doelmatig gebruik te maken van middelen (gereedschap), tijd (vb. efficiënt werken) en grondstoffen (vb. berekenen van de juiste hoeveelheid zonder dat er overschotten zijn) om het tuinaannemingsbedrijf zo rendabel als mogelijk te houden. Een ploegbaas aanleg moet in elke situatie gepast kunnen reageren op een vriendelijke, beleefde en rustige manier en handelen met het oog op tevredenheid van klanten. Als ploegbaas aanleg moet men kunnen de werkmethodes bepalen zodat de doelstellingen op een efficiënte manier verwezenlijkt worden. De ploegbaas moet in staat zijn de taken op de werf zelf te plannen binnen het opgedragen tijdsbestek die hij verkregen heeft van de zaakvoerder. De ploegbaas aanleg moet in staat zijn om mensen aan te sturen en te begeleiden zodanig dat ze hun taken doeltreffend uitvoeren. De ploegbaas aanleg moet in staat zijn om administratieve taken precies en nauwgezet te voltooien door het correct invullen van de nodige documenten met de juiste gegevens. Een ploegbaas moet daarnaast ook nauwkeurig kunnen werken bij het afmeten en berekenen van de nodige hoeveelheid grondstof, het afmeten van het terrein,… zodat alles volgens de plannen en het bestek wordt uitgevoerd. Als ploegbaas aanleg moet in staat zijn een probleem te herkennen en een oplossing voor dit probleem kunnen aanreiken. Problemen die de verantwoordelijkheid van de ploegbaas overstijgen dienen gesignaleerd te worden aan de zaakvoerder die dan in staat moet zijn deze op te lossen.

68


Sleutelvaardigheid

Sociaal vaardig zijn

Verantwoordelijkheidszin hebben

Zelfstandig kunnen werken

Omschrijving De ploegbaas aanleg dient te beschikken over de nodige vaardigheden om op een aangename manier om te gaan met mensen (medewerkers, klanten, leveranciers) De ploegbaas aanleg moeten in staat zijn om de verantwoordelijkheid op te nemen voor de eigen prestaties en die van zijn hoveniers. Ploegbazen moeten in staat zijn om zelfstandig zonder hulp aan een project te werken. Een ploegbaas moet in staat zijn de volledige aanleg van het terrein op basis van het bestek en de beschikbare plannen tot een goed einde te brengen.

3.3. Specifieke vereisten De hovenier en ploegbaas werkzaam in de aanleg moeten ook over een aantal specifieke vereisten beschikken voor het uitoefenen van het beroep:

Een hovenier en ploegbaas hebben bij voorkeur een rijbewijs B+E om de medewerkers alsook het gereedschap en de grondstoffen naar de werf te vervoeren. Voor het besturen van een tractor is rijbewijs G20 aangewezen. De persoon die een kleine graafmachine bestuurt is onderhevig aan de wetgeving betreffende het gebruik van mobiele arbeidsmiddelen (hefwerktuigen) alsook de wetgeving betreffende de gezondheidstoezicht op werknemers. Dit heeft tot gevolg dat de persoon die dit mobiel arbeidsmiddel tijdens de uitoefening van zijn beroep bestuurt de minimumleeftijd van 18 jaar moet hebben, medisch geschikt moet zijn en een adequate opleiding genoten moet hebben om deze arbeidsmiddelen veilig te besturen.21

4. Bijzondere arbeidsomstandigheden Met bijzondere arbeidsomstandigheden worden die arbeidsomstandigheden bedoeld, die typisch zijn voor het beroep én de mogelijke risico’s die hiermee verbonden zijn. In het algemeen geldt dat aanleg van parken en tuinen fysiek zwaar werk is. Typische omstandigheden waarin wordt gewerkt zijn:

Als hovenier en ploegbaas binnen de aanleg van parken en tuinen werkt men buiten en dient men de meeste weersomstandigheden te trotseren: koude, warmte, regen, wind,… Het dragen van aangepaste werkkledij is hierbij aangeraden.

KB van 1 september 2006 tot wijziging van het KB van 23 maart 1990 betreffende het rijbewijs en het KB van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en het gebruik van de openbare weg. 21 KB van 3 mei 1999, KB van 4 mei 1999, KB van 28 mei 2003 20

69


Vooral als hovenier en ploegbaas aanleg parken en tuinen staat men het grootste gedeelte van het werk in een gebukte werkhouding.

Als hovenier en ploegbaas heeft men in het algemeen regelmatige uren. Ploegbazen en hoveniers dienen er wel dagelijks mee rekening te houden dat men afhankelijk is van de weersomstandigheden.

Hoveniers en ploegbazen maken gebruik van heel wat materieel. Ze hanteren daarnaast soms ook bestrijdingsmiddelen. Het dragen van de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen is hierbij noodzakelijk.

We geven meteen ook een overzicht van een aantal beroepsspecifieke risico’s en hun mogelijke preventie in bijlage. Meer informatie hierover vindt men in de nota ‘Welzijn op het werk’ (SERV, 2004).

5. Arbeidsorganisatie In het tuinaannemingsbedrijf dat zowel actief is in de aanleg als het onderhoud zijn er 2 afdelingen aanwezig namelijk aanleg en onderhoud. Het gebeurt ook wel dat een tuinaannemingsbedrijf zich enkel toelegt enerzijds op de aanleg of enkel op het onderhoud van parken en tuinen. In dat geval bestaat deze tweeledigheid niet. De afdeling aanleg bestaat meestal uit 1 of meerdere equipes of ploegen. Per ploeg werkt men aan een terrein tot het af is. Het kan echter wel gebeuren dat voor heel grote projecten meerdere ploegen werken aan 1 terrein. De coördinatie zal dan meestal gebeuren door de zaakvoerder of de meestergast. Aan het hoofd van het volledige tuinaannemingsbedrijf staat de zaakvoerder. In grote tuinaannemingsbedrijven staat tussen de zaakvoerder en de ploegbaas een meestergast. De meestergast coördineert de verschillende ploegen en volgt het werk op van de onderaannemers die aan het project deelnemen. Per ploeg heeft een ploegbaas de leiding. Een ploeg bestaat meestal uit een 3 à 4-tal werknemers, afhankelijk van de grootte van het aan te leggen project en de grootte van het bedrijf. In een groot tuinaannemingsbedrijf is er nog een tussenniveau aanwezig tussen de zaakvoerder en de ploegbaas namelijk de meestergast. De meestergast stuurt en coördineert dan de verschillende ploegen en stuurt de externe onderaannemers aan indien van toepassing. Voor de grondwerken in een groot project wordt binnen een gemiddeld tuinaannemingsbedrijf vaak beroep gedaan op een kraanman die als loonwerker tewerkgesteld wordt. Daarnaast wordt de sector ook gekenmerkt door zelfstandigen die alleen of samen met 1 medewerker in dienst de projecten afwerken.

70


Figuur 2: Organigram van een doorsnee tuinaannemingsbedrijf Zaakvoerder

Aanleg

Onderhoud

Meestergast

Meestergast

Ploegbaas

Hovenier

Hovenier

Ploegbaas

Hovenier

Hovenier

Ploegbaas

Hovenier

Hovenier

Ploegbaas

Hoevenier

Hovenier

6. Knelpunten De oorzaak van het knelpuntkarakter van de beroepen is zowel kwantitatief (onvoldoende mensen) als kwalitatief (gebrek aan competenties) van aard. Op de conferentie kwamen volgende mogelijke oorzaken naar voren:

Veel pas afgestudeerden starten een eigen zaak. Er bestaan een aantal misvattingen over de aanleg van parken en tuinen. Enerzijds is er de perceptie dat het gemakkelijke beroepen zijn waarvoor men weinig competenties nodig heeft. Anderzijds is er een té ideologisch perceptie waarbij het beeld leeft dat de beroepsinhoud overeenkomt met dit van een natuurbeheerswerker. Ervaren beroepsbeoefenaars verlaten de sector en starten een eigen zaak of gaan aan de slag als opleider.

Hierdoor is men gedwongen om ook mensen aan te werven met een andere opleiding dan een “land- en tuinbouwopleiding” Op die manier wordt het probleem ook kwalitatief groter en is er een gebrek aan de juiste competenties op de “werkvloer”. De opleidingen die momenteel best beantwoorden aan de vereiste competenties zijn:

BSO “land en tuinbouw” TSO “land en tuinbouw” DBSO “groenarbeider”

Naast het moeilijk vinden van personeel, heeft het gemiddeld tuinaannemingsbedrijf het ook moeilijk door het vele zwartwerk in de sector. Dit is een vorm van oneerlijke concurrentie door de lage prijzen die gehanteerd worden.

71


Een beginnende hovenier heeft best een basiskennis van het onderhoud van parken en tuinen om de taken binnen de aanleg tot een goed eind te brengen.

7. Toekomstige evoluties 7.1. Algemeen Tuinen worden vandaag de dag meer en meer ook een leefruimte die aansluit bij de woning. De mensen verlangen dan ook dat in deze leefruimte het nodige comfort aanwezig is. In de nieuwe tuinen treft men minder planten aan maar veel meer constructieve elementen. Tevens wenst de klant direct resultaat te zien in de tuin en worden er volwassen planten aangeplant. Binnen deze constructieve elementen is er een tendens naar nieuwe materialen: ijzer, koper, aluminium,… De constructieve elementen die hun opmars vinden zijn zwemvijvers en zwembaden en daarnaast ook luxe elementen als buitendouches, sauna’s en jacuzzi’s. Daarnaast is er een vermoeden dat de tendens van het gebruik van elektriciteit in de tuin die zich vandaag inzet nog in de toekomst nog verder zal doorzetten. Tuinaannemingsbedrijven krijgen vaker dan in het verleden de vraag om elektrische voorzieningen aan te leggen in de tuin. Deze kunnen verlichtingstoepassingen, muziektoepassingen maar ook alle andere toepassingen van automatisatie betreffen (automatische poorten, vijverelementen,…) De te bebouwen ruimte in Vlaanderen daalt en dit stellen ook de tuinaannemingsbedrijven vast. Vandaag en nog meer in de toekomst worden ze meer en meer geconfronteerd met kleinere projecten, kleinere tuinen die men moet aanleggen. Daarnaast is er ook de nieuwe tendens om groendaken aan te leggen, dit allemaal wegens de beperkt beschikbare ruimte. Het aanleggen van kleinere ruimtes en daktuinen zal dan ook van de werknemers een andere aanpak vergen. Een belangrijk item voor de toekomst is de afvalverwerking. Wegens de steeds toenemende reglementering dient er binnen de groenvoorzieningen ook milieubewust te worden omgegaan met het afval. Afval wordt gescheiden opgehaald en verwerkt maar tevens stellen de tuinaannemingsbedrijven vast dat meer en meer van hun grondstoffen geleverd worden in plastiek verpakkingen. Het blijven apart sorteren en recupereren van ander afval vergt van de werknemers een milieubewuste aanpak en attitude. Een laatste evolutie die vastgesteld kan worden is een evolutie rond veiligheid. Het VCA (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers)/BeSaCC (Belgian Safety Criteria for Contractors) winnen ook aan belang in de tuinaannemingsbedrijven. Meer en meer krijgen

72


tuinaannemingsbedrijven de vraag van hun klanten of ze VCA/BeSaCC-gecertificeerd zijn. Er leeft een vermoeden bij de tuinaannemingsbedrijven dat in de toekomst dit certificaat nog meer door klanten zal gevraagd worden om de werkzaamheden te mogen uitvoeren.

7.2. Taken en competenties Aan de hand van de bovenstaande takentabellen kunnen voor de beroepen van hovenier en ploegbaas de volgende trends in het takenpakket of competenties verwacht worden. Trend verwijst hier zowel naar het toenemend als afnemend belang van bepaalde taken of competenties in de toekomst. Daarnaast kunnen ook geheel nieuwe taken of competenties aan bod komen. Toenemende trend (taak of competentie wordt belangrijker in de toekomst)

Aanleggen en plaatsen van geprefabriceerde elementen Aanleggen van elektriciteitsvoorzieningen (verlichting, muziek, automatisatie,…) Aanleggen van kleinere projecten/groendaken Aanplanten van volwassen planten Afvalverwerking

Veiligheidsbewust werken (VCA/BeSaCC certificaat) Afnemende trend (taak of competentie wordt minder belangrijker in de toekomst)

Spitten Gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen

73


8. Beroepenfiche 8.1. Hovenier aanleg

Hovenier aanleg (M/V) ANDERE MOGELIJKE BENAMINGEN Tuinarbeider, tuinman en tuinier

NIET VERWARREN MET Ploegbaas aanleg parken en tuinen, Hovenier onderhoud parken en tuinen

CLUSTER Aanleg van parken en tuinen OMSCHRIJVING De hovenier aanleg parken en tuinen voert zelfstandig de opgedragen taken uit binnen de aanleg van parken en tuinen. Zijn kerntaken bestaan vooral uit het rooien van het terrein, uitvoeren van de grondwerken en infrastructuurwerken, planten en aanleggen van een gazon. TAKEN

Rooien van de bestaande beplantingen en verwijderen van de bestaande infrastructuur Uitvoeren van de grondwerken en verbeteren van de grond Uitvoeren van infrastructuurwerken Nivelleren van de grond Planten Aanleggen van het gazon Afwerken van het terrein Onderhoud en schoonmaken van het materieel Opbouwen van eigen deskundigheid Milieu en welzijn op het werk nastreven

COMPETENTIES KENNIS

Plantenkennis Kennis van arbeidsmiddelen Bodemkennis Kennis van grondstoffen Kennis van grondbewerking Kennis van eenvoudige houtbewerkingen Kennis van wiskunde Kennis topografie Kennis van de werkzaamheden bij de aanleg van een terrein

Kennis van de algemene beginselen van welzijn op het werk SLEUTELVAARDIGHEDEN

Bereid zijn te leren

74


Flexibel zijn Handig zijn Kwaliteitsbewust werken

Veiligheidsbewust werken SPECIFIEKE VEREISTEN

De hovenier aanleg heeft bij voorkeur een rijbewijs B+E en G

De hovenier die een kleine graafmachine bestuurt moet de minimumleeftijd van 18 jaar hebben, medisch geschikt en een adequate opleiding hiervoor genoten hebben OPLEIDING EN ERVARING

Als basisopleiding heeft men bij voorkeur een land- en tuinbouwscholing BSO, TSO of DBSO genoten TEWERKSTELLINGSMOGELIJKHEDEN

De hovenier aanleg werkt in een tuinaannemingsbedrijf binnen het team dat instaat voor de aanleg van parken en tuinen DOORGROEIMOGELIJKHEDEN

Hovenier aanleg→ploegbaas aanleg (→meestergast) (→zaakvoerder tuinaannemingsbedrijf) ARBEIDSORGANISATIE

De hovenier aanleg werkt in ploeg onder leiding van een ploegbaas ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN

De hovenier aanleg werkt altijd buiten en vaak in een gebukte werkhouding

Een hovenier heeft in het algemeen regelmatige uren; toch moet er dagelijks mee rekening gehouden worden dat men afhankelijk is van de weersomstandigheden KNELPUNTEN

Het beroep van hovenier aanleg is een knelpuntberoep. Het tekort is zowel kwantitatief als kwalitatief van aard. TOEKOMSTIGE EVOLUTIES

Aanleg van kleinere projecten en groendagen zal toenemen, wegens de beperkt beschikbare ruimte in Vlaanderen Toename van veiligheidsbewust werken (VCA/BeSaCC certificaat) Integreren van geprefabriceerde elementen en elektriciteit groeien aan belang Afname van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen

75


8.2. Ploegbaas aanleg

Ploegbaas aanleg (M/V) ANDERE MOGELIJKE BENAMINGEN Werfleider aanleg parken en tuinen

NIET VERWARREN MET Meestergast aanleg parken en tuinen Ploegbaas onderhoud parken en tuinen

CLUSTER Aanleg parken en tuinen OMSCHRIJVING De ploegbaas aanleg parken en tuinen is de leidinggevende op de werf. Hij is verantwoordelijk voor de goede afhandeling van de werken op het terrein. Als ploegbaas stuurt men een ploeg van hoveniers aan en verdeelt men de taken. Wegens zijn verantwoordelijkheid moet hij heel wat controleren en rapporteren, wat werkadministratie vervullen en is hij het aanspreekpunt voor klanten tijdens de aanleg van het terrein. TAKEN

Plannen en organiseren van het werk Voorbereiden van de werkzaamheden Voorbereiden van het plantmateriaal Aansturen van de teamleden Omgaan met klanten/burgers/bezoekers Rapporteren Controleren Werkadministratie

Milieu en welzijn op het werk nastreven COMPETENTIES KENNIS

Sectorkennis Plantenkennis Kennis van arbeidsmiddelen Bodemkennis Kennis van grondstoffen Kennis van de werkzaamheden bij het aanleggen van een terrein Kennis van grondbewerkingen Kennis van wiskunde Kennis topografie Kennis van leidinggeven

Kennis met betrekking tot welzijn op het werk SLEUTELVAARDIGHEDEN

Beslissingen kunnen nemen Economisch ingesteld zijn

76


Kunnen organiseren Leiding kunnen geven

Veiligheidsbewust werken SPECIFIEKE VEREISTEN

De ploegbaas aanleg heeft bij voorkeur een rijbewijs B+E en G

De ploegbaas die een kleine graafmachine bestuurt moet de minimumleeftijd van 18 jaar hebben, medisch geschikt en een adequate opleiding hiervoor genoten hebben OPLEIDING EN ERVARING

Als basisopleiding heeft men bij voorkeur een land- en tuinbouwscholing BSO, TSO of DBSO genoten Een ploegbaas aanleg heeft bij voorkeur enkele jaren ervaring en beschikt over de nodige leidinggevende capaciteiten

TEWERKSTELLINGSMOGELIJKHEDEN

Een ploegbaas aanleg werkt in de afdeling aanleg binnen een tuinaannemingsbedrijf DOORGROEIMOGELIJKHEDEN

Hovenier aanleg→ploegbaas aanleg(→meestergast) (→zaakvoerder tuinaannemingsbedrijf) ARBEIDSORGANISATIE

De ploegbaas aanleg staat aan het hoofd van een ploeg hoveniers verantwoordelijk voor de aanleg van parken en tuinen binnen een tuinaannemingsbedrijf

De ploegbaas aanleg dient verantwoording af te leggen aan de zaakvoerder ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN

De ploegbaas aanleg werkt altijd buiten en vaak in een gebukte werkhouding

Een ploegbaas heeft in het algemeen regelmatige uren; toch moet er dagelijks mee rekening gehouden worden dat men afhankelijk is van de weersomstandigheden KNELPUNTEN

Het beroep van ploegbaas aanleg is een knelpuntberoep. Het tekort is zowel kwantitatief als kwalitatief van aard. TOEKOMSTIGE EVOLUTIES

Aanleg van kleinere projecten en groendaken zullen toenemen, wegens de beperkt beschikbare ruimte in Vlaanderen Toename van veiligheidsbewust werken (VCA/BeSaCC certificaat) Integreren van geprefabriceerde elementen en elektriciteit groeien aan belang Afname van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen

77


9. Verklarende woordenlijst

Sysdrain. Sysdrain is een verloren put die het drainagewater opvangt en lokaal weer verspreidt in de grond

78


Lijst van organisaties en bedrijven die werden uitgenodigd op de conferenties ‘aanleg parken en tuinen’

ACV AVBS BFG ACLVB ABVV AVBS BFG ABVV ACV ACV BFG EDUplus ACV BFG AVBS

De heer Ivan BAUWENS De heer Robbert BROECKAERT De heer Bart COPPEJANS De heer Eric DECOO De heer Yvan DEJONGE De heer Jozef DESCAMPS De heer Guy DE SCHEPPER De heer Alain DE TEMMERMAN De heer Frans DIRIX De heer Bart LABEEUW De heer Stefan LEYS De heer Patrick MERTENS De heer Chris VAN BEVER De heer Fred VAN DER WEEHE Mevrouw Blijde VERCAMER

79


Bijlage 1. Werken met arbeidsmiddelen

De hovenier en ploegbaas aanleg parken en tuinen werken met heel wat arbeidsmiddelen. Hiermee wordt zowel het handgereedschap als gereedschap aangedreven door een motor bedoeld. Voorbeelden van handgereedschap zijn: schop, schoffel, hark, spade,… . Voorbeelden van gereedschap dat aangedreven wordt door een motor zijn: haagschaar, bosmaaier, kettingzaag motoculteur, trilplaat, …

Gevaar-risico: De gevaren inherent aan arbeidsmiddelen zijn mechanische, elektrische of thermische gevaren, gevaren veroorzaakt door lawaai, trilling, straling, gevaren die ontstaan door de materialen of producten die worden verpakt, gevaren veroorzaakt door het verwaarlozen van ergonomische principes en gevaren veroorzaakt door het ontbreken van en/of foutief geplaatste veiligheidsvoorzieningen De risico’s bij het gebruik van arbeidsmiddelen bestaan uit het contact van personen met bewegende machineonderdelen, het contact van personen met het werkstuk (het te bewerken stuk of onderdelen ervan), mechanische fouten of defecten, elektrische fouten of defecten of ongepast reageren (door bijvoorbeeld vergissingen, vermoeidheid, overdreven ijver, traagheid…). De meest voorkomende letsels door het gebruik van arbeidsmiddelen zijn kneuzingen en wonden (snijwonden, brandwonden,…) verstuikingen, oogletsels door wegvliegende deeltjes, doorboring en inspanningspijnen. Preventie: Doorgaans wordt verwacht van een werknemer dat hij de nodige oplettendheid aan de dag legt bij het gebruik van arbeidsmiddelen en dat hij de veiligheidsvoorschriften nauwkeurig toepast. De werknemer die arbeidsmiddelen gebruikt, dient zich ook te houden aan de instructies met betrekking tot het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen. De belangrijkste beschermingsmiddelen in het aanleg van parken en tuinen zijn de hoofdbescherming (gehoorbescherming, helm, gezichtsbescherming en veiligheidsbril), de beschermende kledij (met beschermende stukken tegen snijwonden), handschoenen en veiligheidsschoenen (stalen top en enkelbescherming).

Handgereedschap moet gebruikt worden volgens de regels van goed vakmanschap en volgens eventuele aanvullende voorschriften van de producent. Veilig gebruik van handgereedschappen betekent bijvoorbeeld, het gereedschap gebruiken waarvoor het

80


gemaakt is, goed gereedschap gebruiken, gereedschap geregeld controleren en het goed onderhouden. Gereedschap moet ook veilig verplaatst en opgesteld worden tijdens het werk, en veilig opgeborgen na gebruik. Het gereedschap dat aangedreven wordt door een motor moet dikwijls nagekeken worden. Het is belangrijk dat hovenier en de ploegbaas kennis hebben van de risico’s van het gereedschap die ze bedienen. Een goede kennis van de verschillende bedieningsknoppen zoals is onontbeerlijk

2. Transporteren, verplaatsen, tillen en heffen

Een hovenier en ploegbaas aanleg dienen vaak zaken te transporteren, te verplaatsen, te tillen en te heffen . Dit gebeurt manueel maar er kunnen ook hulpmiddelen ingeschakeld worden zoals een kruiwagen, kraan of tractor.

Gevaar-risico: Bij het manueel hanteren van lasten bestaat het risico op schade of letsels wanneer de last niet aangepast is aan het tilvermogen van de persoon. Dan spreekt men van overmatige lichamelijke belasting, wat kan leiden tot schade zoals rugpijn, rugletsels, spierletsels en verwondingen aan handen en voeten. Ook struikelen, vallen en uitglijden behoren tot de risico’s van het manueel hanteren van lasten. Bij het transporteren met hulpmiddelen bestaat het risico uit ongewenst contact met bewegende onderdelen van een kraan, tractor, kruiwagen,…, het hinderen, stoten of aanrijden van personen, vallende voorwerpen wegens het slecht stapelen, .... Preventie: Manueel hanteren van lasten

In de eerste plaats moet het manueel hanteren van lasten zoveel mogelijk vermeden worden. Bijvoorbeeld door het gebruiken van aangepaste technische hulpmiddelen die tillen in plaats van de werknemer, of door er voor te zorgen dat de operaties zo op elkaar aansluiten dat er weinig moet getild worden. Deze organisatorische maatregelen zijn grotendeels de verantwoordelijkheid van de zaakvoerder Wanneer de hovenier of de ploegbaas toch manueel lasten moet hanteren, moet de belasting van het menselijk lichaam zoveel mogelijk worden beperkt door de last te optimaliseren (gewicht, vorm,…) en het lichaam juist te belasten (goede houding). De hovenier of ploegbaas moet hiervoor kennis hebben van de risico’s van belasting op de rug, kennis hebben van hef- en tiltechnieken en van de basisprincipes van het hanteren van lasten zonder risico’s (vb. een last altijd met een rechte rug tillen, benen het werk laten doen, last dicht tegen het lichaam houden, weten dat het beter is een last te trekken dan te duwen…) en ze kunnen toepassen, de hovenier of ploegbaas moet weten hoe je iets moet verplaatsen en hij moet de hulpmiddelen kennen om iets te verplaatsen (vb. karren, kruiwagens, palletkar, tilliften, …). Ook de risico’s op vallen, struikelen en uitglijden bij het verplaatsen kunnen verminderd of weggenomen worden door bijvoorbeeld de weg vrij te maken, een algemene zin voor orde en netheid aan de dag te leggen.

81


Het gebruik van hulpmiddelen

Om veilig te werken met hulpmiddelen moeten de hoveniers en ploegbazen kennis hebben van het juiste gebruik ervan. Het kan hierbij gaan om eenvoudige tilsystemen of om het gebruik van een kleine graafmachine.

3. Werken met producten met gevaarlijke eigenschappen

Producten met gevaarlijke eigenschappen zijn brandbare producten, gezondheidsschadelijke producten of milieubedreigende producten. Hier in het bijzonder gaat het om bestrijdingsmiddelen die vooral gezondheidsschadelijk en milieubedreigende producten zijn.

Gevaar-risico: De gevaarlijke eigenschappen worden omschreven als giftig, schadelijk, irriterend, ecotoxisch, kankerverwekkend, sensibiliserend… Het risico ontstaat bij verkeerd gebruik van deze producten met gevaarlijke eigenschappen. De producten kunnen inwerken op het menselijk lichaam door inademing, contact met de huid en slijmvliezen of inname langs de mond. De omgeving, het milieu, de atmosfeer en de biosfeer kunnen schade oplopen vervuiling van de lucht, water en bodem, … Preventie:

22

De beste preventiemaatregel is, indien mogelijk, het product niet te gebruiken maar te vervangen door een minder schadelijk product of biologisch bestrijdingsmiddel. Dit is hoofdzakelijk de verantwoordelijkheid van de zaakvoerder. Indien het gebruik van een product met gevaarlijke eigenschappen onvermijdelijk is, moet de werknemer goed geïnformeerd zijn. De ploegbaas moet alle gevaarlijke chemische agentia waarmee hij op de arbeidsplaats mogelijk in aanraking komt kennen en de plaats kennen waar ze zich bevinden. Hij moet de risico’s kennen voor mens en milieu, hij moet weten hoe het product moet worden gestockeerd en hoe men veilig kan werken met het product. Al deze informatie staat op het etiket. Om deze etiketten goed te begrijpen moet de ploegbaas gevaarsaanduidingen en gevaarssymbolen kunnen herkennen. Hij moet kennis hebben van R- en S-zinnen22 (De Guyter, 2001, pp.483-491) en kennis van de belangrijkste veiligheidsaanbevelingen met betrekking tot gevaarlijke stoffen. Naast de etiketten beschikken bedrijven ook over veiligheids- en gezondheidskaarten die informatie verstrekken over gevaarlijke producten. De ploegbaas moet ze steeds kunnen raadplegen en begrijpen. De ploegbaas moet gebruik maken van persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals aangepaste kledij of ademhalingsbescherming, indien dit nodig is.

Een voorbeeld van een Risico-zin: ‘Kan brand veroorzaken’ (R7) Een voorbeeld van een Security-zin: ‘Buiten het bereik van kinderen bewaren’(S2)

82


Tenslotte dient de ploegbaas zich bewust te zijn van het belang van persoonlijke hygiëne bij het werken met gevaarlijke stoffen.

Ter voorkoming van schade door producten met gevaarlijke eigenschappen worden in het Zakboekje voor de preventieadviseur 2003 5 gouden regels omschreven die de ploegbaas of hovenier moet respecteren: (De Guyter, 2001, p.414) 1. Controleer verpakkingen en containers op eventuele gebreken; 2. Bewaar gevaarlijke producten uitsluitend in daarvoor bestemde verpakkingen (nooit in drankflessen); 3. Zorg ervoor dat deze producten nooit met de mond in aanraking komen (eten, drinken, roken); 4. Werk zorgvuldig (vermijd contact met de huid, gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen; 5. Houd u nauwgezet aan de voorschriften van uw persoonlijke hygiëne (wassen van de handen, verontreinigde kleding uittrekken vooraleer te gaan eten, elke wonde, hoe klein ook, verzorgen,…)

4. Werken in de hoogte

Hoveniers en ploegbazen aanleg parken en tuinen werken soms in de hoogte (of rond een put). Hiervoor maken ze hoofdzakelijk gebruik van ladders.

Gevaar-risico: Vallen is één van de meest gekende risico’s van werken in de hoogte. Preventie:

Ter preventie dienen hoveniers en ploegbazen maatregelen te nemen om te vermijden dat men valt, om te vermijden dat voorwerpen vallen en veel schade aanrichten. Hiertoe moeten zij veilig gebruik maken van materiaal dat wordt gebruikt bij werken op hoogte zoals ladders, ….

Hoveniers en ploegbazen aanleg moeten bijvoorbeeld bepaalde regels naleven bij het gebruik van ladders (vb. de enkel-pols-regel toepassen, de top van de ladder 1m plaatsen boven het oppervlak dat men wil bereiken, nakijken of de ladder in goede staat is, de ladder op een vaste ondergrond zetten, licht materieel op de ladder enkel in een tas meedragen, duidelijk aangeven waar de ladder staat om aanrijding te vermijden). Wanneer het werk dat moet gebeuren lange tijd duurt, moet de hovenier of ploegbaas de voorkeur geven aan een stelling boven een ladder. Wanneer het werk in de buurt van elektriciteit plaatsvindt, gebruikt de werknemer geen metalen ladder, maar wel een ladder van kunststof of hout

Ter preventie bij het werken rond en in de put, dienen de putwanden regelmatig gecontroleerd te worden en voorzien van de nodige ondersteuning. Vanaf een diepte van 1,5 meter moet de put voorzien zijn van voldoende ladders.

83


Bronnen – Literatuurlijst Interviews Mevrouw A. Brouckaert, Tuinen Brouckaert De heer Peter Cleiren De heer P. Clyncke, Tuinarchitectuur P. Clyncke De heer B. Coppejans, Frugalita De heer R. De Geyter, Tuinen De Geyter De heer J. Descamps, Tuinen Descamps De heer G. De Schepper, Tuinen De Schepper De heer D. Lannoo, Groenpartners BVBA Mevrouw A. Pattyn, Johan Pattyn-De Walsche NV Mevrouw E. Jacobs, De Tuinman De heer Michael Soetemans

Documenten Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (2000). Handleiding voor het opstellen van beroepenstructuren, beroepsprofielen en beroepenfiches. Brussel: SERV. Sels, L. (1995). Een koninklijke weg…ook voor Vlaanderen? Leuven: HIVA. AVBS (2003). Codex voor de tuinondernemer. Lochristi: AVBS De Guyter, R., De Lange H., Van Hamme L. (2001) Zakboekje voor de preventieadviseur 2003. Mechelen: Kluwer

84


Websites http://rome.anpe.net http://www.avbs.be http://www.berufenet.be http://www.cbt-cejb.be http://www.cobra.vdab.be http://www.colo.nl http://www.eduplus.be http://www.enseignement.be http://www.vvog.org

85

Beroepencluster. Hovenier aanleg parken en tuinen Ploegbaas aanleg parken en tuinen. Sector Land- en tuinbouw

Recommend Documents