Bericht Nr. 5 - Juni 2009
Sluiting Schoonebeek na ruim 50 jaar
Ervaringen van een brugklasleerling
Afscheid nemen valt niet mee
Voorwoord
Eindejaarsstress
Aan het einde van een schooljaar heb je vaak te maken met een periode van stress voor allen die betrokken zijn bij de school. Voor de leerlingen was het een tijd van examens, schoolexamens, proefwerken en verslagen, en dit natuurlijk allemaal om zodanige cijfers te krijgen dat de overgang verzekerd is. Voor docenten is het een periode van het nakijken van al deze toetsen, maar ook van het vergaderen over de leerlingen. Voor de schoolleiding is het een drukke tijd, omdat zij de organisatie voor het komende jaar op orde moet krijgen. Voldoende lokalen, de voorbereidingen voor een goed rooster en zorgen voor voldoende docenten. Vaak allemaal zaken naast de gewone lessen en dit zorgt natuurlijk voor de nodige stress. Daarom is het ook goed om te merken dat de tijd van de vakantie is aangebroken. Maar ook dit kan leiden tot stress. Bijvoorbeeld bij het inpakken van koffers, auto’s en caravans en het vinden van de weg. Ik hoop dat iedereen de komende tijd zal gebruiken om zich weer op te laden. Als je aan het begin van het komende schooljaar weer voldoende energie hebt om er opnieuw tegenaan te gaan, dan heb je waarschijnlijk ook een goede vakantie gehad. Energie in je lijf en ruimte in het hoofd. Wie niets loslaat, kan niets oppakken! Ik wens een ieder een vakantie waarin veel losgelaten kan worden en voldoende energie wordt opgedaan om nieuwe zaken op te pakken.
Op de cover: Examentijd Mei is elk jaar weer een bijzondere maand in het onderwijs. Veel leerlingen doen in die maand namelijk examen en bij het Hondsrug College was het dus niet anders. Fotograaf Henk Benting
Colofon
1e Jaargang - nr. 5 – juni 2009 Hondsrug Bericht is een uitgave van het Hondsrug College. Het magazine verschijnt vijf maal per schooljaar en wordt verspreid naar medewerkers, oudmedewerkers, ouders van leerlingen en andere relaties van het Hondsrug College.
Kees Versteeg, rector
nam een kijkje bij de aanvang van een van de vele vakken waarin examen gedaan moest worden. Gespannen gezichten en veel zenuwen. En, oh ja, ze moesten ook allemaal hun mobiele telefoon inleveren! Redactie: Tekstbijdragen: Ontwerp/opmaak: Fotografie: Eindredactie: Oplage: Druk: Redactieadres:
Kees Versteeg, Janneke Helmholt, Ben den Hamer, Henk Veninga, Hedzer van der Kooi en Rien Menheere (MenZ en Media). Annemiek Meijer en Bart Kuper (MenZ en Media) Francella van der Ende en Tharan Goudberg (MenZ en Media). Henk Benting en Boudewijn Benting (Foto Benting), Harry Houkes, Tharan Goudberg en Francella van der Ende (MenZ en Media). Ank Sanderse, Nanny Menheere (MenZ en Media). 2.600 exemplaren. Van Liere Media, Emme n. Hondsrug College, t.a.v. de heer B. L. den Hamer, Postbus 66, 7800 AB Emmen.
“Doktor, mein Bein ist gebrochen..” vmbo-leerlingen gebruiken hun taalkennis in de praktijk
gen die het Taaldorp-project met een voldoende afsluiten kunnen een vrijstelling krijgen voor het onderdeel gespreksvaardigheid in het mbo.
Voor de leerlingen in de derde klas van het vmbo waren het spannende dagen. Voor het tweede jaar is een deel van de Brink omgetoverd tot een Taaldorp. In deze plaats zijn alle faciliteiten te vinden die ook in een echte woonplaats voorkomen en dat betekent dat de bezoekers van Taaldorp zich verstaanbaar moeten kunnen maken bij Herr Doktor of in de Britse Jeans shop. Iedere leerling van het vmbo bracht eind mei en begin juni een bezoek aan het dorp. Je kunt het dorp alleen binnenkomen met een taalpaspoort. Het hele dorp sprak in eerste instantie Engels, stapte toen over op het Frans en eindigde als ‘Sprachstadt’. Wie rondloopt in het dorp kan bijvoorbeeld binnenlopen in Gaststätte Nimmersatt. In dit restaurant kan de leerling een bestelling laten opnemen door de Meppense serveerster. In correct Duits natuurlijk, want de bediening bestaat uit echte Duitsers. Het Hondsrug College werkt al
jaren samen met de Kardinal-vonGalen-Schule uit het Duitse Meppen. Leerlingen en leraren van deze school werken dus een dag in de kledingwinkel Hosen&Co of houden spreekuur als huisarts. Docente Duits Marchien Folkerts is de bevlogen ‘Bürgermeister’ van Taaldorp. “In dit project bootsen we situaties na die de leerlingen in het buitenland kunnen tegenkomen. Dat een naamval niet correct wordt toegepast is niet het belangrijkste. Het gaat erom dat ze zich kunnen redden in het buitenland. Een gesprekje met een ‘native speaker’, iemand voor wie Duits de moedertaal is, is veel leerzamer dan het opzeggen van een ingestudeerd zinnetje. Sommige leerlingen zijn best zenuwachtig voor deze vorm van toetsing, omdat ze ook worden beoordeeld door de Duitse leerlingen uit de examenklassen en docenten uit Duitsland. Volwassenen zullen zich daarin wel herkennen, met een Fransman, Brit of Duitser in zijn eigen taal een gesprek voeren is ook niet eenvoudig. ”Leerlin-
Het Taaldorp is alweer met zijn tweede jaargang bezig. Het Hondsrug College heeft plannen om het project nog authentieker te maken. Folkerts: “Wij zijn bezig om in samenwerking met de Kardinal-von-Galen-Schule het Taaldorp naar Meppen te brengen. Een leerling zal dan bijvoorbeeld moeten vertellen wat zijn (zogenaamde) klacht is aan een echte Duitse dokter. We hopen dat een winkel,de politie, het postkantoor en een huisarts bereid zullen zijn om tijd voor ons te maken. Alle leerlingen van het vmbo nemen deel aan het Taaldorp. Niet alleen de jongens en meiden van vmbo tl, maar ook die van niveau kb en bb. En dat mag ook wel eens gezegd worden!”
Bart Kuper, Menz en Media Het Taaldorpproject vond plaats op 28 en 29 mei en 2 en 3 juni. Iedere leerling doorliep het project eerst in het Engels, dath een verplicht vak is. Daarna werd er Duits of Frans gesproken, afhankelijk van het keuzevak.
3
Tweedeklassers vmbo herdenken Emmense oorlogsjaren
Tien vragen aan: Raymond Prost
1
Maak de volgende zin af:
Ik ga met plezier naar mijn werk omdat... ik houd van een dynamische omgeving. Ik vind het fijn om ondersteunend te zijn voor organisatie en docenten, maar mijn hart ligt bij leerlingen.
2
Hoe kom je in het onderwijs terecht?
De klassen van het tweede leerjaar vmbo hebben op vrijdag 17 april veel geleerd over de Tweede Wereldoorlog. In groepen bezochten ze onder meer historische plaatsen in Emmen, waar zich tussen 1940 en 1945 belangrijke gebeurtenissen afspeelden. De brug bij de oude melkfabriek - toneel van felle gevechten - was het startpunt van de buitenschoolse tocht. Bij het Polenmonument in Noordbarge eerden ze de dappere bevrijders van Emmen.
4
Na het hijsen van de Poolse en de Nederlandse vlag werd een herdenking gehouden. Daarna was de volgende stop het oorlogsmonument op de Markt. In de synagoge vertelde ouddocent Jan de Graaf over het leed de Joodse Emmenaren aangedaan. “De leerlingen luisterden heel aandachtig en stelden goede vragen. Ik merkte dat het verhaal ze raakte en daar ben ik heel blij mee.” Terug in school vertelde Erik Zwiggelaar uit Emmen, die een heleboel oorlogscuriosa meegenomen had, allerlei wetens-
waardigheden uit de periode 1939-1945. “De belangstelling was heel groot. Vooral de jongens waren bijzonder geïnteresseerd in de vele vuurwapens die ik bij me had. Dat gaat altijd zo. De feitenkennis viel me wel tegen. Geen enkele leerling kon me vertellen op welke datum de Duitsers Nederland binnenvielen.” De bijzondere projectdag kwam tot stand in een samenwerking tussen Herinneringscentrum Westerbork, docenten en mentoren van het Hondsrug College, het Polencomité en de Gemeente Emmen.
Ik heb van oorsprong een administratieve opleiding, dus vandaar dat ik eerst op de administratie van de school heb gewerkt. Daarvoor heb ik trouwens nog vier jaar bij de luchtmacht gezeten. Bij de vorige sectordirecteur, de heer Van der Scheer, leefde de vraag naar een onderwijsassistent, met name voor de organisatie, en dat leek mij leuk.
5
8
Echt een nachtbraker: ik kom laat op gang, kijk graag tot laat een goede film en stel mijn studie uit totdat het stil is in huis.
Samen met vrienden iets leuks doen, zoals bowlen of een filmavond.
3
6
Wat staat er vanavond op tafel?
Een betere afstemming van zaken die breed spelen, meer open staan voor samenhang. Dit vergt vaak eerst energie, maar later heb je er dan meer profijt van.
Rondtrekken door de wereld. Impulsief de bestemming kiezen en zeker ongeorganiseerd!
4
Heb je al plannen voor de zomervakantie?
Wat zou je graag anders zien in het onderwijs?
Beschrijf jezelf in vijf woorden. Dat vind ik moeilijk. Spontaan/ denker/open/vernieuwend/ creatief.
Ben je een early riser of een nachtbraker?
Stel je neemt een sabbatical van een half jaar. Wat ga je doen?
7
Nog geen idee. Wij besluiten pas op het laatst, maar het zal wel Italië worden. Wel kamperen!
Hoe ziet jouw ideale zaterdagavond er uit?
9
Geen idee. Ook dit plannen wij niet. Wij trekken kast en koelkast open en maken vervolgens wat.
10
Ooit wil ik nog eens...
Ik zou graag nog eens een cursus paragliden willen doen in Oostenrijk. Ik zie dit wel eens tijdens de wintersport en dat lijkt mij fantastisch. Niet 1 keer, maar een hele week!
5
Nieuws uit de sector
bereidingen zijn in volle gang. Er moet een bankrekening worden geopend. Er moeten aandeelhouders gezocht worden en natuurlijk mag een ondernemingsplan niet ontbreken.
vmbo
GTL Met de vakken Duits en biologie is dinsdag 2 juni het eerste tijdvak van het examen 2009 afgesloten. Vanwege de verbouwing van de Es kon daar geen gebruik worden gemaakt van het gymlokaal. De grote zittingen Nederlands, Engels en wiskunde zijn gehouden in de gymzalen van de Marke, de overige zittingen in de voor onze leerlingen vertrouwde Brink. Organisatorisch is het goed verlopen. We hopen natuurlijk dat de resultaten ook goed zijn. Woensdag was de laatste dag van het Taaldorp. U leest er in dit Bericht meer over. Prachtig, zo veel talen te horen, een dag voor de Europese verkiezingen. Op vrijdag 3 juli sluiten we het cursusjaar 2008-2009 af. Dat geldt voor zowel docenten als leerlingen.
Schoonebeek. Hij verzorgde daar jaren de natuurkunde- en scheikundelessen. Ook de heer Bruins Slot komt na de vakantie niet terug. Hij heeft ontslag genomen om zich helemaal te wijden aan zijn eigen bedrijf. Mevrouw Zuidema, docent religie, heeft een baan aanvaard bij een school in Groningen. Ook van haar zullen we afscheid nemen. We hopen dat de collega’s die op dit moment door ziekte arbeidsongeschikt of gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn, na de vakantie weer helemaal hersteld zijn. Deze week (23) vinden gesprekken plaats met docenten die gereageerd hebben op onze vacatures. Zo hopen we het nieuwe cursusjaar met een volledige bezetting te kunnen starten.
Sluiting Schoonebeek Personele zaken Van enkele collega’s nemen we aan het einde van het cursusjaar afscheid. Zij maken gebruik van de Fpu-regeling. Het gaat onder anderen om de heer De Groot, kernteamleider TL. Jarenlang is hij een bekend gezicht geweest in onderwijsland in Emmen en omgeving. Eerst als directeur/locatieleider Schoonebeek, de laatste jaren in zijn huidige functie. Ook de heer Van der Kooi vertrekt. Als docent religie en maatschappijleer is hij lange tijd verbonden geweest aan onze school. De heer Strijker verlaat de locatie
Het besluit om de vestiging Schoonebeek te sluiten heeft grote impact gehad. In de afgelopen weken is er veel gedaan om de overstap voor leerlingen en docenten zo soepel mogelijk te laten verlopen. Er zijn gesprekken met de docenten gevoerd, waarin zij konden aangeven in welke sector/afdeling zij graag wilden werken in Emmen. Voor de ouders en de leerlingen zijn voorlichtingsavonden georganiseerd. We hopen dat daarmee het gevoel van verlies wordt omgezet in het zien van uitdagingen in de nieuwe situatie.
Vakcollege Het vakcollege slaat aan. De zesjarige opleiding in de Techniek, waarin het accent ligt op vakmanschap, krijgt steeds meer vorm. Zowel landelijk als regionaal wordt het fenomeen vakcollege ondersteund door een werkmaatschappij en door de stichting ‘Vrienden van het vakcollege’. De 20 leerlingen in leerjaar 1 hebben het goed gedaan. Opnieuw kunnen we een nieuwe 1e klas vormen met ruim 20 leerlingen. Zo kennen we volgend jaar vakcollege-leerlingen in klas 1 t/m 4, leerlingen die gaan voor het vakmanschap op niveau 2 of 3 mbo in een doorgaande lijn.
Jong ondernemen Nieuw in het komende cursusjaar is dat alle leerlingen in Handel & Administratie en ICT betrokken worden bij een minionderneming. Het doel van Jong Ondernemen is zoveel mogelijk jongeren tijdens hun opleiding de mogelijkheid te bieden een ondernemende houding te ontwikkelen en hen te laten ervaren welke kansen en uitdagingen het ondernemerschap biedt. De voor-
In de gemengde en theoretisch leerweg (mavo) krijgt de Loopbaanoriëntatie (LOB) een steeds belangrijker functie. De lessen technologie, een oriëntatie op de sectoren Economie, Techniek, Zorg & Welzijn en Landbouw en de gesprekken die de mentor in het kader hiervan heeft (LOB-gesprekken), samen met bedrijfsbezoeken en bezoeken aan allerlei opleidingen, moeten ertoe bijdragen dat onze leerlingen in de GTL goede beslissingen nemen voor hun toekomst. Ook u als ouders/verzorgers spelen daarbij een belangrijke rol. Na de vakantie zullen we u hierover benaderen.
Ten slotte Cursusjaar 2008-2009 is een goed jaar geweest, waarin we veel van onze plannen konden realiseren. We hebben dat mede kunnen verwezenlijken met behulp van externe partijen. Partijen waar de sector vmbo relaties mee heeft. De rol van ouders/verzorgers is daarbij ook een belangrijke factor. En die wordt misschien nog groter als het gaat om keuzes over de toekomst van kinderen en zeker ook in het kader van passend onderwijs. Namens de sectorleiding vmbo wens ik al onze relaties een goede zomertijd.
Tonnis Bos, sectordirecteur vmbo
Column Voor iemand uit een vreemd, ver land moet het wel een raar gezicht zijn als hij deze maand in Nederland rondrijdt: overal vlaggenstokken waaraan geen vlaggen wapperen, maar oude schooltassen bungelen. Wellicht kijkt hij jou vol ongeloof aan als je vertelt dat je dat doet omdat je erg blij bent dat je geslaagd bent en dat aan iedereen wilt laten zien. Niet de vlag, maar de tas uit omdat je voorlopig niet meer naar school hoeft, je geen huiswerk meer hebt of last hebt van docenten die je het leven zuur maken. Maar ook rust voor jullie ouders die het dit jaar soms zwaar hadden. Dat is allemaal verleden tijd, want je bent geslaagd en je gaat nog één keer naar die school om heel trots je diploma, de cijferlijst en een roos in ontvangst te nemen en met elkaar even terug te blikken. Na het officiële gedeelte bedank je sommige docenten die zich vaak net zo hard als jij hebben uitgesloofd om jou van school te krijgen. Je neemt afscheid, maar misschien doe je wat veel oud-leerlingen deden: na een poosje nog eens langskomen om te zeggen hoe het met je gaat en om te vertellen wat er niet deugt op de nieuwe opleiding. Niet zelden wordt er dan gezegd dat het Hondsrug College een fijne school was om naartoe te gaan. En dat onderschrijf ik als afsluiting van mijn laatste column, want ook ik neem afscheid. Het is mooi, maar genoeg geweest en misschien kom ik ook nog eens langs. Hedzer van der Kooi, docent
Het spirituele
Wat je houdt, bederft, wat je geeft bloeit.
6
hoekje
(Frans spreekwoord)
7
Sluiting locatie Schoonebeek niet te vermijden
Met ingang van het nieuwe schooljaar beschikt het Hondsrug College niet meer over een vestiging in Schoonebeek. Het teruglopende aantal leerlingen is de hoofdoorzaak en reddingsplannen konden niet verwezenlijkt worden. Tijd voor een (wellicht laatste) bezoekje aan de school in Schoonebeek en een gesprek met rector Kees Versteeg en locatieleider Albert Vrielink.
Vrielink: “We werken nu met gecombineerde klassen. Dat lijkt qua aantal wel aardig, maar is onderwijskundig eigenlijk niet verantwoord. Een aantal jaren is het door de betrokkenheid en het harde werken van het onderwijsteam goed gelukt, maar dat is uiteindelijk niet vol te houden. Je gaat schipperen tussen kwaliteit en betaalbaarheid en dat is niet goed.”
Historie “Eigenlijk is het een financieel probleem”, meldt Versteeg. “Als je als school minder dan 120 leerlingen hebt, krijg je geen geld voor een extra conciërge en een locatieleider. Door het kleine aantal leerlingen heb je daarnaast ook nog eens te maken met heel dure klassen. Een normale klas telt tussen de 24 en 30 leerlingen. In Schoonebeek halen we dat aantal nooit.”
8
“De school is opgericht in 1954”, vertelt Vrielink. “Ze zijn echt klein begonnen, volgens mij met een examenklas van 4 leerlingen. Binnen de vier jaar had de school al meer dan 100 leerlingen en dat kwam vooral door het feit dat het dorp profiteerde van de olieboringen van de NAM. Ik ben hier zelf als parttime leerkracht begonnen in 1979. Toen waren er bijna veertig gymuren te vergeven. Het
was in die tijd echt een grote school met zo’n 12 klassen.” Het vertrek van de NAM had volgens Vrielink niet de grootste invloed op het langzamerhand afkalven van het aantal leerlingen. “Veel eerder de fusiegolven en daarnaast de ontzuiling.” “En het fietspad naar Emmen”, merkt Versteeg op. “Daar werd ik speciaal op gewezen door een van de docenten. Toen de gang naar Emmen voor kinderen minder gevaarlijk was, gaven veel ouders hen toestemming in Emmen naar school te gaan.” Vrielink: “Daarvoor was het echt heel slecht geregeld voor fietsers. Wij gingen via Nieuw-Amsterdam, mooi over het asfalt op de Dikke Wijk. Maar daar was geen fietspad, dus heel gevaarlijk.”
Faciliteiten Versteeg: “Het is tegenwoordig niet meer vanzelfsprekend dat
kinderen van protestants christelijke basisscholen automatisch doorstromen naar een christelijke middelbare school. Dat was vroeger bijna standaard. We hebben er alles aan gedaan om deze kleine vestiging aantrekkelijk te houden, onder meer door een grote verbouwing die we drie jaar geleden hebben laten uitvoeren.” Vrielink: “Dat was zonder meer een positieve impuls. Direct erna is het leerlingenaantal weer toegenomen, maar uiteindelijk zakten we toch terug naar iets meer dan 100 leerlingen. Vroeger kozen de ouders de school voor hun kinderen, maar tegenwoordig mogen kinderen steeds vaker zelf kiezen. Dus gaan ze op zoek naar een leuke, aantrekkelijke school waar ook hun vriendjes en vriendinnetjes naartoe willen. Dan komen ze vaak uit bij grote scholengemeenschappen met aantrekkelijk praktijkafdelingen en faciliteiten.” “Dat kunnen we in Emmen wel bieden, maar in Schoonebeek niet”, meldt de rector. “Hier hebben we het, met alle respect, over een oude mavo die we aantrekkelijk gemaakt hebben door een open leercentrum. Maar op vwo-gebied hebben we hier geen faciliteiten.”
Moeilijk besluit Vrielink: “Onze hoop was gevestigd op de vorming van een Brede School voor kinderen van 4 tot 14 jaar, maar dat is uiteindelijk niet gelukt.”
Versteeg: “In onze optiek zou dat concept levensvatbaar zijn, maar we wisten ook dat de ontwikkeling ervan drie tot vier jaar zou duren. Om in die periode alle extra financiën op te hoesten, was niet haalbaar. Dus zijn we op zoek gegaan naar andere partijen die wellicht ook interesse voor het plan zouden kunnen hebben. Dan denk je bijvoorbeeld aan provincie en gemeente. Ons idee was dat men daar ook niet blij zou zijn met het feit dat in kleine dorpen overal het voortgezet onderwijs verdwijnt. De provincie zag het echter niet als een provinciaal probleem en de gemeente wilde niet verder gaan dan een eenmalige subsidie in het kader van de ontwikkeling van een brede school. Toen hebben we de balans opgemaakt en konden we niet anders dan constateren dat het openhouden van de vestiging in Schoonebeek onmogelijk was. Ik ben hier nu twee jaar en vond het sluiten van deze locatie wel een van de moeilijkste besluiten die ik tot nu toe heb moeten nemen.”
Afscheid en begeleiding Hoe moeilijk wordt het afscheid van deze school? Vrielink: “Dat weet ik niet. In 1983, toen ik hier wegging, kwam Paul Gelderloos. In die periode hoorden we al geruchten dat de school dicht zou gaan. Kun je nagaan, we zijn nu meer dan 25 jaar verder. We hebben het lange tijd zien aankomen en dan moet je er op een bepaald moment vrede mee hebben.
De ouders hebben het goed opgenomen. We hebben ze zoveel mogelijk op de hoogte gehouden van alle plannen en ook de latere besluitvorming. Zakelijk gezien begrijpt men het heel goed, maar emotioneel is iets anders. Er zijn ouders die zelf op deze school gezeten hebben en hun ouders ook. Ze hebben het echter goed opgepakt. Een aantal vindt het verschrikkelijk, maar begrijpt het wel.” “Qua leefbaarheid in het dorp is het natuurlijk niet goed dat de enige VO-school weggaat”, stelt de rector. “Bewust kiezen voor kleinschaligheid, wat een aantal ouders nog altijd aanspreekt, kan nu niet meer. Overigens blijkt ook dat heel veel ouders vertrouwen hebben gehouden in onze school, want zo’n 85% van de leerlingen verhuist mee naar Emmen en dat is meer dan we vooraf dachten. We proberen ook zo veel mogelijk de leerlingen bij elkaar te laten en ze ook les te laten krijgen van hun eigen docenten.” Vrielink: “Emotioneel ligt het bij sommige collega’s heel anders. Er zijn erbij die veel beter op een kleinere school uit de voeten kunnen dan in zo’n grote scholengemeenschap. Die moeten nu noodgedwongen meeverhuizen naar Emmen. We proberen wel om ze allemaal zo goed mogelijk te begeleiden en met hun voorkeuren voor lesuren en groepen rekening te houden.”
Rien Menheere, MenZ en Media
9
Hoogtepunt
Nieuws uit de sector
havo-vwo
Er is ons gevraagd het hoogtepunt te beschrijven van de werkweek in Berlijn. Maar het hoogtepunt was de hele week. Van de wandelingen en de musea tot de kroegentochten en de gastgezinnen.
Impressies uit de werkweek Een topweek, de mooiste week tot nu toe op school en cool. Zomaar wat kreten die op te vangen waren bij terugkeer van de werkweek op vrijdag 15 mei. En al die opgetogen kreten vertelden ons dat we weer terug konden zien op een geslaagde werkweek voor de klassen H4 en V4. Bestemmingen waren als vanouds Parijs, Londen en Berlijn. Bovendien brachten, zoals de
laatste jaren ook gebruikelijk, 25 leerlingen uit V4 en H4 een tegenbezoek aan het gymnasium in Roudnice (Tsechië) en had V4 een uitwisseling met het Artland Gymnasium in Quakenbrück. Om het thuisfront te laten delen in het enthousiasme van de leerlingen heb ik Tom Robben en Linda Supheert gevraagd een beschrijving te geven van een hoogtepunt uit hun werkweek in respectievelijk Parijs en Berlijn. Dat ze zich stipt aan hun op-
dracht hebben gehouden leest u hieronder.
Een ding is zeker, we hebben ons uitstekend vermaakt! We hadden een erg leuke en grote groep en natuurlijk verschrikkelijk lekker weer. Dat onze groepsleider ons door heel Berlijn gesleept had, was daarom helemaal niet zo erg. Ook hebben we nog een heerlijke rondvaart gemaakt op de rivier
de Spree met een Duitstalige rondleiding. Hier was echter niet veel van te verstaan, omdat een deel van onze groep net boven de motor zat. Ondanks dat was het een leuk achtergrondmuziekje! Daarnaast zijn we heerlijk bruin gebakken in de zon en hebben we genoten van de moderne architectuur! Door het mooie weer hebben we ook super mooie uitzichten gehad vanaf onder andere de Siegessäule en de Reichstag! Je kon mooi Oosten West-Berlijn overzien en alle mooie gebouwen in hun geheel
bekijken! Natuurlijk hebben we ook ‘genoten’ van de historie van Berlijn! Zo hebben wij natürlich Checkpoint Charlie en de Berlijnse Muur gezien. Iedereen was blij met het lekkere eten en we werden nog even op de prachtige lantarenpalen van de luxueuze straat Unter den Linden gewezen. Het werkelijke hoogtepunt was natuurlijk de Fernsehturm. Op zo’n 203 meter hoogte konden we heel Berlijn bekijken.
Keli Jansen, Tineke de Vries en Linda Supheert
Henk Feitsma, kernteamleider havo 4 en 5
Eiffeltoren Nu was het toch echt tijd om de Eiffeltoren op te gaan. Tot onze spijt kon Elise niet mee (een buikgriepje had het arme kind te erg verzwakt om alle trappen op te lopen). De leiding werd gegeven aan Tom Robben (jawel, dat ben ik dus). Beide leraren zagen een ongelooflijke hoeveelheid gezag van deze jongen afstralen en besloten dus om hem de kaartjes te laten kopen en iedere leerling ervan te voorzien. De keuze was juist, want elke leerling is op de toren geweest. Hijgend kwamen we aan op de 2de verdieping, om daarna Robbin over te halen toch echt naar de 3de te gaan omdat
10
het uitzicht daar echt adembenemend is. Nieuwsgierigheid nam het over van hoogtevrees en dus gingen Robbin (en Ellen ook) beiden mee naar boven. Maar daar kwam alweer een nieuw dilemma aan de oppervlakte. De kaartjesmachine was leeg. Het geld ging erin, maar verhip, er kwamen geen kaartjes meer uit. Gelukkig werd dit geregeld door Lianne die in haar beste Frans de vrouw ervan overtuigde dat we allemaal hadden betaald, maar geen kaartje hadden gekregen. Dit was maar half waar omdat de helft van de groep geen geld in de automaat had gegooid (heel
slim). Op deze manier hielden een paar leerlingen genoeg geld over om een paar Eiffeltorentjes te kopen van de vele getinte mannen die bij het minste of geringste sirenegeluid de broek optrokken en er vandoor sprintten. Eenmaal boven aangekomen bleek het de moeite echt waard te zijn, want MAN, wat een uitzicht. Heel Parijs lag aan onze voeten en dat gaf toch wel een machtig gevoel.
Tom Robben Op woensdag 27 mei nam Janneke Helmholt, sectordirecteur havo-vwo afscheid van het Hondsrug College. Zij vertrekt naar het Bonhoeffer College in Enschede, waar zij de functie van locatieleider geaccepteerd heeft. Naast uiteraard bloemen kreeg zij van haar collega’s onder meer Het Groot Werkvormen Boek aangeboden.
11
Hedzer van der Kooi:
‘Onderwijs is veel meer dan kennisoverdracht’
Het zwarte gat? Ik zal me niet vervelen. Ik schrijf nog steeds een leergang Engels. Dat doe ik al jaren. Dit jaar rond ik deel 3 af en er komt nog een deel 4. Ik heb er altijd dingen naast gedaan, ook toen ik fulltime les gaf.
Is dat de reden dat je het zolang hebt volgehouden, die dingen ernaast? Dat vraag ik me weleens af. Het is heel belastend en je hebt een vreselijk druk leven. Aan de andere kant denk ik weleens over collega’s die op jonge leeftijd overspannen raken: Had er maar iets naast gedaan. Het leidt enorm af.
Na bijna 43 jaar in het onderwijs actief te zijn geweest, gaat Hedzer van der Kooi met pensioen. Rector Kees Versteeg stelde de man die in z’n eentje lange tijd zo ongeveer alle redactie voor het personeelsblad aanleverde en tot en met deze editie een van de drijvende krachten achter het Hondsrug Bericht was, een aantal indringende vragen.
afgelopen en ik laat al veel meer dingen los dan ik vooraf dacht. Het lijkt me heerlijk om straks dingen te doen, zoals aan m’n huis en tuin te werken. Ik heb sinds een jaar een relatie. M’n vriendin is actief in de zorg en werkt dus op onregelmatige tijden. Dat betekent dat we elkaar niet altijd kunnen zien. Straks is dat gelukkig verleden tijd. Ik ben dan ook niet van plan om in te vallen, mocht er een verzoek van de school komen.
Zie je er tegenop om na al die jaren te stoppen?
Heb je je voorbereid?
Nee, tot mijn eigen verbazing niet. M’n loopbaan als docent is
12
Nee, eigenlijk niet. Langzamerhand wen je aan het idee. Dit jaar had ik al twee BAPO-dagen.
Je bent dus al minder op school en krijgt niet alles mee wat er gebeurt. Je wordt ook niet meer overal bij betrokken.
Dat bedoelde ik. Jij bent juist iemand die overal bij betrokken wil zijn en overal een mening over heeft. Ik moest even wennen toen het sectievoorzitterschap mij werd ontnomen. Mijn opvolger was al benaderd, terwijl ik nergens van wist. Ik had er natuurlijk geen probleem mee gehad, maar het was me niet gevraagd en ik zat nog helemaal in die rol.
Ik vraag het omdat docenten van nu vaak grote moeite hebben om naast hun vaste taak iets extra’s te doen, terwijl dat vroeger heel normaal was. Het hoorde erbij. Daar heb ik een dubbel gevoel bij. Ik herken het wel, want in mijn beginperiode deden we alles wat volgens ons nodig was. Tegenwoordig echter krijgt een docent heel veel extra taken op z’n bordje. Kijk alleen maar naar de leerlingenadministratie. Je moet alles bijhouden en vastleggen. Aan de andere kant: Als je betrokken bent, krijg je alle energie die je ergens insteekt ook weer terug. Hoe minder betrokken je bent, hoe minder je terugkrijgt. En dat zijn dan ook nog vaak de negatieve zaken.
Je hebt hier lang gewerkt en in veel vakken lesgegeven. Waar ligt je hart? Heel duidelijk bij het vmbo. Ik ben in januari 1967 min of meer per ongeluk begonnen op een huishoudschool in Vroomshoop. In feite ben ik toen begonnen met alle vakken in een paar leerjaren. Ik heb het gevoel dat ik daar geleerd heb om altijd weer klaar te zijn voor verandering. In die meer dan 40 jaar is dat ook wel uitgekomen. Al die jaren hadden we in het vmbo te maken met veranderingen, en nog steeds.
Je hart ligt dus niet zo zeer bij een bepaald vak, maar bij het lesgeven. Dat klopt. Ik heb altijd lesgegeven. En ik moet ook zeggen dat vakken als maatschappijleer, godsdienst en religie het dichtst bij me staan.
Je hebt dus op je plek gezeten. Helemaal. Ik heb nog een blauwe maandag theologie gestudeerd, want ik had de gedachte misschien wel dominee te willen worden. Gelukkig voor de theologie en het onderwijs is dat niet doorgegaan. Onderwijs is gaaf, om in termen van leerlingen te blijven. Als ik zie hoe leerlingen zijn en reageren, geniet ik en dan vind ik het jammer dat sommige collega’s zich soms zo negatief uitlaten over leerlingen. Leerlingen hebben veel meer problemen dan vroeger. In mijn
jeugd was de wereld overzichtelijker. Je had de kerk en de school. Nu hebben ze met heel andere zaken te maken, zoals uitgaan tot diep in de nacht, discotheken, drugs, uit school komen in een leeg huis, internet met alle goede en alle slechte kanten, gescheiden ouders en ga zo maar door.
Moet dat allemaal op het bordje van de docent terechtkomen? Dat is voor mij geen issue, want er wordt niet naar gevraagd. Kinderen komen met hun problemen de school binnen, dus als docent word je ermee geconfronteerd. Ik ben nog altijd van mening dat een docent er is voor de leerlingen. Als je wilt dat ze je respecteren, moet je beginnen respect te hebben voor de leerlingen.
Wat is de meest waardevolle tip die je nieuwe docenten kunt meegeven? Geef veel liefde. Het klinkt misschien heel raar, maar ze hebben het nodig. Je moet wel ‘echt’ zijn, want ben je dat niet, dan prikken ze daar doorheen. Onderwijs is veel meer dan kennisoverdracht. Een docent moet zich bewust zijn van de impact die hij heeft op het leven van de leerlingen. Die is veel groter en blijft veel langer hangen dan wij vaak beseffen.
Rien Menheere, MenZ en Media
13
Naamgeving en ontstaanswijze van de vervolg
Hondsrug
Zicht op de Hondsrug.
(Door die ten oosten van de Hondsrug gelegen laagte stroomt de Hunze. En het is dit riviertje waaraan de Hondsrug haar naam dankt. ‘Hondsrug’ wordt beschouwd als een verbastering van ‘Hunze-rug’.) ... Dat brengt ons bij de vraag hoe de Hondsrug is ontstaan. Die vraag heeft al heel wat geologen en geomorfologen in verlegenheid gebracht. Graafwerk in de ondergrond van Drenthe biedt een basis voor verschillende verklaringen. Dat is ook geen wonder als je bedenkt, dat hier gedurende duizenden jaren onder wisselende omstandigheden allerlei natuurkrachten hun werk hebben gedaan. Toch beschouwt men de werking van landijs (gletsjers) als meest waarschijnlijke oorzaak voor het
14
ontstaan van het Hondsrugcomplex. Landijs is in Nederland actief geweest in een periode die we de Saale-ijstijd noemen. Dat is de voorlaatste ijstijd die volgens geologen zo’n 200.000 jaar geleden begon. Die Saaleijstijd wordt gekenmerkt door vier fasen van landijsbedekking of vergletsjering. Tijdens de derde fase kiest een deel van het oprukkende landijs een traject over het oostelijke deel van het huidige Drenthe en wel in zuidoostelijke richting. En men denkt dat zich toen onder de ijskap een aantal NW-ZO-lopende ruggen hebben ontwikkeld die we met elkaar het Hondsrugcomplex noemen. Het zijn parallel lopende zandruggen waarop zich heel veel later reeksen van esdorpen ontwikkelden. De nogal steile afloop aan de oostkant van het Hondsrugcomplex wordt meestal toegeschreven
Brugklasser Kirsten Helbers kijkt terug op haar eerste jaar ‘Ik vind het leuk dat ik in een kleine klas zit’
aan de opstuwing van de ondergrond door een tongvormige ijsmassa in het brede Hunzedal. Dat leidt men af uit het feit dat zand- en keileemlagen in de ondergrond soms als door een soort reuzenhand zijn gekanteld en geplooid. Voor de volledigheid moet ook de visie worden genoemd van deskundigen die de Hondsrug zien als een resultaat van verschuivingen langs breuklijnen, want ook die zijn onder de oppervlakte aangetroffen. Het fijnere reliëf van de Hondsrug ontstaat tenslotte in het zogenaamde post-glaciaal, als smeltwater in een tussen-ijstijd en zandstormen in de laatste ijstijd het landschap verder bewerken. Dan ontstaan er allerlei erosiedalen en dekzandruggen die het Hondsruggebied hebben gevormd tot wat het nu is: Een aantrekkelijk stukje Drenthe, dat al heel lang in de belangstelling staat van bewoners en toeristen. Hunebedden, schilderachtige esdorpen en allerlei op toerisme gerichte voorzieningen vormen daarvan het zichtbare bewijs.
Roel Bosch, docent aardrijkskunde
Kapster lijkt de 14-jarige Kirsten Helbers uit Emmen een leuk beroep. Maar zover is het nog lang niet. Voorlopig zit de vmboleerling nog een paar jaar op het Hondsrug College. Kirsten heeft bijna haar eerste middelbare schooljaar afgerond. Ze gaat over met goede cijfers. “Het laagste cijfer op mijn eindrapport is een zes en het hoogste een negen.” Kirsten Helbers heeft niet veel moeite met de leerstof in de brugklas. Ze doet de basis beroepsgerichte leerweg (bb) van het vmbo. Hoe Kirsten op het Hondsrug College terechtkwam? “Ik heb een paar andere scholen in Emmen bekeken, maar het Hondsrug leek me de leukste en de beste. Mijn zus zit hier ook op school”, vertelt ze.
De Es Kirsten woont in de wijk Rietlanden en zat daar op OBS De Vlonder. De overstap naar de middelbare school was eerst best groot,
herinnert ze zich. “Hier zijn veel meer leerlingen en je ziet ook veel oudere kinderen, terwijl je op de basisschool in groep acht de oudste was.” Dat de brugklassers bijna alleen les krijgen in gebouw de Es, vindt Kirsten best fijn. “In de andere gebouwen zijn veel meer grotere kinderen. Voor mijzelf maakt het weinig uit, want ik ga ook om met oudere leerlingen van de Brink, maar ik denk dat er ook bruggers zijn die het eng vinden als ze meteen na groep acht op een heel grote school tussen veel grotere kinderen terechtkomen.”
Christelijke school De overstap van een openbare naar een christelijke school was in het begin wel even wennen. “Je merkt het bijvoorbeeld aan de dagopening tijdens het eerste uur. De leraren lezen dan een verhaal voor uit een boekje. Sommigen bidden ook. Dat doe ik niet, maar ik heb er wel respect voor. Het vak religie vind ik leuk. Vooral omdat we tijdens dat vak vaak met onze handen mogen
werken, tekenen bijvoorbeeld.” Verder houdt Kirsten van gym en handvaardigheid. Maar ook aardrijkskunde en Nederlands vindt ze leuk. “Engels vind ik niet leuk. Dat is ook mijn slechtste vak”, verzucht ze.
Uit eten Het Hondsrug College is een goede school en de leraren zijn aardig, vindt Kirsten. “Ik vind het leuk dat ik in een kleine klas met maar elf leerlingen zit. Je kunt daardoor altijd alles vragen en leraren hebben veel tijd om je iets uit te leggen. Als we met de klas goed scoren, neemt een leraar ons soms mee uit eten of gaan we een ijsje halen.” De Emmense kijkt terug op een leuk jaar. “Het is heel snel voorbij gegaan. Voor mijn gevoel zit ik hier nog maar een paar maanden op school. Soms, als ik een lange dag heb, wil ik wel even terug naar de basisschool. Maar anders nooit hoor. Ik heb hier veel meer vrienden gekregen.”
Annemiek Meijer, MenZ en Media
15
Ladderpuzzel
Kangoeroe
De oplossing van de laatste ladderpuzzel (3) was: ‘Drinken alle puzzelaars oploskoffie?’
reken- en wiskundewedstrijd
De afgelopen maanden hebben leerlingen, ouders en collega’s de puzzels gemaakt en soms ingezonden. Een aantal van hen heeft alle drie puzzels opgelost en Kimberly Jonkman uit T3k is op de redactievergadering als winnares getrokken. Op de foto krijgt de verraste Kimberly de prijs uitgereikt door haar kernteamleider, de heer De Groot. Kimberley, nogmaals van harte gefeliciteerd en alle andere inzenders bedankt!
Puzzel In dit nummer voor de zomervakantie staat nog een puzzel. Het is een gemakkelijke, want doorstrepen kan iedereen, maar ook wel een lastige, want de door te strepen namen staan er NIET bij. Het gaat om vijftien (namen van) landen en vier (namen van) hoofdsteden in Europa. Streep ze door in het diagram. Dat mag in alle richtingen: ç è é ê ë ì í î Als je dat goed doet, blijven er nog zes letters over. Als je die letters in de volgorde van linksboven naar rechtsonder in het diagram zet, krijg je nog een Europese hoofdstad. Welke is dat? Stuur de oplossing nog een keer naar
[email protected]
en elke goede oplossing wordt beloond met een spreuk!
16
Ook dit jaar werd de Europese Kangoeroe Wiskundewedstrijd georganiseerd. In totaal namen vijftig leerlingen van klas 1 tot en met klas 5 van onze school aan deze wedstrijd deel. De deelname was vrijwillig en weer een groot succes!
Z
Z
L
U
X
E
M
B
U
R
G
R
W
R
U
S
L
A
N
D
N
R
O
E
I
B
S
P
A
N
J
E
I
E
D
L
T
E
O
A
R
O
G
E
M
E
S
O
S
L
O
E
R
E
K
E
N
O
N
S
E
G
B
O
W
E
N
D
F
T
E
N
R
I
M
R
N
I
E
I
L
A
T
I
L
E
O
L
E
U
A
N
D
O
R
R
A
O
A
D
D
N
A
L
R
E
D
E
N
N
N
N
E
K
R
A
M
E
N
E
D
Jaarlijks wordt in maart de Kangoeroe reken- en wiskundewedstrijd gehouden in veertig landen. De wedstrijd bestaat uit vijfkeuze vragen. De moeilijkheid loopt op van eenvoudig tot zeer moeilijk. Er zijn vier niveaus: wizKID, wizSMART, wizBRAIN en wizPROF. De deelnemende landen stellen gezamenlijk de opgaven samen. In totaal deden in 2008 ruim 5,1 miljoen leerlingen mee aan de Kangoeroewedstrijd. De kangoeroe komt uit Australië en dat geldt ook voor de Kangoeroewedstrijd. In 1980 werd daar voor het eerst zo’n soort wiskundewedstrijd georganiseerd. Het gigantische succes inspireerde enkele Franse wiskundigen ook zoiets te doen. Als eerbetoon aan de Australiërs doopten ze hun wedstrijd ‘Kangourou’. De Kangoeroewedstrijd laat leerlingen ervaren dat wiskunde heel leuk en uitdagend kan zijn, voor iedereen op zijn eigen niveau. Bovendien kun je nog prijzen winnen ook ... Iedere deelnemer krijgt een aardig aandenken (dit jaar een puzzelkubus), een certificaat, een Kijk/ZoZitDat-special en
bovendien een gratis toegangsbewijs voor Museum Boerhaave in Leiden. Twee leerlingen uit bv 1s, Manon Trip en Iris Ottens, behaalden een prima score en verdienden daarmee een halfjaarabonnement op Kijk en ZoZitDat. Gefeliciteerd! Wiskunde zou eigenlijk door iedereen het allerleukste vak gevonden moeten worden. Waar vind je zo veel uitdagende puzzels en hersenkrakers? Net zoals je met gymnastiek en sport je spieren traint, zo kun je je grijze cellen in conditie houden met de hersengymnastiek van Kangoeroe. Vijf antwoorden per opgave zijn gegeven, één is er goed. Welk? De eerste vragen zijn makkelijk, maar gaandeweg worden ze lastiger.
Twee voorbeeldopgaven: 4. In de kamer zijn honden en katten. Er zijn twee keer zoveel kattenpoten als hondenneuzen. Hoeveel katten zijn er in de
kamer? A. een zesde keer zoveel als honden B. een kwart keer zoveel als honden C. een half keer zoveel als honden D. evenveel als honden E. twee keer zoveel als honden 29. Skippy is langs de drie zijden van een gelijkzijdige driehoek gesprongen. Zijn snelheid over de eerste zijde was 30 m/s, over de tweede zijde was zijn snelheid 15 m/s. Over alledrie de zijden samen was zijn gemiddelde snelheid ook 15 m/s. Wat was zijn snelheid in m/s over de derde zijde? A. 5 C. 12 E. 15 B. 10 D. 14 Meer informatie, de opgaven en de antwoorden zijn te vinden op www.sci.kun.nl/math/kangoeroe Volgend jaar weer meedoen op donderdag 10 maart!
K-H. Leidorf, docent
17
Bouko de Groot neemt afscheid
‘Petje af voor collega’s die hele dagen voor de klas staan’
Wennen In 1978 begint De Groot als leraar aardrijkskunde en maatschappijleer op de christelijke mavo in Schoonebeek. “Dat was ontzettend wennen. Ik kreeg gelijk alle klassen. Hoewel de kinderen behoorlijk gezagsgetrouw waren, stond ik wel eens met het zweet in de handen voor de klas”, glimlacht hij.
18
De onderwijscarrière van de 61-jarige Bouko de Groot begint, na de kweekschool en zijn militaire diensttijd, in 1970 op een christelijke basisschool in Dwingeloo. Vier jaar later stapt hij over naar een basisschool in Hoogeveen. Daarnaast doet hij een avondopleiding voor docent aardrijkskunde. Na een paar jaar
basisschool heeft hij namelijk geen zin meer om steeds alle vakken te geven. “Ik had een vreselijke hekel aan handenarbeid. Vaak moest ik vlak voor de les nog bedenken wat we zouden gaan doen. Voor de leerlingen werd het vak hierdoor ook niet leuker.”
Brugklaskampen
Na drie jaar wordt hij adjunctdirecteur. “De combinatie van die functie met het lesgeven sprak me aan.” Maar als hij in 1988 directeur wordt, heeft hij nauwelijks nog tijd om voor de klas te staan. “Hele dagen lesgeven zou ik nu ook niet meer willen. Ik neem mijn petje af voor collega’s die elke dag weer van half negen tot drie of vier uur voor de klas staan.”
Hij werkt inmiddels vijf jaar in Emmen. In 1993 fuseerde de mavo in Schoonebeek onder zijn leiding met het Hondsrug College. De elf jaar daarna is De Groot locatiedirecteur in zijn woonplaats. Met plezier denkt hij terug aan de brugklaskampen uit die tijd. “We logeerden in de kampeerboerderij van mijn schoonfamilie op Ameland. Als de kinderen op bed lagen, hadden wij, de leraren, feest. Ik heb wel eens gedacht: nu moet het rustiger, anders komt mijn schoonmoeder straks uit bed.”
Boeman
Sri Lanka
Voor de leerlingen is hij nu alleen nog ‘boeman’, zoals De Groot het zelf noemt. Tl-leerlingen die eruit gestuurd worden, moeten zich bij hem melden. Een echte
Als hij gestopt is met werken, gaat hij vaker aan de slag voor zijn stichting Suwa Setha (gezondheid en geluk) Nederland. De Groot richtte hem op ter
Directeur
Bouko de Groot uit Schoonebeek is kernteamleider van klas twee, drie en vier van de theoretische leerweg (tl). Maar niet lang meer. De Groot werkt nog tot de zomervakantie en keert het onderwijs dan de rug toe. Na 39 jaar gewerkt te hebben, gaat hij met vervroegd pensioen. Tijd om terug te kijken.
boeman hoopt hij niet te zijn. “Leerlingen zijn niet bang voor me”, lacht hij. “Natuurlijk moet je wel eens streng zijn, maar echt boos ben ik bijna nooit geweest. Echt boos worden als leraar is een zwaktebod. Ik speel het.”
bevordering van het onderwijs en de kindertehuizen in Sri Lanka.
Sfeer De fijne sfeer op school en de leuke collega’s die hij had, zullen hem bijblijven. “Stiekem hoop ik ooit zelf te worden herinnerd zoals ik me mijn voorbeeldleraren herinner.”
Annemiek Meijer, MenZ en Media
19
Hoofdprijs voor leerlingen Hondsrug College Een groep van vier leerlingen van het Hondsrug College heeft vorige maand de eerste prijs gewonnen bij een wedstrijd over ondernemen. Hun idee voor een biologisch afbreekbare verpakking voor chipszakken werd door een deskundige jury als beste idee gekozen. Samen met dertien andere groepen van verschillende scholen in Drenthe hielden de leerlingen uit Emmen bij de Rabobank in Hoogeveen een presentatie over hun product. “We kwamen op het idee, omdat we ons mateloos ergeren aan al het afval dat langs de straten zwerft”, stelden de trotse winnaars. “De bedoeling van dit product is om het milieuprobleem tegen te gaan. Als dit product door iemand wordt weggegooid, op straat bijvoorbeeld, en het gaat regenen dan zal deze verpakking oplossen. Ons product heet Solución. Het betekent oplossing op alle manieren. Het heeft voor ons dus een dubbele betekenis. De verpakking zelf die oplost en een oplossing voor het milieuprobleem. We willen uiteraard ook graag opvallen tegenover de concurrentie. We hebben daarom ook een slogan en die luidt als volgt: Onze verpakking is een oplossing, de oplossing is Solución.” Van links naar rechts: Rinke van de Hoek (begeleidend docent), Susanne Bosma, Erwin Nuijen en Maud Timmerman. Amber Huizenga, de vierde winnaar, ontbreekt op de foto.
Christelijke scholengem eensch Postadres: Postbus 66 7800 AB Emmen
Locatie Emmen: Emmalaan 25 Emmen T. (0591) 657 979 F. (0591) 617 469
[email protected]
ij s ap voor v oortgezet onderw Locatie Schoonebeek: De Pienhoek 14 Schoonebeek T. (0524) 531 328
www.hondsrugcollege.nl
