beleving evenementen herbestemming Projectnr Strokartonfabriek De Toekomst Project Versie Voorlopig Januari 2015 Datum

De Toekomst fabriek Planconcept voor de voormalige strokartonfabriek De Toekomst te Scheemda

beleving DE TOEKOMST evenementen herbestemming

fabriek In opdracht van Stichting In samenwerking met

Projectnr

2257.1403

Project

Strokartonfabriek De Toekomst

Versie

Voorlopig

Datum

Januari 2015

Het Groninger Landschap Provincie Groningen

Adviseurs Herman Zwiers, Robert Nijhuis (Nibag), Frank van der Velden (Veld&) en Harry Berghuis (M-Trix) Met dank aan onder meer de gemeente Oldambt, de provincie Groningen, Libau, Blue Events en Perspekt Studio’s © Nibag B.V., Hengelo. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoofdkantoor Hengelo Demmersweg 22 Postbus 458, 7550 AL Hengelo(Ov.)

Oss Frankenweg 1 Postbus 458, 7550 AL Hengelo(Ov.)

Algemene nummer: T 0541 58 58 58

www.nibag.nl

De Toekomst fabriek voormalige strokartonfabriek DE TOEKOMST ~ Planconcept

De Toekomst fabriek

Ligging (bron: provinciegroningen) provinciegroon

Groningen - 0,5 uur

Bremen - 1,5 uur

Amsterdam - 2 uur

Ligging (bron: google maps)


fabriek

Het Groninger Landschap

www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek voormalige strokartonfabriek DE TOEKOMST ~ Planconcept Inleiding De voormalige strokartonfabriek De Toekomst II is een uniek industrieel gebouw met hoge cultuurhistorische waarden. Het betreft één van de vele fabrieksgebouwen die rond 1900 in Groningen zijn gebouwd voor de fabricage van strokarton, een bedrijfstak die nu geheel verdwenen is. Het gebouw dateert uit 1908. Oorspronkelijk vormde het samen met De Toekomst I een grootschalig fabriekscomplex. De Toekomst I werd echter in 2005 gesloopt. Ook De Toekomst II verkeerde lange tijd in slechte staat van onderhoud. Tussen 2009 en 2011 is het gebouw echter casco geheel gerestaureerd in opdracht van Simon Benus Vastgoed en met financiële ondersteuning van de overheid. In diezelfde tijd zijn er plannen ontwikkeld voor herbestemming van het complex tot ’Erfgoedpark’. De ontwikkeling van het Erfgoedpark is in 2014 stil komen te liggen, mede vanwege het faillissement van Simon Benus. Vanwege het grote belang van behoud van het industrieel erfgoed heeft Stichting Het Groninger Landschap het initiatief genomen om een alternatief plan voor de herbestemming te ontwikkelen. Hierbij is samengewerkt met Provincie Groningen, gemeente Oldambt, Libau, Stichting BlueEvents en Perspekt Studio’s. Het plan ‘De Toekomstfabriek’ is het resultaat van deze samenwerking. Relatie met provinciaal beleid Behoud van cultureel erfgoed is een beleidsdoelstelling van de Provincie Groningen. De steunfuncties monumentenzorg en archeologie zijn in 2012 gedecentraliseerd naar de provincies. Provincies hebben sinds 2012 een steviger positie bij de uitvoering van gebiedsgerichte monumentenzorg en waarborgen de diversiteit en spreiding van cultuur in de regio. Provincies zorgen voor een koppeling van deze belangen aan de ruimtelijke opgaven en economie. In de cultuurnota 2013-2016 is herbestemming van monumenten benoemd als aandachtspunt bij restauraties. Het fabriekscomplex vertegenwoordigt een grote cultuurhistorische waarde. Het verval van het pand is – met veel overheidssubsidie – van de ondergang gered. Het pand heeft een zeer beeldbepalende ligging aan de A7. Daarnaast ligt er een grote en urgente saneringsopgave. Juist vanwege de integrale opgave – milieutechnisch, cultuurhistorisch en economisch – ziet de Provincie Groningen een rol voor zichzelf weggelegd bij het duurzaam herbestemmen van De Toekomst. De benadering van Het Groninger Landschap sluit goed aan op de denklijn van de Provincie (Bron: Probleemverkenning voormalig strokartonfabriek “De Toekomst”. Provincie Groningen, 2014). Uitgangspunten Het belangrijkste uitgangspunt is dat het monumentale complex voor de toekomst behouden blijft door er een gebruik aan te geven dat voor lange termijn zorgt voor voldoende inkomsten om de kosten van instandhouding te kunnen dekken. Wat de instandhouding betreft zal er worden ingezet op een maximaal behoud van de cultuurhistorische waarden op basis van een planmatige en doelmatige aanpak. Vanwege de omvang van het pand ligt monofunctioneel gebruik niet voor de hand. Het uitgangspunt is dat er sprake dient te zijn van diverse functies, die elkaar wederzijds versterken en aanvullen. Multifunctioneel gebruik zorgt ook voor een lager exploitatierisico, omdat hierdoor de kans op grootschalige leegstand bij het wegvallen van één of enkele functies wordt verminderd. De exploitatie dient duurzaam te zijn. Zowel vanuit het oogpunt van milieu, door zorg te dragen voor een energieneutraal gebouw, maar ook door in te zetten op een sober en haalbaar exploitatieconcept, waardoor er sprake zal zijn van een duurzame exploitatie en instandhouding. Grote risico’s, trendgevoelige concepten beleving DE TOEKOMST evenementen herbestemming

fabriek


en ‘quick wins’ moeten worden voorkomen, teneinde leegstand, terugval in de exploitatie en daardoor verval van het complex te voorkomen. Het plan biedt ruimte en flexibiliteit om in te spelen op toekomstige ontwikkelingen. Een ander uitgangspunt is dat het gebouw wordt ‘teruggegeven’ aan de samenleving, door het toegankelijk te maken voor bezoekers. Lange tijd is het gebouw gesloten gebleven voor het publiek, eerst vanwege de slechte staat van het gebouw en later vanwege de restauratie en de planvorming. Het gebouw vraagt echter om een beleving ‘van binnenuit’. De fraaie industriële architectuur, de omvangrijke en hoge ruimten (kathedraalwerking) en de aanwezige werktuigbouwkundige onderdelen vormen samen een unieke belevingswereld, die de bezoeker niet snel zal vergeten. Naast dit aspect van ruimtelijk beleving spelen natuurlijk ook andere aspecten een rol bij de wens om het complex toegankelijk te maken, zoals de geschiedenis van de locatie, de relatie met de omgeving en de aanwezige monumentale waarden. Ook in sociaal opzicht heeft De Toekomst een rol te vervullen. Het Groninger Landschap wil voor de openstelling en het beheer van het gebouw gaan samenwerken met bewoners en ondernemers in de omgeving. Er zijn vele vrijwilligers nodig om bezoekers te kunnen ontvangen en activiteiten te organiseren. Schoolklassen zijn daarbij een belangrijke doelgroep. Ook ondernemers kunnen er terecht. Het plan De Toekomstfabriek biedt volop kansen voor lokale ondernemers, in plaats van met hen te concurreren. Herbestemming zal in het complex de verbindende factor zijn om te inspireren en samen te werken. Het thema herbestemming verbindt het verleden, het heden en de toekomst van deze magnifieke plek: de fabricage van karton uit het restproduct stro, het herbestemmen van industrieel erfgoed en het ruimte bieden aan initiatieven op het vlak van duurzaamheid, kringlopen en cradle-to-cradle. Ten slotte geldt als uitgangspunt dat De Toekomst meerwaarde gaat opleveren voor de hele regio, door een aanvulling te bieden op het bestaande en door een onderscheidende positie in te nemen. Zo kan De Toekomst een trekker worden voor bezoekers uit het hele land, en daarbuiten. Het biedt de kans het verhaal van OostGroningen en de Graanrepubliek te vertellen in een omgeving die de bezoeker verrast en overrompelt. Het complex ‘De Toekomstfabriek’ omvat drie hoofdfuncties: • Een Belevingsfabriek; • Een Evenementenfabriek; • Een Herbestemmingsfabriek.


fabriek www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek voormalige strokartonfabriek DE TOEKOMST ~ Planconcept Belevingsfabriek De Belevingsfabriek omvat een aantrekkelijk concept met een (boven)regionale uitstraling, zowel qua vorm als qua inhoud. Het industrieel erfgoed met bijbehorend machinepark levert daarbij een indrukwekkende setting. Als het gaat om vorm spelen onder meer wervende (beeld)taal, interactiviteit, verrassing/verwondering en persoonlijke beleving een rol. Concreet kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het een rol laten spelen van karton, bijvoorbeeld als constructiemateriaal voor wanden en sokkels. Maar er kan ook mee gespeeld en geëxperimenteerd worden, door kinderen en volwassenen, maar ook eventueel door professionals als architecten en ontwerpers. De Belevingsfabriek draait op vrijwilligers uit de regio. De toegang is gratis, voor activiteiten wordt een kostprijs gevraagd. In de Belevingsfabriek wordt het verhaal van Oost-Groningen verteld. Hoofdthema’s zijn de graanrepubliek (geschiedenis, landschap, bevolking, herenboeren en communisme, erfgoed, voedselproductie, etc.) en de industriële geschiedenis (strokarton). De thema’s kunnen ook worden gebruikt als onderlegger voor een breder perspectief, voor een blik in ‘De Toekomst’, over hoe de toekomst van het Groningse landschap en de Groningse samenleving er uit zal komen te zien, welke trends en ontwikkelingen hieraan ten grondslag liggen (globalisering, krimp, informatietechnologie, innovatie in landbouw, milieu en natuurbehoud, etc.). Er is dan letterlijk sprake van een toekomstfabriek! Evenementenfabriek Een deel van het gebouw wordt gebruikt voor het accommoderen van activiteiten, evenementen en bijeenkomsten voor diverse doelgroepen. De maximale capaciteit bedraagt ca. 2000 bezoekers, in combinatie met het buitenterrein zelfs 3000. De twee centrale hallen worden verwarmd en bieden ruimte aan ca. 400 personen. Voor grotere groepen moeten voorzieningen als toiletten en verwarming worden ingevlogen. Ingezet wordt op een brede programmering, van vergadering tot conferentie, van trouwfeest tot festival. Dat vereist van het complex dat er op een flexibele manier aan verschillende doelgroepen en aantallen personen ruimte kan worden geboden. Aansprekende evenementen en festivals zijn van belang voor de naamsbekendheid van De Toekomst. Dergelijke activiteiten trekken publiek van buiten de regio of zelfs uit het buitenland. Met name jongeren zijn vaak bereid grote afstanden af te leggen om dat ene spraakmakende festival bij te wonen. Door zelf geen horeca te voeren blijven de investering en de risico’s beperkt. De catering zal worden uitbesteed aan ondernemers uit de omgeving, al dan niet in samenwerking met reïntegratiebedrijven. Voor een interessante culturele programmering wordt samengewerkt met regionale en provinciale culturele organisaties, zoals De Klinker en het Groninger Museum. Herbestemmingsfabriek De Herbestemmingsfabriek bestaat uit bedrijfsruimten waar ondernemingen en organisaties vanuit het thema herbestemming (samen)werken aan producten en diensten op het gebied van energie, milieu, duurzame en ambachtelijke productie, hergebruik/cradle-to-cradle, etc. Er liggen goede kansen voor samenwerking met reïntegratiebedrijven als Synergon. In de Herbestemmingsfabriek is ruimte voor interactie, samenwerking en experimenten. Door samenwerking en wederzijdse inspiratie kunnen innovatieve oplossingen worden gevonden voor vraagstukken op het grensvlak van techniek, milieu en energie. Ook hier speelt interactie met de overige functies in het complex een belangrijke rol. In de herbestemmingsfabriek ontwikkelde producten en diensten kunnen bijvoorbeeld in de evenementenruimte worden gepresenteerd of beleving DE TOEKOMST evenementen herbestemming

fabriek


geveild. De inkomsten die hieruit voortvloeien komen weer ten goede aan de instandhouding van het complex. De bedrijven in de herbestemmingsfabriek kunnen ook een directe rol spelen bij beheer en instandhouding van het complex, bijvoorbeeld door kennis in te zetten op het gebied van energiebesparing en duurzame inrichting. Wat het complex mede zo interessant maakt, is de wisselwerking tussen de verschillende onderdelen. Het bijwonen van evenement kan gekoppeld worden aan een bezoek aan de belevingsfabriek. Producten van de herbestemmingsfabriek kunnen geveild worden in de evenementenfabriek. En een bezoek aan de fabriek kan gecombineerd worden met een wandeling langs vogelrijke vloeivelden en bloemrijke graanakkers. Op die wijze is er sprake van toegevoegde waarde en wederzijdse versterking en aanvulling. Buitenterrein De inrichting en het beheer van het buitenterrein staan ten dienste van het industrieel complex. Het voormalige vloeiveldencomplex wordt hersteld en zal dienst doen voor de zuivering van het afvalwater. Daaromheen komt een schil van akkers met oude graanrassen, klaprozen en korenbloemen. Het gedeelte dat in het verlengde ligt van het landgoed De Ennemaborgh, en daar historisch ook deel van uitmaakte, krijgt een landgoeduitstraling met houtsingels en boompartijen. De parkeercapaciteit wordt afgestemd op de maximale omvang van evenementen. Een ‘groene loper’ verbindt de parkeerplaatsen met de fabriek. De inrichting van het buitenterrein wordt gecombineerd met de noodzakelijke bodemsanering. Een mogelijk vervolgproject is het herstel van de contouren van De Toekomst I in de vorm van een zonnecentrale. Er zullen regionale partners gezocht worden om dit in coöperatieverband verder uit te werken. Ligging De Toekomst is goed bereikbaar via de A7. Reistijd vanuit Groningen en Leer is een half uur, vanuit Bremen 1,5 uur en Amsterdam ruim 2 uur. Een bezoek aan De Toekomst kan goed gecombineerd worden met een bezoek aan Blauwestad. Veel activiteiten zullen zich richten op bezoekers uit (Oost-)Groningen en Nedersaksen, maar bijzondere culturele activiteiten kunnen interessant zijn voor een (inter)nationaal publiek. Vervolg Het Groninger Landschap wil garant staan voor blijvende instandhouding, openstelling en exploitatie van De Toekomst onder voorwaarde dat er financiering is gevonden voor de realisatie van het plan en betrokken overheden hun medewerking toezeggen. De geschatte kosten bedragen ca. € 4,5 mln excl. BTW, waarvan de helft nodig is voor de bodemsanering en inrichting van het buitenterrein. Vervolgens zal overeenstemming bereikt moeten worden over de overdracht van het complex.


fabriek www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek voormalige strokartonfabriek DE TOEKOMST ~ Planconcept

Referentiebeeld evenementenruimte: het energiehuis te Dordrecht (bron: www.dearchitect.nl)

Referentiebeeld evenementenfabriek: De Fabrique te Utrecht (bron: www.defabrique.nl).

Referentiebeeld herbestemmingsfabriek (bron: Archdaily.com)

Referentiebeeld exterieur: Zollverein te Essen, Duitsland (bron: google).



Referentiebeeld exterieur: de DRU fabriek te Ulft (bron: Metron).


fabriek


www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek voormalige strokartonfabriek DE TOEKOMST ~ Hoe het was

Oost-Groningen en strokarton. Wie het één zei dacht het andere. Dat is allang niet meer zo. Van de zeker 19 strokartonfabrieken die er stonden rest weinig meer. Er is geen enkele kartonfabriek meer te vinden, die stro als grondstof gebruikt. Van wat ooit de dominerende industrie was in Oost-Groningen, is slechts de herinnering over: wat vervallen panden en wellicht de mooiste ruïne van heel het Noorden, de vroegere strokartonfabriek de Toekomst in Scheemdermeer bij Scheemda.

Vogelvlucht strokartonfabriek met links de reeds gerestaureerde De Toekomst || en rechts de gesloopte fabriek De Toekomst |. De waterrelatie met Winschoterdiep is verloren gegegaan, alsmede de vloeivelden. (bronnen: beeld; Libau Groningen - Drente, tekst; detoekomstscheemda.nl)


fabriek


De Toekomst | alsvorens de restauratie (bron http://beeldbank.cultureelerfgoed.nl)

www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek voormalige strokartonfabriek DE TOEKOMST ~ Hoe het is

Actuele situatie mei 2014 (Bron Nibag; RN)



fabriek



www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek ~ Impressie | belevings-, evenementen-, herbestemmingsfabriek DE TOEKOMST


fabriek

Beeld entree belevingsfabriek DE TOEKOMST door Het Groninger Landschap.


fabriek


www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek ~ Impressie | inrichtingsschets belevings-, evenementen-, herbestemmingsfabriek DE TOEKOMST

Vogelvlucht totale terrein en de fabriek DE TOEKOMST


fabriek


www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek ~ Impressie | inrichtingsschets belevings-, evenementen-, herbestemmingsfabriek DE TOEKOMST

Straatbeeld terrein en de fabriek DE TOEKOMST gezien vanaf de toegangsweg.


fabriek


www.nibag.nl RN

De Toekomst fabriek ~ Impressie | belevings-, evenementen-, herbestemmingsfabriek DE TOEKOMST R07

R01

R06

R02 R04

R03 R05

R08

R09

R13

R11+12

R10


fabriek

belevingsfabriek R01 (lokaal van de hakselmachines) R02 (lokaal v.d. kokers en kollergangen) R04 (transmissieruimte) R05 (dynamolokaal) R06 (machine kamer) R07 (ketelhuis) beheerderskantoor R11 (schaftlokaal) -R12 (paklokaal) evenementenfabriek R03 (lokaal van de hollanders) R08 (lokaal van de papiermachine) R09 (lokaal van de kleefmachines) R10 (papierlokaal) herbestemmingsfabriek R13 (pak en verzendlokaal) Vogelvlucht totaalbeeld ruimtelijk concept opengewerkt fabriek DE TOEKOMST


fabriek

belevingsfabriek DE TOEKOMST evenementenfabriek DE TOEKOMST herbestemmingsfabriek DE TOEKOMST

Het Groninger Landschap www.nibag.nl

De Toekomst fabriek ~ Impressie | belevings-, evenementen-, herbestemmingsfabriek DE TOEKOMST


fabriek


belevingsfabriek DE TOEKOMST: Entree in het voormalige lokaal van de kleefmachines (R09).

belevingsfabriek DE TOEKOMST: Centrale ruimte in het voormalige lokaal van de kokers en kollergangen (R02).

evenementenfabriek DE TOEKOMST: Zicht vanuit het lokaal van de hollanders (R03) met in de ruimte een los volume waarin de benodigde technische ruimte en eventule keuken is opgenomen. Links de hellingbaan, die de verbinding is naar het voormalige lokaal van de kokers en kollergangen (R02). Rechts in het beeld is de vergrootte doorgang naar het voormalige lokaal van de kleefmachines (R09).

evenementenfabriek DE TOEKOMST: Het voormalige lokaal van de kleefmachines (R09) waar nu de ontvangstruimte met de hoofdentree en de benodigde toiletvoorzieningen is ondergebracht.

evenementenfabriek DE TOEKOMST: De centrale grote ruimte met een indrukwekkende constructie, het lokaal van de papiermachine (R08).

herbestemmingsfabriek DE TOEKOMST: Het voormalige pak en verzendlokaal zal als geheel worden ervaren. In het lokaal zijn units opgenomen.

www.nibag.nl RN


fabriek

Over Nibag Monumentenzorg & Herbestemming Het team Monumentenzorg & Herbestemming van Nibag houdt zich bezig met onderhoud, restauratie en herbestemming van historische gebouwen. We doen onderzoek, leveren adviezen, maken plannen en begeleiden de uitvoering van projecten. Dat doen we op monumentwaardige wijze en in nauwe samenwerking met alle betrokken partijen. Nibag Monumentenzorg & Herbestemming maakt deel uit van Nibag B.V., een allround huisvestingsadviesbureau. Nibag heeft vestigingen in Hengelo en Oss.

Provincie Groningen

Hoofdkantoor Hengelo Demmersweg 22 Postbus 458, 7550 AL Hengelo(Ov.)


Oss Frankenweg 1 Postbus 458, 7550 AL Hengelo(Ov.)

Algemene nummer: T 0541 58 58 58

www.nibag.nl

beleving evenementen herbestemming Projectnr Strokartonfabriek De Toekomst Project Versie Voorlopig Januari 2015 Datum

Recommend Documents