BELEIDSPLAN
2015-2020
ZWOLSE BEIAARD STICHTING
1. De Zwolse Beiaard
2. Zwolse Beiaard Stichting
In 1905 werd een 'Commissie tot Over brugging van den IJssel nabij het Kater veer' gevormd. Deze commissie had tot doel naast de reeds bestaande spoorbrug een vaste oeververbinding voor het wegverkeer te realiseren. De rente op het kapitaal voor de in 1925 begonnen bouw van de brug, werd na uitvoerig overleg bestemd voor de aanschaf van klokken in de Peperbus. De Engelse klokkengieter John Taylor kreeg opdracht de beiaard voor Zwolle te gieten. Hij nam twee reeds aanwezige klokken, respectievelijk de Geert van Wou (1484) en de Claes Noorden en Jan Albert de Grave (1714) in het instrument op. De omvang werd bepaald op drieënhalf octaaf met een totaal van 42 klokken. Op woensdag 15 januari 1930 werd de brug over de IJssel geopend en speelde het carillon voor het eerst over Zwolle.
De Zwolse Beiaard Stichting werd op 15 augustus 1985 opgericht door de heren Will Cornelissen, destijds leraar en Jaap Hagendoorn, destijds student en later wethouder van de gemeente Zwolle. Will Cornelissen is in 2014 over leden. De stichting heeft ten doel: 'Het wekken van belangstelling voor en het bevorderen van het beiaardspel in het algemeen en in Zwolle in het bijzonder; één en ander in de ruimste zin van het woord'. De stichting tracht dit doel te bereiken door 'het organiseren van regelmatig weerkerende concoursen voor componisten en spelers van beiaardmuziek en het stimuleren en/of uitvoeren van al hetgeen aan de verwe zenlijking van voorschreven doel, recht streeks of zijdelings, bevorderlijk kan
Dat de brug en de beiaard nauw met elkaar verbon den zijn blijkt wel uit de teksten op enkele klokken: Het klokkenspel waarvan ik deel uitmaak klonk voor het eerst over Zwolle op den dag der openstelling van de brug En op het kleinste klokje van Taylor: Ook ik klink uit verheugenis Dat d‘IJsselbrug er eindelijk is In 1978 werd de beiaard uitgebreid tot vier octaven met vijf klokjes van Petit & Fritsen uit AarleRixtel. Deze omvang bleek echter in de loop der jaren onvol doende te zijn voor de uitvoering van vele nieuwe beiaardcomposities. Er kwam wederom een uitbreiding en het betrof ditmaal twee grote klokken in het laagste octaaf en twee kleine klokjes. Zij werden gegoten door de Koninklijke Eijsbouts uit Asten en op 1 november 2004 omhoog gehesen naar hun plaats in de Peperbus. De Zwolse beiaard is relatief jong, maar past in een traditie die vooral in de Lage Landen sterk ontwikkeld is. In 2014 werd de beiaardcultuur op de Nationale Inven taris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland geplaatst. BELEIDSPLAN 20152020
zijn'. Deze beschrijving is vrij ruim. Dat is goed, want statuten horen vele jaren mee te gaan. Uitvoering van de doel stellingen kan binnen de ruime definië ring verschillende vormen aannemen. Er groeit als het ware een uitvoerings praktijk. Het is goed om deze uitvoe ringspraktijk van tijd tot tijd tegen het licht te houden en vast te stellen of deze nog overeenkomt met de doelstel lingen en past in het tijdsgewricht. Het stichtingsbestuur heeft dat eind 2013 gedaan en het eerste meerjarenbeleids plan was daar de neerslag van. Het is de bedoeling dat het plan ieder jaar wordt aangepast en per jaar verder wordt uitgewerkt. Deze versie is de bewerking van eind 2014. Daarom is 2
Het bestuur van de stichting is als volgt samengesteld: Naam
Rol
Peter Hesseling
Voorzitter, bestuurlijke contacten
Reinier Zweep
Secretaris
John Smal
Penningmeester, beheer website
Leon van der Eijk
Lid, voormalig stadsbeiaardier; erebeiaardier van de gemeente Zwolle
Vaste adviseur en artistiek leider is de stadsbeiaardier Roy Kroezen. het plan voor eerstkomende jaren redelijk concreet, maar heeft het nog weinig uitwerking voor de latere jaren. In de loop der jaren is een uitvoerings praktijk ontstaan waarin samenwerking met de gemeente Zwolle en met het Stedelijk Museum een belangrijke plaats heeft gekregen. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheden, maar er zijn over lappingen. De gemeente Zwolle is eigenaar van de Peperbus en van het carillon. De Peperbus is van 2001 tot 2005 gerenoveerd en in 2004 is het carillon uitgebreid met vier klokken. Daarmee telt het carillon 51 klokken en heeft een bereik van vier octa ven. De gemeente is de werkgever van de stadsbeiaardier. In de aanstelling van de stadsbeiaardier is bepaald dat deze twee bespelingen per week verzorgt en daar naast bespelingen tijdens evenementen voor 10 keer per jaar. Ook is er in opge nomen dat de stadsbeiaardier het carillon promoot o.a. door het verzorgen van rondleidingen. Deze bespelingen zijn dus in opdracht van de gemeente en de stich ting heeft hier geen bemoeienis mee. De stichting sluit daar met haar activitei ten op aan. De stadsbeiaardier is vaste artistiek adviseur van de stichting. De zomeravondconcerten en concoursen zijn complementair aan de wekelijkse bespe lingen en de bespelingen bij evenemen ten. Zodra er sprake is van overlapping BELEIDSPLAN 20152020
wordt met de gemeente afgesproken hoe daarmee om te gaan. Het Stedelijk Museum is vanouds gast heer voor de zomeravondconcerten en de concoursen. In het restaurant van het museum staat een beeldscherm dat een beeldverbinding heeft met de speelcabine in de Peperbus. Vanuit het restaurant kan men de beiaardier zien spelen (en horen). Het museum stelt zijn tuin en restau rant tegen kostprijs van personeel en consumpties ter beschikking. Zo kan men in een rustige omgeving naar de concerten te kunnen luisteren. De bezoekers kunnen daarbij gebruik maken van de voorzieningen in het restaurant.
3. De grote lijn De samenwerking met de gemeente Zwolle en met het Stedelijk Museum zal onverminderd worden voortgezet. Het is een vruchtbare samenwerking geble ken. Wellicht dat in de loop van de uitvoering van dit beleidsplan ook andere samenwerkingen worden gezocht. De belangstelling voor de zomeravond concerten is wisselend. Soms zijn er niet meer dan twintig luisteraars in de tuin van het Stedelijk Museum, soms loopt het bezoekersaantal op tot over de honderd. De stichting wil dat meer mensen genieten van de zomeravondconcerten in de tuin van het Stedelijk Museum en daarbuiten. De stichting wil dat berei ken door het bieden van een kwalitatief goed en gevarieerd programma, door de concerten aantrekkelijker te maken, door de luisterplaats in de tuin van het Stedelijk Museum aangenamer te maken en door meer gebruik te maken van sociale media en live streaming (distributie van live beeld en geluid via internet).
3
De stichting heeft de afgelopen jaren al meer aandacht besteed aan de publici teit: voorafgaand aan de concerten wordt een persbericht rondgestuurd en de donateurs worden via een mailing op de hoogte gebracht. Daarnaast is er een website, waarop de concerten worden aangekondigd; ook de website van het Stedelijk Museum vermeldt de concerten. We gaan de komende jaren bekijken of we nog meer publiciteit kunnen krijgen. Eén van de ideeën is om een grote poster te hangen op openbare plaatsen zoals bij het stads kantoor of het stadhuis. Verder lijkt het zinvol ons te presente ren bij organisaties die in de stad actief zijn. In dat kader is het plaatsen van een groot scherm tijdens de zomeravond concerten in de tuin van het Stedelijk Museum een wens van de stichting. Voor de kosten hiervan zal dekking gevonden moeten worden. Het huidige scherm, waarvan de gemeente het onderhoud verzorgt en waaraan de stichting geen kosten heeft, staat in het museumrestaurant en is moeilijk te zien als men in de tuin zit.
In de programmering van de concerten zullen combinaties van muzikale presta ties worden gezocht. Het bespelen van het carillon door één of twee (quatremains) beiaardiers blijft. Bij het zoeken naar combinaties kan worden gedacht aan: koren, dansgroepen, ensembles, begelei ding van soloinstrumenten zoals blokfluit of piano of solozangers. Hiermee wordt het muzikale aanbod aantrekkelijker gemaakt voor een groter publiek. De tuin van het Stedelijk Museum is een geschikte plaats om naar de concerten te luisteren. Het is een oase van rust in de binnenstad. Om het luisteren naar de concerten nog aangenamer te maken wordt sinds 2013 een korte mondelinge toelichting voorafgaand aan het concert gegeven. Het serveren van drankjes en hapjes na afloop van het concert en een ontmoeting met de musici (of musicus) is iets waarmee geëxperimenteerd wordt.
BELEIDSPLAN 20152020
De gemeente beschouwt het streamen op internet als één van haar verant woordelijkheden, maar heeft onvol doende geld beschikbaar om dat op korte termijn te realiseren. De stichting wil de gemeente daarin graag onder steunen. Er is een projectplan dat voor ziet in twee fasen. Fase 1 moet het mogelijk maken dat bezoekers van het museum het concert via wifi op hun tablet of smartphone kunnen zien. In fase 2 wordt live streaming via internet wereldwijd beschikbaar gesteld. Het op bovenstaande manier weerge ven van de concerten maakt de afstand tussen de luisteraar (waar ook ter wereld) en het carillon kleiner. In 2013 is de stadsbeiaardier tijdens de reguliere bespelingen begonnen met een verzoekprogramma. Dit heeft landelijke publiciteit gehaald. De gemeente Zwolle heeft er zelfs een speciale website voor in het leven geroepen, waar men de verzoek nummers kan indienen. De stichting 4
juicht deze vorm van gemeentelijke promotie van de beiaard toe, evenals de activiteiten van de stadsbeiaardier op Facebook en Twitter. De stichting streeft naar integratie van deze sociale media met de eigen website. Dit alles om de inwoners van Zwolle zich meer bewust te laten worden van het bezit van één van de mooiste carillons in Nederland en het carillon ook visueel dich terbij te brengen. Sinds de oprichting van de stichting in 1985 zijn er drie concoursen geweest: op 16 september 1995 (met 10 deelnemers, verdeeld in twee categorieën: gediplo meerden en ongediplomeerden), op 1 september 2007 (voor duo’s; deelname door vijf duo’s) en op 11 mei 2013 (even eens voor duo’s; deelname door vier duo’s). We nemen ons voor om eenmaal in de vijf jaar een concours te organise ren. Het volgende concours zou dan in 2018 plaats moeten vinden. Maar op 15 augustus 2015 bestaat de stichting 30 jaar. We grijpen deze gele genheid aan om een compositiewed strijd te houden. We hebben hierin samenwer king met de Nederlandse KlokkenspelVer eniging gezocht, waar de inhoudelijke deskundigheid zit. De stichting heeft het initiatief genomen, fondsen geworven, stelt prijzengeld ter beschikking en zorgt voor uitvoering van de winnende stukken. Gezamenlijk is inmiddels een deskundige jury benoemd. Componisten uit de hele wereld zijn uitge nodigd om een stuk voor de Zwolse beiaard te schrijven. Er zijn vier prijzen, waaronder een publieksprijs. De bekroonde en eervol vermelde stukken zullen in september 2015 op de Peperbus ten gehore worden gebracht. De stichting wil zich in het bereiken van zijn doelstellingen niet beperken tot de zomeravondconcerten en de concoursen. Al enkele jaren organiseert de Muzerie in samenwerking met de gemeente bezoe ken aan het carillon voor schoolkinderen. Er is ook een lesbrief die door de Muzerie werd verzorgd. De Muzerie heeft in 2013 het vrijetijds onderwijs wegens het wegvallen van subsidies stopgezet. Zij maakt zich nu BELEIDSPLAN 20152020
hard om zich vanaf 2015 volledig te richten op kunsteducatie in het onder wijs, als onafhankelijke advies en bemiddelingsorganisatie in Zwolle. De Muzerie ziet zich niet meer als organi sator, maar meer als makelaar in vraag en aanbod. De stichting wil daar graag gebruik van maken. Kunsteducatie in het onderwijs is een interessante lijn om door te trekken. Immers jong geleerd is oud gedaan. Als mensen op jonge leeftijd bekend worden gemaakt met het carillon en de bespeling daarvan, zullen die deze muziekvorm ook op latere leeftijd een warm hart toedragen. Wij denken aan excursies met uitleg over de klokken, het samen muziek maken, talentvolle kinderen de kans geven om het carillon onder leiding van de stadsbeiaardier te bespelen. De huidige lesbrief moet in dit kader tegen het licht worden gehouden. Ook zouden tijdens de schoolvakanties activiteiten verzorgd kunnen worden, wellicht in combinatie met de open orgeldag (eerste zaterdag in juli). Verder kan worden gedacht aan de benadering van het secundair onderwijs en de pabo’s. De stichting wil graag samenwerken met omliggende steden met carillons. Een eerste contact is gelegd met Hasselt, Hattem en Elburg. Ook Kampen is benaderd, maar dat heeft nog niet geleid tot contact. De bedoe ling is om beiaardiers die van ver komen, meer speelmogelijkheden te 5
geven. Maar er kan ook aan andere zaken worden gedacht, zoals het op elkaar afstemmen van de concerten, excursies organiseren, een carillonfietstocht, enz. We gaan ook samenwerking zoeken met andere culturele kanten van de stad Zwolle. Zo zouden we ons voor kunnen stellen dat er een soort estafetteconcert gegeven wordt op de orgels in de diverse kerken; terwijl het publiek van de ene kerk naar de andere loopt, speelt het carillon bijpassende muziek. In 2017 is Kampen de organisator van de internationale Hanzedagen. Wellicht dat in dat kader een activiteit met carillons ondernomen kan worden, bijvoorbeeld een tocht over de IJssel met een reizende beiaard aan boord.
4. Hoe kunnen we dit realiseren? Het stichtingsbestuur bestaat uit een klein aantal enthousiaste liefhebbers van het carillon. De in het beleidsplan genoemde activiteiten kunnen niet allemaal met deze bezetting worden georganiseerd en bege leid. We zullen dus versterking moeten zoeken. Zowel financieel als qua mens kracht. De stichting heeft drie inkomstenbronnen: subsidies, advertenties/ sponsoring en donaties. Wij hebben een toezegging van de gemeente Zwolle voor een structurele subsidie. Gezien de financiële situatie van de overheid mag niet verwacht worden dat deze subsidiestroom zal toenemen. We zullen dus andere bronnen moeten aanboren om de uitbreiding van de activi teiten te kunnen bekostigen. Te denken valt aan andere, private subsidiefondsen. Het stichtingsbestuur gaat daar actief naar op zoek. Verder kan gedacht worden aan het uitbreiden van het aantal dona teurs. In publicaties en tijdens de concer ten zal daar extra aandacht aan worden gegeven. Op langere termijn kan ook gedacht worden aan adoptieprogramma’s: bedrij ven en instellingen krijgen de mogelijk heid een activiteit te adopteren en daar hun naam aan te verbinden. Dat heeft het karakter van sponsoring.
BELEIDSPLAN 20152020
Qua menskracht redt het kleine stich tingsbestuur het niet om meer activitei ten te organiseren. We gaan dan ook aan de slag om vrijwilligers te vinden die behulpzaam zijn bij het verzorgen van de activiteiten en het bestuur kunnen ondersteunen. In de jaren die volgen, zullen meer mensen nodig zijn. Zo zal de stichting ook op zoek moeten naar mensen die groepen kinderen willen begeleiden of de live streaming willen verzorgen. Daarnaast zal het bestuur zelf in ieder geval met één of twee leden uitgebreid moeten worden.
5. Plannen voor 2015 De stichting stelt in 2015 twee thema’s centraal: zorgen dat meer jongeren geïnteresseerd raken in carillonmuziek en het 30jarig bestaan van de stich ting. Dit is dus het jaar van de jeugd en het jubileum. •
Voor de zomeravondconcerten zullen gerenommeerde beiaardiers uit binnen en buitenland worden benaderd. Er zullen 7 of 8 concer ten worden georganiseerd. Twee concerten zullen combinatieconcer ten worden.
•
Er komt, evenals in 2014, één alge mene flyer met de data van de concerten en de musici. Daarnaast wordt per avond een inlegvel gemaakt specifiek over de muziek van die avond en de uitvoerende(n).
•
Voorafgaand aan elk zomeravond concert wordt een korte inleiding gehouden over de te verwachten muziek en over de musicus. De inleiding zal maximaal 5 minuten in beslag nemen. De beiaardier geeft met klokslagen op de lage C (de klok van Claes Noorden en Jan Albert de Grave uit 1714) aan wanneer hij/zij aan een nieuw stuk begint. Zo is het programma voor de toehoorders beter te volgen.
•
Na afloop van het laatste concert van het seizoen worden de aanwe zigen uitgenodigd voor een
6
ontmoeting met de musicus of musici onder het genot van een hapje en een drankje (de drankjes zijn niet gratis). •
De musicus/musici worden bedankt voor hun culturele bijdrage met een praatje en een passend blijk van waardering.
•
Ook zal een boekje verschijnen van de hand van erebeiaardier Leon van der Eijk over het carillon ter gele genheid van ons 30jarig bestaan.
•
De mogelijkheden voor live strea ming van de concerten zullen in 2015 worden onderzocht. De gemeente zal een stagiair aanstel len, de stichting zorgt voor begelei ding. De realisatie kan in twee stappen: stap 1 is het mogelijk maken dat bezoekers in de tuin van het museum live beelden uit de cabine van het carillon kunnen zien. Stap 2 is het aanbieden van de concerten via internet. De stichting 'De Hattemer Beiaard' viert in 2015 ook zijn 30jarig bestaan. We proberen één of meer gezamenlijke activiteiten te onder nemen.
•
De bezoekers zullen na afloop van de concerten gewezen worden op de mogelijkheid om donateur te worden.
•
We onderzoeken bij welke verenigin gen en instellingen we de beiaard onder de aandacht kunnen brengen.
•
Het medeorganiseren van estafette concerten voor orgels met begeleiding door het carillon als men van de ene naar de andere kerk loopt.
•
De excursiemogelijkheden voor kinde ren uit het primaire onderwijs zullen worden vermeld op de website van de Muzerie. Scholen zullen worden gewe zen op ons aanbod.
6. Plannen voor 2016
Het Historisch Centrum Overijssel (HCO) is een stadswandeling voor kinderen aan het ontwikkelen. Wij gaan proberen of een bezoek aan de Peperbus in die wandeling kan worden opgenomen, eventueel als een extra optie ter afsluiting van de tocht.
•
Voortzetting van de zomeravond concerten.
•
Voortzetting van het project Live Streaming voor zover dat in 2015 niet is afgerond.
•
Het opzetten van een adoptiepro gramma, waarbij organisaties de kosten van één van de evenemen ten op zich nemen.
•
De huidige lesbrief is niet meer van deze tijd. We willen onderzoeken of we informatie over het carillon op een andere manier kunnen presen teren, ook met het oog op de Muzeriewebsite. Wellicht als stage project van de CIBAPopleiding.
•
Tijdens één van de vakanties zal aan kinderen een workshop carillon aangeboden worden. De workshop bestaat uit een klein aantal dagde len, waarin getalenteerde kinderen op een oefencarillon les krijgen van
•
•
•
•
BELEIDSPLAN 20152020
Het Meander College richt zich sterk op de podiumkunsten. Er is ook een Podium Muziek, waarin leerlingen in uitvoerende zin met muziek te maken krijgen, binnen en buiten het lesroos ter. Wij willen proberen die leerlingen structureel kennis te laten maken met het Zwolse carillon. Op 15 augustus bestaat de stichting 30 jaar. In 2014 is een compositie wedstrijd uitgeschreven. Een deskun dige jury zal de composities beoordelen. De bekroonde en eervol vermelde composities zullen in september 2015 ten gehore worden gebracht. Er wordt nauw samenge werkt met de Nederlandse Klokken spelVereniging.
In 2016 wil de stichting vooral een verder verspreiding van carillonmuziek bevorderen. Dit is het jaar van de verbreding.
7
de stadsbeiaardier. Als afsluiting mogen ze op het carillon in de Peper bus spelen. Dit programma is niet schoolgebonden. •
Het plaatsen van concerten op You tube.
•
Verder uitwerken van de samenwer king met de beiaarden van Hattem, Hasselt en Elburg, bijvoorbeeld een muzikale ontdekkingstocht langs de vier carillons.
7. Plannen voor 2017 •
Voortzetting van de zomeravondcon certen.
•
Onderzocht zal worden of belangstel ling voor het carillon te wekken is in de muzieklessen van het secundair onderwijs. De Muzeriewebsite biedt ook een platform voor het secundair onderwijs.
•
We gaan muziekdocenten van pabo’s benaderen met als doel de studenten gelegenheid te geven kennis te maken met het carillon.
•
Carillonactiviteit(en) in het kader van de Hanzedagen 2017, waarvan Kampen de organisator is. Het thema is 'water'.
•
Contact maken met radio/tv voor live uitzendingen; uitzendingen gekoppeld aan een prijsvraag en/of verzoeknum mers.
•
Korte filmimpressies over het carillon, bedoeld voor wachtkamers bij gezondheidscentra en wachtkamers, o.a. in de hal van het stadskantoor.
•
Er zal een cd worden uitgebracht.
9. Tot slot Dit beleidsplan is het resultaat van een aantal brainstormsessies met het bestuur van de Zwolse Beiaard Stich ting. Het bestuur is er zich van bewust dat het een ambitieus plan is. We hebben er echter alle vertrouwen in. We hebben er een vijfjarenplan van gemaakt, maar zoals u heeft kunnen lezen, zijn de laatste jaren nauwelijks uitgewerkt. Jaarlijks stellen we het plan bij.
8. Plannen voor 2018, 2019 en 2020 De thema’s voor deze jaren moeten nog worden vastgesteld. •
Voortzetting van de zomeravondcon certen.
•
In 2018 zal er weer een concours worden georganiseerd.
BELEIDSPLAN 20152020
8
