Beleidsplan

Beleidsplan 2014 – 2019

Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie

Voorwoord

Inhoud 1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.3 1.4 1.5 1.5.1 1.5.2 1.5.3 1.6

Veldwerk Nederland Historie Missie en visie Missie Visie Definiëring natuureducatie Werkwijze Organisatie Kenniscentrum Praktijkcentrum VeldwerkWinkel Evaluatie beleidsperiode 2008 - 2013

3 3 3 3 3 4 5 6 6 6 6 7

2 2.1 2.2

Trends Trend Zorgen om gezondheid en ontwikkeling van kinderen Zorgen om onze planeet worden omgezet in duurzaamheidsinitiatieven

8 8

2.3

3 3.1 3.2 3.3

Strategie Veldwerk Nederland als Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie Spelenderwijs leren in een groene- en gezonde leefomgeving Duurzaam handelen op lokaal niveau

8 9

Als we de natuur bekijken zien we veel circulaire processen. Processen die we graag terug zouden zien in ons eigen handelen en onze eigen economie. Voor Veldwerk Nederland betekent dit dat er kansen liggen om zelf initiatieven te nemen en duurzame initiatieven van derden te ondersteunen, te ontsluiten en te verbinden. We maken ons echter grote zorgen over de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Te veel kinderen hebben lichamelijk en geestelijk last van een tekort aan contact met de natuur. Zij hebben bijvoorbeeld last van overgewicht, depressie of andere gezondheidsklachten. Voor Veldwerk Nederland betekent dit dat we nog harder moeten werken om natuurbeleving en het gebruik van de natuurrijke omgeving door kinderen, maar ook volwassenen, te stimuleren en te ondersteunen. De toekomst zit vol kansen en uitdagingen. Helaas biedt de praktijk ons niet altijd de mogelijkheden die wij wenselijk vinden. Dit maakt dat we nog duidelijker ons goede werk moeten ventileren. Daarbij willen wij (onverwachte) partijen met elkaar en aan ons verbinden om tot creatieve, doelgerichte oplossingen te komen.

10 10

Dit beleidsplan geeft een aanzet hoe we deze uitdagingen de komende vijf jaren willen oppakken.

10 11

René F.J.J. Munsters Directeur-bestuurder April 2014

2

1 Veldwerk Nederland

1.1 Historie In 1965 maakt Bert Schut, hoofd Voorlichting van de vereniging Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM), in Duitsland kennis met het instituut Schulwaldheime, die aan schoolklassen praktisch biologie-onderricht geeft. Hij nodigt een aantal deskundigen uit om zich te beraden over de mogelijkheid van praktisch natuuronderricht in ons land. Deze groep deskundigen, de Commissie Schoolbossen , publiceert in 1970 daarover een rapport. De werkgroep School in Bos besluit voor eigen rekening en risico, en met steun van de gemeente Apeldoorn, daar uitvoering aan te geven en organiseert van 21 tot 26 april 1972 de eerste natuurwerkweek. Het Nationaal Jeugd Fonds (Jantje Beton) stelt de werkgroep in 1974, met een éénmalige forse bijdrage, in staat de werkweken in aantal uit te breiden tot 15. Op 28 februari 1977 richten de vereniging KNHM en het Instituut voor Natuurbeschermingseducatie (IVN) gezamenlijk de stichting School in Bos en Landschap op. Het Ministerie van CRM verklaart in 1979 zijn ‘richtlijnen subsidiëring aangesloten instellingen’ van toepassing op deze stichting. Maart 1980 organiseert zij haar eerste natuurwerkweek op Het Woldhuis in Apeldoorn voor de Theo Thijssenschool uit Amsterdam. De Commissie Schoolbossen denkt al verder en wil ook werkweken voor het voortgezet onderwijs hebben. Naar analogie van de Fieldwork-centers in Engeland en Schotland denkt men aan veldstudiecentra. De commissie stelt wederom een rapport op dat goed valt bij het Ministerie. In 1978 wordt de Stichting tot Beheer van Veldwerkcentra opgericht door het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap (KNAG), de Nederlandse Vereniging voor Onderwijs in de Natuurwetenschappen (NVON) en IVN. Het Ministerie stelt een boerderij/voorlichtingscentrum in Orvelte ter beschikking. De eerste werkweek vindt plaats begin 1981.

Op 29 februari 1992 fuseren beide stichtingen en ontstaat Stichting Veldwerk Nederland. In 2002 wordt de slapende Stichting tot Beheer van Veldwerkcentra omgebouwd tot de Stichting Vrienden van Veldwerk. Deze Stichting krijgt als doel om een fonds te vormen en te beheren, dat de activiteiten rond veldwerk en educatieve activiteiten voor natuur en milieu steunt. De fondsvorming is echter niet van de grond gekomen.

1.2 Missie en visie 1.2.1 Missie > Wij verbinden mensen met natuur Door inzet van natuureducatie stimuleert Veldwerk Nederland een duurzame leefstijl bij mensen van alle leeftijden. Dit doen we door het ontwikkelen en uitvoeren van natuureducatieve activiteiten, die gebaseerd zijn op wetenschappelijke kennis én praktijkervaring. Met onze activiteiten raken wij mensen in hun hart en verbinden wij ze met hun natuurlijke leefomgeving.

1.2.2 Visie > Voor een gezonde toekomst is het noodzakelijk dat alle kinderen en volwassenen beschikken over een groene leefomgeving, deze kunnen ervaren en leren waarderen Onze leefomgeving, met haar ecologische, culturele en historische waarden, is de afgelopen decennia enorm veranderd. Steeds meer mensen wonen in steden en komen nauwelijks meer in de natuur. Kinderen spelen niet meer buiten of in het groen. Daardoor staan mensen steeds verder van de natuur af. Gevolg is dat bij het maken van de dagelijkse afwegingen consequenties voor de natuur te weinig een rol spelen. De alarmbel luidt over de achteruitgang in gezondheid en ontwikkeling van onze kinderen, het uitputten van grondstoffen en het vervuilen van de aarde. Een economie gebaseerd op ‘pakken, gebruiken en weggooien‘ is niet langer houdbaar.

3

Als kennis- en praktijkcentrum voor natuureducatie stimuleert Veldwerk Nederland mensen om de groene leefomgeving zelf te ervaren en te waarderen. Zij vindt een kentering noodzakelijk van een lineaire- naar een circulaire economie. Het besef mag niet verloren gaan dat we voor ons voedsel, onze gezondheid en welbevinden afhankelijk zijn van de natuur. En dat het voortbestaan van een gevarieerde natuur mede afhankelijk is van ons handelen, want nu al belasten we de aarde meer dan deze op termijn aan kan. Met haar expertise op het vlak van pedagogiek en didactiek van veldwerk kan Veldwerk Nederland de transitie naar een circulaire- of groene economie ondersteunen. Deze economie vergt namelijk mensen met een groen hart, die kennis hebben van natuurlijke processen en systemen, en inzicht en vaardigheden bezitten om duurzaam te handelen.

1.3 Definiëring natuureducatie > Wij bevorderen waardering en zorg voor natuur Onder natuureducatie verstaat Veldwerk Nederland alle vormen van leerprocessen gericht op natuur, milieu, landschap en de eigen leefomgeving, waarbij aandacht is voor ecologische-, sociale- en economische waarden (leren voor duurzame ontwikkeling). Wij zetten daarbij vooral in op affectief leren, waarbij mensen een emotionele relatie met de natuur en een zorgzame houding kunnen ontwikkelen.

Natuureducatie is volgens Veldwerk Nederland erop gericht mensen toe te rusten voor een betrokken en betekenisvolle relatie met natuur; een relatie die het leven verrijkt, die stimuleert tot een groene leefstijl en die kan bijdragen aan bewuste keuzes voor een duurzame samenleving. Veldwerk Nederland geeft speciale aandacht aan veldwerk. Onder veldwerk verstaan wij het leren en beleven in de groene leefomgeving. Veldwerk is het oproepen van verwondering en beleving door het verrichten van activiteiten in- en aan de leefomgeving, om een gerichte vraagstelling, met kennisvergaring en betekenisgeving tot gevolg, op gang te brengen. Wij kiezen voor werkvormen die uitgaan van levensechte situaties, zoals veldwerk en ‘leren door zelf ontdekken’. Uit eigen wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit de meest effectieve educatieve activiteiten zijn. Daarbij blijft het formele leren vanuit omgevingen als scholen een belangrijke uitvalsbasis. Maar we benutten ook de mogelijkheden van het informele leren, vanuit bijvoorbeeld de kinderopvang, en door actief in te spelen op datgene wat mensen in hun vrije tijd motiveert. Dat kan sport en spel zijn, kunst, spanning en avontuur, landschap, cultuur, erfgoed, voedsel of gezondheid.

Leefstijl Kinderen Leren Onderwijs Burgers Klimaat Landschap Water Verbinden Leefomgeving Verwondering N A T U U R E D U C A T I E Natuurwerkweek Natuur Kinderopvang Waarden Betekenisgeving Bewuste keuzes Veldwerk Duurzame ontwikkeling Grondstoffen Aarde Opvoeders Gezondheid Welbevinden Economie Energie Milieu Mensen 4

1.4 Werkwijze > Wij ontwikkelen en organiseren leerprocessen rond duurzaamheid De activiteiten van Veldwerk Nederland zijn het ontwikkelen en organiseren van leerprocessen rond duurzaamheid. Van het verbinden van peuters met natuur tot het verbeteren van het welzijn van ouderen middels groene activiteiten in de zorg. Wij werken voor mensen van alle leeftijden. We doen dit via publieke-, private- en maatschappelijke organisaties. We werken vooral met professionele opvoeders, maar zetten nu ook de stap naar burgers (ouders, werknemers, huizenbezitters, bewoners e.a.). We zetten natuureducatie in als doel in relatie tot leerprocessen (lessen over groen, ecologische basisvorming, belevend en affectief leren) en als middel (voor gezondheid en welzijn, bewegen/sport, gezonde voeding, groen in de buurt, sociale cohesie).

We doen dat door: Onderzoek en theorievorming • Ontsluiten wetenschappelijke kennis; • praktijkvraagstukken oplossen samen met de wetenschap; • verrichten van praktijkgericht onderzoek; • evaluaties en verzamelen van informatie; • vernieuwen inhoud natuureducatie; • reflectie op effectiviteit van leerprocessen.

KWALITATIEF De ambitie is om het bestaande te verbeteren. We inventariseren de behoefte aan nieuw educatief materiaal en ontwikkelen die op basis van bestaand materiaal met hoge kwaliteit. We dragen onze kennis over aan derden, om daarmee de kwaliteit van hun handelen te vergroten.

Wij streven ernaar dat ons werk innovatief, kwalitatief en praktisch van aard is.

De focus bij deze werkzaamheden zal liggen op effectiviteit. We doen dat door: Ontwikkeling en kennisoverdracht • Ontwikkelen van lesmethodieken, materialen en programma’s; • trainingen (o.a. train de trainers), nascholing en cursussen; • kennisoverdracht door middel van inspirerende leeromgevingen, zoals kenniskringen.

INNOVATIEF

PRAKTISCH

De ambitie is om de toekomst te verkennen. Wat speelt er binnen de maatschappij en hoe kan educatie daar het antwoord op zijn? Welke vraagstukken liggen er in de educatiepraktijk en kunnen wij daar met onderzoek een antwoord op geven? En is de educatiepraktijk effectief genoeg en kunnen we dat met monitoring onderbouwen?

De ambitie is om de praktijk te doorleven. De innovatieve en kwalitatieve werkzaamheden willen we verrijken met praktijkervaring.

De focus bij deze werkzaamheden zal liggen op vernieuwing om aan te sluiten bij actuele maatschappelijke vraagstukken en wetenschappelijke ontwikkelingen.

De focus bij deze werkzaamheden zal liggen op uitvoering van natuureducatie. We doen dat door: Leren van ervaringen • Begeleiden van natuurwerkweken op (eigen) locaties; • natuureducatie geven via eigen NME-centra; • kennis verzamelen via uitvoering in projecten; • (testen van) productontwikkeling.

5

1.5 Organisatie > Wij ontwikkelen en gebruiken wetenschappelijke kennis én praktijkervaring. Met een Kennis- én Praktijkcentrum bouwen we voort op onze belangrijkste kracht, de combinatie van methodische ontwikkeling van natuureducatie en toetsing aan de praktijk op eigen veldwerkcentra.

1.5.1 Kenniscentrum > Het kenniscentrum werkt aan kennis(co)creatie en kennisverspreiding. Binnen het landelijk kenniscentrum is grote expertise aanwezig op het vlak van pedagogiek en didactiek van veldwerk. Deze kennis gebruiken we voor praktijkgericht onderzoek, ontwikkelen van educatieve programma’s en het verzorgen van de overdracht van kennis en vaardigheden. We doen dat voor kinderopvang, basisonderwijs, voortgezet onderwijs, volwassenen en ouderen. Binnen deze vijf zogenaamde accounts werken we met duurzame thema’s, zoals voeding, grondstoffen en biodiversiteit. Vanuit het kenniscentrum slaan we bruggen tussen wetenschap en praktijk. Dit doen we o.a. via het OnderzoeksBeraad (netwerkbijeenkomst tussen wetenschap en praktijk) en het lectoraat. Het eigen lectoraat Natuur & Ontwikkeling Kind richt zich in algemene zin op de betekenis en het belang van een natuurrijke omgeving voor de ontwikkeling van kinderen. In het bijzonder wordt binnen het lectoraat onderzocht hoe een natuurrijke speel- en leeromgeving het sociaal pedagogisch klimaat in de klas beïnvloedt en het onderwijsleerproces bevordert. Het kenniscentrum organiseert verder symposia, workshops en vakverdiepingsdagen, zoals Kind van Nature, de Winterworkshops en de Oriëntatiedagen. Van de Universiteit van Utrecht hebben wij Het Wiel overgenomen en gekoppeld aan onze website. Het is een database die zich richt op Nederlandse vakliteratuur over NME en educatie voor duurzaamheid.

1.5.2 Praktijkcentrum > De eigen veldwerkcentra zorgen voor rijke praktijkervaring.

De veldwerkcentra Het Woldhuis in Apeldoorn en De Veldhoeve in Orvelte zijn groepsaccommodaties waar we (natuur)werkweken organiseren. In Het Woldhuis verblijven groepen 7 en 8 van de basisschool voor een hele week intern en maken in de vorm van een belevingsprogramma kennis met de kringlopen in de natuur. In De Veldhoeve ontvangen we groepen uit het voortgezet onderwijs, Pabo- en lerarenopleidingen. Zij maken kennis met omgevingsvraagstukken. Beide veldwerkcentra zijn van oudsher ingezet om onze nieuwe methodieken en werkwijzen uit te proberen en te toetsen. Veldwerkcentrum Het Groene Wiel is een locaal centrum, vooralsnog werkzaam binnen de gemeenten Wageningen en Ede, en biedt ecologische basisvorming aan het basisonderwijs aan. In toenemende mate werken we ook met andere doelgroepen en met beleidsthema’s als klimaat, energie, afval en voeding. Waar dit mogelijk en zinvol is willen we bestaande NME-centra, die door gemeentes op afstand worden gezet, onder onze hoede nemen. Door het hebben van eigen praktijkcentra dragen we enerzijds actief bij aan de praktische uitvoering van natuureducatie en anderzijds doen we kennis en ervaring op voor ons kenniscentrum. Aanvullend op de eigen Veldwerkcentra zetten we nog vaker strategische samenwerking op met andere uitvoeringsorganisaties. Een mooi voorbeeld is het programma NME Makelaar. Samen met in2nature verzorgen we veldwerkactiviteiten op de accommodaties van de Paasheuvelgroep (accommodatie verhuurder aan het onderwijs).

1.5.3 VeldwerkWinkel > De winkel verkoopt producten om de leefomgeving te ontdekken. In de VeldwerkWinkel verkopen we producten die kunnen worden gebruikt bij natuureducatie en in het bijzonder bij veldwerk. De winkel is vaak de eerste kennismaking met Veldwerk Nederland, zorgt voor een langdurige relatie met onze doelgroepen en vormt een goede financieringsbron voor activiteiten.

Binnen het praktijkcentrum, dat bestaat uit meerdere locale veldwerkcentra, zijn we actief met de uitvoering van natuureducatie voor een scala aan doelgroepen. Deze veldwerkcentra gebruiken we tevens om de kennis- en productontwikkeling te toetsen en door te ontwikkelen in de praktijk.

6

buitenlandse organisaties toe. We zijn leadership team member NACC (Nature Action Collaborative for Children). De zichtbaarheid van het Kenniscentrum is sterk toegenomen door jaarlijkse symposia als Kind van Nature en de Oriëntatiedagen. Er is een sterke huisstijl ontwikkeld en mooie websites. Een aantal aansprekende producten zijn tot stand gekomen, zoals: onderzoek naar de meest effectieve educatievormen, domeinbeschrijving dierenwelzijn, ModderDag en Kernleerlijn NME. Deze zijn op de website terug te vinden. Een lector ‘Natuur & Ontwikkeling Kind’ is in samenwerking met Hogeschool Leiden aangesteld. Er lopen nu interessante onderzoeken en een kenniskring is actief. We zijn initiatiefnemer van het OnderzoeksBeraad. Een beraad waar wetenschappers en praktijkmensen elkaar ontmoeten. We hebben aan de basis gestaan van de oprichting van de VVM sectie NME, die een leven lang leren nastreeft bij educatoren. We zitten in het bestuur van Duurzame Pabo en voeren gezamenlijk projecten uit.

1.6 Evaluatie beleidsperiode 2008 - 2013 Ondanks het feit dat in de tweede helft van deze beleidsperiode de bezuinigingen als gevolg van de financiële crisis sterk merkbaar werden is in deze periode veel bereikt. De educatieve afdeling is als kenniscentrum gepositioneerd en er zijn vijf doelgroepen, zogenaamde accounts aangewezen. Voor elke account is een plan opgesteld, die als basis dient voor de richting van de activiteiten, acquisitie en profilering. Binnen de accounts werken we met vele organisaties samen. De account kinderopvang is marktleider geworden in het vergroenen van de kinderopvang. Door onze internationale projecten nemen de contacten met

De samenwerking met IVN, SME Advies, Netwerk NME Diensten en GDO heeft vorm gekregen in het Platform NME. In samenwerking met AgentschapNL hebben we projecten opgepakt als Ontwikkeling NMEcentra naar duurzaamheids-knooppunten, Bundeling ontwikkelkracht in de NME-sector en opzetten van Kennis- en Educatiedeals. De praktijkcentra zijn gegroeid in de afgelopen periode. Voor beide groepsaccommodaties is de beheerstructuur goed in de benen gezet. Door alle ingrepen hebben de accommodaties een financieel positieve exploitatie gekregen. In augustus 2008 is het NME-centrum Het Groene Wiel van de gemeente Wageningen overgenomen. We verzorgen vanuit dit veldwerkcentrum educatie in de gemeenten Wageningen en Ede.

7

2 Trends

2.1 Trend In de samenleving zijn vele trends waarneembaar. Twee van deze trends zijn van wezenlijk belang voor de realisering van de missie van Veldwerk Nederland. De ene trend is dat er steeds meer zorgen geuit worden over de gezondheid en ontwikkeling van onze kinderen. De andere trend is dat de zorgen om onze planeet omgezet worden in concrete acties.

2.2 Zorgen om gezondheid en ontwikkeling van kinderen

Bovendien stimuleren ervaringen in de natuur een goede geestelijke gezondheid. Ervaringen in de natuur verbeteren het emotionele welbevinden en helpen kinderen bij het ontwikkelen van een brede range aan sociale vaardigheden. Het gaat bijvoorbeeld om het verkrijgen van een positief zelfbeeld, omgaan met onzekerheid en leren vertrouwen op de eigen capaciteiten. Allemaal zaken die van belang zijn om op latere leeftijd stevig in het leven te staan. Natuur heeft een positief effect op de ontwikkeling van kinderen. Opmerkelijk is dat het omgekeerde eveneens geldt. Op jonge leeftijd opgedane natuurcontacten blijken ook betekenisvol te zijn voor de kwaliteit van natuur en milieu op langere termijn. De kinderen van nu zijn immers de natuurbeschermers van de toekomst. Deze trend zorgt voor een tegenbeweging. De roep naar natuurbeleving voor kinderen wordt sterker. Dit blijkt uit de groeiende aandacht voor schooltuinen, groene speelpleinen, groene kinderopvang, gezond eten, zelf en samen groente verbouwen, stadslandbouw, sport en beweging in de natuur, speelbossen en alle boeken, initiatieven en berichten in de media die hierover verschijnen. Er komen afvinklijsten van wat kinderen voor hun 12de levensjaar in de natuur al ervaren of gedaan dienen te hebben.

Kinderen van vandaag hebben lichamelijk en geestelijk last van een tekort aan contact met de natuur. Dit uit zich in een toename van het aantal kinderen met obesitas, depressie en andere gezondheidsklachten.

Voor Veldwerk Nederland betekent dit dat er grote kansen liggen om natuurbeleving en het gebruik van de natuurrijke omgeving door kinderen, maar ook volwassenen,verder te stimuleren en te ondersteunen.

Natuurervaringen zorgen er juist voor dat kinderen zich beter kunnen concentreren, creatiever, actiever en weerbaarder zijn. Zich minder snel depressief voelen en minder snel overgewicht ontwikkelen. Kinderen vertonen in een natuurlijke speelomgeving meer en gevarieerder speelgedrag dan bijvoorbeeld in een sporthal. De extra fysieke inspanningen hebben een positief effect op hun motorische ontwikkeling.

8

Het onderwijs en de wetenschap krijgen steeds meer aandacht voor biomimicry, het leren van de natuur. De natuur heeft al vele oplossingen bedacht voor de problemen waar de mens mee geconfronteerd wordt. Natuureducatie verbreedt van leren in en over naar leren van de natuur. Vanuit burgers ontstaan allerlei lokale duurzaamheidsinitiatieven. Wijkgericht werken is actueel om sociale cohesie te bevorderen. Dicht bij huis en samenredzaamheid staan weer voorop. Think global, act local. Dit uit zich bijvoorbeeld in gezamenlijk fruitbomen aanplanten in het plantsoen en jaarlijks een oogstfeest met eigen appelsap. Het Planbureau voor de Leefomgeving spreekt al van de ‘energieke samenleving’.

2.3 Zorgen om onze planeet worden omgezet in duurzaamheidsinitiatieven Het bedrijfsleven ziet duurzaamheid steeds minder als kostenpost en steeds vaker als verdienmodel. De krachten worden gebundeld in initiatieven als De Groene Zaak en MVO Nederland. Er ontstaan nieuwe bedrijfsconcepten die inspelen op duurzaamheid, zoals het Cradle-to-Cradle principe, waarbij afval van het ene bedrijf als grondstof dient voor het andere bedrijf.

Voor Veldwerk Nederland betekent dit dat er kansen liggen om zelf initiatieven te nemen en duurzame initiatieven van derden te ondersteunen, te ontsluiten en te verbinden.

De overheid spreekt over een transitie naar een groene economie. Zij hanteert het beleid van duurzaam inkopen en heeft in 2012 de beleidsnota ‘DuurzaamDoor, sociale innovatie voor een groene economie’, uitgebracht. Maatschappelijke organisaties ondersteunen en stimuleren duurzaamheid in allerlei vormen. Nieuwe organisaties zijn opgericht, zoals Urgenda en Transition Towns, om de druk om te verduurzamen op te voeren.

9

3 Strategie

3.1 Veldwerk Nederland als Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie Onze kernwaarden (inspirerend, verbindend en toonaangevend) zijn leidend bij de keuzes in de dagelijkse praktijk. Wij willen mensen (al of niet georganiseerd) inspireren en handelingsperspectief bieden om te werken aan de duurzame samenleving. Daarbij willen wij (onverwachte) partijen met elkaar en aan ons verbinden om tot creatieve, doelgerichte oplossingen te komen. Door steeds op zoek te gaan naar nieuwe mogelijkheden om aan een groene samenleving te werken en deze mogelijkheden te distribueren willen wij mede de toon zetten naar de toekomst. Vanuit deze kernwaarden (inspirerend, verbindend en toonaangevend) laten wij kinderen en volwassenen spelenderwijs leren in een groene- en gezonde leefomgeving. We vertalen de twee trends door in twee ontwikkelrichtingen voor de organisatie, namelijk: • Spelenderwijs leren in een groene en gezonde leefomgeving. • Duurzaam handelen op lokaal niveau. Deze worden weer uitgewerkt in vier thematische programmalijnen.

3.2 Spelenderwijs leren in een groene- en gezonde leefomgeving De trend ‘dat er steeds meer zorgen geuit worden over de gezondheid en ontwikkeling van onze kinderen’ biedt Veldwerk Nederland de kans om natuurbeleving en het gebruik van de natuurrijke omgeving door kinderen te onderzoeken en te ondersteunen. Dit doen we door het geven van ecologische basisvorming aan kinderen. Deze basisvorming hebben ze nodig om te leven in en te werken aan een duurzame samenleving. Om duurzaamheid te begrijpen, te willen en te doen.

Uitgangspunt Wij dragen bij aan de ontwikkeling van kinderen. Door kinderen te inspireren bij het buitenspelen in een groene omgeving bereiden we ze voor op een duurzame toekomst. Natuur als speelleer omgeving, waarin kinderen zelf denken en doen en hun eigen handelen vorm geven. Wij verbinden het vrije spel met het opdoen van levenservaring. Het vrije spel gaat naar mate de kinderen ouder worden langzamerhand over in het vrije leren en betekenisgeving. Ze creëren hun eigen waarden en normen in het beschermen van de natuur en de omgang met onze aarde, waardoor beleving via kennis overgaat in ethiek. Bij de eerste programmalijn zetten we natuureducatie in als doel (leren) en bij de tweede programmalijn als middel (welzijn).

Programmalijnen 1. Groen beleven en leren Deze programmalijn is gericht op ‘duurzaam leren’. Leren in, over en van de natuur. Spelenderwijs je omgeving ontdekken met alle zintuigen. Soms gaat beleven vooraf aan leren, soms gaat leren vooraf aan beleven en nog vaker gebeurt het tegelijkertijd, waarbij de stap van betekenisgeving cruciaal is. Onderwerpen die in deze programmalijn zoal aan bod komen zijn: ecologische basisvorming, groene speelpleinen, outside classroom, systeemleren en biomimicry. Huidige initiatieven van Veldwerk Nederland zijn bijvoorbeeld: werkweken, veldwerkcentrum Het Groene Wiel, Lectoraat Natuur & Ontwikkeling Kind, Groene kinderopvang, Kind van Nature, NME Makelaar, tijdschrift Natuur aan de Basis en ModderDag.

We werken samen met ouders (gezinnen) en professionele opvoeders (scholen, welzijnsorganisaties en kinderopvang). Zij vervullen een sleutelrol voor de ontwikkeling van kinderen. Niet alleen dienen zij de cognitieve ontwikkeling van kinderen te stimuleren (de leerprestaties), maar juist ook hun persoonlijke ontwikkeling (affectief leren: de sociale en emotionele ontwikkeling).

Motto: een duurzame toekomst is kinderspel

10

Uitgangspunt De samenleving is vitaal en kent vele innovatieve initiatieven van burgers, netwerken en sociaal-ondernemers. De komende jaren zal NME in deze energieke samenleving haar positie moeten bepalen. Wij denken dat NME mensen en organisaties kan voorbereiden op een duurzame toekomst door ze te inspireren, onderling te verbinden en te ondersteunen in hun dagelijks handelen door ze de waarde van de natuur te laten ervaren. De NME-centra zullen zich ontwikkelen in de richting van duurzaamheidsknooppunten, een netwerk waarin zij samenwerken met maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en burgers aan het thema duurzaamheid in de praktijk van alle dag. Ook bij de derde programmalijn wordt natuureducatie ingezet als middel en gaat het in de vierde programmalijn over in duurzaam doen.

Programmalijnen 2. Groen doet beter Deze programmalijn gaat over ‘gezondheid, beweging & voeding’. Leren van je lichaam en weten waarom allerlei gezondheidsproblemen kunnen ontstaan (natuur-te-kort-syndroom). Waarom hebben we gezonde voeding, voldoende beweging en een groene leefomgeving nodig en wat doet dit met je lichaam (geestelijk en fysiek)? Onderwerpen die in deze programmalijn zoal aan bod komen zijn: schooltuinen, regionaal voedsel, bewegen in de natuur. Huidige initiatieven van Veldwerk Nederland zijn bijvoorbeeld: Netwerk van educatieboeren, programma’s als ‘Gezonde voeding en beweging’ en ‘Goed boeren voor gezond eten’ en lesmaterialen voor kinderopvang en basisonderwijs (o.a. groente experts, voorproevers van de keizer, tuinieren bij school).

3.3 Duurzaam handelen op lokaal niveau De trend ‘dat de zorgen om onze planeet omgezet worden in concrete acties’ biedt kansen om groene duurzaamheidsinitiatieven te ondersteunen, te ontsluiten en te verbinden. We bieden via deze ontwikkelrichting mensen en organisaties een handelingsperspectief voor duurzaam werken en leven. We werken samen met buurtorganisaties (zoals scholen, welzijnorganisaties, kinderopvang en ouderenzorg), bedrijven, lokale overheden, non-profit organisaties en NME-organisaties.

3. Groen in de straat Deze programmalijn gaat over ‘sociale cohesie en welzijn’. Leren van je medemens. Het gaat om verbondenheid met de natuur en de leefomgeving vanaf de voordeur (groene leefomgeving). Ontdekken hoe mensen met elkaar omgaan en hun omgeving in het dagelijks leven gebruiken. Stimuleren van betrokkenheid bij de eigen leefomgeving die leidt tot probleembesef. Onderwerpen die in deze programmalijn onder andere aan bod komen zijn: natuurrijke omgeving als buurtfunctie, leefbaarheid van de wijk en initiatieven van burgers als straatfeesten of gemeenschappelijk onderhoud van plantsoenen. Huidige initiatieven van Veldwerk Nederland zijn bijvoorbeeld: StruikStruiners, Natuurburen en Natuurcircus. 4. Groen en DuurzaamDoor Deze programmalijn gaat over ‘duurzaam handelen’. Leren van initiatieven. Burgers, bedrijven en non-profit organisaties nemen initiatieven voor een duurzame toekomst op het vlak van energie, voedsel, grondstoffen, water en biodiversiteit. Het stimuleren van leerprocessen in en tussen deze initiatieven is van belang. Daarbij richten we ons niet op hoe je een energiecorporatie opzet, maar juist op hoe je burgers bewust kunt maken van hun energiegebruik of kinderen kunt leren wat energie is. Onderwerpen die in deze programmalijn aan bod kunnen komen zijn: burgerparticipatie, maatschappelijk verantwoord ondernemen, groene economie en klimaatbeleid. Huidige initiatieven van Veldwerk Nederland zijn bijvoorbeeld: de Oriëntatiedagen, Afvaluuh, Win-met-Energie (studentenenergie-coaches), Het Groene Wiel en 7-Klapper.

Motto: een duurzame toekomst is mensenwerk

11

uredactie Lotje Vis, Fotografie Jeannette Cramwinckel, Vormgeving ené Munsters, Eindredactie Er win Groenenberg, Burea KlasseOntwerp Beleidsvisie 2014-2019, R

Stichting Veldwerk Nederland Het Woldhuis Het Woldhuis 11 7325 WN Apeldoorn (055) 368 40 10

De Veldhoeve Zuideresweg 10 9441 TZ Orvelte (0593) 582 550

Het Groene Wiel Hendrikweg 14b 6703 AW Wageningen Tel: (0317) 422 041

www.VeldwerkNederland.nl [email protected]

12