beleidsplan

Vlaams Architectuurinstituut vzw

beleidsplan 2010-2013 Subsidieaanvraag binnen het Kunstendecreet voor het geheel van de werking

30-9-2008

INHOUD Inhoud ..................................................................................................................................................... 2 Inleiding ................................................................................................................................................... 7 1.1 Identiteit van de organisatie ............................................................................................................. 9 1.1.1 Mission statement ...................................................................................................................... 9 Strategische doelstellingen ............................................................................................................. 9 1.1.2 Korte schets van de voorbije en huidige werking ................................................................... 10 1.1.3 Verhouding tot het kunstenveld .............................................................................................. 11 1.1.3.1 Het veld van de architectuurcultuur ................................................................................. 11 1.1.3.2. Positionering van het VAi in de kunsten architectuursector ......................................... 14 1.1.3.3. Draagvlak van het VAi ...................................................................................................... 15 1.1.4 Uniciteit van de organisatie...................................................................................................... 17 1.2 Inhoudelijke planning ...................................................................................................................... 18 1.2.1 Steunpuntopdrachten .............................................................................................................. 18 1.2.1 1. Beeldvorming en communicatie....................................................................................... 19 1.2.1.2. Praktijkondersteuning ...................................................................................................... 20 1.2.1.3. Praktijkontwikkeling ......................................................................................................... 20 1.2.1.4. Culturele diversiteit .......................................................................................................... 21 1.2.2. Operationele doelstellingen: geplande acties 2010-2013 ...................................................... 22 1.2.2.1. Informeren en beheer van informatie 2010-2011-2012-2013 ........................................ 22 1.2.2.2. Het opstellen van een communicatieplan 2011-2012 ..................................................... 23 1.2.2.3. Uitbouw van een referentie- en interactieve site voor het thema architectuur 20102011-2012-2013 ............................................................................................................................ 23 1.2.2.4. De multimedia/leeszaal van de kunstencampus deSingel 2010-2011-2012-2013 .......... 23 1.2.2.5. Kennis uitwisselen 2010-2011-2012-2013 ....................................................................... 24 1.2.2.6. Sensibiliseren 2010-2011-2012-2013 ............................................................................... 24 1.2.2.7. Intermediaire kanalen en het middenveld overtuigen van waarde van architectuur 20112012-2013 ..................................................................................................................................... 24 1.2.2.8. Internationale wisselwerking 2010-2011-2012-2013 ...................................................... 25 1.2.2.9. Geïntegreerde projecten 2010-2012................................................................................ 26 1.2.2.10. Veldanalyse ten behoeve van het beleidsvoorbereidend werk 2011-2012-2013 ......... 27

Inhoud

1.2.3 Samenwerking en netwerking met andere organisaties.......................................................... 28

2

1.2.3.1 Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa) ............................................................. 28 1.2.3.2 Samenwerking Kunstensteunpunten ................................................................................ 28 1.2.3.3 Structurele samenwerking binnen de Architectuursector ................................................ 28

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw 1.2.4. Communicatie ......................................................................................................................... 30 2.1 Zakelijke visie of mission statement ........................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2 Zakelijke plannen (budgetopvolging, interne controle, inkomstenstructuur …) ..... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2.1 Huidige situatie.................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2.2 Gewenste situatie................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3 Personeel (vast, tijdelijk, functies, niet-ingeschreven personeel …) ................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.1 Huidige situatie.................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.2 Gewenste situatie (gedetailleerde lijst als bijlage).............. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4 Infrastructuur en investeringen (gebouwkosten, personeel, techniek …) ....... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4.1 Huidige situatie.................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Huisvesting ............................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Investeringen ............................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4.2 Gewenste situatie................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Huisvesting ............................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Investeringen ............................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5 Gemotiveerde toelichting bij de begroting van het eerste jaar, met een verduidelijking van de begrote cijfers................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.1 Kosten (+ telkens verband met aantal en aard van de activiteiten) .......... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.1.1 Algemene werkingskosten ........................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.1.2 Lonen en vergoedingen: personeel in loondienst ........ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.1.3 Vergoedingen: andere medewerkers (zelfstandigen, personen die via interimkantoren tewerkgesteld worden, kleine vergoedingsregeling, vrijwilligers) .................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.1.4 Afschrijvingen en voorzieningen .................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.1.5 Verband tussen de activiteiten uit het artistiek-inhoudelijk beleidsplan (zie bijlage 1) en de begroting ............................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

2.5.2.1 Kaartverkoop, abonnementen, verkoop publicaties enzovoort ......... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.2.2 Uitkoopsommen ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.2.3 Inkomsten uit coproductie en samenwerking.............. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoud

2.5.2 Opbrengsten (+ verband met aantal en aard van de activiteiten) ............. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

3

2.5.2.4 Sponsoring, schenkingen, giften .................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Huidige en recente subsidiëring: .............................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Verwachte subsidiëring: ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.2.7 Toelichting bij andere inkomsten (zaalverhuur …) ....... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.3 Beknopte meerjarenbegroting als de financiële plannen sterk verschillen voor de volgende jaren.............................................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5.4 Uitleg bij eventuele overboekingen, fondsen en provisies als de begrotingen per jaar sterk verschillen..................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Overzicht van de bijlagen: ................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 3a Beknopte meerjarenbegroting 2010-2013 ...................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 3b Analytische projectbegroting 2010.................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 4 Het geplande personeelsoverzicht voor het eerste jaar ... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 5 Planning van het eerste werkjaar ...................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Jaarplan 2010 ................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. De multimedia/leeszaal van de kunstencampus.......................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Situering ................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Projectdefinitie van de leeszaal .............................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Geïntegreerd project Renaat Braem ........................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1. Initiatief:............................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.Projecttekst Braem ............................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3. Doelstelling – culturele producten ...................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4. Timing ................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoud

Bijlage 6 Overzicht van de huidige financiële situatie, jaarrekening 2007.............. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 7 Overzicht van de voorbije werking, jaarverslag 2007 ........ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 8 Overzicht lokale architectuurinitiatieven .......................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

4

Antwerpen Averechts ................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Archipel ........................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Architectuurwijzer ........................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. AR-Tur ........................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Oostende Werft ............................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Stad en Architectuur..................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. LAb[au] ......................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Recyclart ....................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Toonplekken architectuur ............................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bozar ............................................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Design museum Gent ................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. deSingel ........................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Witte Zaal, Gent ........................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Extra City ...................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Z33 ................................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Netwerk / Centrum voor Hedendaagse Kunst ............................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw Bijlage 9 Grafiek berichtgeving in de media ..................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 10 Stappenplan 2010-2013 ................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Jaar 2010 ...................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Meetbaar resultaat................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Jaar 2011 ...................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Meetbaar resultaat................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Jaar 2012 ...................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Meetbaar resultaat................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Jaar 2013 ...................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Meetbaar resultaat................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 11 Kunstensteunpunten: Samenwerking in verscheidenheid ..................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. E-CULTUUR ................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1. Sensibiliseren ........................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Platform van kennis en informatie ....................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3. Beeldvorming en zichtbaarheid............................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4. Onderzoeksprojecten ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Data-analysesysteem ................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. INTERNATIONALE SAMENWERKING ............................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1. Informatieknooppunt ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Duurzame ontwikkeling ........................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3. Evenementen ....................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4. Visieontwikkeling.................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. DIVERSITEIT .................................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Kunsteducatie en onderwijs ......................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1. Aandacht voor kunsten cultuureducatie in het leerplichtonderwijs en het deeltijds kunstonderwijs ......................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Opleiding van (top)talent ..................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

1. Mapping................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Strategisch plan kunstenaarsarchieven................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3. Afstemming door netwerking en overleg............................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4. Watchdog en doorverwijzen ................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5. Erfgoeddag ........................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoud

Kunsten en erfgoed: Kunstenaarsarchieven en collectievorming Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

5

Organisatie Gemeenschappelijk Activiteiten ............................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 12 Waarderingsregels ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoud

1. 2. 4

6

VASTE ACTIVA ....................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. VLOTTENDE ACTIVA.............................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. PASSIVA ................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw

INLEIDING Dit beleidsplan 2010-2013 is bedoeld voor de aanvraag voor werkingsmiddelen van het VAi binnen de subsidieregeling van het Kunstendecreet van het Ministerie van Cultuur. Het VAi is het kunstensteunpunt voor de sector architectuur. Dit beleidsplan kwam tot stand op basis van een evaluatie en SWOT-analyse van de werking van het VAi sinds zijn ontstaan (2002 tot heden). Conclusies uit gesprekken met stakeholders (personen uit onderwijsinstellingen, architectuurorganisaties, culturele sector, Vlaams Bouwmeester) en de administratie Kunsten en Erfgoed werden tevens verwerkt. Het spreek voor zich dat de kennis over de architectuurcultuur in Vlaanderen mee werd opgenomen als context. Het strategisch comité voor de samenstelling van het beleidsplan bestond uit twee leden van de raad van bestuur (Moosa Benafti, Piet Van Cauwenberghe, beiden architecten) Sofie De Caigny (archiefcoördiantor CVAa) en Katrien Vandermarliere (directeur VAi). De resultaten van het strategisch comité werden besproken met de leden van het bestuur. Het beleidsplan werd geschreven door Stefan Siffer (projectleider VAi) en Katrien Vandermarliere (directeur VAi). De structuur van het eerste deel van het beleidsplan volgt de format opgelegd door de overheid. De uitwerking van het inhoudelijk beleidsplan, deel twee, volgt de opbouw van de huidige overeenkomst van het VAi met de overheid. Het zakelijke en financiële beleidplan hoort integraal bij dit document. Bijlagen 1 tot 8 volgen het format van de overheid, de volgende bijlagen zijn documenten die wij voor het goed begrip van het plan toevoegen.

Inleiding

Katrien Vandermarliere, directeur

7

8

Inleiding

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw

1 INHOUDELIJK BELEIDSPLAN 1.1 IDENTITEIT VAN DE ORGANISATIE 1.1.1 MISSION STATEMENT

Het Vlaams Architectuurinstituut wil sensibiliseren omtrent cultureel maatschappelijke aspecten en de meerwaarde van eigentijdse architectuur door aangepaste informatie en activiteiten aan te bieden. STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN

1.

Het VAi wil professionelen informeren, adviseren over actuele vraagstukken en ontwikkelingen waarin het vakgebied architectuur een meerwaarde kan betekenen. Er is een behoefte aan accurate en gecentraliseerde informatie bij professionelen binnen de architectuursector. Om deze effectief te kunnen aanbieden, moet het VAi in kaart brengen welke informatie relevant is en een communicatiestrategie uitwerken waardoor de doelgroep de juiste informatie kan vinden.

2.

Het VAi wil op interactieve wijze kennis uitwisselen en bevorderen met alle beroepsmatig betrokken partners in het architectuurveld. Het VAi is geen determinant van voorbeeldige architectuur. Het VAi stelt veeleer vragen en zet aan om deel te nemen aan het debat over de waarde van architectuur.

3.

Het VAi wil de burger overtuigen van de betekenis van architectuur door een ervaringsgerichte aanpak. Het locatiebezoek blijft nog steeds de meest directe, en dikwijls ook meest indrukwekkende ervaring van architectuur. VAi richt zich hier naast de professionelen ook expliciet naar een lekenpubliek.

4.

Het VAi wil intermediaire kanalen en het middenveld inzicht verschaffen en overtuigen van de waarden van architectuur door laagdrempelige informatie aan te bieden. Dit met als doel het draagvlak voor architectuur via hun communicatiemedia te vergroten en de burger beter te betrekken bij het architectuurdebat. Het VAi wil de burger bewustere keuzes laten maken over architectuur. Dit behelst onder meer het bewerken van de media en het uitwerken van een educatief aanbod naar verschillende doelgroepen. Een doelgroep die veel impact heeft op het architecturaal klimaat, maar zelden betrokken wordt in het debat, is de private bouwheer.

5.

Het VAi wil informeren over architectuur in Vlaanderen in de wereld en vice versa. Het VAi stelt zich tot taak de beeldvorming over architectuur in Vlaanderen op een internationaal niveau positief te beïnvloeden.

6.

Het VAi wil zijn expertise optimaliseren en integreren in ambitieuze projecten die repercussies hebben op de architectuurcultuur als geheel.

1.1 Identiteit van de organisatie

Om onze missie waar te maken concentreren we ons op de volgende aspecten:

9

Het VAi kan vanuit zijn kerncompetenties een geïntegreerd project ontwikkelen dat een duidelijke meerwaarde voor de architectuurcultuur in dit land creëert. Op dit moment is geen andere organisatie in Vlaanderen (België) begaan of in staat om hetzelfde te bewerkstelligen. De uitstraling van een geïntegreerd project heeft bovendien een sterk drempelverlagend effect in de appreciatie van eigentijdse architectuur.

1.1.2 KORTE SCHETS VAN DE VOORBIJE EN HUIDIGE WERKING Het VAi treedt op als een bemiddelaar en steunpunt. Door zijn publiekswerking kan een potentieel groot publiek in contact komen met architectuurcultuur. Als steunpunt faciliteert het VAi architectuurorganisaties en professionelen in de architectuursector en helpt mee een adequaat architectuurbeleid voor te bereiden.

Historiek Het Vlaams Architectuurinstituut is opgericht in 2001. Tijdens de subsidieperiode 2002-2004 werd het architectuurinstituut steunpunt voor de sector architectuur. Het steunpunt VAi is tevens producent van een aantal publieksgerichte initiatieven en is operationeel sinds mei 2002. In november 2003 werd het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa) opgericht binnen de instelling. Dit expertisecentrum wordt gefinancierd met middelen uit het decreet op privaatrechterlijke archieven en het Erfgoeddecreet. De huidige archiefwerking wordt binnen het vernieuwde erfgoeddecreet opgenomen en is op basis van een beleidsplan voorzien van werkingssubsidies tot 2012. Het VAi en CVAa zijn zowel organisatorisch als inhoudelijk nauw met elkaar verbonden, wat een meerwaarde betekent voor het geheel van de organisatie.


Publiekswerking

10

Het VAi heeft de expertise in huis om publieksprojecten te realiseren met een wervend karakter. Zowel professionelen als diverse doelgroepen kunnen participeren. Het huidige succes van de publiekswerking ligt eveneens in de sterke netwerking, waarbij het VAi optreedt als coördinator en draaiplatform tussen verschillende architectuurorganisaties, architecten, onderzoekers en architectuurinstellingen. Het publieksbereik kan echter nog verbreed worden, zowel in aantal als in diversiteit. Daarvoor dienen aangepaste formats ontwikkeld te worden voor moeilijk bereikbare publiekssegmenten. In een klimaat waarin er een groeiende aandacht is voor architectuur, blijven goede architectuurtentoonstellingen en publieksevenementen, die zich onderscheiden van publicitaire evenementen, eerder een uitzondering. Het lijkt ons niet efficiënt deze schaarste te counteren met het opdrijven van het aantal projecten in een context van een reeds overvloedig cultureel aanbod. We kiezen voor het verstevigen van bestaande projecten en het uitwerken van geïntegreerde projecten. Het VAi kan hier, door zijn strategische positie, een kentering teweeg brengen, hetzij als initiator, hetzij als producent. De realisatie van publieksprojecten is sterk afhankelijk van de financiële middelen die voorhanden zijn. Architectuurorganisaties worden geconfronteerd met een onderfinanciering. Nochtans is de publiekswerking van het VAi gebaat bij een sterke geografische spreiding die gedragen wordt door lokale architectuurinitiatieven.

Steunpunt Een steunpunt kenmerkt zich door een dienstbare, geëngageerde betrokkenheid met het artistieke veld waarbinnen het opereert. De steunpuntopdrachten van het VAi worden vastgelegd in een beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid. Dit biedt op middellange termijn financiële zekerheid. Met de steunpuntopdrachten zijn we minder zichtbaar als met publieksprojecten zoals de Dag van de architectuur. De

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw publieksprojecten staan echter niet los van de steunpuntopdrachten: zij verstrekken kennis en ervaring over de noden in de sector en vergroten de naambekendheid van het VAi als steunpunt. Het VAi stelt zich op als een informatieplatform dat gegevens inventariseert en knowhow deelt, een proces dat op termijn steeds beter rendeert. Elke vraag voor advies blijft maatwerk en vergt de nodige personele inzet, iets waarin het VAi in 2008 heeft geïnvesteerd. Architectuur is een complexe materie die verschillende beleidsdomeinen en sectoren overspant. Een encyclopedische kennisvergaring is niet haalbaar. Het VAi opereert eerder als een portaal. Met de technologische vooruitgang van communicatiemiddelen kan het VAi steeds gepaster informatie verstrekken aan een groter publiek. De kwaliteitsbewaking van de aangeboden informatie is een bijzonder aandachtspunt. Zowel de inhoudelijke kwaliteitsbewaking als de technologische inbedding eisen een groot deel van de beschikbare middelen op. Met sommige grote spelers in de bouwsector heeft het VAi weinig contact. Deze zwakte is niet noodzakelijk een bedreiging aangezien het VAi opereert binnen de culturele sector. Het VAi moet zich wel duidelijker profileren naar de gebruikers toe zodat de doelgroep weet voor welke diensten en informatie men bij ons terecht kan. Het Kunstendecreet biedt voor de culturele architectuursector groeimogelijkheden. Het VAi neemt hier een coördinerende en stimulerende houding aan binnen het veld. De architectuurorganisaties worden verenigd in het Overlegplatform Lokale Initiatieven Architectuurcultuur. Jonge architecten krijgen een toonplek of worden de weg gewezen naar financieringsmogelijkheden voor ontwerpend onderzoek. Ook hier dient het VAi te investeren in een duidelijke communicatie opdat gebruikers beter zouden weten waarvoor ze ondersteuning kunnen krijgen van de culturele overheid. Binnen de artistieke sector werkt het VAi samen met andere kunstensteunpunten aan dossiers over cultuurbeleid zoals erfgoed van de kunsten, e-cultuur, diversiteit, kunsteducatie en internationale netwerking.

1.1.3 VERHOUDING TOT HET KUNSTENVELD 1.1.3.1 HET VELD VAN DE ARCHITECTUURCULTUUR Architectuur is een complex gegeven dat verschillende domeinen van het bestuurlijke en maatschappelijke leven behelst. In deze veldbeschrijving beperken we ons tot de belangrijkste organisaties die een bewust beleid voeren op het vlak van de architectuurcultuur. De economische bouwsector of de bouwbeleid houden we buiten het bestek van deze veldanalyse.

Geografische spreiding: lokale architectuurorganisaties en toonplaatsen Sinds het Kunstendecreet in 2006 worden vier architectuurorganisaties gesubsidieerd binnen de regeling twee jaarlijkse subsidies. Stad en Architectuur, Leuven (75000 €), Oostende Werft, Oostende, (30000 €), Archipel, Brugge, (60000 €), Antwerpen Averechts, Antwerpen (75000 €). Een initiatief uit Turnhout, Ar-Tur, kreeg in 2007 voor het eerst een projectsubsidie.(15000 €) Er is één 'werkplaats', Lab*au+ (75000 €), die opereert in het veld van multimedia en architectuur. Verder zijn er een aantal 'toonplekken' in Vlaanderen waar architectuur regelmatig in de tentoonstellingen aan bod komt. Deze initiatieven worden betoelaagd via andere kunstensubsidies (grote instellingen bvb voor deSingel, ExtraCity, Z33 of via projectsubsidies), federale


1. ARCHITECTUURBELEID CULTURELE OVERHEID

11

subsidies (BozarArchitecture). Voor volledige lijst zie bijlage 8. Architectuurinitiatieven zijn eerder schaars en hun werkingsmiddelen zijn laag. Hierdoor bevindt de culturele architectuursector zich in een vicieuze cirkel, die de professionalisering in de sector hypothekeert. De professionele architectuurorganisaties in Vlaanderen stellen een tiental mensen te werk. Dit uit zich in een personeelsbezetting van doorgaans minder dan twee voltijdse professionele medewerkers. De sector teert nog steeds, net als in de jaren negentig, op het engagement van enkele individuen, meestal architecten die zich zonder bezoldiging voor de respectievelijke vzw's inzetten. Men heeft de knowhow voor een inhoudelijk sterk programma, maar kan deze organisatorisch niet consolideren. Dit verklaart de stagnatie van het aantal organisaties en fnuikt het groeipotentieel van de bestaande organisaties. Deze HRM-problematiek is een gevaar voor de continuïteit van de deskundigheid en de geografische spreiding van architectuurcultuur. De inzet van geëngageerde individuen is immers niet oneindig rekbaar. Wanneer een te groot personeelsverloop optreedt, gaat ook veel van de opgebouwde expertise verloren. Het bewustzijn over de culturele waarde van architectuur is aanvaard in de kunsten cultuurmiddens, maar nog lang niet ingeburgerd bij het grote publiek. Dit heeft ongetwijfeld te maken met het beperkt aantal actoren en de complexiteit van architectuur ondanks haar grote maatschappelijke impact. Lokale architectuurinitiatieven kunnen hier een belangrijke rol in spelen, en zijn dan ook belangrijke partners van het VAi.

Subsidies voor projecten en kunstenaars binnen het Kunstendecreet Het kunstendecreet opent perspectieven voor nieuwe culturele architectuurpraktijken, maar deze zijn nog onvoldoende bekend en blijven te veel onbenut. We denken aan ontwikkelingsgerichte steun aan architecten en onderzoekers of projectsubsidies voor ontwerpend onderzoek of het formuleren van maatschappelijke vraagstukken. Deze hebben een sterk potentieel voor de ontwikkeling van de architectuurcultuur in Vlaanderen. Hieromtrent is echter nog geen coherente beleidsvisie ontwikkeld waardoor velen zich niet aangesproken voelen om een subsidieaanvraag in te dienen of er geen krijgen toegewezen. Het is nodig om deze werkvormen te expliciteren, om in de toekomst een reeks gemiste kansen te vermijden.

2. VLAAMSE INSTELLINGEN MET INVLOED OP DE ARCHITECTUURCULTUUR


De Vlaamse overheid is een belangrijke bouwheer in Vlaanderen en een belangrijke speler in de bouwsector. We vermelden twee instellingen van de Vlaamse overheid die bijna tien jaar lang een beleid inzake kwaliteit in architectuur in de bouwsector voorstaan: de Vlaamse Bouwmeester en het Vlaamse Stedenbeleid. Zij creëren beiden omstandigheden waardoor meer kansen ontstaan voor architectuur in een aantrekkelijkere leefomgeving. Beide richten zich tot publieke opdrachtgevers. Omwille van hun geschiedenis, financiële mogelijkheden en zichtbare positieve resultaten genieten zij bekendheid binnen de professionele architectuursector alsook bij de media en in de publieke opinie. Op die manier verworven deze instellingen een aanzienlijke impact op de architectuurcultuur in Vlaanderen.

12

Het ambt van de Vlaams Bouwmeester werd in 1998 geïnstalleerd onder de directe verantwoordelijkheid van de Vlaamse Regering met als centrale opdracht: de Vlaamse Overheid aanzetten tot voorbeeldig opdrachtgeverschap. Het mandaat wordt om de vijf jaar door een nieuwe bouwmeester ingevuld en is als volgt omschreven "Vanuit een langetermijnvisie, in goed overleg met de verschillende administraties en met de externe betrokken partijen, bijdragen tot de beleidsvoorbereiding en de beleidsuitvoering van het architecturaal beleid van de Vlaamse Gemeenschap teneinde een architecturaal kwalitatieve leefomgeving in Vlaanderen te helpen creëren". De beleidsnota van de Bouwmeester 2005-2010 vermeldt volgende doelen: de kerntaken van het bouwmeesterschap uitdiepen en het onmisbaar maken. De werkwijze om dit te realiseren, behelst de

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw consolidatie van de bestaande aanpak, de verbreding van het toepassingsveld, het wegen in projectontwikkelingen, het initiëren van voorbeeldprojecten, het regisseren van complexe projecten. De thematische aandachtspunten voor de beleidsperiode zijn: de infrastructuur als publieke ruimte, de school van de 21ste eeuw een nieuwe betekenis geven, de sociale woningbouw integreren in de stedelijke omgeving, het erfgoed bewaren door een gepaste hedendaagse bestemming en het landschap als nieuwe opgave naar voor schuiven. Het Stedenbeleid zorgt voor de visie-ontwikkeling rond stedelijk beleid en stedelijke vernieuwing en is verantwoordelijk voor de voorbereiding, uitvoering, ondersteuning en evaluatie van het stedenbeleid. Het zorgt tevens voor de ondersteuning van de stadsvernieuwingsprojecten. Het stedenfonds is een instrument van het Vlaams Stedenbeleid. Het heeft de opdracht om Vlaamse steden financieel te ondersteunen in het voeren van een duurzaam stedenbeleid. Het stedenfonds richt zich tot de grootsteden en de dertien regionale steden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie bevoegd voor het gebied Brussel-Hoofdstad. Het stedenfonds wil volgende doelen realiseren: de leefbaarheid van de steden verhogen, zowel op stadsniveau als op dat van de wijk, de dualisering tegengaan en de kwaliteit van het democratisch besturen verhogen. Via de stadsvernieuwingscontracten en de stadscontracten schept het stedenfonds kansen voor nieuwe architectuur en betere leefkwaliteit in de steden. Het stedenfonds dat jaarlijks over een budget beschikt van ongeveer 100 miljoen euro is in werking sinds 1 januari 2003. Stedenbeleid omvat nog vele andere acties gaande van onderzoek, vorming, prijzen, communicatie voor professionelen en publiek. Vooral de jaarlijkse campagne Thuis in de stad en de prijsuitreiking voor stadsvernieuwingsprojecten hebben een sensibiliserend en wervend karakter voor architectuur.

3. Culturele en kunst organisaties met betrekking tot architectuurcultuur Internationale Kunstencampus deSingel deSingel internationale kunstencampus presenteert en coproduceert hoogkwalitatieve, hedendaagse en internationaal georiënteerde concerten, dans –en theatervoorstellingen. Daarnaast presenteert en produceert deSingel tentoonstellingen over hedendaagse architectuur. Reeds meer dan 20 jaar (1985) ijvert deSingel dmv architectuurtentoonstellingen, publicaties en lezingen voor de maatschappelijke bewustwording van het belang van architectuur. Sinds 2002 doet deSingel dit niet alleen aan de hand van het werk van toonaangevende architecten, maar ook met dat van beeldend kunstenaars die zich door architectuur laten inspireren en vanuit hun invalshoek commentaar geven. Het gebouw van deSingel wordt hierbij ook als case ingezet. Het VAi is mee vanuit de steun van deSingel ontstaan, is gehuisvest in deSingel en werkt samen voor bepaalde projecten en tentoonstellingen met deSingel.

Het Informatiecentrum voor architectuur en stedenbouw en design is een Belgische instelling opgericht in 1973 op initiatief van de Nationale Orde van Architecten. De organisatie heeft als doel het onderzoek, de realisatie en de verspreiding van informatie over architectuur, stedenbouw, design te bewerkstelligen in de breedst mogelijke zin van het woord. En dit voor zijn leden, de professionelen en het publiek. De belangrijkste activiteit van ICASD is de uitgave van het tweetalige (N/F) architectuurtijdschrift A+, dat vooral voorbeelden uit de architectuurpraktijk toont. Alle architecten en stagiair-architecten aangesloten bij de Orde van Architecten ontvangen jaarlijks zes tijdschriften. ICASD organiseert lezingen en tentoonstellingen in samenwerking met BOZARArchitecture.


ICASD

13

4. Onderwijsinstellingen De hogescholen en universitaire opleidingen voor architectuur en stedenbouw zijn belangrijke kenniscentra voor architectuur. In het kader van de onderzoeks- en onderwijsopdrachten wordt architectuur permanent ondervraagd, getoetst, besproken, heruitgevonden. Vele instellingen stimuleren door allerlei activiteiten voor docenten en studenten het architectuurklimaat. Alhoewel het produceren van culturele manifestaties zoals tentoonstellingen, publicaties, symposia niet tot de hoofdopdracht behoren, slagen meerdere opleidingen erin een interessant aanbod aan te bieden dat een geïnteresseerd publiek kan bekoren. Vele docenten zijn ook betrokken bij allerlei initiatieven van institutionele en culturele partners.

5. Beroepsorganisaties Voor de architectuursector zijn belangenbehartigers en beroepsorganisaties relevante partners: De Nationale Orde van Architecten, het Nationaal Architecten Verbond, De Bond van Vlaamse Architecten, de Federatie Architecten België. Zij leggen zich toe op de verdediging van de belangen van de architecten en organiseren voor leden culturele activiteiten als studiedagen, rondleidingen, ontmoetingen en informatie via publicaties en websites.

1.1.3.2. POSITIONERING VAN HET VAI IN DE KUNST- EN ARCHITECTUURSECTOR Het VAi onderscheidt zich van andere spelers in de architectuursector door in de eerste plaats de nadruk te leggen op de meerwaarde van de cultureel maatschappelijke aspecten van architectuur en hiervoor een breed draagvlak te bouwen in de architectuursector, de kunstensector en naar de gebruikers van de gebouwde ruimte in het algemeen. Architectuur is binnen de werking van het VAi een verzamelbegrip voor het gebouwde, stedenbouw en landschapsarchitectuur. Binnen de eigentijdse architectuur onderscheiden we vier fases: 1. 2. 3. 4.

Het denken vooraf aan het ontwerpen Het ontwerpen Het bouwproces De reflectie of het denken over het gebouwde ste

de


Het VAi concentreert zich op de 1 en 4 fase (2 en 3 is ondermeer het vakgebied van de ontwerper, 3 is eveneens een taak van de Vlaams Bouwmeester). Om de ontwikkeling van een architectuurcultuur te stimuleren, moeten nieuwe investeringen gevalideerd worden vanuit hun culturele en maatschappelijke waarde. Dit vergt de ontwikkeling van een kritisch discours. Terwijl er in het onroerend erfgoed na verloop van tijd een zekere consensus ontstaat over wat waardevol is, zal een eigentijds gebouw geruime tijd onderwerp van debat blijven, tot blijkt of het cultureel waardevol is of een louter gebruiksgoed.

14

Het VAi focust op de cultureel maatschappelijke aspecten van de eigentijdse architectuur. Het ontwerp en gebruik van de gebouwde ruimte is nooit een geïsoleerd feit, maar zit in een context van maatschappelijke regels, normen, waarden en praktijken, die zich uiten in een samenleving. Het tonen van en denken over architectuur situeert zich in de brede cultuur en expliciet in het creatieve en de kunst. Door middel van reflectie wil het VAi de meerwaarde van architectuur aantonen. De winst is een culturele meerwaarde, die een toekomstperspectief in zich draagt. Het VAi wil een duurzame ontwikkeling van het cultureel-architecturaal kapitaal stimuleren. Duurzaamheid in de architectuurcultuur is ruimer dan het begrip ecologische

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw 1

duurzaamheid, hoewel hier duidelijke parallellen zijn . Beiden veronderstellen een waardevol gegeven vanuit een recent of ver verleden, leggen een verantwoordelijkheid bij de huidige generatie voor de ontwikkeling en 2 het voortbestaan, kunnen een positieve invloed hebben op de reële economie en beschouwen diversiteit als een parameter van rijkdom. Het is duidelijk dat een architectuurcultuur die zich kwalitatief onderscheidt (diversiteit) een artistieke en culturele dynamiek genereert, wat dan weer afstraalt op de economie zoals 3 bijvoorbeeld in de creatieve industrie . Deze culturele meerwaarde komt echter niet vanzelf. Ze moet voortdurend gevoed worden. Meerwaarde is een pregnante vraagstelling in het debat over architectuurcultuur. Wat laat een individu achter voor de toekomst van de groep? Wat heeft waarde vandaag en voor de toekomst op korte en lange termijn? Elke tijd heeft een specifieke invulling en oplossing voor een probleem. Idealiter kijken we naar de toekomst met de inzichten van het verleden om vandaag iets te doen. Architectuurcultuur is dus omvattender dan het louter vellen van esthetische oordelen. Het VAi sensibiliseert door de communicatie van relevante informatie over architectuurcultuur af te stemmen op verschillende doelgroepen met als doel de appreciatie voor eigentijdse architectuur te verhogen. We kunnen niet sensibiliseren door het verlenen van subsidies. Het VAi ontplooit zich als een kenniscentrum en discussieplatform. We stellen ons niet in de plaats van de betrokken partijen in de architectuursector, maar voelen ons betrokken op het architecturale veld als geheel. We houden de vinger aan de pols en adviseren professionelen en beslissingsmakers over tendensen en besluiten die repercussies hebben voor de architectuur. We tonen best practices die inspirerend kunnen zijn voor zowel professionelen als bouwheren en burgers. We trachten de groep geïnteresseerden in architectuur uit te breiden en helpen hen om zelf een opinie te vormen. Laagdrempelige informatie veronderstelt parallelle sporen van communicatie in functie van 4 de verschillende doelgroepen .

1.1.3.3. DRAAGVLAK VAN HET VAI

Iedereen is gebruiker van een gebouwde ruimte. De meesten stellen zich echter weinig vragen bij de betekenis van architectuur. Het ontbreken van kennis over architectuur komt voor in verschillende lagen van de bevolking, ook bij zij die beslissingen nemen en bouwopdrachten geven. Toch stellen we vast dat er meer gebruikers zich interesseren in architectuur en vragen stellen bij de inrichting van de gebouwde ruimte. Bij velen leeft een onzekerheid over wat goede architectuur is. Voor het VAi gaat oordelen over architectuur niet over het opstellen van lijstjes van de beste architecten. De huidige architectuurproductie in Vlaanderen biedt vele kansen voor een wervend en enthousiasmerend verhaal over het belang en de impact van architectuur op de dagelijkse leefomgeving. Bovendien kan architectuur een oplossing bieden voor vele maatschappelijke vragen waarbij de ruimtelijke component een belangrijke rol speelt, denken we aan mobiliteit, vergrijzing, duurzaamheid... Het VAi kan op heel concrete wijze het publiek informatie en kennis aanbieden en de bewuste burger ondersteunen in zijn zoektocht naar de betekenis van architectuur.

De architectuursector

1

Zie David Throsby, On the sustainability of cultural capital, 2 Diversiteit wordt hier begrepen als een divers cultureel aanbod, in analogie met biodiversiteit. De term diversiteit is hier niet te verwarren met etnische diversiteit in de samenleving, hoewel dit laatste een duidelijke invloed heeft op het eerste. 3 Architectuur wordt echter uitgesloten uit het investeringsinstrumentarium van CultuurInvest. 4 Wat laagdrempelig is voor een architect is dat niet voor een private bouwheer, maar het vulgariserend jargon voor een breed publiek kan dan weer een obstakel zijn voor meerwaardezoekers.


De gebruikers van de gebouwde ruimte in het algemeen

15

Het VAi is als kunstensteunpunt een aanspreekpunt voor vragen over subsidiering voor architectuurorganisaties, architecten, kunstenaars en dit zowel voor Vlaanderen als voor het buitenland. Het VAi zoekt en bemiddelt voor mogelijkheden voor architectuur binnen het kunstenbeleid. Het VAi is een informatieknooppunt waar architecten voor allerlei aan architectuur gerelateerde informatie terecht kunnen: een kalender van architectuuractiviteiten, nieuws, inhoudelijke dossiers, portal voor andere sites… Via de activiteiten van het VAi: Dag van de architectuur, het Jaarboek Architectuur Vlaanderen en de website zorgt het VAi voor een positief imago voor architectuur in Vlaanderen. Naast de publieke bekendmaking van werk van architecten wordt ook duiding meegegeven en wordt de professionele meerwaarde van het werk van de architect aan het publiek uitgelegd. De gebouwen die het VAi selecteert voor haar acties gelden als referentiewerken voor eigentijdse architectuur en worden door de architecten en de media als voorbeeldprojecten gepercipieerd. Het VAi laat in deze acties tevens maatschappelijke en actuele thema’s aan bod komen die de rol van de architectuur uitlichten (essays in het Jaarboek, thema van de Dag van de architectuur, onderwerp cahiers, studiedagen en studiereizen, geïntegreerde pojecten). Niet alleen wordt nieuwe kennis voor en door architecten via het VAi bekendgemaakt. Het VAi gaat ook door middel van workshops (educatie, gidsen, schrijven) competenties ontwikkelen die nodig zijn om meer en beter te communiceren en te bemiddelen over architectuur. Door de promotie van jonge architecten (publicaties, kritiek, tentoonstellingen, wedstrijden) stimuleert het VAi de bekendmaking, de reflectie en de dialoog tussen hen onderling. Het VAi is voor hen een belangrijk platform zowel lokaal als internationaal (vertaalpolitiek en website). Het VAi is voor buitenlandse architectuurinstellingen aanspreekpunt voor informatie, samenwerking, netwerking.

De kunstensector Architectuur staat dikwijls in relatie tot andere kunstvormen. Rond kunstintegratie is bijvoorbeeld het laatste decennium een sterke mentaliteitsbeweging ontstaan met het invoeren van de zogenaamde 1%-regel en de werking van de cel kunstintegratie van de Vlaams Bouwmeester. Daarnaast geeft architectuur aanleiding tot artistieke nevenproducten die samen de kwaliteit van de architectuurcultuur versterken. Concreet denken we aan architectuurkritiek, beeldcultuur (architectuurfotografie, architectuurfilms), architectuurtentoonstellingen, publicaties, creatieopdrachten. Het VAi wil exemplarisch werken op het vlak van de creatieve en innovatieve benadering van deze artistieke nevenproducten. Architectuurcultuur veronderstelt het kritisch omgaan met verschillende media.


Het is geen kernactiviteit van het VAi om kunstwerken op zich (zoals bij kunstintegratie) te produceren of te bestuderen. Wat niet wegneemt dat evoluties in andere artistieke disciplines gevolgd worden wanneer het thema architectuur ter sprake komt.

16

De bouwsector Het VAi heeft geen nauwe contacten met de bouwsector. Het VAi beschouwt de bouwsector wel als een potentiële doelgroep, maar ondernam voor deze nog geen specifieke acties. Personen uit de bouwsector en bedrijven nemen wel regelmatig deel aan activiteiten van het VAi. Een aantal producenten in bouwmaterialen tonen echter wel veel interesse voor innovatie, experiment of architecturale kwaliteit en zijn geïnteresseerd in de activiteiten en het netwerk van het VAi. Ook met bepaalde deelgebieden van de industrie met betrekking tot het bouwen is reeds samenwerking of contact geweest. (Federatie van de Cementnijverheid, het

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw Staalinfocentrum,…). De samenwerking en contacten met de bouwsector kunnen in de toekomst uitgebreid worden dit met het oog op een groter bereik, het verwerven van sponsormiddelen en sensibilisering van deze sector.

1.1.4 UNICITEIT VAN DE ORGANISATIE Troeven van het VAi zijn: Het VAi kiest er voor om de maatschappelijke en culturele waarde van architectuur te benoemen, ze te vergroten en bekend te maken. Het is de enige organisatie op landelijk niveau die sensibiliseren over architectuur als hoofddoel heeft en daarvoor over twee uitstekende formats beschikt. Het Jaarboek Architectuur Vlaanderen, dat via de ‘best practices’ tot analyse en kritiek kan leiden en een verdieping van de kennis kan voorstaan. Anderzijds is er de Dag van de architectuur die diezelfde ‘best practices’ voor een breder publiek bereikbaar maakt en dat inspeelt op het directe ervaringsgerichte leren. Het VAi verschaft inzicht in architectuurprocessen: hoe ontstaat een ontwerp, wie zijn de actoren in een beslissingsproces, wat is de regelgeving hierover en hoe beïnvloedt dit alles het bouwproces en het gebouwde resultaat? Het VAi geeft jonge ontwerpers een platform om recente realisaties te tonen, te bezoeken, te voorzien van kritiek. Het VAi initieert onderzoek buiten de academische en economische wereld en maakt bevindingen over actuele en toekomstige vraagstukken met betrekking tot architectuur bekend. Het VAi legt in het personeelsbeleid de nadruk op de concrete expertise van de medewerkers (zie organigram) De structurele samenwerking tussen het VAi en het CVAa genereert een unieke expertise. Hierbij wordt de link tussen het historisch en toekomstig erfgoed gemaakt. Het VAi is betrokken op de sector als geheel, waarbij de kwaliteit van de architectuur richtinggevend is. De neutraliteit in belangen garandeert een vrijheid tot samenwerking, waarbij het VAi als intermediair optreedt. Het VAi moet innovatie voorstaan en actuele en toekomstige vraagstukken waar architectuur een oplossing kan bieden kennen en ze opnemen in de diverse projecten. Door deze thema’s primair vanuit een cultureel perspectief te benaderen, creëert het VAi een unieke invalshoek.

betaalbaar wonen, een kwalitatieve woning ter beschikking hebben voor diverse publieken duurzame bouwoplossingen ontwerpen en bouwen ste nieuwe collectieve programma’s: de scholenbouw, de zorgsector van de 21 eeuw de publiekprivate samenwerking en het veranderend opdrachtgeverschap; is men eigenaar of wordt men bouwconsument jonge ontwerpers stimuleren het belang van ontwerpend onderzoek voor de discipline architectuur zelf en voor de toekomstige vraagstukken. Onderzoek moet binnen een culturele context levensvatbaarheid krijgen. De wetenschappelijke criteria van universiteiten of de vrije markt zijn zelden de geschiktste vrijplaatsen voor duurzaam en vrij ontwerp onderzoek integraal ontwerpen van gebouw tot publieke ruimte over infrastructuur en landschap


Deze thema’s zijn ondermeer:

17

1.2 INHOUDELIJKE PLANNING 1.2.1 STEUNPUNTOPDRACHTEN De steunpuntopdrachten worden in samenspraak met de Vlaamse overheid vastgelegd in een beheersovereenkomst. Ze beslaan volgende kerntaken: beeldvorming en communicatie praktijkondersteuning praktijkontwikkeling We vertalen dit transversale begrippenkader uit het kunstenbeleid naar de architectuursector. Binnen de werking van het VAi lopen deze aspecten doorheen de verschillende acties. Onderstaande matrix geeft een overzicht van de geplande acties gegroepeerd per strategische doelstelling (1.1.1) in relatie tot de steunpuntopdrachten. De concrete acties worden verder in “1.2.2 Operationele doelstellingen” gedetailleerd besproken. Het VAi overlegt op regelmatige basis met de andere steunpunten om samen te werken aan gemeenschappelijke thema’s. Deze samenwerking wordt verder uitgebreid toegelicht in 1.2.3.2 Samenwerking steunpunten. Culturele diversiteit is een belangrijk aandachtspunt binnen het cultuurbeleid van de huidige legislatuur, waarbij de steunpunten een actieve rol moeten vervullen. Het VAi beschouwt culturele diversiteit niet als een geïsoleerde actie, maar als een constante doorheen de werking.

Innovatief

maatschappelijke relevantie (draagvlak)

resultaat

return (symbolische en reële winst)

Praktijkontwikkeling

steunpunt functie Beeldvorming en communicatie Praktijkondersteuning

Operaties

1.2 Inhoudelijke planning

1. Professionelen informeren, adviseren over actuele en toekomstige vraagstukken en ontwikkelingen waarin het vakgebied architectuur een meerwaarde kan betekenen Informeren en beheer van informatie ja ja + +

18

Het opstellen van een communicatieplan voor een doorstroming van kennis over architectuur

ja

ja

ja

+

+

-

Uitbouw van een referentie- en interactieve site voor het thema architectuur

ja

ja

ja

+

+

0

De multimedia/leeszaal van de kunstencampus deSingel

ja

ja

+

0

0

2. Het VAi wil op interactieve wijze kennis uitwisselen en bevorderen met alle beroepsmatig betrokken partners in het architectuurveld Publicaties: Jaarboek Architectuur Vlaanderen en Cahiers ja ja ja + + 0 Achtergrond

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw Het opzetten van ad hoc workshops/reflectiemomenten organiseren

ja

0

+

0

Het organiseren van symposia en bezoeken inzake actuele vraagstukken

ja

+

+

+

Het verspreiden van de relevante bevindingen

ja

+

+

0

3. Mensen overtuigen van de betekenis van architectuur door een ervaringsgerichte aanpak Het organiseren van de Dag van de architectuur

ja

ja

+

+

-

Het organiseren van thematische rondleidingen

ja

ja

-

+

-

4. Intermediaire kanalen en het middenveld inzicht verschaffen en overtuigen van de waarde van architectuur door laagdrempelige informatie aan te bieden. Dit met als doel het draagvlak voor architectuur via hun communicatiemedia te vergroten en de burger beter te betrekken bij het architectuurdebat Het in kaart brengen van de intermediaire kanalen en hun ja 0 0 doelpubliek Het opdrachtgeverschap verbeteren door het organiseren van een ja 0 + leerschool /masterclass

0 +

5. informeren over architectuur uit Vlaanderen in de wereld en vice versa Tweejaarlijks het Jaarboek Architectuur Vlaanderen uitgeven in een Nederlandstalige en Engelstalige editie.

ja

Een ambassadeursfunctie vervullen

ja

Het VAi als partner op internationale fora zoals de Architectuurbiënnale van Venetië, Rotterdam, Sao Paulo, edm. waar door middel van een tentoonstelling architectuur uit Vlaanderen wordt gerepresenteerd

ja

Onderzoeken hoe interactie kan ontstaan met jonge buitenlandse architecten en studenten architectuur

ja

ja

ja

+

+

-

ja

+

+

0

ja

+

+

-

+

+

+

+

+

+

ja

6. Geïntegreerd project Project Renaat Braem 2010

ja

ja

ja

Het versterken van het draagvlak voor eigentijdse architectuur is een kernwaarde van het VAi. De eerste stap hierin is het inventariseren van een kwalitatief sterk aanbod architectuurproducties en -activiteiten en het uitwerken van een gerichte communicatiestrategie. Zowel de architecturale productie als de communicatie over architectuur worden nauwgezet opgevolgd. De architectuurproductie, waar jaarlijks miljoenen euro’s mee gemoeid zijn, kunnen we niet rechtstreeks beïnvloeden. Rond beeldvorming en communicatie kunnen we wel aan toonzetting doen. We richten ons zowel op de professionelen uit de architectuursector als op het brede publiek. Op basis van de berichtgeving in de media, merken we een lichte stijging in de aandacht voor 5 architectuur . De stijging in de landelijke pers wijst op een verhoogde interesse bij de burger, die zich bovendien actief mengt in het debat en zich niet louter laat behandelen als consument van de gebouwde

5

Zie grafiek in bijlage.


1.2.1 1. BEELDVORMING EN COMMUNICATIE

19

ruimte. Het VAi wil de burger stimuleren om een overwogen opinie te vormen over architectuur en stedenbouw. Het is al te gemakkelijk de architect af te rekenen op het niet kunnen voldoen aan de vele, soms tegenstrijdige, verwachtingen. Tegenover de stijging in de brede media ontwaren we een pleidooi in de vakpers voor meer architectuurkritiek. Het VAi stelt zich tot doel de beeldvorming positief te beïnvloeden door de opinievorming over architectuur een kwalitatieve dimensie te geven, dit ondermeer door te wijzen op de complexiteit van het ontwerpen in een gegeven context. We hanteren een meervoudige communicatiestrategie, waardoor zowel de professionelen als de burgers zich aangesproken voelen.

1.2.1.2. PRAKTIJKONDERSTEUNING Met een strategie van kennisuitwisseling over actuele vraagstukken binnen de eigentijdse architectuur kan het VAi andere partners in de architectuursector actief betrekken. Daarnaast is het VAi een kenniscentrum van het kunstenbeleid in de architectuursector, waar organisaties (lokale architectuurinitiatieven, culturele organisaties, overheden, opleidingsinstellingen) en particulieren (architecten, onderzoekers, kunstenaars, studenten, journalisten) advies en begeleiding kunnen krijgen over subsidiemogelijkheden, netwerking en mogelijke samenwerkingsverbanden. Het VAi bevordert zodoende de professionaliteit binnen de sector. De nauwe verwantschap met het CVAa binnen onze werking genereert een bijzondere de expertise. De brug tussen het erfgoedbeleid en het kunstenbeleid wordt in het VAi structureel ingebed. Dit creëert onmiddellijk én op lange termijn een meerwaarde op het vlak van hedendaagse geschiedschrijving.

GEOGRAFISCHE SPREIDING: BETROKKENHEID STIMULEREN Het interesseren van een groot publiek voor architectuur is ermee gebaat dat het draagvlak ook lokaal wordt ingebed. Enerzijds is het geografisch netwerk van lokale architectuurinitiatieven een spreidingsinstrument om (ervaringsgerichte) kennis over architectuur tot bij een breed publiek te krijgen, anderzijds is het een meetinstrument om kennis te vergaren over de wensen en opinievorming in diverse regio’s. Het VAi stimuleert de samenwerking met de lokale architectuurcentra in het overlegplatform OLIA en door een partnership in de organisatie van de Dag van de architectuur. Deze aanpak resulteert tevens in een verhoogde publieksparticipatie. (zie hoger)

BEST PRACTICES: Kwaliteit valideren werkt motiverend voor een brede groep betrokkenen van architecten, opdrachtgevers, opinieleiders en geïnteresseerden. De relevantie van de architecturale realisatie krijgt een grote zichtbaarheid. Deze wordt onderbouwd met analyse en kritiek. Door ook de nadruk te leggen op het werk van jonge architecten krijgen zij meer kansen voor het realiseren van opdrachten.

1.2.1.3. PRAKTIJKONTWIKKELING


Het VAi genereert architectuurcultuur door het inventariseren en uitwerken van actuele vraagstukken over de gebouwde omgeving.

20

ONTWERPEND ONDERZOEK: TOEKOMSTGERICHTE WAARDE CREËREN Het VAi beschouwt niet enkel het gebouwde, maar wil reflecteren over de fase voor het eigenlijke ontwerp. Ontwerpend onderzoek is een instrument om nieuwe hypothesen te formuleren en toekomstgerichte scenario’s te formuleren over de inrichting van onze leefwereld. Het vergt artistieke creativiteit om te komen tot originele oplossingen voor ruimtelijke vraagstukken en om deze op een overtuigende manier te visualiseren. Ontwerpend onderzoek is te vrij om te voldoen aan de criteria van wetenschappelijk onderzoek en

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw komt uiterst zelden voort uit een vraag van de markt. Hierdoor valt het dikwijls naast de courante financieringsbronnen in de architectuursector. Het VAi pleit voor een beter klimaat voor ontwerpend onderzoek, omdat dit de voedingsbodem is voor een rijke architectuurcultuur. Het Kunstendecreet biedt mogelijkheden om deze werkvorm te ondersteunen door organisaties en individuele architecten te subsidiëren. Het VAi informeert de doelgroep over de mogelijkheden van deze regeling. Daarnaast kan het VAi zelf initiatief nemen en opdrachten voor ontwerpend onderzoek geven indien deze relevant zijn binnen de acties van het VAi.

AANDACHT VOOR DE ARCHITECT ALS KUNSTENAAR Het kunstenbeleid hecht een bijzondere aandacht aan de ondersteuning van de kunstenaar. In de architectuursector vraagt dit een zekere nuancering. Een architect kan niet zomaar gelijk gesteld worden aan een kunstenaar. De architect opereert immers evengoed in een economisch gestuurde bouwsector, die zich niet inlaat met de culturele of artistieke meerwaarde van architectuur. Dit neemt niet weg dat sommige architecten artistieke prestaties leveren binnen hun architectuurpraktijk of afgeleiden daarvan. We vatten de artistieke waarde van die prestaties onder de term architectuurcultuur samen. In ruime zin verstaan we onder artistieke prestaties die activiteiten die door het auteursrecht worden beschermd: alle originele ontwerpen, teksten en beelden die een architect produceert. Aan de andere kant van het spectrum bevindt zich een kleine groep architecten die zich profileren als kunstenaar in een artistieke sector. Zij krijgen ook ondersteuning vanuit deze artistieke sector (meestal de beeldende kunst). Het VAi pleit voor ondersteuning (via het Kunstendecreet) aan personen (architecten, ontwerpers, landschapsontwerpers, ruimtelijke planners, …) die ontwerpend onderzoek, theoretisch onderzoek, tekstkritisch, fotografisch, of met welk medium dan ook onderzoek leveren binnen het domein van de architectuur. Voorwaarde is dat dit werk resulteert in een cultuurproduct: publicatie, tentoonstellingen, websites, multimedia-installatie, documentaire, … of deel uit maakt van een kunstmanifestatie. De wereld van de kunst is ook voor de onderzoekende, innovatieve architectuur een vrijplaats waar zij aan zelfontwikkeling, - bevraging kan doen of de discipline kan vernieuwen. Voor het VAi is het niet relevant om de arbeidsmarkt van architecten te monitoren zoals ander steunpunten dit doen voor hun kunstdiscipline, omdat de werkcondities van de architect zich hoofdzakelijk afspelen buiten de artistieke sector. Het VAi ondersteunt wel (veelbelovende) architecten die door middel van hun bouwwerken getuigen van een uitzonderlijke creativiteit en hierdoor culturele meerwaarde genereren. Dit gebeurt door het onder de aandacht brengen van hun werk. Daarnaast is het VAi een belangrijke opdrachtgever van kunstenaars voor afgeleide producten van architectuur, zijnde auteursbijdragen, scenografie van tentoonstellingen en architectuurfotografie. VAi wil op dit vlak een voorbeeldfunctie vervullen, omdat dit zowel de beeldvorming als de praktijkontwikkeling bevordert.

Aandacht voor culturele diversiteit en internationalisering zijn een attitude binnen de werking van het VAi. Dit aandachtspunt wordt geïntegreerd in alle activiteiten. Het VAi werkt hiervoor samen met partners: de universiteiten, organisaties binnen de sociaal culturele sector, de overheid en de kunstensteunpunten. De eigen expertise wordt gedeeld met de lokale architectuurorganisaties en zij worden aangemoedigd om hierin ook acties te ondernemen. Het VAi zal hiervoor verder continue inspanningen leveren op volgende wijze:


1.2.1.4. CULTURELE DIVERSITEIT

21

BINNEN DE ORGANISATIE ZELF: wanneer bestuursleden vervangen dienen te worden, zal het VAi extra inspanningen leveren om personen van diverse afkomst aan te trekken. bij het samenstellen van thinktanks voor projecten en activiteiten zal het VAi inspanningen leveren om personen van diverse afkomst te betrekken bij openstaande vacatures informeert het VAi Jobkanaal en andere organisaties die bemiddelen om diversiteit op de werkvloer te bevorderen

NAAR DE ARCHITECTUURSECTOR: Het VAi zal actief prospectie doen om binnen zijn activiteiten thema's en onderwerpen ten berde te brengen die diversiteit, multiculturele achtergronden gerelateerd aan architectuur op de agenda te plaatsen. Hiervoor zal het VAi samenwerking zoeken met specifieke partners De KULeuven, OSA-onderzoeksgroep, Daarkom (het Vlaams Marokkaans culturenhuis), De Buren, en het Nederlandse Stimuleringsfonds zijn hiertoe bereid. Het VAi zal in de toekomst docenten van de hogescholen en universiteiten blijven aangeven dat omtrent architectuur en diversiteit een groot onderzoeksveld open ligt. Thesissen, doctoraatsonderzoeken, ontwerpoefeningen, stages, edm. kunnen veldanalyse, ontwerpen en theoretische reflectie opleveren die het VAi naar buiten kan brengen Voor de organisatie van de Dag van de architectuur zal het VAi specifieke aandacht besteden aan het bereiken van nieuw publiek. In navolging van de Dag in 2007 wordt actief naar samenwerking gezocht met buurtwerking in diverse steden. Bedoeling is om buurten waar nieuwe gebouwen worden opgericht via communicatie, speciale rondleidingen in andere talen, en gerichte gesprekken mensen over hun omgeving en de gebouwen te laten praten. Verder zal telkens opnieuw worden onderzocht hoe het thema van interculturaliteit kan verweven worden in de stadswandelingen en de randactiviteiten van de Dag. In de toekomst zal ook onderzocht worden hoe we personen van diverse etnische afkomst kunnen aanspreken om deel te nemen aan de Dag van de architectuur. De noodzakelijke en grootschalige medewerking van vrijwilligers aan de Dag is eveneens een middel om andere medewerkers aan te trekken. Hiervoor werkt het VAi samen met de lokale besturen en de lokale architectuurorganisaties en verenigingen uit de socioculturele sector Medewerkers van het VAi volgen opleidingen, workshops met betrekking tot deze problematiek om kennis te vergroten en het netwerk die hierbinnen opereert te leren kennen Het VAi zal onderzoeken hoe interactie kan ontstaan met jonge buitenlandse architecten en studenten architectuur.


1.2.2. OPERATIONELE DOELSTELLINGEN: GEPLANDE ACTIES 2010-2013

22

Voor het jaar 2010 worden de acties gedetailleerd besproken. Voor de volgende werkjaren enkel die acties die doorlopend zijn. Om het beleidsplan compact te houden is een onderdeel bijlagen voorzien die nuttig zijn voor een beter inzicht in het beleidsplan van het VAi. Bijlage 10 geeft het tijdschema weer van de verschillende acties per kalenderjaar.

1.2.2.1. INFORMEREN EN BEHEER VAN INFORM ATIE 2010-2011-2012-2013

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw Het VAi informeert geïnteresseerden en professionelen over architectuur en architectuurcultuur. Dit is een noodzakelijke opdracht die de basis vormt van kennis over architectuur en dient met dezelfde aandacht verder uitgebouwd. In de volgende beleidsperiode wordt die informatie aangevuld met informatie en documentatie over toekomstige vraagstukken en ontwikkelingen (in Vlaanderen en de wereld) waarin het vakgebied architectuur een meerwaarde kan betekenen. Ter illustratie geven we de voorbeelden uit het verleden die betrekking hadden op bvb. de ruimtelijke opgave als gevolg van de zeespiegelstijging, of de scholenbouwinhaaloperatie. Het VAi brengt deze vraagstukken in kaart en biedt in zijn diverse acties hierover informatie aan actoren die niet vertrouwd zijn met het artistiek, probleemoplossend, onderzoekend, communicatief vermogen van architectuur. Ook andere partners (Vlaams Bouwmeester, wetenschappelijke onderzoeksinstellingen, lokale architectuurorganisaties) in de architectuurwereld kunnen zich laten inspireren tot acties mbt. tot deze vraagstukken

1.2.2.2. HET OPSTELLEN VAN EEN COMMUNICATIEPLAN 2011-2012 Vandaag de dag is het organiseren van goede activiteiten of interessante informatie niet meer voldoende. Professionelen en ook het publiek worden overstelpt door een overaanbod aan informatie. Het verschil tussen commerciële en culturele drijfveren voor het aanbieden van informatie en acties is niet meer duidelijk. De culturele wereld is zich hiervan bewust en poogt met dezelfde media- en communicatiestrategieën aandacht voor kunst in de aandacht te plaatsen (prijzen, beurzen, markten). Het VAi heeft nood aan een visie op de communicatie over het thema architectuur om de inhoud van de term breder bekend te maken. Verder moet het VAi onderzoeken hoe het dmv. een plan en strategie de communicatie voor en over de eigen activiteiten en architectuur in het algemeen kan opvoeren. Hierbij is het zaak om in te zetten om de meest efficiënte middelen. De voorbije vier jaar voerde het VAi vooral communicatie via de zich steeds uitbreidende website. De site is het virtuele architectuurcentrum in Vlaanderen en kende een gestage uitbreiding en groei. Dit informatieplatform dat ook portaal was voor anderen, evolueerde naar een kennisverzameling over architectuurcultuur in Vlaanderen. De maandelijkse nieuwsbrieven en wekelijkse Architectuur Actueels zijn een actieve vorm van service en kennisaanbod.

1.2.2.3. UITBOUW VAN EEN REFERENTIE- EN INTERACTIEVE SITE VOOR HET THEMA ARCHITECTUUR 2010-2011-2012-2013

De nieuwe website is tevens bedoeld om interactiviteit en internationale profilering te bevorderen via fora, blogs, RSS-feeds, e- commerce. Verder dient onderzocht hoe de promotie van architectuur in Vlaanderen en de publieksactiviteiten van het VAi op diezelfde kennis-website hun evidente plek vinden. Dit alles vereist een technisch vooronderzoek, overleg met experten, tijd voor de aanmaak en samenstelling van een nieuwe website.

1.2.2.4. DE MULTIMEDIA/LEESZAAL VAN DE KUNSTENCAMPUS DESINGEL 2010-20112012-2013


Het VAi moet de bestaande website (operatief sinds 2004) en de technische mogelijkheden ervan herdenken en afstemmen op de evolutie van de communicatiemedia en resultaten uit het communicatieplan. Vooral het bewaren, beheersen en ontsluiten van data, één van de kerntaken van het steunpunt vergt onderzoek en nieuwe adequate oplossingen. Hiervoor wordt om. met de Kunstensteunpunten samengewerkt.

23

De nieuwbouw van deSingelkunstencampus, operationeel vanaf 2010, biedt voor de verschillende gebruikers nieuwe mogelijkheden. De multimedia/leeszaal wordt de nieuwe locatie van de leeszaal van de wetenschappelijke bibliotheek van de opleidingen muziek, dans en woord van de Hogeschool Antwerpen. Deze leeszaal zal naast naslagwerken over dans en muziek, de lopende tijdschriften over deze disciplines, worden aangevuld met literatuur, tijdschriften, multimediale dragers van alle disciplines die in het kunstcentrum deSingel worden gepresenteerd. Het VAi (ism. CVAa) zal instaan voor de aanvoer van deze materialen voor de discipline architectuur. Zie bijlage 5.

1.2.2.5. KENNIS UITWISSELEN 2010-2011-2012-2013 Het VAi wil op interactieve wijze kennis uitwisselen en bevorderen met alle beroepsmatig betrokken partners in het architectuurveld. In het verleden heeft het VAi hierin reeds goede resultaten behaald en verschillende formats ontwikkeld. Het VAi zal deze acties zo veel als kan verder zetten. Deze zijn onder meer: het opzetten van ad hoc workshops/reflectiemomenten organiseren; het organiseren van symposia en bezoeken inzake actuele vraagstukken; het verspreiden van de relevante bevindingen via de website: dossiers, persberichten en nieuwsbrieven; de productie van het Jaarboek Architectuur Vlaanderen; de publicatie van de reeks Achtergrond. De reeks Achtergrond biedt inzicht in actuele thema's en maakt ruimte voor uitgewerkte standpunten èn overleg tussen diverse specialisten. De reeks is een instrument om het interdisciplinaire karakter van architectuur aan bod te laten komen, maar ook om perspectieven te ontwikkelen voor de toekomst. De publicaties zijn een goed uitgewerkte balans tussen essays, interviews, beeldmateriaal en fotografie-opdrachten; het aanmaken van lespakketten educatie voor leerlingen van het secundair onderwijs. In de nieuwe beleidsperiode zal het VAi geen nieuwe formats ontwikkelen en zich vooral toeleggen op de kennisuitwisseling via de Jaarboeken Architectuur Vlaanderen en de (internationale) thema-website.

1.2.2.6. SENSIBILISEREN 2010-2011-2012-2013 Het VAi heeft reeds een traditie in het mensen overtuigen van de betekenis van architectuur door een ervaringsgerichte aanpak. De voorbije drie edities van het evenement de Dag van de Architectuur bewijzen dit. Ook de tweejaarlijkse thematische rondleidingen die een actueel/of toekomstig vraagstuk van de architectuur belichtten werden door professionelen druk bezocht.


In de toekomst zal het VAi de tweejaarlijkse organisatie van de Dag van de Architectuur verder zetten.

24

De in 2009 opgestarte reeks van bezoeken aan recent werk van innovatieve bureaus wordt verder gezet tot 2013. Het VAi wil geïnteresseerde en jonge ontwerpers met elkaar in contact brengen. Dit omdat het VAi deze ontwerpers wil ondersteunen en kansen geven voor grotere bekendheid van hun werk.

1.2.2.7. INTERMEDIAIRE KANALEN EN HET MIDDENVELD OVERTUIGEN VAN WAARDE VAN ARCHITECTUUR 2011-2012-2013

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw Het VAi wil intermediaire kanalen en het middenveld inzicht verschaffen en overtuigen van de waarde van architectuur door laagdrempelige informatie aan te bieden. Dit met als doel het draagvlak voor architectuur via hun communicatiemedia te vergroten en de burger beter te betrekken bij het architectuurdebat. Hiervoor zal het VAi verschillende acties voeren. Dit begint met het in kaart brengen van de intermediair en hun doelpubliek. Op die manier zal het klanten- en gegevensbestand van de VAi- website en nieuwsbrieven gestaag uitbreiden. Het VAi zal informatie, publicaties, relevante bevindingen van actoren en het VAi in de architectuurwereld tot bij de intermediaire kanalen en het middenveld brengen. Het VAi wil het opdrachtgeverschap inspireren, beïnvloeden en verbeteren door het organiseren van een masterclass voor particuliere opdrachtgevers. Op die manier kunnen zij bewuster kiezen voor goede ontwerpen en deskundig het bouwproces begeleiden. Het VAi heeft in het verleden een gewaardeerd aanbod voor architectuureducatie voor leerkrachten van het middelbaar onderwijs ter beschikking gesteld. Dit omvatte ondermeer een algemeen lessenpakket, een uitgebreide website, workshops voor leerkrachten en projectmatige lesopdrachten. Daarnaast heeft het VAi ervaring in het organiseren van workshops over het bemiddelen over architectuur. Immers bij de uitvoering van zijn opdracht merkte het instituut op dat er heel weinig goede 'bemiddelaars' of mediatoren beschikbaar zijn en dat voor kennisoverdracht over architectuur de juiste expertise ontbreekt. (cfr. workshops gidsen in architectuur en de architectuurkritiek). Het VAi wil in de nieuwe beleidsperiode op maat van de particuliere opdrachtgever een masterclass ontwikkelen die de basisprincipes van architectuur en het bouwproces bijbrengen. Bedoeling is om mensen bewustere keuze te laten maken over architectuur wanneer zij participeren als bouwheer, betrokken partij, burger of bewoner. Hiervoor zal vooreerst een onderzoek worden gedaan naar vergelijkbare opleidingen, brochures, cursussen die in het verleden ter beschikking waren. We denken onder meer aan de programma's en werkboeken van de instructieve omroep en de cursussen van de Stichting Lodewijck De Raedt uit de jaren zestig, tot de meer recente informatie-avonden van bijvoorbeeld belangenbehartigers van de architecten en de Nationale Orde van Architecten en de basiscursussen van de opleidingen architectuur. Dit inventariserend en historisch onderzoek kan best in samenwerking met de wetenschappelijke instellingen opgestart worden. Noodzakelijk hierbij is tevens te onderzoeken of er reeds relevante gelijkaardige expertise bestaat in het buitenland. We denken ondermeer aan CABE uit Groot-Brittannië of de jarenlange educatieve ervaring van de Chicago Architecture Foundation (USA).

Is de masterclass een reeks van theoretische lessen, workshops met concrete en praktische opdrachten gerelateerd aan een bouwopdracht, het coachen van het proces waarin de bouwheer/cursist mee betrokken is, bezoeken in situ, discussies met inspirerende architecten? Deze verschillende formules dienen op hun haalbaarheid en efficiëntie geëvalueerd. Daarnaast is de samenstelling van een pool van ervaren en begeesterde docenten noodzakelijk om deze opzet te doen slagen.

1.2.2.8. INTERNATIONALE WISSELWERKING 2010-2011-2012-2013


Hiernaast is het aangewezen om met een kleine stuurgroep, met vertegenwoordigers uit het architectuuronderwijs, het culturele veld en pedagogen en specialisten in volwassenenvorming, om de inhoud en de vorm van een dergelijke opleiding uit te werken.

25

In de volgende beleidsperiode wil het VAi op heel actieve wijze het buitenland informeren over architectuur in Vlaanderen, maar ook de architectuur uit de wereld dichter bij de mensen in Vlaanderen brengen. Het belangrijkste instrument hiervoor is de interactieve referentie en themawebsite die zal ontwikkeld worden en operationeel zal zijn in 2013. In het bijzonder wil het VAi onderzoeken hoe jonge buitenlandse ontwerpers gemakkelijker kennis, uitwisseling en samenwerking kunnen aangaan met architecten, ontwerpers, onderwijsinstellingen in Vlaanderen. Het VAi moet vooral inzetten op interactie met mensen uit niet-Europese landen. Geslaagde samenwerking zorgt ervoor dat de buitenlandse contacten werken als goede ambassadeurs en de architectuurcultuur uit Vlaanderen voorzien van een instroom van nieuwe ideeën en ervaringen. (cfr. wat PARTS is voor de danswereld) Het spreekt voor zich dat de operaties uit het verleden die resultaten opleverden worden verder gezet. We denken aan de Nederlands en Engelstalige editie van het Jaarboek Architectuur Vlaanderen en de internationale samenstelling van de redactie. Vanzelfsprekend heeft het VAi ook in de toekomst een ambassadeursfunctie bij grote manifestaties waar architectuur een rol kan spelen: wereldtentoonstellingen, grote manifestaties als de Olympische Spelen, Voorzitterschap Europese Gemeenschap, architectuur manifestaties, congressen, tentoonstellingen, prijzen en ontwerpwedstrijden. Hierbij is overleg met de overheid en andere partners noodzakelijk om de juiste strategische keuzes te maken. Het is ook in de toekomst de ideale partner voor organisatie en representatie van cultureel-artistieke projecten op internationale fora als de Architectuur Biënnale van Venetië, Rotterdam, Sao Paulo, edm. zie ook bijlage 11: samenwerking met de kunstensteunpunten

1.2.2.9. GEÏNTEGREERDE PROJECTEN 2010-2012 Geïntegreerde projecten vertrekken van een synergie tussen onder meer recent wetenschappelijk onderzoek, ontwerpmatig onderzoek, architectuurkritiek, analyse van de ruimtelijke omgeving, archiefmateriaal ... over relevante thema’s mbt. architectuur voor Vlaanderen. Het doel van een geïntegreerd project is:


analyse van een actueel of toekomstig debat m.b.t. architectuur setting van agenda’s over architectuur in de toekomst vormen van nieuwe kennis genereren m.b.t. architectuur creëren van een platform voor nieuwe kennis m.b.t. architectuur op verschillende niveaus te sensibiliseren en de collectieve beeldvorming en ontvankelijkheid van architectuur te beïnvloeden.

26

Het medium voor deze synergie is de productie van een cultuurproduct: tentoonstelling, lezingenreeks, documentaire, .... dat gericht is op de verspreiding van kennis over architectuur (of architectuuraal erfgoed) en een duurzaam product (publicatie, lessenpakket, toeristische route, film …) die de kennis over architectuur of

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw het thema blijvend vastlegt voor het publiek en een opstap biedt naar de verdieping van de vakkennis voor de 6 professionelen. De realisatie van een geïntegreerd project behelst: 1. Toegepast onderzoek Een toegepast onderzoek moet resulteren in het cultuurproduct (voor publiek of professionelen) en vertrekt van bestaand wetenschappelijk onderzoek, onderzoeken van of in opdracht van de overheid, onderzoek door individuen en studenten. Hierdoor wordt bestaande kennis ontsloten en vertaald naar andere en grotere publieksgroepen en vergroot de kennis over en reikwijdte van architectuur. 2. Ontwerpmatig onderzoek Hiermee bedoelen we het koppelen van de typische ontwerpende en explorerende activiteit van de architectuur of het ruimtelijk ontwerp mbt. toekomstige gebouwen of ruimtelijke inrichtingen. Op basis van plannen, schetsen, scenario’s, schema’s worden voorafspiegelingen voorgesteld in tekeningen of multimediatoepassingen, maquettes, teksten. De resultaten zijn relevant voor toekomstige projectdefinities, als analyse, als discussiemiddel, als communicatiemiddel over architectuur en voor de creatie van nieuwe kennisvormen . 3. Expertise Het geïntegreerd project vergt zowel inhoudelijke vakkennis, communicatieve vaardigheden en educatieve inzichten voor de vertaling van de gespecialiseerde inhoud naar een toegankelijk niveau, als kennis van het productieverloop van culturele projecten. Daarnaast is het noodzakelijk om een gerichte pers en promotiecampagne op maat van de diverse media op te stellen. 4. Samenwerking met partners Een geïntegreerd project is per definitie het resultaat van een samenwerking. Instellingen als het VAi en het CVAa hebben door hun coördinerende functie een goed zicht op de mogelijkheden voor samenwerking van de actoren. Het VAi kan door zijn positie diverse culturele instellingen, lokale architectuurcentra, universiteiten en hogescholen, administraties en besturen van Vlaams, Provinciaal of stedelijk niveau engageren voor een wervend project.

GEÏNTEGREERD PROJECT RENAAT BRAEM 2010 zie bijlage 5.

Architectuur is een domein dat vele beleidsdomeinen doorkruist in het Vlaamse politieke bestel: ambtenarenzaken, ruimtelijke ordening, monumentenzorg, stedenbeleid, sociale huisvesting, infrastructuur, cultuur... Deze worden door diverse ministers en administraties met divergerende inzichten en standpunten bestuurd. Om het belang van architectuur en architectuurcultuur in al deze beleidsdomeinen te laten doordringen, is een strategisch plan nodig. Door middel van een veldanalyse kan in kaart worden gebracht

6

In het verleden heeft het VAi dergelijke projecten opgezet: het ontwerpmatige onderzoek Mare Meum voorafgaand aan de tentoonstellingdeelname aan de Internationale Architectuur Biënnale van Rotterdam De Zondvloed en aansluitend de publicatie Achtergrond 03, Architect/Ontwerper/Onderzoeker? Casus Mare Meum: een oefening op zee. Een vergelijkbaar project van het CVAa was Wonen in Welvaart. Woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen, 1948-1973.


1.2.2.10. VELDANALYSE TEN BEHOEVE VAN HET BELEIDSVOORBEREIDEND WERK 20112012-2013

27

waar en wanneer cruciale beslissingen worden genomen met belangrijke repercussies voor architectuur. Daardoor zal ook naar boven komen waar en wanneer onderzoek, ondersteuning, ontwerpwerk, communicatie, visie en dergelijke meer nodig is. De veldanalyse zal ook in kaart brengen welke actoren een actieve rol kunnen spelen om architectuur beter en met gepastere antwoorden in te zetten in het maatschappelijk bestel. Binnen het cultuurbeleid zijn meerdere decreten die mogelijke invalshoeken bieden om architectuur te introduceren. We denken onder meer aan het participatiedecreet, het decreet voor lokale cultuur,...

1.2.3 SAMENWERKING EN NETWERKING MET ANDERE ORGANISATIES Het VAi is een nog jonge speler in de kunsten- en architectuursector. Sinds het ontstaan is er een intensieve samenwerking met heel diverse partners. Het samenwerken is een natuurlijke attitude van het VAi en is in alle fasen van het proces (inhoudelijke en praktische uitwerking, communicatie) van een project uitgewerkt. Samenwerking gebeurt steeds vanuit het belang van de cultureel maatschappelijke aspecten van architectuur en de formulering van de meerwaarde van architectuur.

1.2.3.1 CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN (CVAA) Het CVAa werkt als zelfstandige instelling binnen het VAi een eigen actieplan uit dat gesubsidieerd wordt buiten het Kunstendecreet. Dit verhindert geenszins de nauwe en logische samenwerking tussen het CVAa en het VAi. Immers ze behandelen hetzelfde vakgebied weliswaar vanuit een andere specialisatie en opdracht. In de sensibilisatieopdracht en het ontsluiten van architectuurarchieven komt de kennis over architectuur en de expertise om erover te communiceren binnen de respectievelijke instellingen dicht bij elkaar te liggen en is er daadwerkelijke samenwerking. In de geïntegreerde projecten die het CVAa en het VAi in coproductie opzetten, streven zij ernaar historische en hedendaagse aspecten van architectuur te verduidelijken en een groter publiek over de culturele waarde van architectuur aan te spreken. Alle werking met betrekking tot informatie-, documentatie- en databeheer van beide instellingen gebeurt op identieke wijze en de wederzijdse kennis hierover wordt gedeeld en doorgegeven. Daarnaast vervult het VAi voor het CVAa een aantal logistieke en praktische opdrachten.

1.2.3.2 SAMENWERKING KUNSTENSTEUNPUNTEN Zie bijlage 11.


1.2.3.3 STRUCTURELE SAMENWERKING BINNEN DE ARCHITECTUURSECTOR

28

Samenwerking met de toonplekken: Internationale Kunstencampus deSingel, ICASD, de Witte Zaal, Universiteitsbibliotheken, SMAK, Museum Dr. Guislain... Ondanks het feit dat het VAi de voorbije jaren niet over een eigen tentoonstellingsruimte beschikte was het instituut producent of coproducent van diverse spraakmakende architectuurtentoonstellingen. Het aanbieden

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw van afgewerkte tentoonstellingen tot het inbrengen van kennis, aanlevering van tentoonstellingsmateriaal, 7 financiële en andere mogelijkheden leiden tot diverse samenwerkingsmodaliteiten. Dit wordt in de toekomst verder uitgebouwd. Voor de geïntergreerde projecten is er een akkoord met de Internationale Kunstencampus deSingel om elke twee jaar een architectuurtentoonstelling te produceren en te presenteren in de nieuwe exporuimte. Samenwerking met de lokale architectuurorganisaties Het VAi zal de structurele samenwerking met de lokale en door de overheid gesubsidieerde architectuurorganisaties verder zetten. In een maandelijks overleg worden inhoudelijke en organisatorische zaken besproken. Tweejaarlijks is er de organisatie van de Dag van de architectuur waarbij de lokale organisaties initiatief nemen en ondersteund worden door de overkoepelende organisatie van het VAi. Occasioneel kan er samenwerking met een van de lokale partners voor workshops, tentoonstellingen, debatten, worden opgezet. Samenwerking met de onderwijsinstellingen Het VAi werkte in het verleden veelvuldig samen met de onderwijsinstellingen. Dit gebeurde soms op een bewuste, soms op een toevallige manier wanneer lopend of nog op te starten onderzoek samenviel met een publieksproject van het VAi. In de toekomst zal het VAi de contacten met de onderwijsinstellingen intensifiëren. Onderzoek, studieopdrachten, eindwerken, stages,... van studenten, zijn waardevol en inzetbaar als materiaal voor tentoonstellingen, publicaties, website-informatie. Medewerkers van het VAi worden voor projecten aangetrokken door de onderwijsinstellingen en onderwijzend personeel is veelal partner in de projecten van het VAi onder de vorm deelname aan denktanks, discussierondes, auteursbijdragen. Samenwerking met de Vlaams Bouwmeester Het VAi en de Vlaams Bouwmeester werken complementair en met verschillende middelen. Maar de diversiteit van de acties leidt tot synergie. De huidige samenwerking wordt verder gezet en het VAi zal actief onderzoeken waar de acties van de Vlaamse Bouwmeester kunnen worden versterkt.

structureel maandelijks overleg waarbij mogelijke samenwerking over alle mogelijke thema's wordt onderzocht, naast het doorgeven van informatie en afstemmen van acties in de nieuwsbrieven en op de VAi-website wordt nuttige en dringende informatie en nieuws van de Vlaams Bouwmeester systematisch ter beschikking gesteld er is tevens een overeenkomst om de foto's die resulteren uit de fotografieopdrachten van de Vlaams Bouwmeester en het VAi door beiden voor elkaar rechtenvrij bruikbaar zijn. de Vlaams Bouwmeester is lid van de Raad van Bestuur van het VAi

7

We verwijzen naar de tentoonstellingen: 35m³ Jonge Architectuur (06,07,08), Wonen in Welvaart (2006), Kinshasa, de imaginaire stad (2005), Architectuur in Beeld (2008), Mare Meum (2006) 7x Groepswoningbouw (2007), Recollecting Landscapes, Schets of Schim, Over intuïtie en architectuur (2007).


De huidige samenwerking bestaat uit:

29

de directeur van het VAi opereert minstens twee maal per jaar als expert in een Open Oproep en wordt als jurylid betrokken bij de prijs publiek opdrachtgeverschap occasioneel: organisatie van studiereizen, debatten, medewerking aan de Dag van de architectuur, artikel in het Jaarboek Architectuur Vlaanderen Samenwerking met de diverse diensten (cultuur, erfgoed, gebiedsgerichte werking) van de Provinciale overheden Het VAi wordt systematisch uitgenodigd om mee te werken aan de architectuurwedstrijden van de Provinciale overheden. Hierbij wordt de professionele kennis, en de netwerking voor promotie en publieke bemiddeling over architectuur bijzonder op prijs gesteld. Samenwerking met diverse diensten van de Stedelijke overheden Stedenbouwambtenaren, stadsarchitecten en cultuurcoördinatoren zijn voor het VAi bekenden waar zij tweejaarlijks, dankzij de organisatie van de Dag van de architectuur, intensief mee samenwerken. Dit leidt naast de Dag van de architectuur tot interessante vormen samenwerking: waarbij het VAi betrokken wordt bij wedstrijden, onderzoeksopdrachten, sensibiliseringsopdrachten. De komende beleidsperiode zal het VAi trachten een nauwere aanknoping te vinden met die sectoren waar er tot nog toe weinig samenwerking mee was. Concreet denken we aan de bouwsector en het onderwijs.

1.2.4. COMMUNICATIE COMMUNICATIESTRATEGIE Binnen de communicatiestrategie van het VAi is het noodzakelijk een opsplitsing te maken tussen de communicatie van de steunpuntactiviteiten en de publieksactiviteiten. Voor de steunpuntwerking is de VAi-website het belangrijkste communicatiemiddel (met aankondigingen, nieuwsbrieven, nieuwsitems, dossiers, persberichten,…). Voor de communicatie maakt het VAi eveneens gebruik van direct marketingtechnieken: het produceren en verspreiden van folders, postkaarten en brochures (VAi/CVAa-folder, folder lokale architectuurinitiatieven) maar ook het verspreiden van info via andere architectuurgerelateerde websites (Bouwen & Wonen, Archined, Cultuurnet, de Architectenkrant). De nieuwsbrieven en ArchitectuurActueels van het VAi worden frequent als bron aangehaald bij nieuwsbrieven van andere architectuurmedia. Bouwen & Wonen bvb neemt heel frequent items uit de ArchitectuuurActueel over met vermelding van bron. Het VAi deed hiervoor tot nu toe vooral beroep op expertise binnenshuis.


Voortdurend wordt het adressenbestand uitgebreid door gerichte acties, geactualiseerd en beheerd met een aan de website gerelateerd Customer Relationship Management (CRM)-systeem.

30

De website vraagt continue onderhoud op zowel inhoudelijk als technisch vlak. Deze investering vertaalt zich in een stijgend aantal gebruikers die nood hebben aan de geboden informatie (zie tabel)

beleidsplan 2010-2013 vlaamsarchitectuurinstituut vzw 2006

2007

aantal bezoekers van de VAi-website:

125.446

325.769

aantal bezochte websitepagina's:

848.096

1.597.053

aantal abonnees van de VAi-nieuwsbrief

4.327

5.784

aantal abonnees van het krantenarchief

692

1.205

aantal artikels in het persoverzicht

642

666

Cijfers van de website in 2006 en 2007

Netwerking en persoonlijk contact zijn in tegenstelling tot direct marketing niet meetbaar. Bovendien zijn ze relatief onzichtbaar in de media, maar daarom niet minder belangrijk binnen de steunpuntwerking. Het VAi investeert veel tijd in het onderhouden van netwerkrelaties (zie 1.2.3 Samenwerking en netwerking met andere organisaties) en het persoonlijk contact met het veld. Voor de publieksprojecten werden meer promotionele middelen ingezet: expertise, financiële middelen, speciale acties. Het doel is het vergroten en diversifiëren van het publieksbereik. Voor de eerste twee Dagen van de Architectuur werd beroep gedaan op freelance communicatiemedewerkers. Voor de derde Dag van de Architectuur op een extern reclamebureau en een freelance copywriter. De derde editie kon gezien de extra sponsoring en subsidies voor het eerst gebruik maken van mediadeals en ruime publiciteit. (mediadeals en de promotiecampagnes. Postkaarten: 35000, magazines: 175000) Hierdoor konden radiospots, een advertentiecampagne in Knack Weekend en een grote oplage van het magazine zorgen voor een opmerkelijke versterking van de communicatie. De doorgedreven promotiecampagne vertaalde zich ook in extra redactionele aandacht. De reguliere communicatiemiddelen zoals mailings, specifieke website, nieuwsbrieven, stickercampagne, persberichten, persdossiers, werden ook voor alle publieksactiviteiten ingezet. Opmerkelijk hierbij is de positieve resultaten die de publieksprojecten opleveren voor de algemene naambekendheid van het VAi en de bekendmaking van de anderen opdrachten van het VAi. Van de nieuwe klanten van de Dag van de architectuur, blijft er een jaar later nog ongeveer 40% geïnteresseerd in het VAi.

ACTIES: Het VAi zet in de komende beleidsperiode in op vier acties met betrekking tot de communicatie.

HET VAI DIENT EEN COMMUNICATIEMEDEWERKER IN HUIS TE HALEN. In het verleden werd de communicatiewerking verdeeld tussen de webmaster, de projectleiders en de directeur. Door communicatie te bundelen in de kerntaak van een gespecialiseerde medewerker moet de


Toch ervaren we dat de communicatiestrategie soms voldoende armslag mist. Na evaluatie van de voorbije periode werd in 2008 een intern onderzoek gedaan naar andere en haalbare (betaalbare) communicatiestrategieën. Er werd geopteerd voor een advertentiecampagne rond het verschijnen van het Jaarboek Architectuur Vlaanderen, voor de bekendmaking van de website van het VAi en het CVAa en de druk van een Engelstalige folder voor aanwezigheid op internationale fora o.a. de Internationale Architectuurbiënnale van Venetië en het International Congress for Architecture Institutes, London Festival of Architecture.

31

communicatie meer coherent en efficiënt worden. Het stijgende werkvolume vereist dat er voldoende manuren gereserveerd worden voor deze taken. We begroten dit op een voltijdse medewerker. Niet alleen het aantal werkuren moet stijgen. Specifieke expertise, kennis en netwerking moet worden toevertrouwd aan een professioneel en ervaren communicatiedeskundige die de vakinhoudelijke kennis kan vertalen naar het publiek, en die de juiste strategieën kan uit tekenen en ze kan evalueren op succes of tekorten. Bovendien moet de communicatiemedewerker kunnen netwerken met de media. Het VAi heeft zeer goede relaties met de geschreven pers en de media. Het onderhouden van een duurzame relatie met journalisten en programmamakers is noodzakelijk. De communicatiemedewerker kan dit door het aanleveren van informatie, documentatie, tips, advies, formats. Hier ligt een enorm potentieel omdat het VAi content kan aanleveren waar veel vraag naar is.

HET VAI WERKT EEN COMMUNICATIEPLAN UIT VOOR DE KOMENDE VIER JAAR Er is nood aan een geïntegreerde, langetermijnvisie op de communicatiestrategie. En dit zowel voor de communicatie over architectuur in Vlaanderen in het algemeen, de communicatie over steunpuntwerking als voor de publieksprojecten: Dag van de Architectuur, Jaarboek Architectuur Vlaanderen, Geïntergreerd Project. Hiervoor dienen acties uit het verleden onderzocht op hun efficiëntie en succes, nieuwe acties bedacht, samenwerking opgezet en meetinstrumenten voor het succes en evaluatie ontwikkeld. De inzet van een voltijds communicatiemedewerker ondersteunt deze beleidskeuze. Dit communicatieplan moet resulteren in de integratie van het Content Management, Customers Relationship Management, digitaal documentatiecentrum, digitaal gebruikersplatform, publicaties, en de daarop geënte marketingcommunicatie. De verschillende doelgroepen moeten snel en duidelijk weten voor welke informatie, activiteiten en diensten ze terecht kunnen bij het VAi.

DE NIEUWE BELEIDSOPTIES VEREISEN EEN NIEUWE WEBSITE Bij de voorbereiding van dit beleidsplan is, op basis van voorbije ervaring en evaluatie, interne denktanks en beperkte vraag aan stakeholders, gebleken dat de VAi-website het doeltreffendste communicatiemiddel van het VAi is. Daarom werd geopteerd om in de toekomst hierop voluit in te zetten en een project uit te schrijven voor een nieuwe kennis-website (zie hoger 1.2.2). Na evaluatie van het onderzoek naar de mogelijkheden van een digitaal documentatiecentrum moet worden besloten op welke wijze het VAi hiermee in de toekomst verder gaat. De uitbouw van de kenniswebsite is een onderdeel van het communicatieplan.

HET VAI WIL EEN ENGELSTALIGE WEBSITE UITBOUWEN.


In het verleden beschikte het VAi over een bescheiden en groeiende Engelstalige website. Wanneer activiteiten Engelstalig materiaal opleverden, werden deze systematisch op de website geplaatst. Het opstarten van de Arts Flanders nieuwsbrief in 2007 stimuleerde de verdere groei van de website.

32

De bekendmaking van architectuur uit Vlaanderen in de wereld is echter een dringende en noodzakelijke actie. Het VAi wil daarom de komende periode met een actief vertalingbeleid, een interactief platform, het aanbieden van diensten starten om veel meer interactie en internationale uitwisseling aan te moedigen. Deze actie wordt ondersteund door het gezamenlijk initiatief van de kunstensteunpunten.

beleidsplan

Recommend Documents